Пос

В. Ԁмітріјева. Ен ескӧј ԋінӧмабуӧ. Роч-вылыԍ коміӧн лӧсӧԁіс М. Жыжова. Комі-ԋіга-леԇан-ін Сыктывԁін-кар 1926 во. Зырлит № 279. Кыԇі јӧз віԍӧны ԁа кулӧны аслас велӧԁчытӧмысла ԁа ԋінӧмабуӧ ескӧмысла.

Ԍіктјасын ӧнӧԇ-на јӧз кутчіԍӧны важ-омӧԉ-оланногӧ: бурԁӧԁчӧны „тӧԁыԍјас“-орԁын, ескӧны „вӧрсајасӧс", „олыԍаӧс“. Сіјӧ ставыс сы-понԁа, мыј сар-ԁырјі креԍԏанаӧс нароԍнӧ ез велӧԁны грамотаӧ, кутісны пемыԁӧн. Веԍіг-ӧԁ секі ԍіктјасӧ ыстӧны вӧлі сӧмын сещӧм ԋігајас, кӧні гіжӧма кыԇі чӧва,-лаԋтӧмӧн-овны, ескыны јенјасӧс, раԃејтны сарјасӧс ԁа на-ԁор сулавны. Меԁԍа уна велӧԁчытӧмыс нывбаба. Сы-вӧсна ӧнӧԇ-на ԍіктјасын уна быԁԍама-ԍікас пӧверјӧ. На-јылыԍ і кутам гіжны тајӧ-ԋігаын. Ӧнӧԇ-на креԍԏаналӧн олӧм абу бура лӧԍӧԁӧма, јона-на налы ԍӧкыԁа овԍӧ. Керкајас посԋіӧԍ, пемыԁӧԍ, ԋајтӧԍ. Ӧткымынлаын керкајасас јӧзыскӧԁ-щӧщ олӧны кукаԋјасыс-і, баԉајасыс-і, порԍ-піјаныс-і. Уԅлӧны семја-коԃыс ставныс ӧтчукӧрын, уҗалан-паԍкӧмнас. Сы-вӧсна керкааныс ԋајт, ԉок-ԁук. Ԋајтыԍ чужӧны тојјас, луԁікјас; ԋајта-олӧмла лоӧны быԁԍама віԍӧмјас: лӧмӧԍԍӧм, луԁӧм, ԍінвіԍӧм ԁа мукӧԁ. Бурԁӧԁчыны ԋекор, пыр шуӧны, гашкӧ сіԇ бурԁас. Бурԁӧԁчӧм-јылыԍ, віԍӧмјас-јылыԍ ԋігајас ез вӧвны, ԁа кӧԏ і вӧліны, лыԃԃыныс, еԍкӧ, ԋекоԁлы вӧлі. Велӧԁчӧм, бурԁӧԁны-кужыԍ-морт маті-гӧгӧрын абу. Емӧԍ сӧмын „тӧԁыԍјас", попјас-ԁа, ԁај сіјӧ на-ԁінӧ мунӧны кор ԇік-ԋін матӧвоасны. Вот тащӧм-ԋајта,-ԁурка,-гӧԉа,-пемыԁа-олігас, гӧбӧч-ԍтен щакԍалӧм-моз-жӧ, быԁмӧны, паскалӧны быԁԍама-пӧверјӧыс, ԋінӧм-абу мојԁкывјыс. Віԍмас-кӧ коԁкӧ ԍемја-пыщкыԍ, кытчӧ, коԁ-орԁӧ мунан, мыјӧн бурԁӧԁчан? Мунӧны „тӧԁыԍ“-орԁӧ. Сіјӧ шӧпчітас мыјкӧ, мыјкӧ пуктас віԍан-інӧ; ӧԇӧс-вуг-мыԍкӧм-ваӧн ԉібӧ шом-пыр-леԇӧм-ваӧн віԍыԍӧс јуктӧԁас, пызјас. Бурԁас віԍыԍ, — бур; кулӧ, — сылы-пӧ сіԇі јен шуӧма. Кывтӧм-пемӧсјас кутасны омӧԉтчыны, оз ԍојны, мӧсјас јӧв чінтӧны, вӧрајасыс налӧн коԍмӧны, вӧв кутас чотны, — пемыԁ-војтыр шуӧны: олыԍаыс-пӧ најӧс оз раԃејт, мӧслыԍ јӧвсӧ ԋоԋалӧ, вӧлӧс војбыԁ гуԉајтӧԁӧ. Мыјԁа быԁԍама шогсӧ, зык-шумсӧ, уронсӧ ԏерпітӧ креԍԏаԋін аслас-велӧԁчытӧмла, пемыԁ-лунла. Меԁ-јона, ԃерт, велӧԁчытӧмла быԁ-ԉокыс інмӧ чеԉаԃлы. Чужӧ зев зумыԁ, крепыԁ, ԇоԋвіԇа кага. Сылы меԁ-воԇԇа лунас-жӧ ԍујӧны вомас рузум-ԋоԋ, руԇӧг-ԋаԋ акԉалӧмаӧԍ-ԁа. Ԍеԍԍа быԁміг-чӧжыс сіԇі щӧщ верԁӧны. Пӧрыԍјас шуӧны: „Мам-јӧлыԁ-пӧ кагаыԁлы еща; кущӧм пӧтӧс сені сӧмын ва-ԁа; те сылы ԋаԋтӧ куртчышт ԁа ԍујыш- тав вомас, роктӧ ԉібӧ-ԉі, — сыыԍ кагаыԁ јонмӧҗык; мам-јӧв-вылын-віԇігӧн кагатӧ щыгјӧн мӧрітан". Мам кывзӧ налыԍ, верԁӧ кагаӧс рузум-ԋоԋӧн, аслас, еԍкӧ, ԋоԋјасыс јӧлысла пӧԉтчӧмаӧԍ, потны кӧсјӧны. Ԍујалас мам лаԃеԋечлы куртчалӧм-ԋаԋ вомас, а сіјӧ оз-на вермы ԋаԋа-тортӧ ԍојны. Сы-вӧсна акԉалӧм-ԋаԋыс комӧкјасӧн кујлӧны кага ԍувјын, сіԍмӧны сені, шоммӧны. Кынӧм ԁунԁӧ, барабан-коԃ чорыԁ лоӧ. Кагалы ԃелӧ, кынӧмсӧ орјӧԁлыны-вунԁавны кутас. Сіјӧ горзӧ, пеԍԍӧ, чужјаԍӧ. — Вомԇалӧмаӧԍ кагатӧ, — шуӧны пӧчјас: — колӧ пызјыны ӧԇӧс-вуг-мыԍкалӧм-ваӧн. Пызјӧны, шӧпчітӧны, кі-кок мурталӧны. Мітрӧпан-„угоԃԋік“ вӧԋӧн вӧԋӧԁлӧны, — сеԍԍа пыр-жӧ ԋаԋ-акыԉ вомас ԍујӧны. Сіԇі-віԇӧмыԍ кага јешщӧ јона омӧԉтчӧ, јӧв ԍојны оз вермы, сіјӧ бӧр петӧ горԇӧԁлӧмӧн. — Тајӧс пӧԍ-пывԍанын колӧ пывԍӧԁны, — шуӧны пӧчјас. Пывԍӧԁасны, петкӧԁасны сетыԍ кагаӧс ӧԁва-ловјаӧн, горзыныс-ԋін оз вермы. Пӧрыԍјаслы ԉубӧ, жерјалӧны: — Со-ӧԁ і лаԋтіс. Ӧні сеԍԍа бурԁас-ԋін. Кага оз бурԁ. Пывԍан-жарыԍ-паԉалӧм-бӧрын сіјӧ выԉыԍ чужјаԍӧ-бӧрԁӧ. Мамлы щӧктӧны јуктӧԁны кагаӧс мыјӧн-ԍурӧ. Мам јукталӧ, мукӧԁ-ԁырјі, тӧԁтӧгыԁ, веԍіг кулан-ԅеԉԉаӧн. Сы-понԁа кага жугыԉмӧ, омӧԉа ԍојӧ, ԋӧжјо быԁмӧ, сылӧ ԍіԍ-моз — кулӧ. Мам бӧрԁӧ, шогԍӧ. Сіјӧс бурӧԁӧны пӧчӧјас: „Ен бӧрԁ. Том-на-ӧԁ те, выԉӧс вајан". Ԋаԋ-акыԉыԍ ԁа кыԇ-ԍурӧ мыјӧн-ԍурӧ верԁӧмыԍ ԋоԋпом-кагајаслӧн овлывлӧны со-кущӧм-віԍӧмјас: вом-пыщкӧс чвеԏітӧм, — вом пыщкӧсыс ставыс јеҗыԁ; зыԋгӧм-віԍӧм, — кага омӧԉ, бԉеԁ, ӧԁва-ловја, ԁа ангԉіјскеј віԍӧм — рахіт, велӧԁчӧм-јӧз-ногӧн-кӧ. Вајасны кагатӧ боԉԋічаӧ, раԅасны ԋајт-рузумтӧ, — мытчыԍӧ ԁокторлы ічӧԏік, омӧԉік, коԋӧр-коԃ ловја лов. Віԇӧԁныс сы-вылӧ ԍӧкыԁ, полана. Чужӧмыс ічӧԏік, чукыра; кі-кокјасыс пԉеԏ-коԃ вӧсԋіԃікӧԍ; рушкуыс зев ыҗыԁ, барабан-коԃ. Зелтчӧм-кынӧмас тӧԁчӧ став сӧныс. Ԍінјасыс гырыԍӧԍ, паԍкыԁӧԍ; віԇӧԁӧны скӧра, жугыԉа, быԏԏӧ кӧсјӧны јуавны: мыјла-нӧ-пӧ менӧ чужтіԁ? Ӧні кагаыс оз-ԋін горзы, оз чужјаԍ, сӧмын піԋтӧм-вомсӧ воԍталӧ ԁа ԋӧжјӧԋік пԉеԏ-коԃ-кіјаснас вӧрӧшітышталӧ. — Ыҗыԁӧ-ԋін кагаыԁ? — јуалӧ ԁоктор. — Којмӧԁ-во-вылӧ-ԋін петіс, — шог-пырыԍ шуӧ мамыс. — Којмӧԁ арӧс!.. Кујім-арӧса ԇоԋвіԇа-чеԉаԃыԁ котралӧны-ԋін, ԍорԋітӧны, ԁолыԁ-ԁырјі ԍералӧны, віԍігӧн, ԁојмӧм-бӧрын бӧрԁӧны. Тенаԁ со кагаыԁ пӧрыԍмӧма-ԋін, олӧмыс талӧн овԍӧма-ԋін. Ӧԁва лолалӧ. Пӧԉыштан — кусас. Мыј-нӧ те такӧԁ вӧчін? — кагасӧ жаԉітӧмӧн јуалӧ ԁоктор. — Прітча суіс. — Кущӧм прітча? — Ԉок-јӧз вомԇалісны. Ег-жӧ, еԍкӧ, тащӧмӧс чужтыв-ԁа... Ԇоԋвіԇа, зумыԁ-ԃеԏіна вӧлі. Палаԃ вомԇаліс, шуӧ: "Кагаыԁ тенаԁ кущӧм міча ԁа јон". Ачыс сіјӧ зев ԉок-віра, томыԍаԋыс. Сесаԋ сеԍԍа ԃіԏаӧј менам кутіс горзыны-ԁа, горзыны-ԁа... Сывны кутіс... Сеԍԍа і горзыныс ез кут вермыны. Мыјсӧ-ԋін мі такӧԁ егӧ вӧчӧ, кыԇ-ԋін егӧ бурԁӧԁӧ: пывԍӧԁім, пеж-вор-улын віԇім, кујім-асја-кыа-ԁырјі ԋім кутім, — ԋемтор ез отсав. Бурԁӧԁ кыԇкӧ те, баԏушко-ԁоктор. Мыјӧн, кыԇ талы отсалан? Ԋінӧмӧн-ԋін тајӧ ӧні оз ԉечмы, вывті-ԋін-јона мыјӧн-ԍурӧ „бурԁӧԁӧмныԁ“-ԁа. Тащӧм-чеԉаԃыԁ шочыс коԉӧ овны, унҗыкыс ічӧтыԍаԋ і кулӧ. Овмӧԁчасны-кӧ, ӧткоԃ, прамеј-јӧз наыԍ оз-ԋін лоны. Лоӧны најӧ зев омӧԉікӧԍ, гӧрбаӧԍ, чукԉа-кокаӧԍ. Уҗ-вылӧ оз кут-ны тујны. Кор ԁоктор віԍтавлӧ мамјаслы, мыј чеԉаԃ віԍмӧны оз воміԇыԍ, ԋекущӧм прітча најӧс оз су, а віԍмӧны куртчалӧм-ԋаԋӧн ԁа мукӧԁ-пӧлӧс ԍӧкыԁ-,чорыԁ-ԍојанӧн-верԁӧмыԍ, мамјас скӧрмӧны, шуӧны: „Мыј-нӧ те, баԏушко-ԁоктор, шуан, мыј ԋакԉалӧм-ԋаԋӧн-верԁӧмыԍ кага віԍмӧ? Абу-ӧԁ міјан-чеԉаԃыԁ госпоԁскеј-чеԉаԃјас. Міјан најӧ быԁ-пӧлӧс-ԍојанӧ велалӧмаӧԍ". Кымыныԍ нывбабалы он віԍтав, мыј абу ԋекущӧм воміԇ, јенԍаԋ-шуӧм-віԍӧм, најӧ пыр асԍыныс ԁоԉӧны. Чеԉаԃыԁ-ӧԁ віԍӧны ас-понԁаным, ас-пемыԁлун-понԁаным, кыԇ-ԍурӧ верԁӧмыԍ, віԇӧмыԍ. Госпоԁалӧн-кӧԏ, креԍԏаналӧн чеԉаԃ ставыс ӧткоԃӧԍ, ставсӧ ӧткоԃа колӧ верԁны, віԇны-ԁа. Ӧткымын-мамыԁ ескас тенаԁ віԍталӧмлы, кӧсјыԍас віԇны,-верԁны кагасӧ щӧктӧм-ԍерԏі. Сӧмын гортас воас, кущӧмкӧ пӧрыԍ-ԏӧтӧ шуас кыв-мӧԁ кага-верԁӧм-јылыԍ, мамыԁлӧн став-кӧсјыԍӧмыс вунӧ: бара кутас віԇны-верԁны кагасӧ важ-мозыс. Ставныс тӧԁӧны, кыԇі ԍіктјасын кагајас, гутјас-моз, кулӧны. Кущӧм-нывбабаӧс он јуав, сылӧн ԁасӧԏі-чеԉаԃыԍ коԉӧма овны сӧмын віт-квајт, мукӧԁлӧн сіԅімыԍ — кујім. Шочлӧн-ԋін коԉӧны овны став-чеԉаԃыс. Креԍԏана чужӧмԍаԋыс гуӧ-пыртӧԇныс олӧны чераԋвезјӧ-моз шеԁӧмӧн ԋінӧмабуӧ-ескӧмӧ. Налы кажітчӧ, мыј најӧ абу ыҗыԁӧԍ аԍныс ас-выланыс, мыј ԍінмӧн-аԁԇытӧм, тӧԁтӧм-вынјас на-вылын ыҗыԁалыԍјас, коԁјас і бергӧԁлӧны став олӧмнас. Збыԉсӧ, ԃерт, ԋекущӧм сещӧм-вын абу, і прамеја-кӧ мӧвпыштны ԁа бурҗыка гӧгӧр-бок вежӧравны, аԁԇан: ставыс му-вылын гӧгӧрвоана, југыԁ-лун-коԃ тыԁалана. Унаыԍ кывлывлан ԍіктјасын тащӧм-ԍорԋі: унмовԍӧма-пӧ вӧрын, ԉібӧ му-вылын, морт. Уԅігас сылы вомас пырӧма ԋіԇув (ԋігԉеј), ԉібӧ четчыштӧма ԉагуша, позјалӧма рушкуас, піјанаԍӧма. Сыԍаԋ сеԍԍа мортыс і віԍмӧма. Бурԁӧԁчӧма, бурԁӧԁчӧма сіјӧ "тӧԁыԍјас“-орԁын, абу бурԁӧма. Мунӧма боԉԋічаӧ. Сені віԁчыԍӧма кор став јӧзыс разӧԁчас, сеԍԍа бӧрԁӧмӧн кутӧма нораԍны ԁок- торлы: „Отсав, баԏушко-ԁоктор, кувны куті. Ԋіԇув пыщкӧ пыріс ԁа овмӧԁчіс сетчӧ“. — Ԋіԇув?! Кыԇі-нӧ? — Ме ог тӧԁ. Шуӧны-тај, вӧрын-пӧ, уԅігӧн-а. Кыла кыԇ сіјӧ сен ветлӧԁлӧ, шојтчӧг оз ԍетлы. Ԋекущӧм-ԍојан лов оз лепты. Мукӧԁ-ԁырјі морӧсӧ кајас ԁа сещӧма топӧԁас, лолавны ог вермы. Вӧрӧшітчыны понԁас, — сӧлӧмӧј мајыш-мунӧ. Віԁлалан віԍыԍӧс. Тӧԁӧмыԍ, ԋекущӧм ԋіԇув он аԁԇы, а мортлы ԍувјас чужӧма плавгӧс віԅа-ков — соԉіԏор, кыԇ шуӧны сіјӧс велӧԁчӧм-јӧз. Сіјӧ зев ԉок-тор. Сы-понԁа морт јона омӧԉтчӧ, воштӧ вынсӧ; овлывлӧ, мортӧс кутас шыблӧԁлыны, лыјас јукавны-віԍны. Ков унҗыкыԍсӧ чужӧ пуԍытӧм порԍ ԁа ӧш-јај сојӧмыс, јајјасыс-кӧ соԉіԏораӧԍ вӧлӧмаӧԍ. Ков вӧтлыны абу пыр кокԋі. Сіјӧ вермас вӧчны сӧмын ԁоктор, аслыс-пӧлӧс ԉекарствојасӧн. Ков-вӧтлӧм-бӧрын морт ԇікӧԇ справітчӧ. Вӧлі і со кущӧм віԍыԍ. Нывбабалы шуӧмаӧԍ, кынӧмаԁ-пӧ теныԁ пырӧма ԉагуша, бергалӧ сені ԁа горзӧ, меԁԍа-ԋін-јона ԍојӧм-јуӧм-бӧрын. Кор мі кутім віԁлавны сіјӧс, каԅалім, желуԁокыс сылӧн ыҗԁӧма (ем сещӧм віԍӧм). Таԇі віԍігӧн желуԁокӧ-кӧ уна-ва веԍкалас, сіјӧ, бутылкаын-моз, буԉкјавны сені понԁас. Сіјӧ ва-шысӧ јӧзыԁ і шуӧны вӧлӧм ԉагуша-горзӧмнаԁ. Желуԁок-ыҗԁӧм-віԍӧмыԍ поԅӧ бурԁӧԁчыны: колӧ боԉԋічаын желуԁоктӧ пожјавны, весавны сы-вылӧ лӧԍӧԁӧм-ін- струментјасӧн, сеԍԍа јуны ԉекарство, мыјкӧ-ԁыра віԁчыԍны ԍӧкыԁ-,чорыԁ-ԍојаныԍ ԁа уна-ва јуӧмыԍ. Мӧԁ-нывбаба вајіс боԉԋічаӧ асԍыс кагасӧ, шуӧ, јурас-пӧ кыԇкӧ шыр веԍкалӧма. Кӧԏ-пӧ кывзышт, вӧрӧмыс і чівзӧмыс кылӧ. „Абу-ԋін тајӧ олыԍ талаԁор-југыԁын, страԍт-ӧԁ“, шуӧ мамыс. Пӧртчіс чышјансӧ кага-јурыԍ, інԁӧ јур-воԇла-ԁорас. Кагајаслӧн јур-лыјас-бурԁтӧԇыс (ӧтлааԍавтӧԇыс) јурас овлӧны ԋебыԃік-інјас — рӧмыԍтанјас. Сетчӧ-кӧ пеԉтӧ пуктан ԁа кутан кывзыны, быԏԏӧ сені мыјкӧ ԏіпіктӧ. Сіјӧ — сӧнјасӧԁыс вӧрӧ-ветлӧԁлӧ вірыс, ԍетчӧ јурас. Велӧԁчытӧм,-пемыԁ-ԏӧткаыԁ сіјӧ вір-мунӧмсӧ і чајтӧма шырӧн. Ԍіктјасын ем нӧшта ӧԏі ескӧм. Шуӧны: вӧв јурԍі-кӧ-пӧ веԍкалӧ ваӧ, сен сіјӧ ловԅӧ, пӧрӧ куԅ вӧсԋі-ԋіԇувӧ, „јурԍі-аԋ“-ӧ, кыԇ шуӧны пемыԁ-јӧз. Сіјӧ „јурԍі-аԋ“-ыс-пӧ чіпсӧ, кор щыг; „јурԍі-аԋ“-а-ваын-пӧ купајтчыны оз поԅ. Сещӧм-ваын-кӧ купајтчан, "јурԍі-аԋ“-ыс пырас јајаԁ ԁа јывмас сені. Сы-вӧсна сеԍԍа туша-куԅаыԁ мыԉјас петӧны, лӧмӧԍԍан, меԁԍа-ԋін чуԋјасыԁ віԍмӧны. Збыԉсӧ, еԍкӧ, ԋекущӧм ловја-јурԍі абу-ԋі, оз сіјӧ вермы лоны-ԋі. Чуԋјас пыктылӧны, ӧԁлӧны, ԋајт-јемӧн-сущкыԍԍӧмыԍ; морт чірејӧԍԍылӧ, мыԉԉӧԍԍылӧ ԋајта-ԁурка олӧмыԍ, ԉібӧ вірас колан-торјыс абу тырмымӧн ԁа сіјӧн. Сіјӧ унҗыкԍыс омӧԉ-ԍојаныԍ, щыгјалӧмыԍ овлӧ. „Јурԍі-аԋ"-ыԁ — сіјӧ прӧстӧј баба-ԍорԋі. Ԋекущӧм ԅмеј-ԋі, ԉагуша-ԋі, пежгаг-ԋі морт-піын овны оз вермы. Шуам, кӧԏ і веԍкаласны најӧ сетчӧ, пыр і пӧԁӧны: сынӧԁтӧгыԁ-ӧԁ, буракӧ, он ов. Ԍӧмын ковјас морт-пыщкын вермӧны овны ԁај сіјӧ поԅӧ најӧс вӧтлыны, ԁоктор вӧтлас. Куԅ-ковјасыԁ еԍкӧ збыԉыԍ прамеја морттӧ вермасны повԅӧԁны-ԁа: метрҗын-ыжԁа ковјыԁ петас-ԁа, ԃерт, сіјӧс сеԍԍа верман ԅмејӧн і чајтны. Ԉібӧ ԋајт-ваын купајтчӧм-бӧрын лӧмӧԍԍан, чірејӧԍԍан, кіԍтас, — пемыԁ-,велӧԁчытӧм-мортыԁлы мыјыԍ-пӧ сіјӧ і лоі, і ԁумајтӧ — ва-јурԍі-понԁа. Тајӧјаслы ескӧмыԁ абу-на сещӧм-ԏешкоԃ. Овлывлӧ таыԍ омӧԉ. Шуам, коԁлыкӧ вӧтыс ԉібӧ біа-ԁырԍа сӧрӧмыс паԉалӧм-мыԍԏіыс збыԉӧн кутас кажітчыны, сы-јылыԍ сіјӧ коԁлыкӧ-мӧԁлы віԍталас. Мӧԁыс ескыны-жӧ кутас, којмӧԁлы віԍталас, нӧшта мыјкӧ асԍаԋыс соԁтыштӧмӧн. Вӧлӧԍт-куԅа паԍкалас јуӧр, Трӧш-Марја-орԁӧ-пӧ војјасын волывлӧ ԍура-омӧԉ, ас-ԍіннас-пӧ сіјӧс аԁԇылӧма Лукјан-гӧтыр. Марја јурбітӧ, крестаԍӧ: ԍо-јеј-бог-пӧ ԋекущӧм-омӧԉ оз волывлы, — ԁа сылыԍ кыв пыԃԃі оз пуктыны, оз ескыны. Бӧрынҗык сещӧм-ԍорԋіјасыԍ Марјалы шуштӧм лоӧ, повны кутас. Кутас сылы кажітчыны, быԏԏӧ сы-пыщкын збыԉыԍ ем омӧԉыс. Тащӧм-ԉок-славајас меԁԍа-јона лӧԍӧԁалӧны ӧтка-олыԍ-нывбабајас, ԁӧвајас ԁа салԁаткајас-вылӧ. Мужіктӧг-олӧмыԍ уна-нывбаба віԍмӧны іԍԏеріјаӧн (ԁокторјас віԍӧмсӧ сіԇі шуӧны). Ӧтка-олыԍ-мортлы гажтӧм, шуштӧм; пыр быԏԏӧ кулӧм ԉібӧ мунӧм-мортсӧ віԁчыԍԍӧ, пеԉ-чошкӧԁӧмӧн пыр кывзыԍан. Сы-вӧсна сіјӧ лоӧ полыԍӧн, ԋаргыԍӧн: став ԍӧлӧмӧј-пӧ-ԋін ԁојмаліс, веԍкыԁа потӧ шогӧјла. Збыԉсӧ, ескӧ, ԃерт, ԋекущӧм ԍӧлӧм-віԍӧм абу, гажтӧмыс најӧс ԍојӧ. Сещӧма гажтӧмчӧмысла ԁа шогԍӧмысла уна-нывбаба немыс-кежлӧ вошӧны. Рамҗыкјасыс завоԃітӧны вічкоӧ ветлыны, блажітны; збојҗыкјасыс гуԉајтны зонјаскӧԁ, курітчыны, віна-јуны. Вӧлӧԍт-куԅа мунӧ на-јылыԍ омӧԉ ԍорԋі. Сіјӧ-ԍорԋіыс нывбабаӧс јонҗыка скӧрмӧԁӧ, — сіјӧ јонҗыка гуԉајтны завоԃітӧ. Гуԉајтӧмнас ԁа јуӧмнас ԇоԋвіԇалунсӧ, вынсӧ воштӧ. Завоԃітӧ горзыны мыј-ԍурӧ, кущӧм-ԍурӧ гӧлӧсӧн. Сіԇі-жӧ вермас лоны јона-јурбітыԍ јеннога-морткӧԁ. Јурбітас сіјӧ јӧјмытӧԇыс, јурвежӧр-воштӧԇыс. Кутасны сылы каԍԏітчыны ангелјас, омӧԉјас, аԁын сотчӧм, — быԁтор, мыј вічкоын кывлас поплыԍ сӧрӧмсӧ. Коԁјураыԁлы ԉібӧ јурбітӧмла-јӧјмӧмлы-кӧ коԁкӧ вашԋітас: „те-орԁӧ-пӧ војнас омӧԉјас волӧны", — сылы сіјӧ збыԉӧн понԁас кажітчыны. Омӧԉыс-пӧ воас ԁа мужікӧ пӧртчӧ, малалӧ менӧ, жаԉітӧ, окалӧ... Наука-ԍерԏі-кӧ еԍкӧ, тајӧ-нывбабаыс,-інӧ, віԍмӧма, вежӧрыс сылӧн торкԍӧма, колӧ ԉечітны сіјӧс. А пемыԁ-,велӧԁчытӧм-јӧз-ног-кӧ, ԃавӧлыс престолнас пырӧма сы-пыщкӧ. Попавны-пӧ сіјӧс ко-лӧ, ԉібӧ "тӧԁыԍ“-орԁӧ нулыны. Еԍкӧ, ԋекущӧм-попԍаԋ, ԋі „тӧԁыԍԍаԋ ԋекущӧм-отсӧг оз вермы лоны віԍыԍлы. Колӧ еԍкӧ сіјӧс велӧԁыштны ԁа ԍетны сылы бурҗык-ԋіга лыԃԃыны. Бур-ԋігајас-лыԃԃӧмыԍ креԍԏанаыԁлӧн јурыс југԁасҗык. Секі најӧ оз кутны ескыны быԁԍама-сӧрӧмлы, мојԁкывлы, ԋінӧмабулы. Щын-моз сіјӧ ставыс разалӧ. Олӧм налӧн лоӧ ԁолыԁҗык, гажаҗык; аԍныс ԇоԋвіԇаӧԍҗык. Уна омӧԉ вӧчӧны ԍіктјасын „тӧԁыԍ“-јас. Унҗыкыс на-піыԍ ԍуԍ, муԃер-војтыр. Најӧ тӧԁӧны ԍіктса-јӧзлыԍ пемыԁлунсӧ, быԁторлы ескӧмсӧ, ворсӧны најӧн, ылӧԁлӧны быԁ-ногӧн аслыныс пӧԉза-понԁа. Јӧз наыԍ полӧны, раԃејтӧны најӧс, оз лыԍтны воча веԍіг ԉок-кыв шуны. Пірјас-ԁырјі, праԅԋікјас-ԁырјі меԁ-бур гӧԍтјас најӧ. Он-кӧ-ӧԁ кор, ԉібӧ омӧԉа-кӧ пӧшщујтан најӧс, лӧгаԍасны ԁа кераснн: ічмоԋ-гозјаыԁ мӧԁ-лунԍаԋыс-жӧ піԋаԍны ԁа коԍаԍны понԁасны, ԉібӧ коԁкӧ — морт-ԉі скӧтыԁ-ԉі — віԍмасны. Збыԉыԍ, овлывлӧ сещӧм-ԃівӧыԁ: ічмоԋ-гозја мӧԁлунԍаԋыс-жӧ кӧјіна-пона-моз олӧны, ԍіннас мӧԁа-мӧԁнысӧ оз аԁԇыны, сӧмын сіјӧ абу „тӧԁыԍ"-вӧсна. Мырԁӧн мӧԁа-мӧԁыслы-мустӧм-јӧзӧс гӧтралӧмла-ԍетӧмла сіјӧ. Меԁ-воԇԇа-војԍаԋыс најӧ јешщӧ-ԋін јона мӧԁа-мӧԁыслы мустӧммӧны. Скӧтыԁ ԉібӧ, оз-жӧ-ӧԁ сіјӧ „тӧԁыԍ“-помыԍ віԍмы, а омӧԉ кӧрымыԍ, ԁӧԅӧріттӧмыԍ. пемыԁ,-ԇескыԁ,-ԁука-картајасыԍ ԁа мукӧԁыԍ. Ӧтчыԁ со-кущӧм-тор вӧлӧма. Матӧвоӧмаӧо вӧлӧн, ԋекыԇі-пӧ оз ԍетчы ԁоԃԃавны: јурнас і став кокјаснас пеԍԍӧ. Кутӧмаӧԍ мыжавны сетыԍ "тӧԁыԍ“-Трӧшӧс: керіс-пӧ сіјӧ. Збыԉсӧ еԍкӧ вӧлӧм гыж-костас пыԁӧ жеԉ пырӧма ԁа ԁојмӧмысла вӧлӧм оз ԍетчы ԁоԃԃавны. Жеԉсӧ перјӧмаӧԍ, — вӧв важ-коԃыс рам лоӧма. „Тӧԁыԍ“-ӧс-раԃејтӧм меԁԍа-јона пырӧма ныв-бабајас-костӧ. Велӧԁчӧм нывбабаыԁ-ӧԁ еща-на. Сы-вӧсна најӧ ӧнӧԇ меԁ-јонасӧ тӧжԁыԍлісны асланыс гырԋіч-кашԋікјас, кага-рузумјас-понԁаыс. Сар-ԁырјі налӧн веԍіг-мужікјас-коԃ-ічӧԏік-праваыс ез вӧв, ез вермывны најӧ бӧрјыԍны ԋі бӧрјыны общественнеј службаӧ, ез вермывны шыаԍны олӧмӧн-веԍкӧԁлӧмӧ. Сӧветскеј влаԍт мезԁіс уҗалыԍ-јӧзӧс сар-кіпоԁ-улыԍ, нывбабајаслы ԍетіс ӧткоԃ-права мужщінајаскӧԁ. Сы-бӧрԏі најӧ ԋӧжјӧԋікӧн кутісны велӧԁчыны грамотаӧ, гырԋіч-кашԋікјасыс-понԁа-тӧжԁыԍӧмыԍ-ӧпріч лоіны і мукӧԁ могјас. Луныԍ-лунӧ тӧжԁыԍӧм ԁа уҗ налӧн кутіс соԁны: ӧԏі ԃеԉегаткаӧ мунӧ, мӧԁ — сеԉсӧветӧ, којмӧԁ — копераԏівӧ уҗавны. Уҗалігӧн ԋекор лоӧ ԋінӧмабу-јылыԍ мӧвпавны, ԋінӧмабуӧ-ескӧм ԋӧжјӧԋікӧн ачыс бырӧ. Војԁӧр мужщінајасыԁ кӧԏ і велӧԁчытӧмӧԍ-жӧ вӧліны, ԁа најӧ, нывбабајас-моз, езҗык гортаныс овны. Најӧ вӧлі ветлӧны уҗавны бокӧ, карјасӧ, пыраласны сені щајнејӧ, Нарԁомјасын тојлыштчасны, мыј-ԍурӧ кывласны, аԁԇыласны. Нывбабајасыԁ-жӧ пыр гортанысӧԍ пач-гӧгӧрыс ԁа чеԉаԃыскӧԁ нокԍӧны. Ԃерт, сеԍԍа, сещӧм-гажтӧма-олігаԁ быԁԍама-торјыс кутас пырны јураԁ. Чукӧртчасны кытчӧкӧ нывбаба-чукӧр, мӧԁасны ԍорԋітны „керыԍјас", "тӧԁыԍјас“-јылыԍ, ԁа кымын збыԉ-вылӧ пуктыны-поԅтӧм-ԍорԋіыс, сымын сіјӧ налы ԃівӧ, — ставсӧ збыԉӧ пуктӧны. Ра- зӧԁчасны сеԍԍа, гортаныс муналасны, — аԍныс полӧны. Куԅ арԍа ԁа тӧвԍа пемыԁ-војјаснаԁ гажтӧм налы, војбыԁ мыјкӧ каԍԏітчӧ: быԏԏӧ гӧбӧчӧԁыԁ „олыԍа“ ветлӧԁлӧ, паччӧр-серӧгаԁ коԁкӧ печкӧ ԁа мыј-ԁа. Велӧԁчытӧм-јӧз-мӧвпалӧм-ԍерԏі „тӧԁыԍјас“-ыԁ, ӧԏі-ногӧн, зев-ԉок-јӧз, пыр пов наыԍ; мӧԁ-ногӧн — колан-војтыр: натӧг овны оз поԅ. Најӧ-ӧԁ і ныв-зонтӧ "ӧтлаалӧны“-і, гозја-кост-олӧмтӧ "лӧԍӧԁӧны“ і, віԍӧмјасԍыԁ „кокԋӧԁӧны“-і. Уԁајтчас ԁа мӧԁар-југыԁӧԇ вӧтласны, шуасны сӧмын: „сіԇі-ԋін талы јенмыс шуӧма". Ӧԏілаын вӧлӧма со-кущӧм-тор: морт зев-јона омӧԉтчӧма, вірпас чужӧм-вывԍыс бырӧма, жӧвјалӧ-ветлӧԁлӧ. Мунас сіјӧ бурԁӧԁчыны „тӧԁыԍ“-орԁӧ. „Тӧԁыԍ“ шуӧ: „Тенӧ-пӧ щыкӧԁӧмаӧԍ; кытчӧԇ щыкӧԁыԍсӧ он тӧԁмав, пыр омӧԉтчан“. — Кыԇі-нӧ ме сіјӧс корԍа? Отсав, ԍо-јенмогыԍӧн, ог вунӧԁ тенԍыԁ буртӧ. Боԍт мыј колӧ, сӧмын отсав. Ԇікӧԇ-ӧԁ-ԋін матӧвоі, ебӧстӧммі. „Тӧԁыԍ“ сӧрӧ мыј-ԍурӧ, мыј тӧԁ-вылас уԍӧ, велӧԁӧ бурԁӧԁчыны. Віԍыԍлы ԋімкоԃ. Віԍыԍ „тӧԁыԍ“-лы вајӧ выјтӧ-і, јӧвтӧ-і, јајтӧ-і, пыԅтӧ-і, оз убӧԉіт ачыс ԍојны. Оз вежӧрав коԋӧр-пемыԁ-јорт, мыј віԍӧмыс сылӧн јона-уҗалӧмыԍ-муԇӧмла ԁа пӧттӧԇ-сојтӧмла. Омӧԉ-ԍојаныԍ сылӧн вірас чінӧма колан-торјасыс. Сы-понԁа і сіјӧ омӧԉтчӧма, кеԉԁӧԁӧма. Рочӧн сіјӧ-віԍӧмсӧ малокровіјӧӧн шуӧны. Еща-віра-мортлы еԍкӧ шојтчыны, кујлышт- ны гортын ԋінӧм-уҗавтӧг, ԍојны пӧттӧԇ сылаҗыка-ԍојан, јуны ԉекарство ԁоктор інԁӧм-ԍерԏі. Секі еԍкӧ сылӧн вірыс бара чӧжԍас, бара мортыԁ јонмас. "Тӧԁыԍ"-ыԁлы веԍ-нуалӧм-ԁорыԍ, тӧԁӧмыԍ, бурҗык аслыԁ чеԉаԃыԁкӧԁ выј-јајтӧ ԍојны. Нӧшта „тӧԁыԍ"-јас бурԁӧԁӧны ускоп-віԍӧмыԍ. Сіјӧн-пӧ віԍӧны сӧмын нывбабајас ԁа кагајас. Ускоп-віԍӧмыс-пӧ зев омӧԉ, сыыԍ-пӧ сӧмын гуԍӧн бурԁӧԁчӧны. Ӧтчыԁ сещӧм-віԍыԍлыԍ јуаԍӧ ԁоктор: „віԍтав, кыті тенаԁ віԍӧ, мыј секі текӧԁ лолӧ?“ — Јурын ԁугԁывтӧг пыр жувгӧ, — шуӧ віԍыԍ. — Сеԍԍа, коԁкӧ быԏԏӧ пыр чуксалӧ менӧ, ԍорԋітӧԁӧ“. — Мыј-нӧ ԍорԋітӧԁӧ? — Коԁ-тӧԁӧ мыј... Віԁчӧны, піԋалӧны менӧ. Грӧԅітчӧны віны. Мукӧԁ-ԁырјі му-вывті ԉібӧ вӧрӧԁ мунігӧн зев норіԋіка горзӧны: „Ӧкԍіԋ! Сарство ԋебеснеј теныԁ..." Саԃ-быртӧԇ повԅӧԁасны, кок-јылыԍ уԍтӧԇ...“ Тӧԁӧмыԍ, тајӧ віԍӧ, колӧ боԍтчыны сіјӧс збыԉыԍ-бурԁӧԁны. Еновтчан-кӧ, лун-мӧԁ-мыԍԏі сіјӧ понԁас горзыны, шуасны: шеваа-пӧ. Меԁ-бур сещӧм-віԍыԍӧс боԉԋічаӧ воԁтӧԁны. Шојтчыштас сені мыјкӧ-ԁыра, уԅас спокојнеја, — ускопыԁ і бырӧ, быԏԏӧ абу і вӧвлӧма. Чеԉаԃлӧн мукӧԁ-ԁырјіыс јур-вемыс віԍӧ. Кујлӧ сіјӧ саԃтӧгыс, сӧрӧ, ԋекоԁӧс оз тӧԁ, горзӧ, сінјассӧ кылӧԁӧма. Тащӧм-віԍӧмсӧ ԃеревԋааԁ „ускоп"-ӧн-жӧ шуӧны. Тајӧ-віԍӧмыԍ бурԁӧԁны ԍӧ- кыԁ. Ԍӧмын пӧраын-кӧ боԍтчан, нуан віԍыԍӧс боԉԋічаӧ, а он кыскав „тӧԁыԍ“-јас, велӧԁчытӧм-бурԁӧԁчыԍјас-орԁӧԁ, — верман. Мі огӧ-ԋін кутӧј ԍорԋітны быԁԍама олыԍајас, вӧрсајас, васајас ԁа мукӧԁ-повԅӧԁчыԍјас-јылыԍ, коԁјас-јылыԍ куԅ-тӧвԍа-рытбыԁ пӧлаԏ-паччӧрын мојԁӧны пӧԉјас ԁа пӧчјас. Ԋекущӧм вӧрсајас, васајас, олыԍајас абуӧԍ. На-јылыԍ мојԁ-віԍтасјас вуҗісны міјанӧ важ-пемыԁ-пӧрыԍ-јӧзԍаԋ. Ӧні-на-кӧ, кор-ԋін гӧгӧр котралӧны паракоԁјас, машінајас, еԉектріческеј трамвајјас, лебалӧны ајеропланјас, — ем уна пемыԁ,-велӧԁчытӧм-јӧз, важӧн креԍԏанаыԁ ставыс ԋеграмотнејӧԍ вӧліны. Быԁ гӧгӧрвотӧм, тӧԁтӧм-торјыԍ најӧ полісны, чајтісны, ԉібӧ-пӧ сіјӧс бур-јен вӧчӧ, ԉібӧ ԉок-омӧԉ. Ескісны најӧ вӧтјасӧ, каԍԏітчӧмӧ, гаԁајтчӧмӧ, — ставыс-пӧ тајӧ ԃавӧлԍаԋ, омӧԉԍаԋ. Ԉібӧ кос-повоԃԃа-кӧ пукԍас, турун-ԋаԋ коԍмасны, ыҗыԁ пӧжарјас лоӧны, ыҗыԁ ытва, скӧтјас кутасны кулавны, віԍӧмјас понԁасны ветлӧԁлыны, — сіјӧ ставыс јенԍаԋ, јӧз-грек-понԁа, асланым омӧԉ-олӧм-понԁа. Ԍіԇ војԁӧр важ-јӧз і олісны, поліг-тырјі јенмыԍ ԁа ԍураыԍ. Песԍісны кыкнаннысӧ најӧс бурмӧԁны, меԁ еԍкӧ кыԇкӧ ԉок-торјасыԍ мезԁыԍны, бура нем-чӧж овны. Сы-вӧсна јен воԇӧ ԍіԍјас ломԇӧԁавлісны, вічкӧ-кӧлӧкӧлјас кіԍтавлісны, ӧбразјас гіжӧԁавлісны, моԉебенјас ԍылӧԁавлісны. Омӧԉлы жертва-вылӧ вӧлі вајӧны ԍӧԁ-каԋјасӧс, ԍӧԁ-пе- тукјасӧс, ԍӧԁ-кӧзајасӧс. Наыԍ-мезԁыԍӧм-могыԍ ԋімјас віԇӧны, вежаваӧн којԍӧны. Бӧрынҗык, кор кутіс паԍкавны грамота, воԍталісны школајас, леԇісны бур-ԋігајас, соԁіс велӧԁчӧм-јӧз, — секі уна-тӧԁтӧм-тор лоі тӧԁса. Уна повԅӧԁчыԍјас ԁа пӧверјӧјас кутісны бырны. Ӧні веԍіг ічӧт-школаын-велӧԁчыԍ-быԁ-ԃеԏіна-ԋін тӧԁӧ гым-чарԁлыԍ, зерлыԍ артмӧмсӧ, оз-ԋін шу, тајӧ-пӧ ԋебесаӧԁ Іԉԉа-пророк гуԉајтӧ. Сіјӧ тӧԁӧ, гым-чарԁлоӧны еԉектрічествоыԍ. Ԋекущӧм ԃаԃӧ оз повԅы саԃ-быртӧԇыс, аԁԇас-кӧ автомобіԉ ԉібӧ трамвај, еԉектрічество-ԉі, ԏеԉеграп-ԉі, ԏеԉепон-ԉі. Тӧԁӧ сіјӧ, оз ԍура-вын сені уҗав, а еԉектрічество. Сіԇі наԇӧԋікӧн, воыԍ-воӧ јӧз велӧԁчӧ, ԍуԍмӧ. Велӧԁчӧмӧн-щӧщ јӧз-костын бырӧны важ-ногса олӧм, ԋінӧмабуӧ ескӧм. Сы-вӧсна быԁ-мортлы колӧ зіԉны велӧԁчыны, југԁӧԁны асԍыс вежӧрсӧ. Колӧ воԍтавны школајас, леԇны унҗык бур-ԋігајас ԁа ԇікӧԇ-бырӧԁны пемыԁлун јӧз-костыԍ. Секі, гашкӧ, регыԁҗык Ԉеԋін-јортлӧн-колӧмыс пырас олӧмӧ, міјан быԁлаын лоӧ еԉектрічество, пукԍас кокԋіԁҗык, ԁолыԁ олӧм.