|
|
| Строка 1: |
Строка 1: |
| − | ІԈЈІНСКІЈ
| |
| − | ВОЈВЫВ ВІԆЈАС
| |
| − | ԁа
| |
| − | ПӦСКӦԎІНА БУРМӦԁӦМ
| |
| − | КОМІ ԊІГА ЛЕԆАНІН
| |
| − | СЫКТЫВКАР — 1931
| |
| − | Віԇ ԁа пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм Војвыв крајын
| |
| − | Воԇкыв пыԃԃі
| |
| | | | |
| − | „Огӧ вермӧј мі паԍкӧԁны ԁа бурмӧԁны скӧтвіԇӧм колана кӧрым база лӧԍӧԁтӧг.
| |
| − | Кущӧмӧн-жӧ мі аԁԇам кӧрым базасӧ ӧніја каԁын. Лаԁыс тані абу зев бур. Војвыв Амерікаса ӧтувја штатын-кӧ скӧт кӧрым улас боԍтӧма 61 прӧчентыԍ унҗык став кӧԇа плӧшщаԃ улыԍ (татчӧ оз пырны пӧскӧԏінајас, віԇјас турун кӧԇӧмӧн ԁа мукӧԁ ԍікас), міјан скӧт кӧрым кӧԇа улӧ боԍтӧма сӧмын 30 прӧчент став кӧԇа плӧшщаԃ улыԍ.
| |
| − | Та ԍерԏі зев ыҗыԁ мог матыса војас кежлӧ — скӧт вӧԃітӧмлы лӧԍӧԁны тырмымӧн кӧрым кӧԇа паԍкӧԁӧмӧн, віԇ ԁа пӧскӧтіна бурмӧԁӧмӧн.
| |
| − | Зев колана пырыԍ колӧ віԇӧԁлыны шогмана віԇ ԁа пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм вылӧ. Велӧԁчӧм јӧз лӧԍӧԁӧм ԍерԏі тајӧ ԍетас җын колана кӧрым скӧтлы. Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас бурмӧм куԅа колӧ нуны јӧз костын сещӧм-жӧ ыҗыԁ уҗ, кущӧмӧс нуӧԁӧны скӧт бурмӧԁӧм куԅа ԁа урожај кыпӧԁӧм куԅа.
| |
| − | Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас бурмӧԁны абу ԍӧкыԁ: тулысын скӧт леԇны пӧскӧԏіна вылӧ ԍорӧнҗык ӧԏі вежонӧн кыԇ мі леԇавлывлам, арнас вежонӧн воԇҗык вӧтлавны: јірӧԁны пӧскӧԏіна ԋе ӧтпырјӧ паԍталаыс, а јуклӧмӧн, бырӧԁны јогтурунјас; ва пӧскӧԏінајас коԍтыны канавајас коԁјӧмӧн; вынԍӧԁны міԋерала вынԍӧԁанӧн; піԋовтны меԁ;& сынӧԁыс вермас пырны турун вужјас берԁас& јуклыны быԁ ԍікас скӧтлы аслыс јукӧн. Тајӧ ставторјассӧ кокԋіԁа ыҗыԁ рӧскоԁтӧг поԅӧ вӧчны регыԁ пӧраӧн.
| |
| − | Ставнас-кӧ тајӧ уҗсӧ гӧгӧрвоам, сіԇ-жӧ-кӧ боԍтчам став вынӧн ԋем повԅытӧг ԍӧкыԁ воԇын, кыԇі нуӧԁім уҗ ԋаԋ понԁа, рӧскоԁјас воԇын ԋемсувттӧг, бјурократјаслыԍ ԍорԋіјас кывзытӧг, мі пјаԏіԉеткалыԍ мог — кӧԇа кӧрымјас улӧ паԍкӧԁны 40 мԉн. га ыҗԁа плӧшщаԃ ԁа нуӧԁны уҗјас віԇ ԁа пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм куԅа став ԏерріторіја паԍталаыс, — пӧртны олӧмӧ вермам, соԁтам кыкмынԁа јај ԁа јӧв проԁукта.
| |
| − | Совхозјас воԇын тані сулалӧ зев ыҗыԁ мог, ԋе ічӧтҗык ԋаԋ гӧгӧр уҗыԍ.
| |
| − | Ԃерт, колхозјасыԁ тајӧ тујӧԁ-жӧ мунасны.
| |
| − | Јаковԉев јорт ԁоклаԁыԍ ВКП(б) VI сјезԁ вылын „Колхознӧј гы ԁа віԇму уҗалӧм кыптӧм."
| |
| − |
| |
| − | 1 Віԅјас бурмӧԁӧм
| |
| − |
| |
| − | Віԇјаслӧн ԁа пӧскӧԏінајаслӧн колан луныс јӧла скӧт віԇӧмлы
| |
| − |
| |
| − | Промышԉеннӧј јӧла скӧт вӧԃітӧм вермас паԍкавны, кор лоӧ тырмымӧн кӧрым. Меԁыҗыԁ кӧрым суԇӧԁанін Војвыв крајын лоӧны віԇјас, коԁјас ԍетӧны кос турун, ԁа пӧскӧԏінајас, коԁјас ԍетӧны веж турун. Соԁтӧԁ пыԃԃі верԁԍӧ іԇас.
| |
| − | Іԇас, кос турун ԁа пӧскӧԏінавывса веж турун — колана кӧрым јӧла скӧтлы. Сещӧм кӧрымјас ԁінӧ, јӧв соԁӧм вылӧ, јешщӧ соԁтыԍӧ васӧԁ ԁа вына кӧрым. Васӧԁ кӧрымјас — ԍілосујтан куԉтурајас — вӧԃітӧны му вылын: галанка, морков, ԍвеклӧ, картупеԉ; вына кӧрымјас — быԁԍамаԍікас туԍа ԋаԋ, пыԅ, панов, завоԁыԍ шыбласјас (кослунја выјвӧчан завоԁыԍ — жмыка, сурвӧчан завоԁыԍ раб ԁа мукӧԁ ԍікас).
| |
| − | Верԁан нормаыԍ шыбытны ԍӧкыԁ кӧрым — веж турун, віԇвыв кос турун — оз поԅ: мӧслы колӧ ԋакԉавны выԉпӧв ԁа сещӧм ԍӧкыԁ кӧрымыс колӧ ас ԍікас кынӧм пыщкӧс понԁаыс. Чінтам-кӧ верԁан нормаыԍ 50 прӧчентԍаԋ, кыԇ міјан верԁӧны, 12 прӧчентӧԇ, кыԇ щӧктӧ ԁатскӧј норма, ԁа коԉам пӧскӧԏіна ӧніја ыжԁа (30-36 прӧчент) міјанлы ковмас ещаҗык коԉӧԁны віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас, но сек ковмас бурҗык ԁа унҗык турун боԍтны ӧніја ԍерԏі.
| |
| − |
| |
| − | Војвыв крајын віԇјаслӧн ԁа пӧскӧԏінајаслӧн ыҗԁаыс
| |
| − |
| |
| − | Віԇјаслӧн ыҗԁаыс став крај паԍта лыԃԃыԍӧ 1710 ԍурс га пашԋалӧн ыҗԁа — 1341,2 ԍурс га, ыщкан віԇјас мӧԁ места боԍтӧны вӧр бӧрын.
| |
| − | Гӧран мујас лыԃԃыԍԍӧны ещаҗык. Мӧԁ ногӧн-кӧ шуны, міјан быԁ ӧԏі га пашԋа вылӧ воӧ 1 гектарыԍ унҗык віԇ, мукӧԁ рајонјасын гектарӧн җынјӧн, веԍігтӧ кыкмынԁаыԍ унҗык (Комі облаԍт, Вожегоԁскӧј, Архангеԉскӧј, Колмогорскӧј, Грјазоветскӧј рајонјас). Боԍтам-кӧ інԁӧм вылӧ јӧла скӧт віԇан рајон — Вӧлӧгԁаса округ, сені віԇјаслӧн ыҗԁаыс ӧԏі тајӧ округас вӧлі 725,5 ԍурс га, ԉібӧ 14 прӧчент став округ ыжԁаыс. Соԁтам-кӧ татчӧ пӧскӧԏінајас — 494,5 ԍурс га, — лоӧ 121,8 ԍурс га, ԉібӧ 23 прӧчент важ округ ԍерԏіыс, кор пашԋаыс сені вӧлі — 522,5 ԍурс га (10 прӧчент). Ԃерт, тајӧ костыс вермас вежԍыны, кыԇ ӧні совхозјасын ԁа колхозјасын, јона кутасны гӧравны ежа ԁа ԉок туруна віԇјассӧ.
| |
| − | Јӧла Ԁаԋіјаын, коԁлӧн ыҗԁаыс міԉԉіон гектарӧн ещаҗык Вӧлӧгԁаса округыԍ, скӧт верԁан меԍтаыс — кӧԇӧм турунвіԇјас ԁа пӧскӧԏінајас — ԍетӧны 330 ԍурс га.
| |
| − |
| |
| − | [Јонмӧԁам кӧрым база соціалԍԏіческӧј скӧт віԇӧмлы]
| |
| − |
| |
| − | [Омӧԉ пӧскӧԏіна вылын меԁбур мӧскыс омӧԉтчӧ, пӧрӧ
| |
| − | кујӧԁ вӧчан машінаӧ]
| |
| − |
| |
| − | Віԇјаслӧн шогмана луныс
| |
| − |
| |
| − | Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас Војвыв крајса скӧт віԇан рајонын ԁавмӧмаӧԍ ԁа оз вермыны ԍетны колана кӧрым скӧтлы.
| |
| − | Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас, коԁјас ԍетӧны меԁ ԁонтӧм кӧрым, колӧ ӧԁјӧҗык бурмӧԁны. Ӧнӧԇ-на ԋекущӧм віԇӧԁлӧм ез вӧв тајӧјас вылӧ. Креԍԏана ез ԁумыштлыны, мыј віԇјас ԃа пӧскӧԏінајас воыԍ-воӧ турун боԍтӧмӧн вынтӧммӧны.
| |
| − | Меԁ гӧгӧрвоны, кыԇ поԅӧ бурмӧԁны ԁавмӧм віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас, колӧ бурҗыка віԇӧԁлыны тырмытӧмторјас вылас. Сек сӧмын вермам ԉучкі інԁыны, кущӧм уҗјасӧн бурмӧԁны.
| |
| − | Колхозјаслы тајӧ уҗын колӧ мунны меԁвоԇын, ӧтвылыԍ боԍтчыны бурмӧԁны воыԍ-воӧ еновтӧм віԇјас.
| |
| − | Віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас бурмӧԁӧм зев ыҗыԁ мог. Сен торјалісны важ овмӧсјас ԁа помещікјас, коԁјас вӧлі паԍкӧԁӧны заграԋічнӧј скӧт, но вунӧԁлісны віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас јылыԍ, вунӧԁісны гожԍа скӧт верԁӧм јылыԍ, коԁі лоӧ зев ыҗыԁ мог јӧла скӧт вӧԃітӧмын. Бур пӧрӧԁа скӧтлӧн рӧԁыс чініс, том скӧт омӧԉтчіс омӧԉ віԇјас ԁа пӧскӧԏі-
| |
| − |
| |
| − | најас вылын, віԍміс чакотка віԍӧмӧн. Сіјӧ торсӧ поԅӧ вӧлі аԁԇыны ԋе сӧмын мӧсјаслыԍ, но і ыжјаслыс, коԁјас ԍојасӧн кулалісны ковјас понԁа, коԁӧн вӧлі віԍмӧны ваа пӧскӧԏінајас вылын олігӧн.
| |
| − | Тащӧм торјассӧ оз ков вунӧԁны міјан совхозјаслы ԁа колхозјаслы овмӧссӧ лӧԍӧԁігӧн.
| |
| − |
| |
| − | Кущӧм віԇјас овлӧны
| |
| − |
| |
| − | Кущӧм-жӧ віԇјас емӧԍ Војвылын ԁа кыԇ сіјӧјасӧс поԅӧ бурмӧԁны. Војвыв крајса віԇму уҗалан јукӧнлы інԁӧԁӧм вермас лоны віԇјас Вӧлӧгԁаса округыԍ. Со кущӧм віԇјас сені емӧԍ:
| |
| − |
| |
| − | і КУЩӦМ ВІԆЈАС. ԌУРС ГА. % % Шӧркоԃԃем урожај турунлӧн ӧԏі га вылыԍ тсентԋерӧн.
| |
| − | 1 Ојԁлана 86,7 12 17,7
| |
| − | 2 Сы пыщкын ежӧра . . 48,9 - 14,4
| |
| − | 3 Мувыв кӧԇӧм турунјас . 154,2 21,3 11,8
| |
| − | 4 Ојԁлытӧм јуԁор віԇјас . 76,0 10,6 11,8
| |
| − | 5 Ԁавмӧм кос віԇјас . . . 195,7 27,0 7,8
| |
| − | 6 Вӧр віԇјас 124,1 17,1 7,8
| |
| − | 7 Ԋур 86,8 12,0 7,4
| |
| − | 723,5 100 -
| |
| − |
| |
| − | Ојԁлана віԇјас
| |
| − |
| |
| − | Став ыщкана віԇ піыԍ, кыԇі мі аԁԇам ојԁлан ԁа јуԁор віԇјас меԁ еща.
| |
| − | [Торјавтӧм јукӧԁӧн кӧрым суԇӧԁігӧн лоӧ — віԇ ԁа пӧскоԏіна бурмоԁӧм, сіјӧ ԍетас җын колана кӧрым.
| |
| − | Јаковԉев.]
| |
| − |
| |
| − | Ојԁлана віԇјас вылӧ быԁ во ојԁлігас воӧ &ылнајт коԁі вынԍӧԁӧ тащӧм віԇјассӧ. Тајӧ віԇјас вылын быԁмӧны злакӧвӧј ԁа бобӧԋаԋ ԍікас турун сор уна пӧлӧс турунјас. Злакӧвӧј пыщкыԍ (ԍӧкта ԍерԏі 50 прӧч.) аԁԇан шепта турун, уна пӧлӧс ԍітурун; бобӧԋаԋ ԍікас пыщкын (35 прӧчент) ԍурӧны шыраԋкыщ, гӧрԁ ԁа јеҗыԁ бобӧԋаԋ, петрушка турун; (20-30 прӧчентыс) лапкор, купаԉԋіча посԋі ежӧрјас ԁа мукӧԁ ԍікас турунјас.
| |
| − | Урожајыс ојԁлана віԇԇыԍ воӧ 17-20 прӧчентӧԇ (100-120 пуԁ),& а гырыс- јујас берԁын, шуам: Сухона, Војвыв Ԁвіна, овлӧ 40 цент. гектарыԍ, сӧмын сещӧм уна туруна віԇԇыԁ еща ԁа тајӧ віԇјасыс берԁӧ мӧԁар бокԍаԋыс вӧр ԁорԍаԋыс матыԍмӧны ежӧра-інӧ. Тащӧм ежӧр туруна віԇјасыс кыԍԍӧны ыҗыԁакоԁ& Сухона, Кубенскӧј Вожӧ јујас куԅа ԁа мукӧԁ тыјас гӧгӧр уна кілометр паԍта. Сен ежӧрыс быԁмӧ җуҗыԁ вужјас вылын. Тащӧм ежӧра віԇјас вылын тувсов ваыс сулалӧ тӧлыԍӧн җынјӧн, сы понԁа быԁмынысӧ
| |
| − |
| |
| − | [Віԇјаслӧн схема (косӧԁ, увтас ԁа ојԁлана віԇјаслӧн)]
| |
| − |
| |
| − | туруныс ԍорӧн боԍтчӧ ԁа сещӧмінсӧ ыщкӧны меԁ бӧрын — Август-Ԍеԋԏабр тӧлыԍјасын: ыщкыны ԍор завоԃітӧмӧн ежӧра туруныԍ пӧтӧслуныс зев уна вошӧ.
| |
| − | Ежӧра віԇјас вылын турун овлӧ зев уна — 30-40 центԋер гектарыԍ, сӧмын бурлуныс, пӧтӧслуныс ещаҗык ојԁлана віԇвыв турун ԁорыԍ: сы пыщкын уны& куԅ& турун ԁа мукӧԁ вреԁнӧј турун (купаԉԋіча, куроԍԉеп). Ԍітурунјасыԁ ԍурӧны еща (13-15 прӧчент), а ежӧрыс җын мынԁа.
| |
| − | Ојԁлана віԇјас бурмӧԁӧм вылӧ уҗ оз ков, сӧмын колӧ керавны ԉішнӧј кустјассӧ, коԁ гӧгӧр паԍкалӧны јаг турунјас ԁа мырԃԃӧны бур турунлыԍ местасӧ. Тулысын татчӧ скӧтӧс оз поԅ леԇны, оз поԅ леԇны арнас зера повоԃԃ&јас, ԁырјі, ԋебԅӧм муыс секі јона лојԍӧ ԁа артмӧны вущјас. Вынԍӧԁӧмыԍоз& нужԁајтчы, ојԁлӧмнас быԁ тулысын вынԍалӧ ачыс.
| |
| − |
| |
| − | Ојԁлана ежӧра віԇ.
| |
| − |
| |
| − | Ојԁлана ежӧра віԇјас, кӧні ԁыр сулалӧ тувсов ва, сіԇжӧ кӧтаԍӧ улысԍаԋ. Сені колӧ нуӧԁны кырӧԁчан уҗ.
| |
| − |
| |
| − | Тащӧм местајасын ваыс візывтӧ сылаԋӧ-жӧ кыԇ і јуыс, поԅӧ аԁԇыны, посԋі јујас кыскӧны васӧ вылыҗык местајасыԍ. Со сещӧм јујассӧ колӧ җуҗԁӧԁны ԁа коԁјыны бокԍаԋыс канавајас, коԍтыны ва віԇјассӧ. Коԍтан уҗсӧ нуӧԁӧм могыԍ колӧ корны аграномӧс ԉібӧ гіԁроԏехԋікӧс віԇму уҗалан јукӧԁыԍ. Гіԁроԏехԋік інԁас, кытчӧ коԁјыны канавајас, інԁас кытчӧ кутас ваыс візывтны ԁа кыԇі воԇӧ уҗавны.
| |
| − | Коԍтӧм ојԁлана ԋурјас вылыԍ колӧ керавны быԁмана баԃ кустјас ԁа ловпујас.
| |
| − | Коԍтӧм ԁа весалӧм бӧрын артмӧ бур віԇ. Но сіјӧ еща-на — ԋепременнӧ колӧ бырӧԁны важ ежасӧ ԁа вущјассӧ, коԁјас лоӧмаӧԍ ежӧр турун вужјасыԍ, а мукӧԁ ԁырјіыс скӧт таԉалӧм гуранјасыԍ. Тащӧм ежӧра вущка местасӧ колӧ гӧрны, ԉібӧ, јешщӧ бур, кокавны фрез-машінаӧн җуҗыԁ вущка ԋебыԁ местаын плугыԁ ԍӧкыԁа боԍтӧ, а фрез-машінаӧн зев кокԋіԁа. Тајӧ барабана машіна&кокан, коԁӧс лӧԍӧԁӧны трактор бӧрԍа, а барабанас кокан моԁаа крукјас. Уҗалігас крукјасыс ӧԁјӧ бергалӧны, бергӧԁчіг мозыс кокыштӧны мусӧ, орјӧԁлӧны тор-
| |
| − |
| |
| − | [Бобӧнаԋ (кԉевер) кӧԇа вылын злаковӧј турунјас кыпӧԁчӧны бобӧԋаԋјас вылӧ.]
| |
| − | јасӧԇ жугӧԁлӧны ԁа гуԁралӧны. Тащӧм фрез — машіна бӧраԁ оз ковмы ԋі агас ԋі ранԁаԉ, муыс ставыс лоӧ ԋебԅӧԁӧма. Фрез-машіна вермасны ԋӧбны сӧмын совхозјас ԁа колхозјас: сылӧн ԁоныс 9000 шајт і ԁонаҗык; ԍӧктаыс 30 центԋер, лун уҗалӧ ӧԏі гектар, Фрез-машінајас совхозјаслы, колхозјаслы ԁа ԋур коԍтан тӧварішществојаслы вајлывлісны Гермаԋіјаыԍ.
| |
| − |
| |
| − | [Фрез-машіна уҗ ԁырјі.]
| |
| − |
| |
| − | Ӧні фрезјассӧ ӧтувтӧмаӧԍ віԇму јукӧн базајасын ԁа віԇму коԍтан трестјасын. Фрез-машіна бӧрын коԍтӧм ԁа ԋебԅӧԁӧм ежӧра ԋурјас поԅӧ вынԍӧԁны, кыԇ лоӧ віԍталӧма воԇын, ԁа ковмас-кӧ — кӧԇны уна ԍікаса уна воԍа турунӧн. Ежӧра віԇјас абу-кӧ најӧ коԍтӧмаӧԍ, колӧ ыщкыны 15-20 лун воԇҗык, пуктыԍны завоԃіттӧԇ, меԁ чукӧртны ԋебыԁ ԍојана ежӧр. Воԇ ыщкӧм ежӧр пӧтӧсҗык ԍор &ыҗкана &ԁоԁыԍ.
| |
| − | &Мувыв ԁа јуԁор віԇјас
| |
| − | [Бобӧԋаԋ (клевер).]
| |
| − |
| |
| − | Мувыв ԁа јуԁор ојԁлытӧм віԇјас бурлуннас ԁа урожајнас (11,8 центԋер) ӧткоԃӧс. Најӧ овлӧны мујас берԁын, ԉібӧ ју берԁын, пӧката местаын. Налы вынсӧ вајӧ муверкӧсса локтан ваыс. Сыпонԁа тащӧм віԇјас вылын ојԁлана віԇ вылын моз урожајыс абу ӧткоԃ. Вылыс ԁа шӧр пӧкатас ваыс овлывлӧ гожԍа повоԃԃа серԏі. Кос гожӧмын зерыс ешаҗык, ещаҗык і ва воӧ, сіԇ-жӧ ещаҗык і турун.
| |
| − | Зера воӧ мувыв ԁа јуԁор віԇјас вылын урожајыс овлӧ унҗык ԁа бурҗык. Бара-жӧ турун урожајыс вежлаԍԍӧ скӧт јірӧԁӧм ԍерԏі.
| |
| − | Воԇ тулысԍа ԁа ԍор арԍа скӧт віԇӧм тӧԁчӧ омӧԉ бокԍаԋ: віԇԇыс гуранаԍԍӧ, гуранјасас ва пукалӧ. Тајӧ кокԋіԁа артмӧ ва повоԃԃаӧн. Сы кыԋԇі вывті куԅа скӧт віԇӧмӧн му слӧјыс топалӧ, а топалӧм слӧјыс оз леԇ ас пырыс сынӧԁсӧ вужјас берԁас ԁа турун-
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | јасыс пӧԁӧны. Шуӧны-ӧ, меԁ ӧԁјӧ ԁавмӧ ԁа ԋурӧ пӧрӧ, ԉокногӧн скӧт віԇӧмыԍ. Ԍіктјасын турунлӧн сіԇ-жӧ вежԍӧ, понԁӧны петны уна пӧлӧс турунјас ԁа ԋіщԍавны. Сещӧм щыкӧм віԇјас поԅӧ боԍтны інԁӧԁ вылӧ Ԏігінскӧј поԉана (Вожегоԁскӧј рајон). Му выв ԁа јуԁор віԇјасыс-кӧ абуна тырӧма ԋіщкӧн ԁа уна пӧлӧс-ԍојтӧм турунӧн, овлӧны повоԁнӧја шепта ԁа ԍітуруна петасјас, но ԁавмӧм пӧката местајас, кыԇ Ԏігінын, тырӧмаӧԍ ԋіщкӧн ԁа омӧԉа ԍојан турунӧн (77%).
| |
| − | Бобӧԋаԋыԁ ԁа шыраԋкіщыԁ муртса муртса тыԁавлӧны. Тащӧм віԇјасыԁ унҗыклаас тырӧмаӧԍ кыԇԇӧн, піпуӧн, баԃ кустӧн ԁа лопуӧн. Тајӧ, ԃерт, јона чінтӧ туруныслыԍ урожајсӧ.
| |
| − | Сы понԁа тащӧм местајассӧ колӧ весавны.
| |
| − |
| |
| − | Віԇ олӧмлӧн немјас
| |
| − |
| |
| − | Кущӧм ногӧн бурмӧԁны віԇјас, лоӧ віԇӧԁлыны віԇ арлыԁ вылас. Быԁԍама віԇ вермӧ морт моз-жӧ лоны
| |
| − |
| |
| − | [Шыраԋкыщ пӧтӧс турун.]
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | том пӧраын і пӧрыԍ пӧраын. Віԇԇыс-кӧ ԋеважӧн-на петӧма вӧр улыԍ, ԉібӧ кӧԇӧм віԇ, шуӧны том-на-пӧ. Сені муԍінмыс ԋебыԁ, ежатӧм. Турунјаслӧн вужјасыс паԍкыԁа паԍкӧԁчӧмаӧԍ. Кысԍана вужја турунјас лоӧны бобӧԋаԋ ԍікасыԍ — віж петрушка ԁа шыраԋкіщ; шепта турунјасыԍ — пыреј, ручбӧж турун ԁа мукӧԁ пӧлӧс. Тащӧм том віԇ оз нужԁајтчы бурмӧԁӧмыԍ. Ојԁлана віԇјас том пӧранас куԅа олӧны, оз-кӧ скӧтӧн таԉӧԁны. Скӧт віԇӧмӧн, кыԇ вылыԍҗык тыԁалӧ, віԇԇыԁ топалӧ ԁа лоӧ чорыԁ ежа кысԍана турунвужјасыԍ. Шепта ԁа ԍітурунјас ежа топалӧмнас пӧԁӧны ԁа оз ԍетны куԅ кысԍана вужсӧ, вожјасыс петӧны топыԁҗыка, кысԍана вужја турун (корԋевішщнӧј) вежԍӧ топыԁа быԁман турунӧн (кустӧвӧјӧн).
| |
| − | Топыԁа быԁмана турунјас: зӧр ԍікас ԍітурун, јокмыԉа ԍітурун, шепта турун ԁа ԁука ԍітурун. Тајӧ турунјасыс уна овлӧ
| |
| − |
| |
| − | [Віԇвывса чіна, зев-жӧ пӧтӧс турун, мунӧ шыраԋкіщлаԋ, ԁа мукӧԁ пӧлӧс бобовӧј турунјаслаԋ.]
| |
| − | пӧрнӧј нема віԇвылын во 10-15 кымын. Тащӧм пӧрнӧј нема віԇјас регыԁ пӧрыԍмӧны на вылын кужтӧма скӧт віԇӧмыԍ. Став віԇԇыс, ӧԏі ԍікас ӧдйӧҗык, мукӧԁјас ԋӧжјӧҗык, кыԅ-комын во мыԍԏі пӧрыԍмӧны. Ежаыс на вылын јонҗыка топалӧ. Топыԁа быԁмана турунјас вежԍӧны јешщӧ омоԉҗык турунӧн. Тащӧм важ віԇ регыԁ ԋіщкаԍԍӧ, оз-кӧ тыр вӧрӧн, артмӧ ԋіщка ԋурӧ. Тащӧм олӧм мунӧ віԇлӧн, кыԇ і мортлӧн ԁа пемӧслӧн, воӧ кулан пӧра.
| |
| − | Віԇјас лоӧ бурмӧԁны сы ԍерԏі, кущӧм нема сіјӧ. Том віԇлы-кӧ оз-ков бурмӧԁӧм, пӧрнӧј нема віԇлы колӧ-ԋін сы вылӧ морт кі. Міјан мувыв ԁа јуԁор ојԁлытӧм, кыԇі пӧрнӧј нема віԇјаслыԍ, колӧ-ԋін ежасӧ ԋебԅӧԁыштны ԁа тӧлӧԁыштны, меԁ сынӧԁыс пырас турун вужјас берԁас.
| |
| − | Куш піԋовтӧм тащӧм віԇјасас оз-на ло тырмана. Важ віԁлалӧмјас Војвывса ԍеԉско-
| |
| − |
| |
| − | [Ԏімофејевка.]
| |
| − | хоԅајственној опытнӧј станціјаын (Вӧлӧгԁа кар улын) петкӧԁліс став омӧԉлунсӧ куш піԋовтӧмыԍ. Ежасӧ жугӧԁӧмӧн кӧԏі сынӧԁыс пырны кутас вужјас берԁас, туруныс регыԁаӧн оз мӧԁӧԁчы, кыԇ ојԁлана віԇ вылын, веԍігтӧ урожајыс чінӧ.
| |
| − |
| |
| − | Віԇвыв вынԍӧԁанјас
| |
| − |
| |
| − | Мӧԁ нога лоӧ, піԋовтӧм бӧрас-ко пуктан вынԍӧԁанторјас. Піԋовтӧмӧн ԁа вынԍӧԁан пуктӧмӧн урожај тӧԁчымӧнја кыпалӧ. Војвывса областнӧј станціјаын ем јуԁор віԇ, коԁі урожајсӧ ԍетӧ 28,4 центԋер гектарыԍ. Піԋовтӧм ԁа вынԍӧԁӧм бӧрын (каԉіја,& сов — 2,25 центԋ. ԁа кӧрт сіт пыԅ — томасшлак 3,5 центԋер ӧԏі гектар вылӧ) ԍетіс 35,5 центԋ. гектарыԍ. Сіԇ-кӧ соԁіс 7,1 центԋер ԉібӧ 26 прӧчент. Піԋовттӧг, куш вынԍӧԁӧмыс сетіс соԁтӧԁ 71 прӧч. Сы ԁінӧ колӧ соԁтыны, мыј уна
| |
| − |
| |
| − | Віԇвывса овԍаԋԋітса злакӧвӧј рӧԁыԍ. Војвылын меԁбур турун.
| |
| − |
| |
| − | пӧлӧс туруныс чіні, а сы пыԃԃі соԁі бобӧԋаԋ ԁа ԍітурун 16,7 прӧчентԍаԋ 36 прӧч.
| |
| − | Ԋӧбӧм вынԍӧԁанјас пыщкыԍ: каԉіјнӧј сов кыԋԇі (2,5-3 ц. гектар вылӧ) ԁа кӧрт сіт пыԅ кыԋԇі (4-6 ц. га вылӧ), поԅӧ кӧԇны віԇјас вылӧ суперфосфат 3 цент. ԉібӧ фосфорітнӧј пыԅ 6 центԋер. Бӧрын петісны аппаԏітӧвӧј пыԅ ԁа термофосфат, вӧчӧма аппаԏітӧвӧј пыԅіԍ.
| |
| − | Тајӧ вынԍӧԁчанторјас поԅӧ суԇӧԁны ԁа віԁлыны міјан Војвыв віԇјас вылын. Тајӧ аԁԇӧмаӧԍ Хібіныԍ (Мурман округ), Војвыв крајлы суԍеԁ. Каԉіјнӧј сов ԁа термофосфат перјӧны руԁаӧн Војвывлаԁорса Соԉікамскса кар улын.
| |
| − | Міԋерала вынԍӧԁан колӧ кӧԇны быԁ во, ԋеуна чінталӧмӧн воыԍ воӧ.
| |
| − | Піԋовтӧм віԇ вылӧ, ԋӧбӧм вынԍӧԁанӧн кыԋԇі, поԅӧ вынԍӧԁны кујӧԁ ваӧн, пӧімӧн
| |
| − |
| |
| − | [Ежа. Віԇвывса меԁбур сорта туруныԍ ӧԏі ԍікаса турун. Кӧԇԍыԍԍӧ ԏімофејевкакӧԁ, коԍԏоркӧԁ ԁа мукӧԁкӧԁ ӧтсор.]
| |
| − | ԁа компостӧн (чукӧрын ԍіԍтӧм быԁԍама шыбласјас.)
| |
| − | Кујӧԁ ва чукӧртчыԍԍӧ трубајас куԅа скӧт віԇан картаыԍ аслыс ԍікас јукмӧсӧ, скӧтнӧј карта берԁас.
| |
| − | Тані кујӧԁ ва пӧԁса јукмӧсын тӧвбыԁӧн шуԅӧ ԁа тулыс кежлӧ лоӧ гӧтов віԇ вылӧ кіскавны. Јукмӧс колӧ тупкыны топыԁа, сек ԋӧжјӧҗык ԍіԍмӧ ԁа выныс лоӧ ыҗыԁҗык. Кујӧԁ васӧ кіԍкавны новлӧԁлӧны бӧчкаын. Бӧчка мышкас вӧчӧма роԅ ԁа сы увтӧ тувјавсӧ гӧгыԉҗын, ԉібӧ куім пеԉӧса пӧв. Кујӧԁ ва роԅӧԁ петігӧн кісԍӧ тајӧ пӧв вылӧ ԁа паԍкыԁа ԍавгӧ му куԅаыс.
| |
| − | Колӧ помԋітны, сук кујӧԁ ваӧн кіԍкавны віԇ оз поԅ, сек кујӧԁ ва пыщкас җын мынԁасӧ колӧ соԁтыны прӧстӧј ва.
| |
| − | Ӧԏі гектар віԇ вынԍӧԁӧм вылӧ ковмӧ 30-50 ԋеԉамын веԁраа бӧчкаӧԇ кіԅӧртӧм кујӧԁ ва. Кујӧԁ ваӧн кіԍкавны колӧ кымӧра ԁырјі, зерӧм бӧрын тулысын ԉібӧ ыщкӧм бӧрын, кор вермас ԍетны ыҗыԁҗык бур том турун вужјаслы ԉібӧ ӧтавалы.
| |
| − |
| |
| − | [Кујӧԁ ва кіԍкалан бӧчка.]
| |
| − | Кіԍкалӧм бӧрын скӧтыԁ тащӧм турунӧс пырсо оз ԍој. Сы понԁа оз ков кіԍскавны кујоԁ ваӧн скӧт леԇаліг кежлӧ.
| |
| − | Кујӧԁ ва пыщкын ем быԁԍама пӧлӧс вын, кущӧм колӧ быԁманторлы (раԍԏеԋԋӧлы). Тащӧм кіԍкалӧмыс меԁ јона ԍетӧ вын шепта пырејлы ԁа ԍітурунлы. Быԁ кык-куім во мыԍԏі колӧ выԉ пӧв кіԍкавны. Быԁ во кіԍкалӧмӧн јона кутас паԍкавны мукӧԁ пӧлӧс турунјас.
| |
| − | Компост артмӧ уна пӧлос шыбласјасыԍ, ԍіԍманаторјасыԍ, арԍа кіԍԍӧм корјасыԍ, трунԁаыԍ, чагјыԍ, быԁԍама јогыԍ, коԁі гуԁраԍӧ пӧімкӧԁ. кујӧԁкӧԁ, кіԍкавԍӧ помӧј ваӧн, кујӧԁ ваӧн. Ставыс тајӧ чукӧртчыԍԍӧ ԋеҗуҗыԁ чукӧрӧ, 1-2 м. җуҗԁа паԍта чукӧрӧ, (1 м. җуҗԁа ԁа 1-2 м. паԍта чукӧрӧ&. Тащӧм чукӧрас во гӧгӧр ԉібӧ ԁырҗык ковмас кујлӧԁны.
| |
| − | Воҗын мысԏі колӧ чукӧрсӧ бура гуԁравны. Компостас овмӧԁчӧ уна посԋі, ԍінмӧн аԁԇытӧм гагјас, коԁјас отсалӧны шыбласјасӧс регыԁҗык ԍіԍмыны ԁа пӧрны вынԍӧԁан тујӧ. Сы пыщкын ем быԁԍама ԍікас выныс. Компостнӧј чукӧрсӧ поԅӧ вӧчны віԇјас вылӧ. Гектар вылӧ петкӧԁӧны 120-150 центԋ. ԁа разӧԁӧны кымӧра повоԃԃаӧ, мӧԁногӧн сылӧн выныс вошӧ. Бурҗык віԇјас вывті поԅӧ агасӧн шыԉӧԁны.
| |
| − | Петкӧԁӧны компостнӧј кујӧԁсӧ, кыԇі і кујӧԁ ватӧ, во кык-куім мыԍԏі, меԁ ез паԍкавны јог турунјас. Вереԏԏаа віԇјас вылын, кыԇі і пӧскӧԏіна вылын, компост зев бура
| |
| − | петкоԁлӧ асԍыс вынсӧ, а меԁԍа јона шепта пыреј ԁа ԍітурун вылӧ.
| |
| − |
| |
| − | Пач пӧімын меԁ уна ем каԉіј, іԇвеԍԏ, фосфор. Быԁ ԍікаса пӧімлӧн аслыс ԍікаса і вын. Меԁ бур пӧімӧн лыԃԃыԍԍӧ іԇасыԍ ԁа корја пујасыԍ. Сіјӧ бура тӧԁчӧ ԍітурун ԁа бобӧԋаԋјас вылӧ. Выныс пӧімлӧн тӧԁчӧ віԇӧм ԍерԏіыс. Меԁ оз вош пӧім пыщкыԍ коланаторјасыс, колӧ віԇны кос местаын леб улын. Пӧімлӧн вын бура тӧԁчӧ лыа му вылын ԁа ԍӧԁ му вылын. Гектар вылӧ којалӧны 10-20 центԋер, тулысын ԉібӧ арын. Сіјӧс поԅӧ вежны каԉіјнӧј солӧн ԁа сы берԁӧ ковмӧ соԁтӧԁ 1-1,3 центԋер гектар вылӧ шома фосфорнӧі пыԅ (суперфосфат), ԉібӧ кӧрт сіт пыԅ, коԁјас зев јона пӧімлыԍ вынсӧ соԁтӧны. Пӧім петкӧԁӧны віԇ вылӧ быԁ во.
| |
| − |
| |
| − | Мукӧԁ ԁырјі віԇсӧ іԅвескаалӧны, петкӧԁӧны кусӧԁӧм іԅвеска 12-25 цент. гектар вылӧ Сіјӧс оз быԁ во петкӧԁны, а 4-5 во мыԍԏі. Костас бур лоӧ, којан-кӧ каԉіјно-фосфорнӧј вынԍӧԁанӧн. Іԅвескаавны-кӧ кӧсјан віԇ, бурҗык војԁӧр ԍорԋітны аграномкӧԁ, іԅвескаыԁ оз быԁ віԇ вылын вај бурсӧ. Вынԍӧԁаныс кӧԇԍыԍԍӧ піԋовтӧм бӧрын. Бӧрја војасын вӧліны опытјас, мыј веԍкыԁа ежа вылас којалӧмӧн бурҗыка тӧԁчӧ піԋовтӧм бӧрын ԁорыԍ. Меԁ јонҗыка вынԍӧԁны віԇсӧ, первојсӧ вынԍӧԁаныс пуктыԍԍӧ вынаҗык пӧлӧс ԁа унҗык, а бӧрынҗыксӧ ешаҗык, меԁ сӧмын важ вынсӧ кутны. Віԇ-
| |
| − | ԇӧс вынԍӧԁны кӧлӧ вынԍӧԁанторсӧ вежлалӧмӧн: каԉіјно-фосфорнӧј вынԍӧԁан вежлыны кујӧԁ ваӧн ԁа компостӧн.
| |
| − |
| |
| − | [Компост чукӧр. Корјас, ԋіш, ӧшіԋув јог, піԉнӧј пыԅ, чагјог ԁа мукӧԁ вермасны лоны бур вынԍӧԁанӧн компостнӧј чукӧрын ԍіԍтӧмӧн.]
| |
| − |
| |
| − | Віԇ вылӧ уна пӧлӧс турун кӧјԁысјас кӧԇӧм
| |
| − |
| |
| − | Піԋовтӧм ԁа кујӧԁалӧм кӧԏ тӧԁчӧ-ԋін віԇ вылӧ, но сетчӧ-кӧ јешщӧ кӧԇам уна пӧлӧс турун кӧјԁыс, туруныԁ кутас быԁмыны бурҗыка. Віԇјасӧс піԋовтігӧн ԋешкыԍԍӧ ԋіщыс. Сек мыјԁа-кӧ туруныс кулӧ, выԉыԍсӧ быԁмӧ важ туруныс. Сылӧн быԁмӧмыс мунӧ
| |
| − |
| |
| − | вывті ԋӧжјӧ. Ојԁлана віԇјас вылын вӧрӧԁӧм турун вужјас регыԁӧн бӧр ловԅӧны, но сещӧмыс оз вермы лоны јуԁор берԁса ԁа мувыв віԇјас вылын. Вереԏԏа ԁа вӧрса віԇјас вылын турун быԁмӧмыс јешщӧ ԋӧжјӧ завоԃітчӧ. Та понԁа віԁчыԍны важ турунлыԍ
| |
| − | петӧмсӧ оз овлывлы выгӧԁнӧ. Ԃерт, віԇтӧ верԁыштӧмыԁ отсалас выԉ турунјаслы петны, но косҗык местајасын ԍојан турунјас петӧны омӧԉа, ӧԁјӧҗык петӧны ковтӧмҗык-
| |
| − |
| |
| − | [Ԃіскӧвӧј піԋа (ранԁаԉ).]
| |
| − |
| |
| − | јас. Та понԁа віԇјас вылӧ јона піԋовтӧм бӧрын колӧ кӧԇны турун кӧјԁыс. Кӧԇны колӧ тулысын васӧԁ вылас, меԁ регыԁҗык кӧјԁысыс чужас. Кӧԇԍӧ оз ӧԏі пӧлӧс турун, а сорлалӧмӧн — 2-3 пӧлӧс — шепта пыреј, ԍітурун ԁа бобӧԋаԋ, ставсӧ гектар вылӧ ԍӧктанас 16-18 кгм. 3-4 кг-ӧԇ боԍтчӧ Швеԁскӧј бобӧԋаԋ гӧрԁ ԉібӧ јеҗыԁ (пӧскӧԏінајас вылӧ соԁтыԍӧ јеҗыԁ бобӧԋаԋ), а злаковӧјыс — 4-5 кг-ӧԇ, шепта турун, зӧр ԍікас ԍітурун, јокмыԉа ԍітурун ԁа мукӧԁ ԍітурун. Матыса аграном ԉібӧ куԉтурԏехԋік віԍталас, уна-ӧ ԁа кущӧм кӧјԁыс колӧ пуктыны муԍін ԍерԏіыс. Віԇсӧ віԁлавтӧг ԍін сајын турун кӧјԁыс соровтны оз поԅ. Оз ков вунӧԁны,
| |
| − | уна воԍа турунсорас лӧԍӧԁігӧн бобӧԋаԋ ԍікасӧс колӧ пуктыны 30 прӧчент, а 70 прӧчентсӧ ԍітурун ԍікас. Бобӧԋаԋ кык-куім во мыԍԏі бырӧ, а ԍітурун јона ԁырҗык олӧ. Кущӧм турун кӧԇны, колӧ лӧԍӧԁны сы ԍерԏі: кымын во кежлӧ турун увтӧ лӧԍӧԁам віԇсӧ ԁа грунтӧвӧј му ԁа васӧԁ ԍерԏі. Та понԁа колӧ воԇвыв тӧԁмӧԁны бӧрјӧм местаӧс, кущӧм турун ковмӧ кӧԇны.
| |
| − |
| |
| − | Швеԁскӧј піԋа Ганкмо. Ԍерпас вылын бергӧԁӧма гащӧн ԁоԃԃӧ, віԇвылас нуны.
| |
| − |
| |
| − | Первојја воас кӧԇӧм бӧрын туруныс овлӧ еща. Оз-кӧ јона паԍкав первојја воас, бурҗык лоӧ еновтны ыщкытӧг. А ковмас-кӧ-ԋін, колӧ ыщкыны лун 15 војԁӧр кынмавтӧԇ, меԁ сек кежлӧ уԃітасны јонмыштны. Кӧԇӧм турунјас олӧны 5-7 воӧԇ му&ԍін ԍерԏі, кущӧма раԃејтӧны віԇсӧ ԁа быԁ во-ԉі вынԍӧԁӧны. Віԁлалӧмјас петкӧԁлісны, тащӧм бурмӧԁӧм віԇјас ԍетӧны 40-50 центԋер быԁ во бур турун ԁа сы кыԋԇі ӧтава. Арԍа скӧт
| |
| − | віԇӧм вылӧ којмӧԁ воԍаԋыс скӧтӧс віԇ вылӧ поԅӧ леԇны сӧмын 3-ԁ воԍаԋыс.
| |
| − | Турун кӧԇӧм вылӧ бурҗык піԋовтны ԍӧԁӧԇ аслыс пӧлӧс піԋаӧн — ԃіскӧвӧј піԋа — ранԁаԉ (піԋајас пыԃԃіыс бԉуԁ коԃ гӧгыԉјас), звезԁчатӧј — Ганкмо. Віԇԇыс-кӧ ԋіщка, војԁӧр сіјӧс ԋещкӧны чепта піԋаӧн — Лааке, арын ԉібӧ воԇ тулысын. Арԍа піԋовтӧм ԋіщкыс тӧвбыԁӧн ԍіԍмас, а тулысын-кӧ пі-
| |
| − |
| |
| − | Віԇвыв піԋа Морганлӧн.
| |
| − |
| |
| − | ԋовтан, ԋіщсӧ ковмас чукӧртны ԁа сотны. Тулысын, му коԍмӧм бӧрын, колӧ ԍӧԁӧԇ піԋовтны. Піԋовтӧм бӧрын кӧԇӧны вынԍӧԁанӧн (сіјӧс поԅӧ сорлавны муӧн бусԍӧмыԍ) ԁа бура піԋовтны. Меԁбӧрын кӧԇӧны турун кӧјԁыс аграном ԉібӧ куԉтурԏехԋік інԁӧм ԍерԏі. Кӧјԁыссӧ мукӧԁ ԁырјі сорлалӧны лыакӧԁ, меԁ ӧтмозҗыка кӧԇны, кӧԇӧм бӧрас кӧјԁыссӧ ԉічкӧны быгыԉтасӧн. Выԉыԍ ков-
| |
| − | мас кӧԇны во 6-7 мыԍԏі, сіԇ-жӧ јона піԋовтӧм бӧрын.
| |
| − | Став раԃејтӧмыс ԁа бурмӧԁӧмыс віԇјасӧс, кущӧмос гіжӧма тані, шуԍӧны выліса бурмӧԁӧмӧн.
| |
| − |
| |
| − | [Віԇ піԋовтан піԋа Лааке ԁа сылӧн тор.]
| |
| − |
| |
| − | Пыԁіса бурмӧԁӧм
| |
| − |
| |
| − | Пыԁіса бурмӧԁӧм завоԃітчӧ гӧрӧмԍаԋ, колана-кӧ& сы воԇвылын јешщӧ коԍтӧны сіԇ, меԁ грунтӧвӧј ваыс вӧлі 70 см. пыԁтаын. Віԇ гӧрӧны арԍаԋ бура путкыԉтана раԉԋіка плугјӧн. Ежасӧ вунԁалӧны ԁа крӧшітӧны Ранԁаԉ піԋаӧн, ԉібӧ мукӧԁ полӧс піԋаӧн. Локтан тулыснас віԇсӧ вынԍӧԁӧны ԁа кӧԇӧны.
| |
| − | Воԇԇа 3-4 восӧ оз турунӧн кӧԇны, а мукӧԁ пӧлӧс кӧԇаӧн, меԁ ежаыс ԁа ԋіщкыс ԇікӧԇ вермісны ԍіԍмыны ԁа муыс меԁ бура ԋебԅіс, лоі посԋі кӧмӧка. Первој воӧ поԅӧ кӧԇны шабԁі ԉібӧ зӧр, мӧԁ ԁа којмӧԁ воӧ — зӧр, зӧр сорӧн віка, турԋепс, галанка ԁа мукӧԁ пӧлӧс (корԋеплаԁјас). Сы бӧрын бара зӧр, сеԍа вӧԉіԍԏі кӧԇны турун.
| |
| − |
| |
| − | [Выԉыԍ лӧԍӧԁом віԇ ԁа бурмӧԁӧм пӧскӧԏіна вермӧны вајны ԁокоԁ бура вӧԃітана муыԍ ԋе ещаҗык.]
| |
| − |
| |
| − | Вынԍӧԁантор пуктыԍԍӧ зӧр увтӧ, кор кӧԇԍӧ турун. Выгоԁнӧјҗык петкӧԁны гӧрӧм віԇ вылӧ, каԉіјно-фосфорнӧј вынԍӧԁан. Выԉыԍ віԇ лӧԍӧԁігӧн кӧјԁысыс боԍтчӧ уна пӧлӧсҗык.
| |
| − | Ԍітурун ԁа бобӧԋаԋ боԍтчӧ 35-40 кг-ӧԇ. Тані бобӧԋаԋ ковмӧ ещаҗык (10%), швеԁскӧј јеҗыԁ бобӧԋаԋ 2 кгр, а унҗыкыс (90%) 3-6 кгр. воӧ уна воԍа шепта ԁа ԍітурун вылӧ на пыщкыԍ куім јукӧныс колӧ лоны җуҗыԁ турунјас: коԍԏор, пыреј, ԏімофејевка, шепта турун, зӧр моԁаа ԍітурун, јокмыԉа ԍітурун — французскӧј рајграс, а ԋоԉӧԁ јукӧныс ԉапкыԁ ԍітурун гӧрԁ овԍаԋіча, мјатԉікјас, поԉевіцајас. Гырыԍ кӧјԁыс кӧԇԍӧ торјӧн посԋіԁыԍ ԁа &тӧртԍӧ піԋа тышнас піԋовтӧмӧн, волокушаӧн ԉібӧ ԉічкалӧны ԍӧкыԁ быгыԉтасӧн. Воԇын мыј вӧлі віԍталӧма віԇ вылӧ турун кӧԇӧм јылыԍ ԁа піԋовтӧм јылыԍ, сіјӧ-жӧ поԅӧ шуны і татӧн.
| |
| − | Бура вӧԃітӧмӧн кӧԇӧм віԇ уна во вермӧ ԍетны бур урожај. Гермаԋіјаын емӧԍ уна воԍа віԇјас ԁа пӧскӧԏінајас, коԁјас бурлунсӧ оз вештыны 20-50 воӧԇ. Татыԍ лоӧ
| |
| − | гӧгӧрвоана, віԅјас гӧрӧмӧн ԁа кӧԇӧмӧн лоӧ меԁбур нога бурмӧԁӧм ԁа меԁ выгоԁнӧј, рӧскоԁыс колӧ уна во кежлӧ, ԁа унҗыкыԍсӧ рӧскоԁсӧ віԇјасыс регыԁ каԁӧн вештӧны.
| |
| − | Кӧԇӧм турунјас віԇјас вылын бура быԁмӧны ԁа уна во ԍетӧны ыҗыԁ урожајјас.
| |
| − |
| |
| − | Вереԏԏа ԁа вӧр віԇ
| |
| − |
| |
| − | Војвыв крајса віԇму уҗалан рајонјасын меԁ уна вереԏԏа ԁа вӧр віԇ важ Вӧлӧг. окр, — 44,2%, ӧԏіыс і мӧԁыс артмӧны вӧр улыԍ јујас пӧлӧн җуҗыԁ местајасӧ, сіԇжӧ пӧкатаінӧ. Ем бара, шуԍӧны пустошнӧј віԇԇӧн, коԁјас артмӧмаӧԍ вӧр жугӧԁӧмӧн — опустошітӧмӧн. Вереԏԏаа віԇјас вылын вермас і ԋе лоны вӧр туруныс, јона-ԋін ылыԍмӧма вӧрԍаныс ԁа, кыԇ Грјазовецкӧј рајонын, Вологоԁскӧј, Кубенооԅерскӧјын. Вӧр віԇвылын-жӧ поԅӧ аԁԇыны вӧрын быԁманторјас — оз, пув, калган турун, сетор кустјас ԁа мукӧԁтор. Тащӧм віԇјасыԁ овлӧны вӧр берԁынӧԍ (Тоԏемскӧј, Ԏігінӧ рајонјасын),& Туруныс тані уна ԍікас — ԍітурун сора зев унаԍікас ежӧр. Тащӧм віԇјасыс ԍојӧԁ муԍін вылын регыԁ ԁавмӧны& выныс ваӧн мыԍкавԍӧ ԁај поԁјыс ԋіщмӧ.
| |
| − | Та понԁа туруныс тані еща овлӧ ԁа оз ӧтмынԁа быԁ во, овлӧ 7-10 центԋ.& шоча унҗык овлӧ. Уна пӧлӧс турун пыщкыԍ унҗыкыԍсӧ ԍурӧ ԍојтӧм турун — ԃеԋга турун, купаԉԋіча& ԋівјаԋік ԁа мукӧԁ пӧлӧс: вреԁнӧј турунјас — ожіка, ԍітԋік, куԅ& турун (хвощ). Ԍітурун пыщкыԍ еща пӧтӧса турунјас. — щучка, ԁука колосок, поԉевіца, белоус. Ԍур-
| |
| − |
| |
| − | лывлӧны ежӧрјас — ԃерԋістӧј, зајачӧј, обыкновеннӧј. Зев шоча ԍурлывлӧ петрушок турун, гӧрԁ ԁа јеҗыԁ бобӧԋаԋ.
| |
| − | Ԋемӧвӧјја пашԋајас, віԇјас сіԇ-жӧ ԍӧԁ вӧр улыԍ петлӧмаӧс ԁа ԁавмӧмысла еновтлӧмаӧԍ пӧскӧԏіна улӧ. Но тајӧ вынтӧммӧмыс вереԏԏаа ԁа вӧр віԇјаслӧн оз мортԍаԋ мун, а ачыс-ԋін пожјасԍӧ ванас ԁа бырӧ выныс быԁмыԍјаслы. Вылыс местајасын бура вермас овмӧԁчыны сӧмын вӧр аслас пыԁӧ пырана вужјаснас. Җеԋыԁ вужја турунјас оз вермыны тані суԇӧԁны аслыныс ԍојансӧ, најӧ олӧны сӧмын зер ваӧн ԁа чукӧрмӧм лым ваӧн.
| |
| − | Зера гожӧм соԁтӧ веж турун, а кос гожӧм сіјӧс ԍетӧ ԁа ԁугӧԁӧ быԁмӧмԍыс. Тащӧм віԇјас вылын бур овмӧс лӧԍӧԁны он вермы, кӧн урожајыс овлӧ гожӧм серԏі.
| |
| − | Сещӧм віԇјас, кӧні ем тырмана ва ԁа колана вын, оз ков вевтасыԍ корԍны, а увтас местајасыԍ, кытчӧ летчӧ вевтасјасыԍ ваыс ԁа пырӧ став колана выныс.
| |
| − | Став кос вереԏԏаа віԇјас, вӧр віԇјас ԁа важ гӧрӧм мујас нужԁајтчӧны ваыԍ ԁа выныԍ. Тащӧм местајас бурҗык лӧԍӧԁны пӧскӧԏіна улӧ ԁа вӧр улӧ. Мӧԁ ногӧн, гӧрӧмӧн ԁа кӧԇӧмӧн поԅӧ бурмӧԁны тащӧм віԇјас сек, кор местаыс абу мыԉкјӧԍ. Мыԉкјассӧ колӧ коԉӧԁны вӧр улӧ.
| |
| − |
| |
| − | Ԋур віԇјас.
| |
| − |
| |
| − | Коԉі јешщӧ віԍтавны ԋур віԇјас јылыԍ, коԁјас пукалӧны ԋајта, трунԁаа мі уԉі местајасын пӧкатјасын јујас за-
| |
| − |
| |
| − | воԃітчанінјасын ԁа кԉучјас берԁын. Тајӧ віԇјас вылын быԁмӧ туруныс& ежӧр ԁа унапӧлӧс ԋурыԁ быԁман турунјас: пука турун, ԋурвыв куԅ турун, куроԍԉеп, ежӧрјас, багула ԁа мукӧԁ пӧлӧс. Ежӧрыс ԁа куԅтуруныс быԁмӧ 70 прӧчент гӧгӧр став турун піјыԍ, а шепта ԁа ԍітурун быԁмӧ 10 прӧчент& мукӧԁыс — ԋурвыв вреԁнӧј ԁа јаԁовітӧј турунјас.
| |
| − | Турун урожајыс овлӧ ԋур ԍерԏіыс ԁа кущӧма сіјӧ вынԍалӧ. Увтас местаа ԁа ојԁлана ԋурын (Сухона ју берԁса) турун урожајыс овлӧ 30 центԋер ԁа вылӧҗык. Ԋурыԍ сулалана васӧ піԍкӧԁӧмӧн лоӧ бур віԇ. Мӧԁарӧ — ԋіщка ԋур посԋі ежӧра, посԋі пожӧма ԁа туріпувја — ԍетӧ зев еща турун ԁа зев ԍӧкыԁа бурмӧны. Сені зев еща колана выныс. Сещӧм ԋурјасыԍ бурҗык перјыны трунԁа: ломтас вылӧ, ԉібӧ скӧт воԉӧс ԁа мукӧԁтор вылӧ.
| |
| − |
| |
| − | Мујас ԁа віԇјас лӧԍӧԁны места ԍерԏі.
| |
| − |
| |
| − | Став пӧлӧс віԇјас піјыԍ бурмӧԁӧм вылӧ меԁ еща колӧны уҗ ојԁлана віԇјас вылӧ. Најӧ меԁ вынаӧԍ ԁа меԁ бурӧԍ турун ԍерԏіыс. Ојԁлана местајас бурӧԍ сӧмын віԇјас вылӧ. На берԁӧ матыԍмӧны увтас местаа ԋурјас, кӧн ем колана вын, но јона васӧԁ месталы& віԇ вылӧ ез тујны. Віԇ вылӧ колӧ коԍтыны ԁа весавны. Коԍтӧм бӧрын зев бур кӧԇан віԇ вылӧ ԉібӧ пӧскӧԏіна вылӧ, тані тырмымӧн ем ԍојаныс і ваыс петасјаслы.
| |
| − | Мувыв ԁа јуԁор ојԁлытом віԇјас оз-ԋін вермыны лоны куш віԇ местаӧн совхозјасын
| |
| − |
| |
| − | ԁа колхозјасын. Унҗыксӧ на пыщкыԍ му кыщӧлјасыԍ лоӧ му вылӧ бергӧԁны кӧԇа паԍкӧԁігӧн. Тајӧ местајас ԍетасны лӧԍыԁ мујас ԁа ԋеԁыр кежлӧ турун кӧԇӧм вылӧ. Вереԏԏаа віԇјас ԁа вӧр віԇјас сіԇ-жӧ мыјкӧмынԁа кутасны гӧрԍыны турун кӧԇӧм вылӧ ԉібӧ пӧскӧԏіна вылӧ; мыјкӧ мынԁа коԉӧ вӧр улӧ. Уна во вӧԃітӧмӧн віԇ тані оз ԍет ӧтмоза урожај.
| |
| − | Совхозјасын ԁа колхозјасын віԇјас вылӧ поԅӧ інԁыны сещӧм местајас: ојԁланаінјас, увтас местајас ԁа јуԁор ԍонјас Мујас паԍкӧԁавны — ԋывкӧс местајас ԁа вӧр поԁула местајас. Пӧскӧԏіна вермас лоны быԁ местаын, но бурҗык ԋывкӧс местаын ԁа ԍонын, матӧҗык скӧтнӧј картаԍаԋ (2 кілом. ԋе ылынҗык). Тащӧм лӧԍӧԁӧмӧн віԇ, му& вӧр ԁа пӧскӧԏіна аԁԇасны асԍыныс колана места.
| |
| − |
| |
| − | Пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм
| |
| − |
| |
| − | Пӧскӧԏіналӧн колана лун.
| |
| − |
| |
| − | Пӧскӧԏіна лоӧ ԍещӧм-жӧ віԇјас, коԁӧн сӧмын пӧԉзујтчӧны
| |
| − | скӧт јірӧԁӧмӧн.
| |
| − | Емӧԍ сывыв лӧԍӧԁӧм пӧскӧԏінајас: Гермаԋіјаын, Ԁаԋіјаын, міјанын јешщӧ абу-на. Совхозјасын ԁа колхозјасын пӧскӧԏінајас колӧ ӧԁјӧнҗык лӧԍӧԁны. Ӧнӧԇ-на пӧскӧԏіна улӧ коԉӧԁлісны ԁавмӧм віԇјас ԁа вӧр керасјас, кустјасӧн тырӧм местајас ԁа ԋурјас. Поԅӧ шуны, пӧскӧԏіна улӧ &коԉӧрлыв-
| |
| − |
| |
| − | лісны меԁомӧԉ местајассӧ. Аԍныс креԍԏана сещӧмјассӧ шуӧны пӧскӧԏіна улӧ шыблас муӧн. Шочыԋіка коԉлывлӧны кос шогмана віԇјас, воԇ тулысјасын ԁа ыщкӧм бӧрјасын. Бӧрја војасӧ мі аԁԇам, тајӧ віԇјасыс ԁа пӧскӧԏінајасыс кутісны ԁавмыны, ԋурмыны, ԋіщкаԍны кужтӧма вӧԃітӧмӧн. Ԋекущӧм бурмӧԁӧм пӧскӧԏінаӧс ԋі віԇԇӧс міјанын ӧнӧԇ на ез вӧвлы.
| |
| − | Пӧскӧԏіна вылӧ колӧ віԇӧԁлыны ԋе омӧԉҗыка віԇ ԁорыс: ӧԏі-кӧ, пӧскӧԏіна улӧ ԍетчӧ, кыԇ мі аԁԇам, омӧԉжык віԇјас коԁјас ыщкӧмӧн еща бурсӧ ԍетӧны ԁа јірнысӧ скӧтлы еща шеԁӧ. Мӧԁ-кӧ, 150-160 лунӧԇ вонас міјан скӧтыс вӧԉа вылын ветлӧ. Којмӧԁ-кӧ, пӧскӧԏінавывса кӧрымыԁ овмӧсын меԁ улӧ сувтӧ. Ыщкыны оз ков, сіԇ-жӧ куртны ԋі новлыны, ачыс скӧтыс боԍтӧ, сӧмын гожӧмын колӧ скӧт віԇыԍ. Мі тӧԁам-ԋін, кыԇ туруныс чінӧ ԁа омӧԉтчӧ воыԍ-воӧ, віԇсӧ ыщкӧмӧн ԁа туруннас вынтӧммӧм вӧсна, а сыпыԃԃі вынсӧ огӧ соԁтӧ. Пӧскӧԏінаыԁлӧн омӧԉтчӧмыс віԇјас ԍерԏі јонҗыка тӧԁчӧ, кӧні кокулас муыс јона топалӧ ԁа пӧтасјасыс сынӧԁтӧгыс пӧԁӧны.
| |
| − | Сыпонԁа оз сӧмын урожајыс чін, но і туруныс омӧԉҗыка быԁмӧ. Кос вереԏԏаа пӧскӧԏіна вылыԍ мі аԁԇам уна пӧлӧс омӧԉа ԍојан турунјас (белоус, щучка), а ва пӧскӧԏіна вылыԍ; — посԋі ежӧр, куԅ турун ԁа ԋурвывса вреԁнӧј турунјас, — куроԍԉеп, купалԋіча ԁа с.в. Веж турун гектарыԍ лоӧ 20-30
| |
| − | центԋер, ԉібӧ 5-8 центԋер кос турун, мукӧԁ ԁырјі ещаҗык. Коԁ ем пӧскӧԏіна міјанын, кыԍ скӧтыс аслыс корԍӧ кынӧмпӧт 50-70 прӧчентӧԇ став піјԍыс тырӧма вӧрӧн. Пӧскӧԏінаыслыԍ гырыԍҗык тырмытӧмторјассӧ тӧԁмалӧм борын колӧ інԁыны, кыԇі міјанлы сіјӧс бурмӧԁны. Кыԇ віԇјаслы, сіԇі-і пӧскӧԏіналы колӧ інԁыны кык пӧлӧс бурмӧԁӧм — вылысса бурмӧԁӧм ԁа пыԁыса бурмӧԁӧм — гӧрӧмӧн.
| |
| − | Первојја пӧлӧсас, коԁі оз кор ыҗыԁ рӧскоԁ, уҗјасыс лоӧны: ԋеыҗыԁ коԍтӧм, мыр ԁа кустјас кералӧм, піԋовтӧм, вынԍӧԁӧм, сіԇ-жӧ кужӧмӧн колӧ віԇны скӧтсӧ. Пыԁысса бурмӧԁӧм ыҗыԁ рӧскоԁ понԁа вермӧны нуӧԁны совхозјас ԁа колхозјас, уҗјасыс лоӧ: гӧрӧм, кӧԇӧм, воԇвыв-кӧԇајас ԁа турун кӧјԁысјас кӧԇӧм.
| |
| − |
| |
| − | Омӧԉ пӧскӧԏіна гӧԉмӧԁӧ овмӧсӧс
| |
| − |
| |
| − | Җеԋыԃіка тӧԁмӧԁам пӧскӧԏіна бурмӧԁӧм куԅа став пӧлӧс уҗсӧ. Вылысса коԍтӧм колӧ нуӧԁны сещӧм местајасын, кӧні быԁмӧ ԉішнӧј ваыԍ ԋур ԍікас турун ԁа вреԁнӧј турун. Бур турунјас (бобӧԋаԋ ԁа ԍіту-
| |
| − |
| |
| − | [Пӧскӧԏіна бурмӧԁтӧг он боԍт уна јӧв.]
| |
| − | рун) тані пӧԁӧны уна ва пӧнԁа. Меԁ-бы коԍтыны, тулысԍаԋыс лым сылігас колӧ пасјавны беԃјасӧн сещӧм местајассӧ, кыті лым ваыс јонҗыка мунӧ. Тајӧ беԃјас ԍерԏіыс колӧ коԁјыны канавајас васӧ леԇӧм вылӧ. Канавасӧ коԁјігӧн мусӧ колӧ шыблавны ӧтар-мӧԁар бокас, ԉібӧ тыртны ва гуранјас, кытыԍ ваыс оз вермы петныс.
| |
| − | Кустјас ԉішнӧј пујас ԁа мырјаск&ералӧм, Војвылын меԁ колана пӧскӧԏіна бурмӧԁігӧн. Кустјас ԁа пујас улын уна места прӧста вошӧ, кӧні еԍкӧ верміс быԁмыны турун. Пӧрӧм пујас, кустјас мешајтӧны скӧтлы бура ветлыны, &ԁо&малӧны вӧрајас, бӧжјас ԁа віԍмӧны лӧԇԇӧн. Сы понԁа тајӧ став інԁӧмторјассӧ колӧ весавны. Чер кыԋԇі ԁа мыр перјан машіна кынԇі тащӧм местајасӧ поԅӧ вајӧԁны і аслыс пӧлӧс трактор.
| |
| − | Ежаӧс піԋовтӧм ԁа ӧтпырјӧ вынԍӧԁӧм кос пӧскӧԏінајас вылын бура тӧԁчӧ. Піԋовтны колӧ — Лааке, Аураса, Роԅевскӧј ԋіма агасјасӧн. Сесԍа пуктыны вынԍӧԁігас кујӧԁ ва, пач пӧім, іза вынԍӧԁанјас пыщкыԍ којавԍӧ: каԉіја сов кӧрт сіт пызкӧԁ, суперфосфаткӧԁ, сіԇ-жӧ ԍера шо-
| |
| − |
| |
| − | Пӧскӧԏінавывса злак турунјас.
| |
| − | ма амміак. Којавны поԅӧ воԇ тулысын (1-1,5 цен. гектар вылӧ) ԉібӧ арнас.
| |
| − | Бур овлӧ і компост, кујӧԁӧс моз вылысас разӧԁӧмӧн.
| |
| − | Мувыв лӧԍӧԁӧм — лоӧ ізјас весалӧм, лӧпјас іԁравлӧм, вущјас, &бурԁыԍ роԅјас, гуранјас тырталӧм, кујӧԁсӧ разӧԁіг кежлӧ. Кымын шыԉыԁҗык пӧскӧԏінаыԁ, сымын ԇоԋвіԇаҗык скӧтыԁ, омӧԉҗыка муԇӧ, асԍыс вынсӧ віԇӧ, ԁа пӧскӧԏінаыс оз сещӧм ӧԁјӧ щык.
| |
| − | Бура вӧԃітӧмӧн поԅӧ шуны, кытчӧ скӧт оз леԇԍы воԇ тулысын ԁа ԍор арын. Тулысын том турун јірӧԁӧмӧн туруныс щыкӧ, а арын јона ва вылын віԇӧмӧн вущӧԍԍӧ пӧскӧԏінаыс, гуранјасас кутас ва пукавны. Та вӧсна регыԁ ԋіщкалӧ ԁа пӧрӧ ԋурӧ.
| |
| − | Торја местајасӧн јірӧԁӧм пӧскӧԏінаӧс лоӧ меԁ веԍкыԁа вӧԃітӧм. Сіјӧ оз ӧтпырјӧ јірӧԁԍы, а ӧчереԁӧн, пӧскӧԏінасӧ јукӧны кымынкӧ јӧр вылӧ: пощӧсӧн ԉібӧ канаваӧн. Скӧтсӧ віԇасны первој ӧԏі местаын, кытчӧԇ сіјӧс оз јірны (4-5 лун). Сесԍа вӧтлӧны мӧԁлаӧ. Кор ӧԏі јӧрԍаԋ нуӧԁӧны мӧԁӧ, којмӧԁӧ ԁа с. в.& сіјӧ каԁас первојја јірӧԁӧм јӧрас туруныс быԁмӧ (20-25 лун мыԍԏі).
| |
| − | Ԁыр јірӧԁны первојја јӧрјасас оз ков, меԁ мукӧԁас туруныс оз важмы ԁа оз коԍмы. ԁыр сулалӧм турун омӧԉа ԍојӧны. Тащӧм нога віԇӧмӧн пӧскӧԏіна тырмас ԁырҗык.
| |
| − | Пыԁыса бурмӧԁӧм пӧскӧԏінаӧс сещӧм-жӧ, кыԇі-і віԇ бурмӧԁӧмыԁ. Первој гӧрӧны ваҗ ежасӧ ԉібӧ піԋовтӧны ԁа кӧԇӧны турун віԇвывса кӧԇајасӧн 2-3-4 кымын пӧлӧсӧн (шабԁіӧн, зӧрсора вікаӧн, турԋепсӧн). Бӧрја ԋаԋ улас кӧԇԍӧ пӧскӧԏінавывса турун кӧјԁыс, коԁӧс воԇԇа кык воас ыщкыԍсӧ, кытчӧԇ оз
| |
| − |
| |
| − | [Роԅевскӧјлӧн віԇвыв піԋа.]
| |
| − |
| |
| − | јонмы еҗаыс. Мӧԁ ԉібӧ којмӧԁ во турунсӧ ыщкӧм бӧрын еновтԍӧ пӧскӧԏіна улӧ. Тащӧм куԉтурнӧј &пӧскоԏіна воԇӧ бурмӧԁӧмӧн олӧ уна ԁас војасӧн — „уна воԍа пӧскӧԏіна“.
| |
| − | Пӧскӧԏіна вылӧ кӧԇԍӧ быԁманаҗык турун, коԁјас ԏерпітӧныҗык таԉалӧмсӧ, јірӧмсӧ ԁа сы бӧрын вермӧны выԉыԍ быԁмыны. Тащӧм пӧскӧԏінавывса быԁмана турун пыщкыԍ лоӧны бобӧԋаԋ ԍікасыԍ — первојја ӧчереԁын јеҗыԁ бобӧԋаԋ, мыјкӧ мынԁа гӧрԁ ԁа швеԁскӧј; злакӧвӧј пыщкыԍ — зӧр моԁаа горԁ ԍітурун, ещаҗык віԇвыв зӧр ԍітурун,
| |
| − | мјатԉік, јеҗыԁ поԉевіца, ручбӧж, шепта турун. Ӧтлаавны быԁ ԍікас турун кӧјԁыс 4-6 кг. — бобӧԋаԋ ԍікас — 10-20 пр., ԍітурун ԁа шепта турун — 80-90 пр. Аграном інԁас, кущӧмӧс унҗык ԉібӧ ещаҗык пуктыны муԍін ԍерԏі. Кӧԇӧм пӧскӧԏіна ӧԏі гектар вылын вермӧ верԁны 3-4 мӧскӧс, кӧԇтӧг-жӧ — мӧԁарӧ, ӧԏі мӧс вылӧ колӧ куім гектарыԍ унҗык пӧскӧԏіна.
| |
