|
|
| Строка 1: |
Строка 1: |
| − | Ԁ. Роԍԍіјскіј.
| |
| − | Гут разӧԁӧ віԍӧмјас.
| |
| − | Роч-вылыԍ коміӧн лӧԍӧԁіс Н. Ј. Кеԁровскаја.
| |
| − | Комі ԋіга леԇан-ін
| |
| − | Сыктывԁін кар
| |
| − | 1925.
| |
| | | | |
| − | -Мунам лущщӧ, пӧԉӧ, собраԋԋе-вылаԁ. Кӧнкӧ-ӧԁ чукӧртчісны-ԋін. Сені ме віԍтала кыԇі вуҗан-віԍӧмјасыԁ разалӧны јӧз-костын. Секі те ачыԁ каԅалан колӧ-оз віԁчыԍны гутјасԍыԁ.
| |
| − | Ԁоктор пӧԉкӧԁ воісны собраԋԋе-вылӧ. Сені ԁоктор віԍталіс со мыјјас:
| |
| − |
| |
| − | Кыԇі віԍӧмјас вуҗӧны јӧзлы.
| |
| − |
| |
| − | Унаӧн оз-на тӧԁны вуҗан-віԍӧмјас-јылыԍ: мыј-вӧсна сіјӧ лоӧ ԁа кыԇі паԍкалӧ. Тӧԁны, еԍкӧ, та-јылыԍ колӧ быԁӧнлы, меԁым кужны віԁчыԍны сыыԍ.
| |
| − | Јона велӧԁчӧм јӧз тӧԁмалӧмаӧԍ, мыј быԃлаын — сынӧԁын *), муын, ваын — емӧԍ лыԁтӧм-щӧттӧм посԋі гагјас — мікробјас (мӧԁ-ногӧн-кӧ шуны — бакԏеріјајас). Најӧ сещӧм посԋіӧԍ, куш ԍінмӧн он аԁԇы, каԅалан сӧмын ыҗԁӧԁан кԉаԋіча-пыр віԇӧԁӧмӧн. Сещӧм кԉаԋічајасыс пуктыԍԍӧны гӧгрӧс ыргӧн струбаӧ, шуԍӧ сіјӧ мікроскопӧн. Мікроскоп ыҗԁӧԁӧ віԁлалан-тортӧ уна-пӧв. Гырыԍҗыкјасыс вермӧны ыҗԁӧԁны веԍіг ԍурс-пӧлӧԇ.
| |
| − | Мікроскоп-пыр віԁлалӧмӧн велӧԁчӧм-јӧзыԁ тӧԁмӧԁалӧны мікробјастӧ. Коԁ-ԍурӧ на-піыԍ мортыԁлы ԋекущӧм ԉок оз вочны, мукӧԁыс — зев омӧԉӧԍ: веԍкаласны-кӧ мортыԁлы,
| |
| − |
| |
| − | *) Сынӧԁ — возԁук.
| |
| − | віԍмӧԁӧны сіјӧс. Емӧԍ і бур вӧчыԍ мікробјас.
| |
| − | Мікробјас рӧԁмӧны зев ӧԁјӧ. Мукӧԁыс суткінас чужтӧны 16 міԉԉон выԉ мікроб. Сы-вӧсна со сеԍԍа і тырӧмаӧԍ најӧн, лыԁтӧм-щӧттӧм быԁлаын. Гожӧмјасын щајнӧј-паԋ-тыр муын ԍурӧны најӧ 3 міԉԉонӧԇ.
| |
| − | Мікробјас раԃејтӧны ԋајт ԁа ԁурк, кујӧԁ, бус. Југыԁыԍ ԁа шонԁіыԍ најӧ полӧны. Пемыԁіныԁ бур, јона сен рӧԁмӧны. Сы-вӧсна пемыԁ, ԁурк керкајасын мікробјасыԁ зев уна.
| |
| − | Велӧԁчӧм јӧз тӧԁмалӧмаӧԍ, быԁ-ԍікас вуҗан-віԍӧм-пӧ лоӧ аслыс-ԍама мікробыԍ. Мікробыԁ веԍкалас морт-піаԁ, овмӧԁчас сені, леԇас ас-пыщԍыс мортӧс-віԍмӧԁан- зеԉԉа,-мортыԁ і віԍмас.
| |
| − | Вуҗан-віԍӧмјас емӧԍ со кущӧмјас: коԉера, гырԁӧн-мыԏітӧм, чума, чакотка, піԍкі, скарлаԏіна, кор, ԃіфԏеріт (горш-віԍӧм), біа-віԍӧм, кынӧм-віԍӧм (брюшной тиф), ԍібірскеј јазва ԁа уна-на мукӧԁ віԍӧмјас.
| |
| − | Выуҗан віԍӧм-помыԍ кулӧ му-вылын уна јӧз, меԁԍа-ԋін міјан-роч-муын ԁа комі-муын. Сіјӧ сы-вӧсна, мі огӧ тӧԁӧј вуҗан-віԍӧмјассӧ-ԁа: мыјыԍ најӧ лоӧны, кыԇі наыԍ віԁчыԍны.
| |
| − | Кыԇі-нӧ, еԍкӧ, віԍӧмјасыԍ вуҗӧны мӧԁа-мӧԁлы, паԍкалӧны јӧз-костын?
| |
| − | Меԁ-јона вуҗӧ віԍӧм віԍыԍјасԍаԋ. Сіјӧ кашеԉын, ԁуԉԉын, зырымын, асмогјасын, — быԁла-
| |
| − | ын лыԁтӧм-щӧттӧм мікробыԁ. Сеԍԍа уна мікроб ем віԍыԍ морт-паԍкӧмын, воԉпаԍын ԁа і мукӧԁ кӧлујын, коԁӧн вӧԃітчӧ віԍыԍ, ԉібӧ коԁі сы-берԁын. Веԍіг-ӧԁ керкаыс — кӧні кујлӧ віԍыԍ-морт, — тыр мікробјаснаԁ. Җоҗјас-і, ԍтенјас-і, щеԉјас-і, быԁлаын мікробјас.
| |
| − | Мікробјас вермасны веԍкавны морт-тыӧ сынӧԁкӧԁ щӧщ, лолалігӧн. Сіԇі вуҗӧны: чакотка, кор, кокԉуш (чеԉаԃлӧн кызӧԁан-віԍӧм) ԁа уна-на мукӧԁ віԍӧмјас. Ԋајт ԍојан-јуан-пыр вуҗӧны: коԉера, гырԁӧн-мыԏітӧм, біа-віԍӧм (брюшной тиф). Віԍӧмыԁ вермас вуҗны і гыжна-тујӧԁ ԁа ԁој-пыр. Сіԇі вуҗӧны ԉок-віԍӧм (ԍіфіԉіс), рожа, ԍібірскеј-јазва, јӧјталан-віԍӧм — јӧјмӧм-пон куртчалӧмыԍ.
| |
| − | Оз ков окавны вуҗан-віԍӧмӧн віԍыԍӧс ԉібӧ вуҗан віԍӧмыԍ кулӧм-мортӧс: віԍӧмыс вермас вуҗны теныԁ.
| |
| − | Велӧԁчӧм-јӧз тӧԁмалӧмјас-ԍерԏі вуҗан віԍӧмјасӧс јона разӧԁалӧны гутјас, тојјас, луԁікјас ԁа пыщјас.
| |
| − | Тајӧ ԋігаас лоӧ віԍталӧма, кущӧм ыҗыԁ ԉок вӧчӧ мортлы гут, віԍӧмјассӧ новлӧԁлӧмӧн.
| |
| − |
| |
| − | Гут разӧԁӧ вуҗан-віԍӧмјас.
| |
| − |
| |
| − | Гутјасӧс, ԃерт, быԁӧн тӧԁӧны. Жар гожӧмын најӧ ԍо-ԍурсјасӧн лебалӧны керкајас-
| |
| − | гӧгӧр, керкајасӧԁ. Ԉокыԍ ызгӧны, ԁӧзмӧԁӧны јӧзӧс, оз ԍетны мортлы уԅны; куртчаԍӧны, гіԉӧԁчӧны; пырӧны ԍојіг-јуігаԁ веԍкыԁа вомаԁ, ԍојан-јуанаԁ. Налы веԍкоԃ кӧні војԁӧр вӧліны, кӧні лебалісны. Пукаласны ԋајт гуранјасын, кујӧԁ-вылын, закоԁјасын, сеԍԍа лебасны керкааԁ ԁај пукԍасны ԍојан-јуан-вылаԁ, таԍті-паԋ-вылаԁ.
| |
| − | Тулысын, мыјӧн шонԁӧԁас, керкајас завоԃітӧны гутӧԍԍыны: чужӧны керка-пыщ гутјас. Најӧ оз куртчаԍны, сӧмын ԋоԋалӧны. Вомныс налӧн сіԇі-ԋін вӧчӧма: сущкыны-быщкыны ԋі куртчыны мортлыԍ ԉібӧ скӧтлыԍ кучіксӧ оз вермыны.
| |
| − | Гожӧм-помын ԁа арын кыпалӧны мӧԁ-пӧлӧс гутјас — жігалкајас. Налӧн вомыс абу тувсов гутјаслӧн-коԃ, вермӧны куртчаԍны і сущкаԍны. Арԍа гутјас олӧны јӧз ԁа скӧт вірӧн. Віԇӧԁны — кыкнан-пӧлӧс гутыс ԇік ӧткоԃӧԍ. Унаӧн ӧԏіӧн і чајтӧны, сӧмын шуӧны: гожӧмнаԁ-пӧ гутјасыԁ бурӧԍ, оз куртчаԍны, ар-кежлас ԉокмӧны завоԃітӧны куртчаԍны.
| |
| − | Збыԉсӧ, еԍкӧ, арԍа гутыԁ тувсов гутыԁкӧԁ абу ӧткоԃӧԍ. Најӧс поԅӧ тӧԁмавны со мыј-ԍерԏі: тувсов гутыԁ пукалӧ ԍтенаԁ увлаԋ јурӧн, арԍаыԍ — вывлаԋ јурӧн.
| |
| − | Ем јешщӧ којмӧԁ-пӧлӧс гутјас. Најӧ піјаналӧны (вајӧны посԋіԃік номырјас — ԉічінкајас) скӧт шојјас-вылӧ, ранајасӧ, морт ԁа
| |
| − | скӧт ныр-пеԉӧ. Номырјас ԍојӧны, ыҗԁӧԁӧны ранатӧ. Ранајас зӧԉітӧны, віԍӧны. Меԁԍа-ԋін віԍӧԁӧны најӧ пеԉ пыщкӧстӧ ԁа ныртӧ. Веԍкаласны-кӧ сетчӧ, ԋебыԁ-інтӧ, еԍкӧ, ԍојасны-ԋін, ԁа-ӧԁ веԍіг лытӧ віԉӧԁасны. Нырԍаԋ ԁа пеԉԍаԋ номырјас вермасны веԍкавны јурлыӧ. Јур завоԃітӧ вывті јона віԍны. Овлывлӧ, морт пеԉтӧммӧ, бырӧ сылӧн ԍорԋі, вермас і кувны.
| |
| − | Кӧԏ гутыԁ зев ічӧт, ем сылӧн вом, зоб, кынӧм ԁај ԍув. Зобјыс ԍојігас јона паԍкалӧ, вермӧ уна ԍојан сетчӧ тӧрны.
| |
| − | Гутлӧн ем борԁјас, ныр, кокјас. Ставыс најӧ зев уна вӧсԋіԃік јурԍіаӧԍ.
| |
| − | Гутјаслӧн меԁ-муса, меԁ-чӧскыԁ ԍојаныс сіԍман торјас, кашеԉ, јӧзлӧн ԁа скӧтлӧн асмогыс ԁа вӧв кујӧԁ. Кашеԉын, асмогын, кујӧԁын, сіԍман торјасын уна быԁԍама-ԍікас вуҗан-віԍӧм мікробјас.
| |
| − | Гутјаслӧн муса інјасыс: нужԋікјас, картајас, лӧкаԋ кіԍталан-інјас. Сен пыр кынӧм пӧткӧԁан-торјыԁ тыр.
| |
| − | Гутјас рӧԁмӧны зев ӧԁјӧ. Велӧԁчӧм јӧз арталӧм-ԍерԏі ӧԏі гутлӧн быԁ-воӧн чужӧ віт ԍурс ԁа җын міԉԉарԁ гут.
| |
| − |
| |
| − | Ріс. 1. Гутлӧн кокыс (ыҗԁӧԁӧмӧн)
| |
| − | Тувсов гутјаслӧн коԉкјасыс јеҗыԁӧԍ.
| |
| − | Коԉкјалӧны најӧ ӧтчукӧрӧ.
| |
| − | Течӧны ԉучкі віԅӧн-віԅӧн.
| |
| − | Ӧԏі луннас гутыԁ вермӧ вајны 120 — 150 коԉкјӧԇ. Меԁԍа-јона коԉкјалӧны најӧ вӧв-кујӧԁӧ, морт асмогӧ.
| |
| − | Тувсов гут номырјас вермӧны јешщӧ овны порԍ-ԁа, ыж-ԁа, чіпан-петук кујӧԁын, сіԍ јајын, лӧкаԋ кіԍталан-інын.
| |
| − | Шоныԁ ва-руа повоԃԃаӧн суткіыԍ регыԁӧн колкјасыԍ петӧны зев посԋіԃік номырјас, бӧрынҗык куколкајас. Коԉкјалӧмԍаԋ куколкајасыԍ гут петӧмӧԇ мунӧ кӧкјамысԍаԋ — ветымын лунӧԇ.
| |
| − | Шоныԁ-ԁырјі ԁа бура ԍојӧмӧн гутјас вермӧны овны ԍіԅімԁас лунӧԇ і ԁырҗык.
| |
| − | Ԋекор оз ков вунӧԁны, мыј гут разӧԁӧ вуҗан-віԍӧмјас.
| |
| − |
| |
| − | Ріс. 2. Гутлӧн коԉкјасыс. (Јона ыҗԁӧԁӧмӧн).
| |
| − | Ріс. 3. Гутлӧн кокыс мікроскоп-пыр віԇӧԁӧмӧн (јона ыҗԁӧԁӧма).
| |
| − |
| |
| − | Кујӧԁ, кашеԉјасті, сіԍман-ԍојан-вывті ветлігӧн гутјаслы кокјасас ԍібԁалӧны быԁԍама-пӧлӧс віԍӧмлӧн мікробјасыс.
| |
| − | Велӧԁчӧм јоз арталӧм-ԍерті ӧԏі гут вермӧ кӧлавны кокјасас 6 міԉԉон мікробӧԇ.
| |
| − | Гут ԍојӧ кашеԉсӧ чакоткаӧн віԍыԍлыԍ, асмогјас — біа-віԍӧмӧн ԁа коԉераӧн віԍыԍлыԍ.
| |
| − | Ԍојанӧн щӧщ веԍкалӧны сылы віԍӧмлӧн гагјасыс — мікробјасыԁ.
| |
| − | Мікробјас гут кынӧмын ԁа ԍувјын регыԁӧн оз кувны, тӧлыԍӧн олӧны сені, рӧԁмӧны.
| |
| − | Ԍојаныԁкӧԁ ԋылаласны мікробјастӧ гутјасыԁ, сеԍԍа быԁлаӧ каԍԏітӧны, бӧр коԉалӧны мікробјассӧ, разӧԁалӧны віԍӧмыԁлыԍ-гагјастӧ. Мукӧԁ гутыс луннас ветымыныԍ каԍԏітас, сітаԍас. Мыјԁа мікроб разӧԁас! Ставным тӧԁам, гут сітнаԁ гожӧмјасын ӧшіԋ курічјасыԁ * ԁа ԍԏеклӧыс тырлӧны, — ставыс ԍӧԁ чут.
| |
| − | Ԍојӧм-бӧрын гутјасӧс јона горԇӧԁлӧ. Ангԉіјаса велӧԁчӧм морт, Сміт, віԁлалӧм-ԍерԏі горԁԇӧԁӧм војтјасын мікробјасыԁ-пӧ емӧԍ-жӧ.
| |
| − | Со кымын-ногӧн гутјасыԁ разӧԁӧны вуҗан-віԍӧмтӧ. Меԁ-јона вуҗӧԁалӧны најӧ віԍӧмјастӧ ԍојан-пыр.
| |
| − | Ԍојан-јуантӧ вевтӧн віԇӧј, меԁым гутјас оз веԍкавны сетчӧ.
| |
| − | Гутјас торја-ԋін ԍојан-јуан-гӧгӧр жуӧны, вӧтлы-кӧԏ ен најӧс сетыԍ. Пукԍасны ԍојан-
| |
| − |
| |
| − | *) Кӧԍакјасыԁ.
| |
| − |
| |
| − | Ріс. 4. Гутлӧн нырыс (јона ыҗԁӧԁӧма).
| |
| − | вылаԁ, сіталӧны сетчӧ, восӧны, кокјасԍыс мікробјастӧ пыркӧԁӧны. Мортыԁ сеԍԍа ԍојас сещӧм ԍојантӧ ԁај віԍмас. Чорыԁа ԁај ԁыр вермас віԍӧԁны.
| |
| − | Енӧ вунӧԁӧј, гут-јасыԁ разӧԁӧны чакоткалыԍ біа-віԍӧмлыԍ, чумалыԍ, ԃіфԏерітлыԍ мікробјассӧ.
| |
| − | Учонеј Сміт віԇӧма чакоткаа-морт кашеԉ-вылыԍ боԍтӧм гутӧс. Ԋоԉ лун-чӧж сіјӧ гут сітыԍ ԍуралӧма чакотка мікробјас.
| |
| − | Ӧтвеԁајтчалӧмӧн аԁԇӧмаӧԍ, чума мікробӧн верԁӧм гут сітјасыԍ чума мікробыс ԍуралӧ 18 лун-чӧж. Со кущӧм ԁыр гутјасыԁ новлӧԁлӧны ас-пыщкас вуҗан-віԍӧм мікробјастӧ.
| |
| − | Меԁ-јона разӧԁӧны гутјас коԉера, біа-віԍӧм ԁа гырԁ-мыт.
| |
| − | Ӧтчыԁ Ітаԉіјаын јона віԍісны коԉераӧн. Ԁокторјасыс віԁлалісны боԉԋічаса ԁа боԉԋіча-гӧгӧрса гутјасӧс. Најӧ кокјасыԍ, ԍувԍыс ԁа сітԍыс ԁокторјаслы ԍуріны уна коԉера мікробјас.
| |
| − | Ріс. 5. Гутлӧн јурыс ԁа нырыс всԇвывԍаԋыс (јона ыҗԁӧԁӧма).
| |
| − | Ріс. 6. Гутлӧн тушаыс, куԅаногыс вунԁӧмӧн: о) горшыс, а) — зобјыс, v) — рушкуыс, l) — ԍувјыс. (Јона ыҗԁӧԁӧма).
| |
| − |
| |
| − | Віԁлаласны гутјасӧс біа-віԍӧм ԁа гырԁӧн-мыԏітыԍ јӧз-гӧгӧрыԍ. Віԍӧм мікробјасыс ԍуралісны-жӧ. Амерікаса ԁоктор Гевіт гут-помыԍ біа-віԍӧм паԍкалӧм-јылыԍ віԍталӧ со мыј:
| |
| − | Ӧԏі ԋеыҗыԁ карын біа-віԍӧмӧн віԍміс јӧлӧн-вузаԍыԍ нывбаба. Сіјӧ кујім вежон кујліс гортас, сеԍԍа вӧԉіԍ нуісны боԉԋічаӧ. Вежон кык-кујім-мыԍԏі карса војтыр унаӧн віԍмісны біа-віԍӧмӧн.
| |
| − | Ԁокторјас віԍыԍјаслыԍ јуаԍӧмӧн тӧԁмалӧмаӧԍ, мыј ставныс најӧ ԋӧблывлӧмаӧԍ јӧв віԍыԍ нывбабалыԍ. Гортас сылӧн мужікыс віԍӧма-жӧ, сӧмын кокніа нуӧԁӧма. Јӧвнаԁ пыр вузаԍӧма. Віԁлӧмаӧԍ јӧлӧн вузаԍан лавкаԍыс-васӧ, — сӧстӧм, ԋекущӧм мікроб сен абу.
| |
| − | Понԁӧмаӧԍ віԁлавны лавка-гӧгӧрсӧ. I мыј-жӧ? — Закоԁыс сені матын вӧлӧма, вевттӧг віԇӧмаӧԍ. Гӧгӧрыс гутјас жуӧны-лебалӧны. Віԁлісны најӧс. Кокјасас і пыщкас — тырыс біа-віԍӧмлӧн мікробјас. Вӧлӧмкӧ, гутјасыԁ закоԁӧԁыԁ лебаласны, віԍыԍ нывбабалыԍ мікроба асмогтӧ ԍојасны, сеԍԍа — јӧв-вылӧ, јӧв-ԁозјасӧ. Быԁлаӧ разӧԁаласны, коԉаласны мікробјастӧ. Ԋӧбыԍјасыԁ ԋемтор оз ԁумајтны, јӧвтӧ быԁлун боԍтӧны. Сеԍԍа — віԍмӧны.
| |
| − | Веԍіг-ӧԁ тӧлын, гутјас уԅіганыс мікробјасыԁ на-пыщкын ԁыр оз кувны.
| |
| − |
| |
| − | Гутјасӧс бырӧԁан, ԇоԋвіԇалунтӧ віԇан.
| |
| − |
| |
| − | Кыԇі-нӧ, еԍкӧ, вермаԍны гутјаскӧԁ? Кыԇі најӧс бырӧԁны?
| |
| − | Меԁ-бур ԉекарство гутјасыԍ мезԁыԍны — пеԉка олӧм, аԍтӧ сӧстӧма віԇӧм. Ԁурк керкаын ԁа керка-гӧгӧрын, кӧні ԋајтыс ԁа јогыс чуԋ-суԁта, кујӧԁ ӧшіԋулыԍ оз быравлы, закоԁ воԍса, сіԍман ԍојан-јуан тырыс, — сені гутыԁ лыԁтӧм-щӧттӧм.
| |
| − | Гутјасыԍ мезԁыԍігӧн оз ков віԇны керкаын ԍојан-јуантӧ воԍса ԁозјасын, меԁԍа-ԋін регыԁ щыкыԍ-торјасӧс: јај ԉібӧ чері. Щыкӧм ԍојан-јуаныԁ гутјасыԁлы торја-ԋін муса. Быԁ ԍојӧм-јуӧм-бӧрын, пуԍӧм-пӧжаԍӧм-бӧрын колӧ чышкыны пызан-вывԍыԁ став ԋаԋ торпырігтӧ, пыԅтӧ. Мыԍкыны ԁозмукјастӧ. Пызан-вылаԁ ԋајт пызанԁӧра віԇны оз-жӧ
| |
| − | ков. Сеԍԍа ԋајт вајастӧ, помејјастӧ керкаын віԇӧмыԍ віԁчыԍӧј. Ԋајт вајастӧ кіԍтавны торја гујас колӧ коԁјыны, віԇны најӧс тупкӧсӧн. Җоҗӧ ԍӧлавны ԁа зырымјас суԉавны оз ков.
| |
| − | Таԇі-кӧ понԁан овны — пеԉка ԁа сӧстӧма — гутјасыԁ озҗык кутны керкааԁ ԍібӧԁчыны. Кӧԏ і пыраласны, ԍојаныԁ оз ԍур ԁа бӧр петасны. Тӧԁӧмыԍ і регыԁӧннас вермасны віԍӧмтӧ разӧԁны. Пукԍыштласны кущӧмкӧ ԍојан-вылӧ ԉібӧ морт-вылӧ, сітыштасны — сымԁа і ставыс. Сы-вӧсна колӧ тӧжԁыԍны, меԁ гутыԁ веԍіг керка-гӧгӧраԁ оз ов. Пеԉкӧԁны колӧ сеті пыр, чышкыны ԁа весавны кујӧԁыԍ ԁа јогыԍ.
| |
| − | Мукӧԁлӧн ԇік керка-ԁінас кіԍталӧны ԋајт вајастӧ, јогсӧ сетчӧ којӧны-і, сеԍԍа ԋемторјӧн оз вевтԏыны. Закоԁныс матын-і. Сіјӧ гутјаслы зев ԋімкоԃ, ма-ԁінӧ-моз ԍібԁӧны сетчӧ. А кымын мікроб сені! Мыјԁа віԍӧм вермасны разӧԁны.
| |
| − | Сы-вӧсна вуҗан сіԍӧмјасыԍ віԁчыԍӧм-куԅа керка-берԁаԁ ԋајт вајастӧ ԁа јогтӧ ԋӧтчыԁ оз ков којавны. Најӧ-кӧ емӧԍ, быԏԏӧ ачыԁ чуксалан гутјастӧ: „локтӧ-жӧ-пӧ, локтӧ, ԁона гӧԍтјас, ԍојӧ ԁа віԍмӧԁӧ міјанӧс“.
| |
| − | Керка-берԁаԁ матӧ оз ков стрӧјітавны гіԃԋајастӧ: вӧв кујӧԁаԁ јона рӧԁмӧны гутјасыԁ. Міјан креԍԏаналӧн керка-картаыԁ ӧт-помԍа. Сіԇ-кӧ карта-гіԃԋа-ԁортӧ колӧ віԇны
| |
| − | пеԉка, коса. Карта ӧԇӧсјасыԁ меԁым вӧлісны топыԁӧԍ ԁа пыр пӧԁсаӧԍ.
| |
| − | Карјасын ԁа ыжыԁ вӧлӧԍтјасын емӧԍ ԋаԋ ԁа булкі пӧжалан-інјас (пекарԋајас), ӧбӧԁајтан-інјас (столӧвӧјјас). Ԋаԋјастӧ, ԍојантӧ сещӧм-інјасаԁ колӧ віԇны тупкӧмӧн, меԁым гутјасыԁ оз веԍкааны на-вылӧ. Җоҗјассӧ, лабічјассӧ, җаҗјассӧ колӧ јона ԁа унҗыкыԍ мыԍкавны. Щыкӧм ԍојан-јуан віԇны столӧвӧјјасын, лавкајасын ԇік оз поԅ. Таԇі пеԉка-кӧ кутам овны, вермам мезԁыԍны гутјасыԍ.
| |
| − | Сеԍԍа ԋајт-ва кіԍталан-іныԁ, ԉібӧ јог чукӧрыԁ кӧԏ і абу ԇік керка-берԁаԁӧԍ, пыр-жӧ колӧ зіԉны, меԁым гутјас оз раԃејтны најӧс. Сы-вӧсна колӧ кіԍкавны најӧс іԅвескаӧн. Поԅӧ куԍкавны і караԍінӧн, сӧмын ԁонаҗык сувтас-а.
| |
| − | Јона отсаԍӧны міјанлы мезԁыԍны гутјасыԍ чіпан-петукјас. Кујӧԁ ԁа јог-чукӧрыԍ кокӧны најӧ гут-номырјасӧс. Чӧскыԁ ԍојантор најӧ чіпан-петукыԁлы.
| |
| − | Меԁым гутјас озҗык вермыны пырны керкаӧ, ӧшіԋјасӧ сувтӧԁалӧны кіԍејаӧн зевтӧм рамајас.
| |
| − | Ԍојанјастӧ колӧ віԇны шкапјасын, шкап ӧԇӧссӧ топыԁа тупкӧмӧн. Лавкајасын сіԇ-жӧ. Колӧ-кӧ јӧзлы ԍојан-јуантӧ петкӧԁлыны, ԁозјастӧ колӧ ԍԏеклӧыԍ вӧчны, ԉібӧ ԍԏеклӧ ӧԇӧса шкапын віԇны. Поԅӧ ԁоз вевтјассӧ сутугаыԍ кыӧм ԍеткаыԍ вӧчны. Сещӧм вевтыԁ ԁӧра
| |
| − | ԉібӧ кіԍеја вевтԍыԁ бурҗык. Ԁӧрааԁ ԁа кіԍејааԁ ԍојаныԁ јіҗӧ, гутјасыԁлы сіјӧ маԅ-ԋін, пыр сетчӧ кутасны пукԍыны.
| |
| − | Керкаын-кӧ ем віԍыԍ морт, гутјастӧ ԋекущӧма оз ков леԇны сы-ԁінӧ. Пукԍыласны-кӧ најӧ віԍыԍыԁ-вылӧ, кашеԉыс-вылӧ, ԋајт-кӧлујыс-вылӧ, сеԍԍа лебԅасны мӧԁлаӧ, разӧԁалӧны віԍӧмсӧ. Віԍыԍӧс колӧ віԇны зев сӧстӧма. Керкаас-кӧ асмогаԍӧ, асмогаԍан-ԁозсӧ колӧ віԇны топыԁа вевԏԏӧмӧн. Быԁ асмогаԍӧм-бӧрын, асмогсӧ којыштны закоԁӧ.
| |
| − | Керка-пыщкӧсса гутјасыԍ поԅӧ мезԁыԍ-ны јешщӧ ԅеԉԉајасӧн. Ем гут кулан щак, кабала. Најӧ ԁонтӧмӧԍ, сӧмыв абу зев шаԋӧԍ: гутјасыԁ ԋоԋаласны сетыԍ гут-ԅеԉԉасӧ, сеԍԍа уԍӧны веԍкыԁа ԍојан-пыщкӧ. Ем ԁонаҗык гут-віалан кабала, кԉеја быԏԏӧ. Гутјас мыјӧн пукԍасны сетчӧ, — ԍібԁӧны. Тащӧм кабаласӧ поԅӧ вӧчны аслыԁ, ԁонтӧмҗык сувтас. Вӧчны војԁӧр кԉеј-коԃ сорӧс каԋіпоԉыԍ ԃа ԃереваннеј ԉібӧ машіна мавтан выјыԍ. Каԋіпоԉсӧ бӧԍтны кык-јукӧн. Выјсӧ ӧԏі јукӧн. Выјсӧ војԁӧр пуԅӧԁны ԁа пуан выј-пыщкас і пуктыны каԋіпоԉтӧ. Кор сіјӧ сені сылас, сорӧснас мавтны кабала ԉіст ԍԏеклӧ торјӧн.
| |
| − | Ем гутјаслы зев чорыԁ јаԁ — пормаԉін. Квајт паԋ пормаԉін-вылӧ боԍтны паԋӧн-җынјӧн јӧв, кујім паԋ ва ԁа ічӧԏіка сакар. Ставсӧ ԉучкі гуԁравны, сорӧссӧ кіԍтны бԉуԁ-
| |
| − | јасӧ. Гутјас, јӧв-вылӧ-моз, зіԉа кутасны чукӧртчыны сетчӧ, ԍојасны јаԁтӧ ԁа пыр-жӧ і кулӧны.
| |
| − | Кыјӧны гутјастӧ і ԁозјасӧн. Вӧчӧмаӧԍ најӧс кԉаԋічаыԍ. Ԁозјас кіԍтӧны сур, ԉібӧ чӧскыԁ ԁука ва. Гутјасыԁ зев нырысаӧԍ: кыласны сур-ԁуктӧ ԁај пырасны ԁозјаԁ. Петныс сеԍԍа оз ԍаммыны: сіԇі-ԋін вӧчӧма ԁозјыс, — ԁај кулӧны.
| |
| − | Амерікаын важӧн-ԋін каԅалӧмаӧԍ гутјаслыԍ віԍӧм новлӧԁлӧмсӧ, быԁ-ногӧн зіԉӧны најӧс віавны. Ем налӧн уна гут віалан обществојас, саԋітарјас. Саԋітар кыјӧԁӧ, меԁым керка-карта-гӧгӧр, уԉічајас, вузаԍан-інјас вӧліны пеԉкӧԍ; најӧ куталӧны гутјасӧс ԁозјасӧн ԁа віалӧны. Керкајасын, картајасын, гіԃԋајасын, — быԁлаын сулалӧны гут-кыјан ԁозјас. Велӧԁчӧм јӧз віԍтавлӧны велӧԁчытӧмјаслы, кущӧм уна ԉок вајӧ јӧзлы ічӧԏік гут; гіжӧны ԁа разӧԁалӧны та-јылыԍ уна ԋіга, велӧԁӧны мезԁыԍны гутјасыԍ. Быԁ школаын тӧԁмӧԁӧны чеԉаԃӧс мыј-вӧсна колӧ повны гутјасыԍ ԃа кыԇі накӧԁ вермаԍны.
| |
| − | Кымынкӧ карын Амерікаын карса јуралыԍјас віӧм гутјасыԍ мынтӧны ԍӧм: ԍо віӧм гутыԍ ԍетӧны кыԅ-урӧн (20 к.).
| |
| − | Со кыԇі вермаԍӧны гутјаскӧԁ Амерікаын. Сы-вӧсна воыԍ-воӧ гутјас налӧн чінӧны; мукӧԁ карјасас ԋӧԏі-ԋін абу, ԇікӧԇ бырӧмаӧс. Гутјас абуӧԍ, вуҗан-віԍӧмјас шоча овлывлӧ-
| |
| − | ны: разӧԁныс најӧс ԋекоԁлы. Амерікаын моз-жӧ чорыԁа колӧ вермаԍны гутјаскӧԁ міјанлы, Сӧветскеј Роԍԍіјаын.
| |
| − | Кутам-кӧ мі овны сіԇі, кыԇі гіжӧма тајӧ ԋігаас — пеԉка ԁа сӧстӧма, — мынамӧј гутјасыԍ, віԇам аԍнымӧс уна вуҗана-віԍӧмыԍ.
| |
| − | Со-мыј віԍталіс ԁоктор Јазвіча-ԍіктса јӧзлы. Кывзыԍ чеԉаԃјас пыр-жӧ ӧтувтчісны вермаԍны гутјаскӧԁ. Најӧ понԁісны отсавны мамјасыслы пеԉкӧԁавны керкасӧ, горт-гӧгӧрсӧ; коԁјалісны җуҗыԁ гујас кіԍтавны ԁа шыблавны ԋајт вајас ԁа јогјас. Шуԍісны кыјавны ԁа віавны гутјасӧс быԁ-ногӧн.
| |
| − | Мукӧԁыс сен-жӧ і завоԃітісны гутјасӧс кутавны. Ӧԏі мінутӧн ԁас гутӧԇ куталісны. Сеԍԍа арталісны-ԁа, быԁ ԃеԏіна часнас вермас кыјны 500-600 гутӧԇ. 100 морт-кӧ часӧн лун кутасны віавны гутјасӧс, віасны 60.000 гут; гожӧмӧн — 150 лун-кӧ лыԃԃыны — бырӧԁасны ԁас міԉԉон гут.
| |
| − | ԁумыштӧ-жӧ, кымын віԍӧм разӧԁыԍ бырӧ секі!
| |
