Пос — различия между версиями
Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс) (Полностью удалено содержимое страницы) |
Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс) |
||
| Строка 1: | Строка 1: | ||
| + | І. С. Новаковскіј | ||
| + | Ԁас-во-чӧжԍа-коԍ, | ||
| + | выԉ-олӧм-лӧԍӧԁӧм-ԁа | ||
| + | Коміӧ пӧртіс А. ЧЕУСОВА | ||
| + | Мӧскуа, 1927-во | ||
| + | СССР-са-јӧзјаслӧн Шӧрса-ԋіга-леԇан-ін | ||
| + | 3000 | ||
| + | 1. Окԏабр-воԇын. | ||
| + | 1914-ԁ-воԍа-імперіаԉіст-војна панлісны кымынкӧ-морт-мір-грабітыԍјас. Капітаԉіст-госуԁарствојасын став-олӧмыс на-кіын. Најӧ, ас-костаныс, став-мусӧ јукӧмаӧԍ. Быԁ-імперіаԉіст-госуԁарстволӧн ,,аслас“-колоԋіја Аԅіјаын, Афрікаын, Лунвыв-Амерікаын, Австраԉіјаын-ԁа. Кӧлоԋіјаса-јӧзыс на-кіын рабјас, уҗалӧны кӧԅајеваыслы ԁонтӧм-ԁоныԍ. „Кӧԅајеваыс“ ԏешітчӧны на-вылын, скӧттујӧ најӧс віԇӧны, нӧјтӧны, віалӧны, нывбабајассӧ ԁа нывјас-сӧ ԍіԉԋічајтӧны, кӧлујӧс-моз вузавлӧны. | ||
| + | Сещӧм-вірјуыԍ-шајкаыс влаԁајтӧ став-мувыв ԁа му-пыщкӧс-ԁобраӧн, озырлунӧн, пабрік-завоԁӧн, паракоԁјасӧн, кӧрттуј-машінајасӧн, банкјасӧн. Быԁ-капітаԉіст-госуԁарствоын „аслас“ капітаԉіст-вір-јуыԍ-шајка, пӧтлытӧм-горшјас. Быԁ-сещӧм-шајка зіԉӧ-мырԍӧ выԉпӧв колоԋіјајассӧ јукны ԁа унҗык курыштны аслыс. Сывӧсна імперіаԉістјас-костын помаԍлытӧм-зык-коԍ грабітӧмтор-јуклӧм-понԁа. | ||
| + | Быԁ-капітаԉіст-госуԁарство сывӧсна лӧԍӧԁӧ ԁа віԇӧ ыҗыԁ-арміја, флот-ԁа. Најӧ ԁорјӧны ԁа віԇӧны імперіаԉіст-вірјуыԍјаԍлыԍ грабітӧмторсӧ ԁа коԍаԍӧны најӧ-колӧмјас-вӧсна. Арміја ԁа флот-вынӧн быԁ-сещӧм-госуԁарство зіԉӧ мырԃԃыны аслас помешщікјаслы ԁа капітаԉістјаслы ыҗыԁҗык-пај | ||
| + | грабітӧмторјыԍ. Капітаԉіст-госуԁарстволӧн олан-ногыс — коԍаԍны ԁа артаԍны грабітӧм-пај, раб-лыԁ, вузӧс-іналан-інтас (рыики сбыта) ԁа ԁонтӧма раб-кіӧн-шеԁӧԁӧм-ԁонтӧм-сырјо-понԁа. Ԁугԁывлытӧг-пурԍӧмыԍ налӧн артмӧны торја-торја-чукӧрјас (группировки), артаԍӧм, лӧԍӧԁчӧм, бара артаԍӧм, піԋаԍӧм, выԉ-загӧвӧрјас — ,,ӧтувтчӧм“ мӧԃа-мӧԁ-вылас. А кор вывті-уна чукӧрмас мырԃԃыԍан-торјыс, мӧԁа-мӧԁыслы-вежалӧм, пурԍӧм-ԁа, — секі лыбӧ војна. | ||
| + | Пушкајас, пуԉемјотјас уҗавны мӧԁасны. Војна паныԍјасыс гортас коԉтчасны, а коԍ-вылас ыстасны рабочеј-креԍԏанаӧс. Меԁбӧрја мір-паԍта-војна кысԍіс пӧшԏі 4-во ԁа җын. | ||
| + | Ԁас-міԉԉон-мортӧс віісны, кыԅ-ԋоԉ-міԉԉон-мортӧс ԁојԁалӧма. Уна-ԍо-міԉԉарԁ-шајт-ԍӧм ԍујӧма тајӧ-војнаӧ. | ||
| + | Мыјын-нӧ выныс вірјуыԍ-капітаԉістјаслӧн? Мыјла најӧ вермӧны кутны ас-кіас уна-міԉԉон рабочеј-креԍԏанаӧс? — Ԁа вынаӧԍ најӧ сіјӧн, мыј рабочеј-креԍԏанаыс пемыԁӧԍ, унатор оз тӧԁны, оз кужны вежӧравны-ԁа. Велӧԁчытӧм-пемыԁ-јӧзтӧ зев-кокԋі пӧрјавны, повԅӧԁны мыјӧнкӧ-ԁа. Капітаԉістјас озырӧԍ, віԇӧны попјасӧс, раввінјасӧс, муллајасӧс, кԍонԁзјасӧс, міԍԍіоԋерјасӧс. Најӧ быԁ-зԁук ԁоԉӧны уҗалыԍјаслы кывзыны ԁа повны сарыԍ, помешщікјасыԍ-ԁа: сіԇі-пӧ јен щӧктӧ. | ||
| + | Колоԋіјајас-грабітӧмыԍ ԁа „аԍланыс‘‘-рабочеј-креԍԏанаӧс ԁонтӧм-ԁоныԍ-уҗӧԁӧмыԍ імперіаԉістјас вывті-јона озырмісны. Ічӧԏіка-пај-грабітӧм-ԁобра-вылӧ најӧ меԁалӧны ас-ԁор-уҗалыԍјасӧс, коԁјас сеԍԍа бӧбјӧԁлӧны пемыԁ-,велӧԁчытӧм-јӧзтӧ, кыскӧны најӧс ас-тујас. Ԍӧм-вылӧ-ԍетчыԍјас ԍуріны | ||
| + | II Інтернатсіонал сотсіал-ԃемократјас ԁа профсојуԅԋікјас-пыщкыԍ, шуам: Франтсіјаын — Том, Бонкур, Реноԃеԉво-ԁа; Гермаԋіјаын — Еберт, Шејԁеман, Носке. Тајӧ-јӧзӧс-вузалыԍјасыс војна-војасӧ ԇікӧԇ торјӧԁчісны, кӧԇӧԁчісны мувыв-рабочејјасыԍ, јавӧ ԍетчісны капітаԉістјас-ԁор. | ||
| + | Поп-ԃакыԍ ԁа јӧзӧс-вузалыԍјасыԍ-ӧпріч капітаԉістјас віԇӧны пӧԉітса, жанԁарјасӧс-ԁа. Налӧн уҗыс: кыјӧԁны уҗалыԍјас-бӧрԍа — оз-ӧ коԁкӧ кыпӧԁчы озырјас-вылӧ, оз-ӧ мезлун-јылыԍ ԍорԋіт-ԁа; зіԉӧны пӧԁтыны, бырӧԁны сещӧм-торјассӧ. Ԏурмајас, катарга, лыјӧм ԁа җагӧԁӧм — со мыј ԍетӧны мір-грабіԏеԉјас рабочеј-креԍԏаналы ԋаԋ-ԁа, му-ԁа, мезлун-пыԃԃі. | ||
| + | Сарскеј-Роԍԍіјатӧ щӧщ кыскісны војујтны. Роч-помешщікјас, капітаԉістјас-ԁа, ез кӧсјыны коԉтчыны грабітӧмыԍ мукӧԁ-госуԁарствоса-капітаԉістјасыԍ. Сар міԋістрјасыскӧԁ воча налы ез мун: грабітны-кӧ-пӧ-і — грабітны. Но Романовшщінаыԁ омӧԉік-ԋін вӧлӧма: бур-помӧԇ (капітаԉістјаслы) војна-нуӧԁны ез вермыны. Сар слугајасыс-кӧԁ шогмытӧм-кламӧ пӧріны. Паԉавлытӧг-јуігаԁ ԁа ԉокнога-олӧмнас кыпӧԁісны ас-вылас став-јӧзсӧ. | ||
| + | Февраԉса-ревоԉутсіја сартӧ увнас і вужнас чераԋвезӧс-моз кокԋіа чышкыштіс. Кыптіс ыҗыԁ јуаԍан ыҗыԁалӧм-јылыԍ. | ||
| + | Коԁлы-жӧ боԍтны ас-кіас олӧмӧн-веԍкӧԁлӧм тащӧм-ыҗыԁ-госуԁарствоын? Ревоԉутсіјасӧ вӧчісны Піԏірса (ӧні Ԉеԋінграԁ)-рабочејјас, салԁатјас-ԁа. Најӧ лӧԍӧԁісны Сӧвет Рабочік ԁа Салԁатскік Ԃепутатов. Сещӧм-жӧ сӧветјас воԍԍалісны мукӧԁ-карјасын Роԍԍіја-паԍтаын. Фронтјас-вылын ԁа тылын сӧветјас-інԁалӧм-ԍерԏі лоіны војеннеј-коміԏетјас: полковеј, ԃівіԅіоннеј, армејскеј ԁа с. в. | ||
| + | Олӧмӧн-веԍкӧԁлыԍјасыс, інӧ, лоіны рабочејјас салԁатјаскӧԁ (мӧԁ-ног-кӧ — руԁ-шыԋеԉа-креԍԏанакӧԁ). Сӧмын асланыс-чорыԁа-ԍуртчӧмӧн рабочеј-креԍԏана сешӧм-кокԋіа путкыԉтісны сар-олӧмтӧ, боԍтісны ас-кіас сар-ԁворечјас, арестујтісны міԋістрјасӧс, боԍтісны караул-улӧ (поԁ стражу) аԍсӧ сарсӧ ԍемјаыскӧԁ. Сӧмын рабочеј-креԍԏана-ԍуртчӧмла став-фронтыс пыԃԃі пуктіс Піԏірса Сӧветӧс ԁа геԋерал Івановлӧн Ревоԉутсіја-пӧԁтыны-кыпӧԁчылӧмыс кусі кујім-лунӧн. | ||
| + | Колӧ вӧлі ԍетны влаԍтсӧ сӧветјаслы. Но помешщікјас ԁа капітаԉістјас ас-ԍуԍлуннас ԁа муԃералӧмнас сӧветјаслыԍ влаԍтсӧ гуԍалісны. | ||
| + | Мыј-жӧ вӧлі колӧ вӧчны Ревоԉутсіја-ԁырјі? Ԉеԋін сы-јылыԍ Февраԉӧԇ-на јешщӧ інԁыліс, сеԍԍа мӧԁпӧвсаліс боԉшевік-парԏіја-ԋімԍаԋ Февраԉ-бӧрын. Со сіјӧ-уҗјасыс. 1) Колӧ вӧлі пырыԍтӧм-пыр-жӧ панны ԍорԋі војујтӧмыԍ-ԁугԁывны, кӧԏ мыјкӧԁыра-кежлӧ (перемирие), а сеԍԍа ԇікӧԇ помавны сіјӧс, мірітчӧмӧн. Рабочеј-креԍԏаналы грабіԏеԉскеј војнајас оз ковны. Најӧ оз ԍетчыны аԍнысӧ пӧкӧрітны, грабітны-ԁа. Рабочеј-креԍԏана ԋемповтӧг кужӧны коԍаԍны ревоԉутсіја ԁа сотсіаԉізм-ԁор, ловсӧ пуктасны, но врагјаслы (помешщікјаслы, капітаԉістјаԍлы-ԁа) вір-војт оз ԍетны. 2) Сарлыԍ, помешщікјаслыԍ, вічко-манастырјаслыԍ мырԃԃыны став-мусӧ ԁа ԍетны креԍԏаналы, ԋекущӧм-ԁон-боԍттӧг. 3) Пабрікјасын, завоԁјасын, банкјасын, кӧрттуј-вылын лӧԍӧԁны контроԉ рабочејјасыԍ. Тырмас капітаԉістјаслы гырыԍ-барыш куравны. 4) Колӧ мезԁыны став нарԏітӧм-ԇескӧԁӧм-,посԋі-котыра-ас-кывја-јӧзӧс (национальности). Роԍԍіјаын зев-уна аслыс-пӧлӧс ас-ԍорԋіа јӧз. Најӧс сар-ԁырјі вывті јона ԇескӧԁісны, ԍме- | ||
| + | кајтчісны, віԇісны велӧԁчытӧг, меԁ кокԋіԁҗык вӧлі ылӧԁлыны ԁа повԅӧԁлыны ԋінӧмабуӧн. Шуам, комітӧ јӧј-зыранаӧн і шулісны, ,,зыраԋін“-ыс віԁчанкыв вӧлі. Пырыԍтӧм-пыр колӧ најӧс мезԁыны ԁа меԁ ставныс аԍныс аслыныс бурҗык-олӧм лӧԍӧԁасны. 5) Став-влаԍтсӧ ԍетны сӧветјаслы. Унҗык-олыԍыс рабочеј-креԍԏана, на-кіын меԁ і влаԍтыс лоӧ. Мыј колӧ олӧмын, ставсӧ вӧчӧны најӧ. Сіԇ-кӧ, олӧмнас-веԍкӧԁлыны колӧ налы. 6) Колӧ ӧтувтчыны мувыв-ревоԉутсіоннеј-рабочеј-креԍԏанакӧԁ. Колӧ лӧԍӧԁны рабочејјасыԍ прамеј, ревоԉутсіоннеј, крепыԁа-јітӧм-Інтернатсіонал. Сеԍԍа ӧтвылыԍ мувыв-проԉетаріаткӧԁ ԁа колоԋіјајасын-уҗалыԍјаскӧԁ бырӧԁны капітаԉістјасӧс — вірјуыԍјасӧс. Колӧ путкыԉтны-пӧрӧԁны тајӧ міԍтӧм-,ԉок-олӧмсӧ ԁа ӧтвылыԍ мувыв став-уҗалыԍлы лӧԍӧԁны сотсіаԉіԍԏіческеј сојуз. | ||
| + | Тащӧм, со, Ԉеԋінлӧн ԁа сіјӧ-боԉшевік-парԏіјалӧн программаыс. Но помешщікјас ԁа буржујјас вермісны пӧліԋтны аслаԋыс есерјасӧс, меԋшевікјасӧс-ԁа. Тајӧ-кык-парԏіјаыс војԁӧр сар-влаԍт-вылӧ-жӧ воіс, венԅіс накӧԁ. Аԍнысӧ сотсіаԉістјасӧн-жӧ ԋімтісны. Сӧмын збыԉыԍсӧ мӧԁ-пӧлӧс-јӧзӧн лоіны: пӧрјалісны, вузалісны рабочеј-креԍԏанаӧс. | ||
| + | Сар-ԁырјі меԋшевікјасӧс ԁа есерјасӧс, боԉшевікјас-моз-жӧ, віԇісны ԏурмајасын, кытчӧкӧ ылӧ ыстӧмӧн-ԁа (Комі-муын уна сыԉнеј оліс); јона мучітісны најӧс. Сывӧсна прӧстӧј-јӧзыԁ најӧс раԃејтісны-жӧ. Кыввылас есеро-меԋшевікјасыԁ зев шаԋӧԍ вӧліны: пыр ԁоԉісны му-ԁа, мезлун-ԁа, мірітчӧм-ԁа, сотсіаԉізм-јылыԍ. Сывӧсна јӧзыԁ кывзісны налыԍ, на-ԁор сулалісны. Ез-на став-уҗалыԍыс бура вежӧрав, мыј ескыны поԅӧ сӧ- | ||
| + | мын рабочеј-класс воԇын-муныԍјаслы (авангард). Ревоԉутсіоннеј-ужјасыԁ ԍекі ез-на зев тӧԁчанаӧԍ вӧвны. | ||
| + | Сіјӧ вӧлі бур помешщікјаслы капітаԉістјаскӧԁ. Меԋшевікјас ԁа есерјас-отсӧгӧн Февраԉса-ревоԉутсіја-бӧрын најӧ лӧԍӧԁісны буржуазно-помешщічеј-правіԏеԉство. Сетчӧ веԍкалісны Міԉуков-ԁа, Гучков-ԁа, кԋаԅ Ԉвов міԉԉоԋер Ԏерешщенкокӧԁ-ԁа, шарлатан Керенскеј, уҗалыԍјасӧс-вузалыԍ меԋшевік Тсереԏеԉԉі, сӧрун (болтун) есер Чернов ԁа с. в., сещӧмјас-жӧ. | ||
| + | Меԋшевікјас есерјаскӧԁ кӧсјылісны ԍетны јӧзлы му-ԁа, ԋаԋ-ԁа, војна помавны ԁа сотсіаԉізм лӧԍӧԁны. Сӧмын-тај ез ло кӧсјӧм-ԍерԏіыс: регыԁӧн сіјӧ налӧн вуні. Бур-кӧсјӧмјас-пыԃԃіыс збыԉсӧ зев-ыҗыԁ ԉок вӧчісны: отсалісны помешщік-капітаԉістјаслы ас-кіас влаԍт боԍтны. Кыввылаԁ јӧз-ԁор-олыԍјасыԁ вузалісны јӧзсӧ. Збыԉыԍ, кущӧм-помешщік-нӧ еԍкӧ асԍыс-мусӧ ԍетас креԍԏаналы, кущӧм-банкір касса-јашщіксӧ воԍтас ԁа шуас: „боԍтӧј, коԁлы мыјԁа колӧ“. | ||
| + | Меԁ-ԋін еԍкӧ прӧстӧј-пӧрјалӧмыс есерјаслӧн меԋшевікјаскӧԁ зев уна-ԁа, со-кущӧм-пежа-ӧԁ најӧ пӧрјалісны: ревоԉутсіјатӧ вӧчісны уҗалыԍјас, а ыҗыԁалыԍјасас, олӧмӧн-веԍкӧԁлыԍјасас есерјасыԁ ԁа меԋшевікјасыԁ пуктісны уҗалыԍ-јӧзлыԍ врагјассӧ. Тајӧ-ӧԁ лоӧ меԁ-омӧԉ-торјыс, став-омӧԉыслӧн вужјыс. Есерјас меԋшевікјаскӧԁ, быԏԏӧ пӧліԋа-пӧв-куԅа, шԉувісны улӧ ԁа улӧ, пакӧԍт пакӧԍт-вылӧ вӧчісны. | ||
| + | Кӧсјылісны војна помавны-а, збыԉсӧ понԁісны лӧԍӧԁчыны петны коԍаԍны ԋеметсјаскӧԁ. Салԁатјас ԁӧзмісны, скӧрмісны, понԁісны еновтавны фронтјассӧ — пышјалісны. Сещӧм-салԁат-ревоԉутсіоԋер- | ||
| + | јасӧс, коԁјас корісны ԁугԁыны војујтӧмыԍ, сулалісны мірітчӧм-ԁор, сещӧм-салԁатјасӧс Керенскеј щӧктіс лыјлыны ԉібӧ җагӧԁавны. | ||
| + | Кӧсјылісны ԍетны креԍԏаналы му, а збыԉсӧ леԇісны закон помешщікјасӧс віԇны. Креԍԏаналы щӧктісны віԁчыԍны Учреԃіԏеԉнеј Собраԋԋе-бӧрӧԇ: сіјӧ-пӧ інԁас, мыј вӧчны. А Учреԃіԏеԉнеј Собраԋԋесӧ вӧлі шуӧма чукӧртны помешщік кԋаԅ Ԉвовлы. Креԍԏана ԁӧзмісны: мыј-нӧ-пӧ тајӧ, пыр кӧсјыԍӧны, кӧсјыԍӧны, а аԍныс ԋемтор оз ԍетны. Ԏерпеԋԋе налӧн бырі, понԁісны ас-выннас мырԃԃавны помешщікјаслыԍ му-віԇсӧ. Есеро-меԋшевікјас, каԃетјас-ԁа, креԍԏанаӧс лӧԋӧԁны ыстісны ӧружјӧа-јӧзӧс (карательный отряд). | ||
| + | Кӧсјылісны посԋі-котыра ас-ԍорԋіа-јӧзлы ԍетны мезлун, а збыԉсӧ коԍаԍісны фіннјаскӧԁ, малоросјаскӧԁ, груԅінјаскӧԁ, мукӧԁкӧԁ-ԁа, коԁјас шыаԍісны лӧԍӧԁны аслыныс аснога-олӧм, кыԇі бурҗык. | ||
| + | Кӧсјылісны лӧԍӧԁны рабочејјаслы сотсіаԉізм, а збыԉсӧ ез леԇны уҗавны проԉетаріат-парԏіјалы (боԉшевікјаслы), тупкісны "Правда"-ԋіма-гаԅет, арестујтісны рабочеј-ревоԉутсіоԋерјасӧс, кыјӧԁісны віны Ԉеԋінӧс — проԉетаріатӧс воԇӧ-нуӧԁыԍӧс. Ԉеԋінлы лоі овмӧԁчыны гуԍа-пашпортӧн ԁај овны ԇебԍаԍӧмӧн. Рабочејјас јона скӧрмісны, пуіс налӧн ԍӧлӧмыс. Најӧ сӧветјастӧ выԉпӧв бӧрјісны, ԍујісны сетчӧ унҗык-боԉшевікӧс. Боԉшевікјас-ԁор сувтісны салԁатјас, матросјас, креԍԏана-і. Уҗалыԍјас аԁԇісны, мыј сӧмын боԉшевікјас збыԉыԍ-коԍаԍӧны уҗалыԍјас-ԁор, перјӧны налы мезлун. | ||
| + | Окԏабр-воԇвылын классјас со-кыԇі јукԍісны: ӧтарын вӧліны помешщікјас, капітаԉістјас, сарскеј-геԋералјас, жанԁарјас, ԍпекуԉантјас ԁа пежа- | ||
| + | -пӧрјаԍыс-есерјас меԋшевікјаскӧԁ; мӧԁарын — рабочејјас, креԍԏана, салԁатјас, матросјас ԁа нарԏітӧм-,посԋі-котыра-,ас-кывја-јӧз. Ԉеԋін ԁа боԉшевік-парԏіја-інԁалӧм-ԍерԏі-вӧчӧм-Окԏабрса-Ревоԉутсіја помаԍіс зев бура. Паԍкыԁгорша-јӧзӧс влаԍт-берԁыԍ шыбытісны, лӧԍӧԁісны рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт. Воԍԍіс туј сотсіаԉізм лӧԍӧԁны, вӧчны ревоԉутсіја мір-паԍтаын. | ||
| + | II. Ԁас-во-чӧжԍа-коԍ. | ||
| + | |||
| + | Паԍкыԁгорша-ԍпекуԉантјас. Міјан-госуԁарствоын ставыс кіԍԍӧма, жугавлӧма. Буржујјас горшлун-вӧснаыс вузалӧны уҗалыԍјасӧс. Загӧвӧр загӧвӧр-вылӧ. Мукӧԁ-госуԁарствоса-буржујјас, асланым каԃетјас, есеро-меԋшевікјас-ԁа муԏітчӧны, помӧԇ рӧзӧрітӧны госуԁарствонымӧс. Окԏабрса-ревоԉутсіја мезԁӧ рабочеј-креԍԏанаӧс ас-госуԁарствоса ԁа мукӧԁ-госуԁарствоса-врагјасыԍ. | ||
| + | Окԏабр-воԇвылын унҗык јӧзыс — рабочејјас карјасын, креԍԏана ԍіктјасын, салԁатјас тылын ԁа фронт-вылын, — понԁісны прӧԏівітчыны Керенскејлы, ез кывзыны сылыԍ, ез вӧчны сіјӧ-пріказјас-ԍерԏі. | ||
| + | Буржујјас каԅалісны, ԋелаԁнӧ-коԃ мыјкӧ понԁіс лоны, чорыԁҗыка боԍԍісны ас-уҗас: загӧвӧр загӧвӧр-вылӧ понԁісны лӧԍӧԁавны. Мӧԁісны ԋувԍыны Антантакӧԁ, ԋеметс-јункерјаскӧԁ-ԁа, сӧмын меԁ кыԇкӧ лӧԋӧԁны уҗалыԍ-јӧзӧс, бӧр најӧ ԉічкыны — пӧԁтыны. Контр-ревоԉутсіоԋерјас вӧлі лӧԍӧԁӧмаӧԍ план петкӧԁны Піԏірыԍ став-ревоԉутсіоннеј-војскасӧ. Секі еԍкӧ ԋемечлы воԍԍіс туј Піԏірӧ, Кронштаԁтӧ, став-карас Балԏіјскеј-море-пӧлӧн. Вӧԉіԍ еԍкӧ сеті ставсӧ жугӧԁісны, грабітісны. | ||
| + | Тајӧ-плансӧ Керенскеј-інԁалӧм-ԍерԏі вӧчлӧмаӧԍ геԋераԉнеј-штабыс контр-развеԁчікјасыскӧԁ. Вермісны-кӧ еԍкӧ тајӧ-плансӧ олӧмӧ пыртны, петкӧԁны Піԏірыԍ ревоԉутсіоннеј-војска, секі еԍкӧ міан-госуԁарствоԍыԁ ԋемтор ез коԉ. Украіна, Ԍібыр, Крым, Кавказ ԁа мукӧԁ, — ставныс еԍкӧ најӧ торјоԁчісны міјаныԍ ԁа понԁісны корԍны мезԁыԍан-туј ставныс торјӧн. Врагјаслы сіјӧ і колӧ вӧлі. Посолјас ԁа послаԋԋікјас Антантаԍаԋ воԇвыв раԁлісны Роԍԍіја-пазалӧм-вылӧ. Меԁԍа-ԋін Ангԉіјаса-посол — Бјукеԋен: раԁысла кісӧ пыԇралӧ ԁа шуӧ, регыԁ-пӧ-ԋін, регыԁ Роԍԍіјаԍыԁ колоԋіјајас лоӧны, госа-кусӧкӧн быԁӧнлы ԍурыштас. Најӧ быԁногыс отсаԍісны Керенскејлы. Временнеј правіԏеԉстволы ԁа на-ԁор-олыԍјаслы ԍӧм ез жаԉітны, помтӧг леԇісны. Ԍурыштліс наԍаԋ щӧщ есерјаслы меԋшевікјаскӧԁ, сӧмын, ԃерт, налы ічӧԏікаӧн, віԁчыԍӧмӧн ԍетісны (јонасӧ, буракӧ, ез наԃејтчыны на-вылӧ). Бјукеԋенкоԃјас мырԍісны, меԁ еԍкӧ Роԍԍіја ез ԁугԁы војујтӧмыԍ ԁа меԁ унҗык-јӧзӧс војна-вылӧ ыстіс, отсаліс коԍаԍны ԋеметсјаскӧԁ. Мӧԁарӧ, војна-вӧсна Роԍԍіја гырԁӧн ојԁіс, ӧтарӧ гӧԉміс, корыԍміс, уна-пӧлӧс-олыԍӧн-веԍкӧԁлан-ногјас быԏԏӧ ԉічалісны. Роԍԍіја луныԍ-лунӧ матыԍтчіс гу-ԁорӧ. | ||
| + | Сіјӧ-жӧ-каԁын кыпӧԁчісны ԍпекуԉантјас тыртны асԍыныс пыԁӧстӧм-ԅепнысӧ. Ломтыԍанторјас бырны понԁісны. Пабрік-завоԁјас уҗалісны кыз-мырԁӧн-сорӧн, сӧмын фронт-вылӧ. Ԍојанторјас, паԍкӧм-кӧмкот, уҗалан-кӧлуј часӧн-часӧн быԏԏӧ сыліны. Тујјас жугавлӧмаӧԍ, паракоԁ-машінајас кіԍԍӧмаӧԍ, новлӧԁлӧны сӧмын-ԋін војеннејјасӧс ԁа војеннеј кӧлуј. Ветлыԍ-муныԍ сіјӧ-каԁӧ бурещ зев уна лоі: фронтјас-вылыԍ салԁат- | ||
| + | јас пышјісны. Став-вагоныс машінааԁ, ԁажӧ вузӧс-кыскалан-вагонјасыс, вагон-вывјасыс-і, пыр вӧліны тырӧԍ салԁатјасӧн. Куԅ-чуԋјаса-ԍмерт-моз локтіс щыгјалӧм. Сіјӧ-ставыс вӧлі бур ԍпекуԉантјаслы. Жерјалӧны, лажікаԍӧны, щыг-кӧјінјас-моз кылӧны пӧткӧԁчантор. Јӧз-шог-вылын лӧԍӧԁчӧны озырмӧԁчыны. Вузӧсјас ԇеблалісны, ԁон быԁтор-вылӧ быԁ-часӧн лептісны. Ԍӧм-ԁон ӧԁјӧ уԍі. | ||
| + | Ез-кӧ вӧв еԍкӧ окԏабрӧԇ Роԍԍіјаын уклаԁ-ԃістсіпԉінаа, ош-моз-коԍаԍыԍ ревоԉутсіоннеј-класс, коԁӧс нуӧԁіс бӧрԍаыс боԉшевік-парԏіја, кӧні ыҗыԁыс-пыԃԃі вӧлі ыҗыԁ ԍӧлӧма, ыҗыԁ-мывкыԁа-Ԉеԋін, — Роԍԍіјатӧ еԍкӧ пӧртісны колоԋіјаӧ. Ԍоӧн-җынјӧн-міԉԉон-рабочеј-креԍԏана — Роԍԍіјаын-олыԍјас — лоіны еԍкӧ рабјасӧн. Понԁісны еԍкӧ пычкыны налыԍ вот, вештыны ем і абутӧм војна-ԁырԍа-уҗјӧзјас, понԁісны перјыны ԍӧм помешщікјаслы, буржуј-вузаԍыԍјаслы, пабрікантјаслы, завоԁчікјаслы ԁа мукӧԁ-сещӧм-грабіԏеԉјаслы. Роԍԍіјаыԁ матын вӧлі пӧрны мӧԁ Іԋԃіјаӧ, ԉібӧ нӧшта-на омӧԉ віԁчыԍіс сіјӧс. Со-ӧԁ мыј вӧлӧм кӧсјӧны вӧчны Ррԍԍіјаыԁкӧԁ Керенскејыԃ аслас шајкаыскӧԁ. | ||
| + | Окԏабрса-ревоԉутсіја кутіс Роԍԍіјаӧс уԍӧмыԍ, ԁугӧԁіс увлаԋ-ісковтӧмыԍ, топыԁҗыка ԍуртіс мӧԁа-мӧԁ-берԁас уҗалыԍ-јӧзӧс. Окԏабрса-ревоԉутсіја абу сӧмын натсіонаԉнеј-ревоԉутсіја, сіјӧ-воԇԇа-пом мір-паԍта-ревоԉутсіјалӧн. Сіјӧ ԍуртчӧма-кыԍӧма мукӧԁ-госуԁарствоса-рабочеј ԁа колоԋіјаса ԁа колоԋіјаса-коԃ-рабјас мезлун-шеԁӧԁан-кыпӧԁчылӧмјасӧн. Окԏабрса-ревоԉутсіја ӧтчыԁ-мавкԋітӧмӧн бырӧԁіс уна-ԍорԋіа-јӧз-костыԍ мӧԁа-мӧԃ- | ||
| + | -вылас зыртчӧм ԁа вузалӧм мӧԁа-мӧԁсӧ, нарԏітӧм ԁа скӧттујӧ-віԇӧм. А сіјӧ зев тӧԁчана вӧлі том-ревоԉутсіоннеј-Роԍԍіјаын Керенскеј-ԁырјі, кор помешщікјас ԁа капітаԉістјас лакејјасыскӧԁ асланыс горш-вӧснаыс пӧрјаԍӧм-вузаԍӧмӧн і олісны. Тајӧ-ԋігаас мі кӧсјам віԍтавны, мыјјас ԁа кущӧм--бурторјас вӧчӧма Окԏабрса-ревоԉутсіја-бӧрын воԇԇа-ԁас-воӧн. А војԁӧр тӧԁмаламӧ, мыј шеԁі міјанлы Окԏабр-бӧрын, кущӧм вӧлӧма Роԍԍіјаыԁ окԏабр-25-ԁ-лунлаԋ-паныԁ, војнас. | ||
| + | |||
| + | Мӧԁар-путкыԉ-путкыԉтӧм. Ԉеԋінлӧн-інԁӧԁјас. | ||
| + | |||
| + | Піԏірса-боԉшевік-Сӧвет-Рабочік ԁа Салԁатскік Ԃепутатов ԁа Керенскеј-правіԏеԉство-костын ыҗыԁ-ԋесӧглас лоі піԏірса-војскалы-пріказ-ԍетӧм-бӧрын мунны фронт-вылӧ. Сыӧԇ-ԋін вӧлі тӧԁӧны, мыј Керенскеј зіԉӧ кыԇкӧ мезԁыԍны піԏірса-ревоԉутсіоннеј-војскаыԍ. Казармајаскӧԁ ԍуртчіс боԉшевік-парԏіјаӧн-лӧԍӧԁӧм-војенно-ревоԉутсіоннеј-коміԏет. Најӧ віԍталісны салԁатјаслы, мыј Піԏірыԍ регыԁ став-војскасӧ кӧсјӧны ыстыны, вежӧралісны, мыјла сіјӧ колӧ Керенскејлы, мыјла мынтӧԁчӧны наыԍ. Војенно-ревоԉутсіоннеј-коміԏет быԁ-војска-чаԍԏын кутіс асԍыс еміссарӧс (гуԍӧн врагјасыԍ уҗавны). Најӧ зев-ԍуԍа быԁтор-бӧрԍа кыјӧԁісны. І вот секі, кор контрревоԉутсіоԋерјас (Керенскејјаԍ) ԉӧԍӧԁчісны петкӧԁны Піԏірыԍ војска, вајӧԁны сетчӧ Віԉгеԉмлыԍ (ԋемеч-сар) јункерјассӧ, секі ревоԉутсіоннеј-штаб лӧԍӧԁчіс мырԃԃыны на-кіыԍ влаԍтсӧ, ԍетны сіјӧс рабочеј-креԍԏаналы. Ревоԉутсіоннеј-штаб Ԉеԋін-інԁалӧм-ԍерԏі коріс Піԏірӧ меԁ-бур-,ыҗыԁ ԍӧлӧма-гуԍа-уҗалыԍјасӧс (поԁпоԉԋіков) Балԏіјскеј-флотыԍ — Кронштаԁса-матрос- | ||
| + | јасӧс. Торјӧԁісны меԁ-бур красногварԃејскеј чаԍԏјас пабрікјасыԍ ԁа завоԁјасыԍ, бӧрјісны меԁ-ревоԉутсіоннеј-салԁатјаԍсӧ казармајасыԍ. I вот, історіческеј-војӧ-1917-ԁ-воԍа-окԏабр-25-ԁ-лунлаԋ-паныԁ, крепыԁа-ӧтувтчӧм-ревоԉутсіоннеј-проԉетаріат гӧԉҗык-креԍԏанакӧԁ-ӧтув Ԅімԋеј-ԁвореч-вылӧ (сарјас кӧні олісны) ӧшӧԁісны гӧрԁ-знамја. Арԍа-пемыԁ-шԉачаа-војӧ чужі југыԁ-југӧр, понԁіс ԅіјајтны мувыв-уҗалыԍјаԍлы. Тӧрытја-раб шеныштіс јон-сојјаснас — верміс. Ас-кіас боԍтіс влаԍт. Врагјаслыԍ ӧружјӧсӧ мырԃԃіс, ачыс ӧружјӧаԍіс, коріс ас-му ԁа јӧз-му-вывса-буржујјасӧс вермаԍны аскӧԁыс. | ||
| + | Керенскејӧс-чӧвтӧм, Ԅімԋеј-ԁвореч-боԍтӧм, Керенскејлӧн-пышјӧм, міԋістрјасӧс-арестујтӧм ԁа с. в. лоі сӧмын кымынкӧ-часӧн, ԁај ез зев-уна-вын коммы сы-вылӧ. Јӧзӧс-вузалыԍјасӧс ԁорјыԍјас ез лоны. Февраԉын Романовјас, окԏабрын Керенскеј коԉіны аскежасӧԍ. Контрревоԉутсіоԋерјаслы-кӧ еԍкӧ Антантаԍаԋ ез отсавны ԍӧмӧн, ӧружјӧӧн, јӧзӧн-ԁа, — секі еԍкӧ міјан-гражԁанекеј-војнаыԁ ԋінӧмкоԃ вӧлі, регыԁӧн помаԍіс-і. | ||
| + | |||
| + | ԃекрет му-јылыԍ. Рабочеј-креԍԏана-ӧтувтчӧм. | ||
| + | |||
| + | Временнеј-правіԏеԉство-вӧтлӧм-бӧрын мӧԁ-лунас-жӧ чукӧртчіс II-Сјезԁ-Советов Рабочік ԁа Салԁатскік Ԃепутатов. Најӧ ӧтувтчісны креԍԏана сјезԁкӧԁ ԁа леԇісны ԃекрет му-јылыԍ. Меԁ-воԇын јуӧртісны, мыј помешщікјаслыԍ, вічко ԁа манастырјаслыԍ мусӧ став-ембурнас і стрӧјбајаснас боԍтасны ԁа ԍетасны креԍԏаналы. Вӧԉіԍԏі помӧԇ орӧԁісны уна-ԍо-воԍа ԋеԉучкітор: помешщікјаслыԍ мусӧ мырԃԃісны. Му-гӧгӧрыс креԍԏана уҗалӧны, | ||
| + | на-кіын і колӧ лоны сылы. Веԍіг грӧш-боԍттӧг ԍетісны креԍԏаналы коркӧ важӧн-важӧн помешщікјасӧн-грабітӧм-мусӧ налыԍ, коԁ-вӧсна унаыԍ Роч-муын вӧвліны креԍԏана-кыпӧԁчылӧмјас (восстания), кіԍԍыліс уна-вір. | ||
| + | Быԁ-креԍԏаԋінлы еԍкӧ колӧ вӧлі гӧгӧрвоны, мыј боԉшевік-влаԍтыԁ — рабочеј-креԍԏана-влаԍт. Ԁа збыԉсӧ, буракӧ, уна-креԍԏана-на ез ескыны, полісны: гашкӧ-пӧ тајӧ-влаԍтыс бара-на регыԁ уԍас-ԁа, оз і вевјавны леԇӧм-законјассӧ олӧмӧ пыртны. Но веԍіг ӧԏі-креԍԏаԋін, кулакјас ԁа озырјас-кынԇі, ез ԁојԁ выԉ-правіԏеԉствоӧс, ез отсаԍ Керенскејлы коԍаԍны боԉшевікјаскӧԁ. Ԁа-ӧԁ і мӧԁарӧ-кӧ шуны, креԍԏаԋіныԁ абу-жӧ ачыс аслыс враг. Быԁ-мӧԁ-пӧлӧс-правіԏеԉство-ӧԁ, боԉшевікјас-ԁа сӧветјас-кынԇі, креԍԏаналыԍ мусӧ бӧр мырԃԃасны ԁа ԍетасны помешщікјаслы. | ||
| + | Ԃекрет му-јылыԍ лӧԍӧԁісны креԍԏана-інԁалӧм-ԍерԏі. Сјезԁ-советов-вылӧ быԁ-пеԉӧсыԍ Роԍԍіјаыԍ му-јылыԍ вајісны 242-креԍԏана-наказ. Ԃекретыс җеԋыԃік, ԋоԉ-пункт ставыс. Ԃекрет став-мусӧ ԍетӧ уҗалыԍ-креԍԏаналы. Ԉеԋін-јорт тајӧ-законсӧ җеԋыԃіка со-кыԇі вежӧраліс: „Тајӧ-закон інԁӧ креԍԏаналы, мыј ԃеревԋаын помешщікјас збыԉыԍ оз лоны. Кӧԅајінјаснас лоӧны аԍныс креԍԏанаыс, аԍныс олӧмсӧ понԁасны лӧԍӧԁны“. | ||
| + | |||
| + | Ԃекрет мірітчӧм-јылыԍ. Рабочеј-креԍԏана салԁатјаскӧԁ коԍаԍӧны імперіаԉістјаскӧԁ. Роч-проԉетаріат чуксалӧ мувыв-проԉетаріатӧс коԍ-вылӧ мезԁыԍны буржујјасыԍ. | ||
| + | |||
| + | Сіјӧ-жӧ лунӧ прімітісны мӧԁ-ԃекрет — мірітчӧм-јылыԍ. Воԇԇа-пунктас ԃекретас шуӧма: „Окԏабрса | ||
| + | -ревоԉутсіја-лунјасӧ- (24-25) -чужӧм-рабоче-креԍԏанскеј-правіԏеԉство Рабочеј-Креԍԏана-Ԃепутат-Сӧветјаскӧԁ корӧны став-јӧзсӧ ԁа на-вылын-ыҗыԁалыԍјассӧ пыр-жӧ завоԃітны ԍорԋітны јӧз-кост мір-јылыԍ, ԁа мірітчыны, кыԇі јӧзыс шуасны“. Воԇӧ ԃекрет вежӧралӧ, кущӧм-мірітчӧм рабочеј-креԍԏана-ног меԁ-бур. Ԃекрет бырӧԁӧ правіԏеԉјас-костын-гуԍа-уҗ-нуӧԁӧм, шуӧ, воԇӧ-вылӧ-пӧ ԋекущӧм-гуԍа-ԍорԋіјас госуԁарствојас-костын меԁ ез вӧвны. Правіԏеԉство кӧсјыԍӧ јӧзавны помешщік-капітаԉістјаслы-бурвылӧ-вӧчӧм став-гуԍа-шыӧԁчӧм-артмӧԁчӧмјас. Правіԏеԉство корӧ став-војујтыс-јӧзсӧ ԁа налыԍ правіԏеԉјассӧ пырыԍтӧм-пыр ԁугԁыны војујтӧмыԍ, шојтчыны сыыԍ кӧԏ 3-тӧлыԍ (переміріје вӧчны). Помас ԃекрет торјӧн-моз шыӧԁчӧ вежӧраҗык рабочејјаслы Ангԉіјаын, Франтсіјаын, Гермаԋіјаын-ԁа. Ставрочмувывса-сјезԁ-рабочеј-креԍԏаналӧн ԁа салԁатјаслӧн вајӧԁӧ тӧԁвылас рытыв-јевропаса-рабочејјаслы сещӧм-каԁ, кор најӧ коԍаԍісны ревоԉутсіоԋерјас-моз. Ԃекрет чуксалӧ најӧс ревоԉутсіоннеј-кыпӧԁчӧм-вылӧ ԁа корӧ отсавны міјанлы јӧз-кост-мірітчӧм-јылыԍ-панӧм-ԍорԋі нуӧԁны бур-помӧԇ. Војујтыԍјасыс-кӧ-пӧ аԍныс мірітчасны, ԁа мӧԁа-мӧԁӧс-ӧбӧԃітԏӧг, сещӧм-мірітчӧмӧн мі регыԁҗык мезԁам став-уҗалыԍсӧ, нарԏітӧм-јӧзсӧ-ԁа. Мірітчан-ԃекрет-јылыԍ Ԉеԋін-јорт шуіс: „Правіԏеԉјас буржујјаскӧԁ ӧтувтчасны ԁа став-вынсӧ пуктасны пӧԁтыны вірын рабоче-креԍԏанскеј-ревоԉутсіја. Сӧмын кујім-воԍа-војнаыԁ унаторвылӧ велӧԁіс јӧзтӧ... уҗалыԍјас вермасны најӧс, піԍкӧԁасны туј војујттӧг-овны, ӧтлаын, ӧтув-ԁа“, | ||
| + | |||
| + | Ыҗыԁ-ԁолыԁ рабочејјаслы, унҗык-уҗалыԍјаслы-ԁа. Ревоԉутсіоннеј-јӧз оз јӧрмыны, уҗалӧны ԉеԋін ԁа боԉшевік-парԏіја-інԁалӧм-ԍерԏі. | ||
| + | |||
| + | Піԏірын ԋімкоԃаԍӧны. Пабрікјас-вылын, завоԁјасын, казармајасын, воӧм-креԍԏана-пӧвсын праԅԋік-коԃ: влаԍт проԉетаріат-боԉшевік-парԏіја-кӧрт-кіын. Сјезԁ-советов-вылын меԁ-воԇԇа-ԍорԋіас Ԉеԋін-јорт шуіс: „Мі лӧԍӧԁім пабрік-завоԁјасын уҗ-бӧрԍа-кыјӧԁыԍјасӧс (контроԉјас) рабочејјасыԍ. Мі ӧні велалім уҗавны ӧтвылыԍҗык. Мыј сіјӧ збыԉыԍ сіԇ, петкӧԁліс ревоԉутсіја. Мі озырӧԍ ӧтувтчӧм-јӧз-вынӧн, быԁтор сіјӧн вермам, кыпӧԁам мір-паԍта-ревоԉутсіја. Роԍԍіјаын мі ӧні мӧԁам лӧԍӧԁны проԉетаріат сотсіаԉіԍԏіческеј госуԁарство. А ӧні — меԁ лоас мувыв-сотсіаԉіст-ревоԉутсіја!" | ||
| + | Рабочејјас-воԇын сулаліс ԋемторјыԍ-повтӧм-вожԃ, ԇоԋ-јурӧн вылын ставнысыԍ, чорыԁа-сулалыԍ-морт ас-туј-вылас. „Ԉеԋінкӧԁ он вош! Ԉеԋінкӧԁ верман!“ со-кущӧм мӧвпјасӧн олісны рабочејјас. Сіԇі-жӧ мӧвпалісны салԁатјас, креԍԏана-і. | ||
| + | Смоԉнеј Піԏірын, кӧні уҗаліс мувыв-меԁ-воԇԇа-рабоче-креԍԏанскеј-респубԉіка-Совнарком (Совет Народных Комиссаров), став-ревоԉутсіоԋерыслы лоі ԍӧлӧмӧн. Коԁі ез жаԉіт пуктыны асԍыс ловсӧ сотсіаԉізм-понԁа, рабочеј-креԍԏана-понԁа, сіјӧ муніс Смоԉнејӧ уҗла, інԁӧԁјасла. Смоԉнејын, пӧртјын-моз, пуіс ревоԉутсіоннеј вын, шонԁі-југӧрјас-моз разаліс сіјӧ быԁ-пеԉӧсӧ. А ревоԉутсі-оннеј-уҗ вӧлі јурвыв-тыр. | ||
| + | Колӧ вӧлі вајны стоԉітсаӧ ԍојан-јуан. Колӧ вӧлі ԁугԁывтӧг вӧчавны снараԁјас, меԁ еԍкӧ контрревоԉутсіјалы паныԁ куш-кіӧн ез ло сувтны. Колӧ вӧлі | ||
| + | боԍтны шӧр-правіԏеԉство-учрежԃеԋԋејас ԁа ԃелӧјассӧ. Колӧ вӧлі лӧԍӧԁны пӧраԁок казармајасын, весавны сеԍ есерјасӧс, меԋшевікјасӧс-ԁа. Колӧ вӧлі, коԍаԍны ԍпекуԉантјаскӧԁ, калымщікјаскӧԁ, уҗыԍ-пышјалыԍјаскӧԁ-ԁа. Ӧԏі-кывјӧн-кӧ шуны, колӧ вӧлі лӧԍӧԁны зев-ыҗыԁ-госуԁарство-стоԉітсаӧ кӧԅајінӧс. Нӧшта, куш-стоԉітсаын-вермӧмыԍ бур ез вермы лоны. Меԁым ревоԉутсіаӧн-інԁӧм-поԉіԏіка мір-јылыԍ пыртны олӧмӧ, колӧ вӧлі лӧԍӧԁны кӧԅајінӧс фронт-вылын ԁа главкокоманԁујушщеј-ставкаын. Меԁым пыртны олӧмӧ закон му-јылыԍ, колӧ вӧлі боԉшевікјаслы разӧԁчыны быԁ-карӧ, быԁ-вӧлӧԍтӧ, быԁ-грезԁӧ. | ||
| + | |||
| + | Помешщікјас, капітаԉістјас, чіновԋікјас, есерјас, меԋшевікјас-ԁа оз уҗавны, ревоԉутсіјалы паныԁ мунӧны. Піԏірса-рабочејјас боԍтӧны госуԁарственнеј-учрежԃеԋԋејас. | ||
| + | |||
| + | Влаԍттӧ боԍтны абу сещӧм ԍӧкыԁ, ԍӧкыԁҗык кутны сіјӧс, а меԁ-ԍӧкыԁ щӧктыны пыԃԃі сіјӧс пуктыны, кывзыны ԁа овны сіјӧ-щӧктӧмјас-ԍерԏі. Боԉшевікјаслы, рабочеј-креԍԏана ԁа салԁатјаслы воча сувтісны ԁворана, помешщікјас, капітаԉістјас, есеро-меԋшевік-лакејјас ԁа унаӧн полыԍҗык-служащщејјас. Чіновԋікјас выԉ-влаԍтлыԍ-щӧктӧмјас пыԃԃі ез пуктыны, олӧмӧ најӧс ез пыртны. Најјас велалӧмаӧԍ-ԋін кывзыны барінлыԍ, повны сыыԍ. Уҗалыԍ-јӧзтӧ најӧ бунтарјасӧн ԋімтісны, ԋінӧмтујӧ лыԃԃісны. Сіјӧ зев лӧԍаліс капітаԉіст-помещікјаслы. Најӧ јона ошкісны чіновԋікјасӧс Сӧвет-влаԍтлыԍ-кывзытӧмыԍ. Воԍтісны „Комитет Общественного Спасения“. Сетчӧ пырісны ставныс, коԁлыԍ Сӧвет-влаԍтыԁ ԍінсӧ јоріс. Пурішкевічԍаԋ Черновӧԇ кыпӧԁчісны рабочеј-креԍԏана-вылӧ. Ју- | ||
| + | ӧртісны служашщејјаслы, меԁ најӧ боԉшевік-коміссарјас-ԁінӧ уҗавны оз мунны: жалӧваԋԋетӧг-пӧ онӧ коԉӧ, коміԏет быԁӧнлы тыр-ԁон мынтас; боԉшевікјасӧс-пӧ вӧтлам ԁа бара важ-местааԁ лоаԁ. | ||
| + | Јона лоі песԍыны бастујтыԍ-чіновԋікјаскӧԁ, уна-вын ԁа каԁ лоі пуктыны најӧс-песовтӧм-вылӧ. Но вӧліны сыыԍ гырыԍ-уҗјас. Меԁ-бур-јон-вынсӧ лоі ыстыны Керенскеј-вылӧ. Сіјӧ піԍкӧԁчіс ревоԉутсіоннеј-Піԏірӧ казакјаскӧԁ. Налӧн нырщікыс вӧлі геԋерал Краснов. | ||
| + | Колӧ вӧлі став-вын зелтны ԁа боԍтны ставка, став-арміјаӧн-каманԁујтӧм, ԍуртчыны быԁ-грезԁкӧԁ-ԁа. | ||
| + | |||
| + | Керенскеј вајӧԁӧ ревоԉутсіоннеј-Піԏір-вылӧ ӧружјӧа-казакјасӧс сарскеј — геԋерал-Красновкӧԁ. Керенскеј пышјӧ. | ||
| + | |||
| + | Ревоԉутсіја-војӧ Керенскеј кыԇкӧ вӧлі пуԏмӧмӧма пышјыны. Сіјӧ пышјӧма временнеј-правіԏеԉство-ԁор-сулалыԍ-војскала, меԁым вајӧԁны најӧс Піԏірӧ ԁа бӧр шыбытны Сӧвет-влаԍтӧс. Коԁі-жӧ сылы ԍурӧма? Окԏабрса-ревоԉутсіјаын ыҗыԁ-бур лоӧ сіјӧ, мыј есеро-меԋшевікјасӧс-ԁорјыны боԉшевікјасыԍ ԁа рабочеј-креԍԏанаыԍ ԍурӧма сӧмын ӧԏі-вын — казакјас, черносоԏеԋетс-геԋерал Краснов-каманԁа-улын. Наыԍ-ӧтԁор ԋекущӧм-отраԁ ез пет коԍ-вылӧ Сӧвет-влаԍткӧԁ. Ԁа і Красновлӧн казакјасыс регыԁ каԅалісны збыԉсӧ, ез кутны воԇӧ, Піԏір-вылӧ мунны. Кык-лун лыјԍісны Піԏіра Сарскеј-Ԍелоа-костын, сеԍԍа војујтыԍјасыс мӧԁа-мӧԁ-орԁас волыԍны понԁісны, ԍорԋі (переговоры) панісны. Боԉшевікјасԍаԋ казакјас-ԁорӧ локтісны рабочејјас матросјаскӧԁ, вежӧралісны налы спутԏу ревоԉутсіја- | ||
| + | -јылыԍ. Најӧ віԍталісны, Окԏабрса-ревоԉутсіја-пӧ шуіс ԍетны став-влаԍтсӧ Сӧветјаслы, став-мусӧ креԍԏаналы, помавны војна јӧз-кост-мірітчӧмӧн, вӧтлыны помешщік-капітаԉістјасӧс ԁа став-пабрік-завоԁас кӧԅајінјас-пыԃԃіыс інԁыны рабочејјасӧс. Казакјас бура-кывзісны налыԍ віԍтавлӧм, тӧлкујтісны ас-костас ԁа шуісны воԇӧ-вылӧ боԉшевікјаскӧԁ ӧтԁор овны. „Арестујтамӧ-пӧ Керенскејӧс ԁа Сӧвет-влаԍтлы і ԍетам сіјӧс". Ез уԃітны арестујтныс: ԍорԋі-нуӧԁіг-костіыс Керенскеј гуԍӧԋікӧн автомобіԉӧн бара пышјӧма. Тајӧ — меԁ-бӧрја-пышјӧм сылӧн. Напоԉеон-коԃӧн еԍкӧ аԍсӧ вӧлі лыԃԃӧ-ԁа, влаԍт-берԁԍыс кӧч-моз лоі пышјыны. | ||
| + | |||
| + | Мірітчӧм-понԁа коԍаԍӧм. Главнокоманԁујушщеј-ставка оз ԍетчы. Преԁсовнаркома Ԉеԋін чӧвтӧ главнокоманԁујушщеј Ԁухоԋінӧс. Выԉ-главнокоманԁујушщеј. Салԁатјасӧс-чуксалӧм ԍорԋітны мірітчӧм-јылыԍ, тӧԁмаԍны ԋемечјаскӧԁ-ԁа. | ||
| + | |||
| + | Керенскејӧс вермісны. Сӧвет-правіԏеԉство-воԇын зев-ыҗыԁ-выԉ-уҗ сулаліс: мірітчыны, помавны војна. Сјезԁ-советов еԍкӧ гіжліс-ԋін ӧтԁор-олыԍјаслы (асланым „сојуԅԋікјаслы", Антантаӧ) мірітчӧм-јылыԍ, ԁа ԋекоԁ воча-шыаԍыԍ ез ло. Секі Совнарком щӧктіс Верковнеј Главнокоманԁујушщеј геԋерал Ԁухоԋінлы пырыԍтӧм-пыр панны ԍорԋі ԋемеч-камаԋԃірјаскӧԁ војујтӧмыԍ-ԁугԁӧм-јылыԍ. Ԁухоԋін пыԃԃі ез пукты Совнаркомлыԍ щӧктӧмсӧ. | ||
| + | Ԉеԋін чӧвтіс контрревоԉутсіоԋер (влаԍтлыԍ ез кывзы-ԁа) Ԁухоԋінӧс, пуктісны сы-местаӧ боԉшевікӧс — прапорщік Крыԉенкоӧс. | ||
| + | Секі-жӧ Совет-Нароԁнык-Коміссаров раԃіоӧн шыӧԁчіс салԁатјаслы, чуксаліс најӧс боԍтны ас- | ||
| + | -кіас мірітчӧм-уҗ-нуӧԁны. Боԉшевік-парԏіјаыԁ-пӧ уҗалыԍ-јӧз-парԏіја. Сіјӧ вӧчӧ, мыј јӧзлы колӧ. Боԉшевік-парԏіја лоӧ јон, бур-вежӧра-,зіԉ-уҗалыԍјас-кӧ понԁасны отсаԍны сылы. Меԁ-бур-вермӧмјас (победы) боԉшевікјаслӧн — уҗалыԍ-јӧзлӧн-вермӧмјасыс. | ||
| + | Сіјӧ-чукӧстчӧмыс вӧлі ,,став полковеј, ԃівіԅіоннеј, корпуснеј, армејскеј ԁа мукӧԁ-коміԏетјаслы, став-салԁатлы ревоԉутсіоннеј-арміјаын ԁа став-матрослы ревоԉутсіоннеј-флотын". | ||
| + | Тајӧ-чукӧстчӧмыс чарԁ-бі-моз кыщовтіс фронтјас-вывті, гажмӧԁіс ԍӧлӧмјас мірітчӧм-понԁа-тӧжԁыԍыԍјаслыԍ. Абу ылӧг-чукӧстчӧм, а збыԉыԍ: кырымалӧмаӧԍ сіјӧс преԁсовнаркома В. Уԉԉанов (Ԉеԋін) Нароԁнеј Војеннеј коміссар главнокоманԁујущщеј Крыԉенкокӧԁ. | ||
| + | Выԉ-нога-олӧм пукԍіс. Јӧз-кост-војна ас-кост-војнаӧ пӧрі, кыԇі і віԍтавліс Ԉеԋін. Мірітчӧмыԁ капітаԉістјаслы ԁажӧ ез ков, став-вынсӧ чукӧртісны најӧ сылы паныԁ. Ангԉіјаын, Франтсіјаын, Гермаԋіјаын, Амерікаын ԁа мукӧԁлаын капітаԉістјас чујмісны: грабіԏеԉјас велалӧмаӧԍ мірітчыны гырыԍ-јӧз-берԁын, геԋералјаскӧԁ, нӧшта кор вермӧм-јӧзыс вермыԍјаслы мірітчӧмыԍ бура мынтыԍасны. А тајӧ, боԉшевікјас, салԁатјасыслы аслыныс мірітчӧм-јылыԍ щӧктӧны ԍорԋітны. Салԃатјаслы, коԁјасӧс капітаԉістјас морттујӧ ез пуктывны, лыԃԃісны сӧмын пушкалы бур-јај-кусӧкӧн. Ԁа, сӧмын ӧні, меԁ-воԇԇаыԍ історіјаын, ԍорԋітӧны салԁатјаскӧԁ ревоԉутсіоннеј-јӧзкӧԁ-моз. | ||
| + | „Мірітчыны оз поԅ сӧмын гырыԍ-јӧзкӧԁ-ԍорԋітӧмӧн“, шуіс Ԉеԋін. — „Мірітчыны колӧ уліԍаԋ: војујтыԍјасыс меԁ мірітчасны. Ԋеметс-геԋералјасыԁлы мі гыжыжԁа ог ескӧ, ескам ԋеметс-креԍ- | ||
| + | ԏаналы, рабочејјаслы-ԁа. Мірітчасны-кӧ сӧмын главнокоманԁујушщејјас, салԁатјаскӧԁ-ԍорԋіттӧг, сещӧм-мірыԁ тувсов-јі-коԃ: віԇӧԁныс ем, тувтчан-ԁа — ваас бузгыԍан". | ||
| + | Со мыј шуӧ ревоԉутсіја, коԁлы колӧ ӧтувтны уна-ԁас-міԉԉон-јӧзӧс вӧчны зев-ыҗыԁтор. | ||
| + | |||
| + | Му-паԍта-војна-помавны проԉетаріат-мірітчӧмӧн верміс еԍкӧ сӧмын му-паԍта-ревоԉутсіја. Сіјӧс поԅӧ вӧлі вӧчны. Сещӧм-мірітчӧм ез ло ІІ-Інтернатсіонал-са-парԏіјајас-пӧрјаԍӧмла. | ||
| + | |||
| + | Меԁым мірітчӧм-јылыԍ ԍорԋіјас бура-помавны, колӧны вӧлі кык-тор. Ӧԏікӧ, Роԍԍіјаын влаԍт меԁ вӧлі сещӧм-класс-кіын, коԁјас збыԉыԍ, ԍӧлӧмԍаԋыс кӧсјӧны овны суԍеԁјасыскӧԁ ас-јӧз-моз, пыр сӧгласӧн, піԋаԍтӧг, коԍаԍтӧг; збыԉыԍ меԁ најӧ мустӧмтісны быԁ-пӧлӧс-грабіԏеԉскеј-војна. Сіјӧ міјан вӧлі: влаԍт рабочеј-креԍԏана-кіын, војна налы оз ков. Мӧԁкӧ, кӧԏ меԁ сӧмын Јевропаын, војујтыԍ (Гермаԋіја, Австріја-ԁа) ԁа ,,отсаԍыԍ“ (Ангԉіја, Франтсіја, Ітаԉіја)-госуԁарствојасын рабочеј-классыс сувтіс паныԁ буржујјаслы ԁа чорыԁа коріс мірітчыны. | ||
| + | Окԏабрса-ревоԉутсіја зев-ыҗыԁ зачін вӧчіс. Ӧԏілаӧ лӧԍӧԁіс проԉетаріат-влаԍт, сеԍԍа чукӧстчіс мувыв-уҗалыԍ-јӧзлы. Наԃејтчісны-ӧ боԉшевікјас, мыј налӧн чукӧстчӧмыс јіҗас мувыв-проԉетаріат-ԍӧлӧмӧԇ? Ԁа, наԃејтчісны. Гермаԋіјаын ԁа Австрјјаын вӧлі бырӧма пӧшԏі став-ԍојанторјыс. Јӧзыс щыгјалісны. Рабочејјас, веԍіг војна-вылӧ-вӧчаԍан-пабрікјасын, щыг-ԋіԍӧ-пӧтӧн олісны. Щыгјалӧмысла уҗ-вылас гылалісны. Арміја ԁа флот вуҗӧрјас-моз ветлісны. Кущӧм-ԋін чорыԁ пӧраԁок вӧлі ԋеметс-арміјаын, ԁај сіјӧ ез вермы- | ||
| + | ны кутны ԍалԁатјасӧс — пышјалісны. Ԉібӧ оз вӧлі вӧчны, мыј щӧктасны. Ԇоԋ-полкјасӧн ез понԁыны мунны фронт-вылӧ. Вӧліны кыпӧԁчылӧмјас, шуам, Гермаԋіјаса-флотын. Мӧԁісны забастовкајас Гермаԋіјаын, Австріјаын. Рабочејјас ӧружјӧӧԇ воісны, пӧԉітсакӧԁ на-костын унаыԍ коԍ лыбліс. Тајӧ торјас-вӧснаыс боԉшевікјас тӧԁісны, мыј рытыв-јевропаын кылӧ ревоԉутсіјаӧн. Франтсіјаын олӧмыс Австріја-Гермаԋіјаын-ԁорыԍ омӧԉ вӧлі. Зев-ыҗыԁ-места Франтсіјаын ԇікӧԇ вӧлі рӧзӧрітӧма, пустыԋаӧ пӧртӧма. Ас ԁа беԉгіјаса-бежеԋетсјасӧн став-карыс ԁај грезԁыс вӧлі тыр, быԁӧн јурԍујанін ԁа ԍојан корӧны. Фронтыс Франтсіја-шӧрӧԇыс ԋужаліс. Ӧԏі-керка ез вӧв, со-пӧ сетыԍ коԁӧскӧ абу віӧмаӧԍ. Овмӧсыс ԁа ԍӧмыс бырны понԁіс. Ангԉіјаын сещӧм-коԃ-олӧм-жӧ вӧлі. Уна воштіс сіјӧ флотын: ва-увті-ветлӧԁлыԍ-пыжјас жугӧԁалісны ԁа вӧјтісны уна-караб. Лонԁонӧ (Ангԉіјаын стоԉітса) лыјлісны сынӧԁԍаԋ. Лоі лӧԍӧԁны налы уна-міԉԉон-јӧза-војска му-вылын уҗавны (сыӧԇ вӧліны сӧмын матросјас, ва-вывті плавајтісны). Уна-салԁат ԁа матрос воші (віісны) налӧн тајӧ-војнаын. Ԍӧмыԍ јӧрмавны-жӧ понԁісны. Јӧз шыԅісны. | ||
| + | Гермаԋіјаса ԁа Австріјаса-проԉетаріат-кӧ еԍкӧ ез коԉтчыны міјаныԍ, ез ԋужӧԁчыны вӧчны нојабрсӧ * 1918-ԁ-воӧԇ, а вӧчісны 1917-ԁ-воын міјан Окԏабр-бӧрын, секі еԍкӧ ревоԉутсіјаыԁ гым-шы-моз паԍкаліс Јевропа-паԍта. Помаԍісны еԍкӧ војнајас немыс-кежлӧ. Коԁі-жӧ меԁԍа јона торкіс паԍкавны ревоԉутсіјалы? Став-ԁокументыс, Окԏабр | ||
| + | |||
| + | *) Гермаԋіјаын ревоԉутсіја вӧлі 1918-ԁ-воԍа-нојабрын, во-мыԍԏі міјан-ревоԉутсіја-бӧрын. | ||
| + | бӧрса-став-мір-паԍта-історіјаыс-ԁа петкӧԁлӧны, мыј ревоԉутсіја-пыкыԍјасыс јӧзӧс-вузалыԍ-сотсіал-ԃемократјас. Боԍтам Гермаԋіјаӧс, кӧні рабочејјас ӧтувҗык олӧны. Сотсіал-ԃемократјас Гермаԋіјаын коркӧ вӧліны ревоԉутсіоԋерјас, уна-вын пуктісны ӧтувтны ԁа быԁтыны рабочејјасӧс. Рабочејјас велалісны кывзыны налыԍ, вӧчны најӧ-інԁалӧм-ԍерԏі. Сіԇі-жӧ кывзісны налыԍ профеԍԍіонаԉнеј ԁа коопераԏівнеј-ӧтувтчӧмјас рабочејјаслӧн, уна-міԉлон-шԉен. Буржуаԅіја ез уԅ, кыјіс јӧзӧс зарԋіа-тывјӧн. Верміс сіјӧ пӧліԋтны аслаԋыс гырыԍҗык-јӧзеӧ сотсіал-ԃемократ-парԏіјаыԍ ԁа профсојузјасыԍ бјурократјассӧ колоԋіјајасыԍ-грабітӧм-ԁобра-вылӧ. Шеԁӧԁчісны буржујјаслы тывјӧ коркӧ уҗалыԍ-јӧз-ԁор-олыԍјас. Еновтісны најӧ рабочејјасӧс ԁа војна-панігӧн мӧԁісны буржујјаскӧԁ рабочеј креԍԏана-вылӧ. Војна-чӧж буржујјас-ԁор олісны, отсаԍісны Віԉгеԉмлы ԁа буржујјаслы јӧзсӧ пӧрјӧԁлыны. Сеԍԍа самеј-колан-каԁас, кор гермаԋіјаса ԁа австріјаса-рабочејјас котыртчісны роч-ревоԉутсіја-гӧгӧр ԁорјыны сіјӧс мірітчӧм-јылыԍ-ԍорԋі-нуӧԁігӧн Брестын, секі сотсіал-ԃемократјас ԇікӧԇ вузалісны уҗалыԍјасӧс. | ||
| + | |||
| + | Мірітчӧм-јылыԍ-ԍорԋі-нуӧԁӧм Брестын. Міјан-ԁор гермаԋіјаса ԁа австріјаса ревоԉутсіоннеј-рабочејјас. Міјанлы-паныԁ роч ԁа мукӧԁ-госуԁарствоса-помешщікјас, капітаԉістјас-ԁа, есерјас, меԋшевікјас, ԋеметс-сотсіал-ԃемократ-парԏіјаыԍ-гырыԍҗык-јӧзыс-ԁа. | ||
| + | |||
| + | Ԋеметс-камаԋԃірјасӧс ԋеметс-салԁатјас ԋевеԉітісны панны ԍорԋі мірітчӧм-јылыԍ. Зев еԍкӧ налы сіјӧс ԋеокота вӧлі вӧчны-ԁа, лоі. ,,Ӧԏі-пызан-сајын боԉшевікјаскӧԁ-пукалӧм-ԁорыԍ-пӧ еԍкӧ лущщӧ војујтам, мунам кӧԏ Роԍԍіја-шӧрӧԇыс“, вӧлӧм | ||
| + | шуӧны најӧ. Со-ӧԁ кущӧм-мустӧмӧԍ вӧлӧмаӧԍ боԉшевікјасыԁ. Роч-салԁатјас ревоԉутсіја-бӧрын тӧԁмаԍісны ԋемеч-салԁатјаскӧԁ, волыԍісны мӧԁа-мӧԁ-орԁас, уна ԍорԋітісны олӧм ԁа оланногјас-јылыԍ. Ԋеметс-арміјаын ԃістсіпԉіна торкԍіс: салԁатјас ԁугԁісны кывзыны камаԋԃірјаслыԍ, оз мунны војујтны ԁај тоԉкӧ. Сывӧсна і лоі ԍетчыны налы боԉшевікјаслы ԁа пукԍыны ԍорԋітны накӧԁ ӧԏі-пызан-сајӧ. Ԁухоԋін-ԁорыԍ ԋеметс-камаԋԃірјас ԍуԍӧԍҗык вӧлӧмаӧԍ, повԅӧмаӧԍ вӧтлӧмыԍ. Ԍорԋітны шуӧмаӧԍ Брест-ԋіма карын, кӧні віԁчыԍіс најӧс ԃеԉегатсіја Сӧвет-правіԏеԉствоԍаԋ. Ԍорԋі-нуӧԁны міјанлы страԍт-ԍӧкыԁ вӧлӧма. „Ԁругјас", отсалӧм-пыԃԃі, мірітчӧмлы воча мӧԁӧмаӧԍ. Сӧветса-ԃеԉегатјас уна-госуԁарствоса-ԃеԉегатјас-піын аскежаныс лоӧмаӧԍ. Нӧшта асланым-буржујјас, помешщікјас, буржуазнеј-інԏеԉігентсіја-ԁа, щӧщ торкісны Сӧвет-правіԏеԉстволы јӧз-кост-поԉіԏіка-нуӧԁны, быԁногыс муԏітчісны: ез уҗавны, загӧвӧрјас лӧԍӧԁалісны, зіԉісны пӧԁтыны проԉетаріат-ревоԉутсіја. | ||
| + | Сӧвет-правіԏеԉстволӧн сӧмын ӧԏі-наԃеја вӧлі, ԋеметс-проԉетаріат-вылӧ. Гермаԋіјаса ԁа австріјаса-рабочејјас збыԉыԍ шыԅісны, кыпӧԁчісны отсавны Ыҗыԁ-Окԏабрлы. Мӧԁісны сені забастовкајас. Воԍԍалісны бастујтыԍјаслы-отсаԍан-коміԏетјас, чуксалісны бастујтны став рабочејсӧ, лӧԍӧԁісны лозунг корны пырыԍтӧм-пыр Брестын мірітчыны рочјаскӧԁ. | ||
| + | Тащӧм-каԁјасын парԏіјаыԁ зев-колантор. Вӧлі-кӧ еԍкӧ секі ԋеметс-проԉетаріатлӧн аслас проԉетаріат-коммуԋіеԏ-парԏіја, сіјӧ еԍкӧ уҗалыԍ-јӧз-отсӧгӧн кокԋіа боԍтіс влаԍтсӧ ас-кіас ԁа отсаліс | ||
| + | Роԍԍіјаса-Сӧвет-влаԍтлы. Ревоԉутсіја вӧчны быԁ-тор вӧлі. Сӧмын ревоԉутсіоннеј-парԏіја Гермаԋіјаын вӧлі том-на ԁај еща-јӧза. А ԋеметс-сотсіал-ԃемократјас (,,рабочејјасӧс-ԁорјыԍјас“) сіԍмісны. Лоі Ԉеԋін - шуӧм-ногӧн. Бӧрвылас аԍныс, сотсіал-ԃемократ-парԏіјаыԍ-гырыԍјасыс (Еберт, Шејԁеман, Носке ԁа мукӧԁ) віԍтаԍісны, мі-пӧ нароԍнӧ ӧԁјӧнҗык пырім бастујтан-коміԏетӧ, меԁ унҗык-ԉок вӧчны. Міјанлы-пӧ вӧлі колӧ сіјӧ-коміԏетсӧ щынјыв лептыны. Коміԏетын уҗалӧмаӧԍ і сіјӧ-жӧ каԁын отсаԍӧмаӧԍ Віԉгеԉмлы, прінтс Макс-Баԃенскејлы, пӧԉітсалы, шпіонјаслы, геԋерал Гінԃенбурглы-ԁа. Сотсіал-ԃемократјас кутісны рабочејјасӧс правіԏеԉство-вылӧ-кыпӧԁчӧмыԍ: воԇҗык-на-пӧ, мі-пӧ бурҗык-каԁ бӧрјам ԁа секі і воԇсаԍам правіԏеԉствокӧԁ. Најӧ тӧкӧԁісны рабочејјасӧс і пӧрјавлісны, віԍталісны налы, мыј Брестын мірітчӧм-јылыԍ ԍорԋі зев-шыԉыԁа мунӧ. Најӧ інԁалісны пӧԉітсалы ревоԉутсіоннејҗык рабочејјасӧс, інԁісны контрразвеԁкалы рабочеј-чукӧртас ԍорԋітны правіԏеԉстволы-паныԁ-кыпӧԁчӧм-јылыԍ. Сіјӧ-чукӧртассӧ кыщӧ боԍтісны ӧружјӧа јункерјас. Ԍорԋітны ез леԇны, разӧԁісны јӧзсӧ. Унаӧс ԁојԁісны, јешщӧ унаӧс арестујтісны. Со-ӧԁ кыԇі отсаԍісны рабочејјаслы меԁ-ԍӧкыԁ-каԁас ревоԉутсіја-ԁырјіыс пеж-сотсіал-ԃемократјас. Тајӧ-отсӧгјас сотсіал-ԃемократјаслыԍ рабочеј-класс нем оз вунӧԁ. | ||
| + | Мувыв-Окԏабр-лунӧ јӧзӧс-вузалыԍ-пеж-сотсіал-ԃемократјас сувтасны суԁ-вылӧ ԋеметс ԁа мувыв проԉетаріат-воԇӧ. Најӧ сіјӧ тӧԁӧны і полӧны му-выв-ревоԉутсіјаыԍ, кыԇі мортвіыԍјас полӧны лун-југыԁыԍ. Но Окԏабр локтӧ, — воас. | ||
| + | Брестын ԉок-вынӧн ԁа јӧзӧс-вузалӧмнаԁ ԉічкісны Сӧвет-влаԍтӧс, лоі кырымавны ԍӧлӧм-ԁојԁана-мірітчӧм. Но тајӧ мірыс вывті-бур-туј Ԉеԋінлӧн: „шојтчыштам ԁај воԇӧ — мувыв-Окԏабр корԍны". Врагјас ылалӧмаӧԍ, Ԉеԋінлӧн бур артмӧма. | ||
| + | |||
| + | Воԇын віԍталім-ԋін, мыј вӧлі Гермаԋіјаын Брестын-мірітчӧм-јылыԍ-ԍорԋітігӧн. Сотсіал-ԃемократјас-зіԉӧмӧн Брестса-мір міјанлы вӧлі зев ԍӧкыԁ, ԁај увтыртана. Щӧктісны міјанлы ԍетны ԋеметсјаслы повоԁнеј-уна-му (Фінԉаԋԃіја, Украіна ԁа нӧшта мукӧԁлаыԍ), ԁај мынтыны ԍӧм. Сӧветса-ԃеԉегатсіја Брестын нароԍнӧ ԋужӧԁіс ԍорԋісӧ, меԁ еԍкӧ кыԇкӧ чукӧстчыны ревоԉутсіоннеј-рабочејјаслы ԁа салԁатјаслы ԋеметс-муын. Ԋеметс-геԋералјас каԅалісны сіјӧс, ԁа меԁ Окԏабрса-ревоԉутсіја-віԍӧм пыԁӧ јӧз-піӧ оз пыр, переміріје-ԁырјі Псков-вылӧ ԁа Піԏірлаԋ уԍкӧԁчісны. Зев-ԍӧкыԁ-каԁ мі олімӧ. Сарскеј-арміја пазалі, салԁатјас фронтјас-вылыԍ пышјісны, ӧружјӧјассӧ шыблалісны. Коԍаԍны ԋеметс-арміјакӧԁ ічӧԏік-отраԁ-рабочеј-гӧрԁ-гварԃіјалы вӧлі біӧ-шыбытчӧм-коԃ. Петны налы коԍ-вылӧ ԋеметсјаскӧԁ ӧткоԃ, мыј ԍетны ԁона-Окԏабр ԋеметс-грабіԏеԉјаслы. Кӧԏ мыј-а, ревоԉутсіјалы колӧ вӧлі унҗык-каԁ шојтчыны, чукӧртны выԉ-вын выԉ-,ԍӧкыԁ-уҗјас-вылӧ. Сывӧсна, ԃерт еԍкӧ ԍӧлӧм-мајышмытӧԇ ԍӧкыԁ вӧлі-ԁа, лоі кырымавны, кӧԏ регыԃік-кежлӧ-а, ԉок-нога-мірітчӧм. | ||
| + | Унаӧн тајӧ-туј Ԉеԋінлыԍ ез гӧгӧрвоны, понԁісны увгыны Брестса-мір-кырымалӧмыԍ. Гӧрԁ-вевја-есерјас (левые) понԁісны щӧктыны коԍаԍны пушкаа-ԋеметсјаскӧԁ куш-кулакјасӧн. Веԍіг-ӧԁ боԉшевікјас-пыщкас зыԋгыԍјас лоіны (оппоԅіт- | ||
| + | сіја). Најӧ аԍнысӧ гӧрԁыԍ гӧрԁӧн ԋімтісны. Гӧрԁ-вевја-есерјас-моз понԁісны щӧктыны коԍавны гіжӧԁ Брестын-мірітчӧм-јылыԍ ԁа мунны ԋеметс-буржујјас-вылӧ ревоԉутсіоннеј-војнаӧн. Ԉеԋін став-вынсӧ пуктіс вежӧравны парԏіјалы, мыјвӧсна лоі кырымалӧма Брестса-мір ԁа віԇны јортјассӧ гӧрԁыс-гӧрԁјаслы ԁа гӧрԁвевја-есерјаслы-ԍетчӧмыԍ. Сӧмын Ԉеԋін, аслас ыҗыԁ-вежӧрӧн, ԍетіс Окԏабрса-ревоԉутсіјалы шојтчӧг, вермісны вӧчны сек-кості уна-буртор. | ||
| + | Мыјла кымынкӧ-боԉшевік мыжԁісны Ԉеԋінӧс Брестса-мірыԍ? Ӧԏікӧ, најӧ вӧлі ышмӧмаӧԍ госуԁарство-пыщкын-белејјасӧс-вермӧмӧн: кокԋіа ԁа помӧԇ вермім Керенскејӧс Гатчіна-улын ԁа јункерјасӧс Мӧскуаын; кык-лунӧн весалім белејјасыԍ Кремԉ. Сіԇі-жӧ пазӧԁалісны белејјасӧс уналаын Роԍԍіја-паԍтаын. Мӧԁкӧ, рабочејјас пӧшԏі ставныс боԉшевікјас-ԁор лоіны. Есерјас меԋшевікјаскӧԁ быԏԏӧ быріны. Којмӧԁкӧ, ӧтарԍаԋ і мӧԁарԍаԋ воалісны јуӧрјас креԍԏана-кыпӧԁчӧмјас-јылыԍ помешщікјас-вылас: му-віԇсӧ, овмӧссӧ, ембурсӧ налыԍ мырԃԃалӧны. Ԋоԉӧԁкӧ, салԁатјас фронтын ԁа тылын — ставныс Окԏабрса-ревоԉутсіја-ԁор. Помешщкјаслы ԁа капітаԉістјаслы лоі пышјыны: најӧс ԁорјыԍјас ез лоны. Ез-кӧ еԍкӧ вӧвны ортсіса-врагјас, ез-кӧ щыг-кӧјінјас-моз уԍлаԍны міјан-вылӧ мувыв-капітаԉістјас (ԋеметсјас ԁа ,,ԁругјас“), секі еԍкӧ тыр-бур-вермӧм міјан вӧлі. Окԏабрԍаԋ Брестса-мірӧԇ пыр быԁ-ԍікас-уҗ шыԉыԁа муніс, бурвылӧ ревоԉутсіјалы. Сывӧсна і унаӧн ышмісны, чајтісны аԍнысӧ јонӧн ортсі-врагјасыԍ. Еԍкӧ мі на-ԁінын зев омӧԉӧԍ, вынтӧмӧԍ вӧлімӧј. Ԉеԋінӧс-мыжԁыԍјас ԋеметс-проԉетаріатӧс ревоԉутсіоннејҗыкӧн лыԃԃісны, а ԋеметс- | ||
| + | -сотсіал-ԃемократ-парԏіја-пазалӧм-вылӧ чуԋ-костјасӧԁыс віԇӧԁісны. Најӧ јона наԃејтчісны секі-важ-сарскеј-арміја-вылӧ. Ԉеԋін чуксаліс парԏіјасӧ бурҗыка віԇӧԁлыны олӧмӧ, пыԁӧҗык, ставсӧ бура-артавны, быԁторјылыԍ чорыԁҗыка мӧвпавны. Ԉеԋін секі-ԋін вежӧраліс, важ-сарскеј-арміјатӧ-пӧ колӧ вежны сӧветса-гӧрԁ-арміјаӧн. Сіјӧ сылӧн зев-ыҗыԁ-буртор. | ||
| + | Колӧ вӧлі ԍетны каԁ војнаыԍ-пӧтӧм-салԁатлы, но коԁлӧн ԍӧлӧмыс пуӧ ревоԉутсіја-понԁа, віԇӧԁлыны сӧветса-ԍікт-вылӧ, ӧзтыны сылыԍ ԍӧлӧмсӧ віԇны выԉ-,сотсіаԉіԍԏіческеј-госуԁарство. Салԁат воас грезԁаԁ, аԁԇас, мыј сені ӧні кӧԅајіныс сӧвет, сыкоԃ-жӧ уҗалыԍ-гӧԉ-креԍԏана олӧмнас тујԁӧны ԁа веԍкӧԁлӧны, — сіјӧ вӧԉіԍԏі гӧгӧрвоас, мыј сылӧн ем чужанін, ем сотсіаԉіԍԏіческеј госуԁарство, ем віԇан-тор. | ||
| + | |||
| + | Мыј ԍетіс Брестса-мир? | ||
| + | |||
| + | Брестса-мір-куԅа уна-міԉԉон окопјасын-олӧмыԍ-коԉмӧм-салԁатӧс поԅіс леԇны гортаныс. Салԁатјасӧс-леԇӧмыԍ ревоԉутсіјалы лоі кык-ыҗыԁ-бур. Ӧԏікӧ, салԁатјас паԍкӧԁісны Роԍԍіја-паԍта, пыртісны быԁ-пеԉӧсӧ ыҗыԁ-госуԁарствоӧ боԉшевікјаслыԍ-велӧԁӧм. Најӧ лоіны ловја-јітӧԁӧн парԏіја ԁа ревоԉутсіја-костын ӧтарԍаԋыс, ԁа разалӧм ԍо-міԉԉон-креԍԏана-костын мӧԁарԍаԋыс. Мӧԁ-сещӧм-бур-јітӧԁ регыԁӧн ԋекущӧм-ногӧн еԍкӧ ен лӧԍӧԁ. Міԉԉон-ловја-ԍвіԃеԏеԉ окопын-олігӧн ас-ԍінмӧн-аԁԇылӧм, ас-пеԉӧн-кывлӧм-пӧрјаԍӧм меԋшевікјаслыԍ ԁа есерјаслыԍ віԍтавлісны јӧзлы, воԍтісны налыс ԍінјас олӧм-вылӧ бурҗыка віԇӧԁлыны. Тӧԁмӧԁіԍ- | ||
| + | ны најӧс боԉшевікјасӧн, Ԉеԋінӧн. Віԍтавлісны, кыԇі боԉшевікјас Ԉеԋін-јуралыԍыскӧԁ коԍаԍісны мірітчӧм-понԁа, рабочеј-права-понԁа, креԍԏа-налы-му-перјӧм-понԁа-ԁа. Боԉшевікјаскӧԁ-пӧ ӧтвылыԍ колӧ вермыны ԁа вӧтлыны капітаԉістјасӧс, помешщікјасӧс-ԁа. Быԁ-салԁат ас-ногыс, ас-кывнас, ас-чужан-інас віԍтавліс ыҗыԁ-ревоԉутсіја-јылыԍ ԁа мыјла сіјӧ колӧ вӧлі, кущӧм-уҗјас воԇынӧԍ-ԁа. | ||
| + | Тајӧ — вывті-ыҗыԁ меԁ-воԇԇа-бур Окԏабрса-ревоԉутсіјалы салԁатјасӧс-леԇӧмыԍ. Лоі нӧшта мӧԁ-бур, воԇԇа-коԃыс-жӧ колан. Салԁатјас олыштісны гортаныс, шојтчыштісны, ԍӧлӧмԍыс быԁтор-јылыс тӧлкујтісны, — вежԍісны. Салԁат — кӧԅајін выԉ-олӧмын — веԍкӧԁчіс, јонміс, бӧр лоі важ-коԃ-ԍуԍӧн коԍаԍны ревоԉутсіја-понԁа, лоі зев-бурторјӧн выԉ-чужан-гӧрԁ-арміјалы. Салԁатӧс-леԇӧм колантор вӧлі, меԁ сіјӧ выԉпӧв пуԍас олӧмас ԁа лоас ревоԉутсіоннеј-ԍемјаын бур-,пӧԍ-ԍӧлӧма-шԉенӧн, меԁ вермас коԍаԍны ревоԉутсіја-ԁор. | ||
| + | Брестса-мір-куԅа ԉучкі-лаԁнӧ вермісны вуҗӧԁны Піԏірыԍ Мӧскуаӧ став-гырыԍ Сӧвет-учрежԃеԋԋејассӧ, Сӧвет-влаԍт-шӧрсӧ (центр), кыԇі шуасны. Піԏірын најӧс віԇны војна-каԁын поланаҗык: ԁорын сіјӧ. Мӧскуаыԁ пыԁын, оз-ӧԁ веԍ сіјӧс ԋімтыны Роԍԍіја-ԍӧлӧмӧн. Брестса-мір Сӧвет-влаԍтлы ԁа парԏіјалы лоі бур і мӧԁарԍаԋ: поԅіс боԍтчыны овмӧс-бурмӧԁны, выԉ-нога-олӧм лӧԍӧԁны-ԁа. Сӧмын сы-јылыԍ мі віԍталам мӧԁ-аԁасын, а ӧні ԍорԋітыштамӧ Брестса-мір-бӧрса-гражԁанскеј-војна-јылыԍ. | ||
| + | Гражԁанскеј-војна. Белејјас војујтӧны мукӧԁ-госуԁарствоса-правіԏеԉство-інԁӧԁјас-ԍерԏі. Најӧ отсалӧны белејјаслы ԍӧмӧн, ԍојан-јуанӧн, ӧружјӧӧн, јӧзӧн. | ||
| + | Меԁјона отсаԍӧ ангԉіјаса-правіԏеԉство. | ||
| + | |||
| + | Брестса-мір-бӧрын гражԁанскеј-војна-нуӧԁны лоі ԍӧкыԁҗык: міјан-ас-госуԁарствоса-контрревоԉутсіоԋерјаслы јона понԁісны отсаԍны мукӧԁ-госуԁарствоса-правіԏеԉјас. Гуԍӧн і јавӧ вајісны белејјаслы ӧружјӧ, ԍӧм ԁа мукӧԁ-колантор. Сӧвет-госуԁарствоӧс врагјас кыщ-піӧ боԍтісны: воԍса-му-ԋі-ва ез ло ԋекытчӧ петны. Мукӧԁ-госуԁарствоса-імперіаԉістјас локтісны јӧз-муӧ војскаӧн, быԁлаӧ нырсӧ понԁісны ԍујны. Луныԍ-лунӧ овны ԁа коԍаԍны ԍӧкыԁҗык ԁа ԍӧкыԁҗык лоі. Војналы пом-ԋі-ԁор оз тыԁав, біа-кыщ оз разав. Ԋужаліс кымынкӧ-во, кытчӧԇ ез помаԍ војна Поԉшакӧԁ. Вӧтлісны Врангеԉӧс ԁа мукӧԁ сы-коԃ-жӧ-баԋԃітјасӧс (Махно, Антонов ԁа с. в.). Ӧружјӧӧн-коԍаԍӧм ԇікӧԇ помаԍіс гражԁанскеј-војна-ԁырјі 1923-ԁ-воын. Унҗык-белејсӧ лоі-ԋін вӧтлӧма 1921-ԁ-воԍа-тулысын. Гражԁанскеј-војна-војасӧ сещӧм-уна аслыс-ԍама-торјас коԍын ԁа олӧмын вӧліны, ічӧԏік-ԋігааԁ он і вермы віԍтавны на-јылыԍ. Сіјӧ лоӧ гіжӧма зев-кыз уна-тома-ԋігајасын гражԁанскеј-војна-јылыԍ. Тані мі віԍталам җеԋыԃіка сӧмын меԁ-гырыԍ-вожјас-јылыԍ гражԁанскеј-војнаын, кыԇі Окԏабрса-ревоԉутсіја мувыв-капіталкӧԁ коԍаԍіс. Віԇӧԁламӧ, кӧні ԁа кущӧм-јӧз-госуԁарствоса-капітал контрревоԉутсіја чукӧртіс, кӧні ԁа кыԇі міјан-помешщікјас капітаԉістјаскӧԁ ԁа есерјас меԋшевікјаскӧԁ лакејалісны налы. | ||
| + | Ԋеметсјас Брестса-мір-бӧрын пырісны Украінаӧ, мӧԁӧԁчісны нӧшта воԇӧ — Ԁон-вылӧ ԁа Кубаԋӧ. | ||
| + | Антанта чукӧртіс белејјасӧс Асыввылын, Војвылын-ԁа. Сӧветјаскӧԁ коԍаԍны лӧԍӧԁісны белеј-правіԏеԉствојас, белеј-салԁатјасӧс-ԁа. | ||
| + | |||
| + | Ԋеметс-борԁ-увса-белејјас | ||
| + | |||
| + | Коԁі ԁа кыԇі отсаԍіс ԋеметсјаслы Украінаын, Роԍԍіја-лунвылын-ԁа. Кыԇі отсаԍісны налы ԋеметсјас вермыны рабочеј-креԍԏанаӧс. | ||
| + | |||
| + | Украінаын ревоԉутсіја-бӧрын, 1917-ԁ-воԍа-тулысын-жӧ, воԍԍіс Шӧр (центральная)-Раԁа. Боԉшевікјас-ӧԁ зіԉӧны, меԁ быԁ-ас-кывја-јӧз асԍыс-олӧмсӧ ас-ногыс лӧԍӧԁіс. Сывӧсна коԍын временнеј-правіԏеԉствокӧԁ најӧ Раԁа-ԁор сувтісны, понԁісны ԁорјыны украінаса-јӧзӧс. Февраԉса-ревоԉутсіја-кӧ еԍкӧ ԍетіс украінаса-јӧзлы, мыј најӧ корісны, секі еԍкӧ Украінаын чукӧрміс ыҗыԁ-ревоԉутсіоннеј-вын ӧтув-коԍаԍны роԍԍіјаса ԁа украінаса-контрревоԉутсіјакӧԁ. Но временнеј-правіԏеԉство (капітаԉіст-есерјас, меԋшевікјас-ԁа) ез торјӧԁ Украінаӧс. Украінаын ас-костас лыбіс зык. Раԁа луныԍ-лунӧ јеҗговтчіс (начала праветь). Боԉшевікјас петісны сетыԍ. Боԉшевікјаскӧԁ Раԁаыԍ мунісны проԉетаріат-рабочејјас ԁа гӧԉҗык-креԍԏана. Најӧ Карков-ԋіма-карын воԍтісны Т. I. К. У. (Тсентраԉныј Ісполԋіԏеԉныј Коміԏет Украіны). Сы-берԁӧ ӧтувтчісны рабочејјас, гӧԉҗык-креԍԏана-ԁа. Бӧрынҗык сыыԍ лоі рабоче-креԍԏанскеј правіԏеԉство УССР (Украінаса Сотсіаԉіԍԏіческеј Сӧвет-Респубԉікаын). Меԁ-јон-вын ԁа наԃеја тајӧ-правіԏеԉстволӧн вӧліны ԁонбасса-рабочејјас-вылӧ. | ||
| + | Тајӧ вӧлі Ԃԋепр-ԋіма-ју-шујгалаԁорын, а веԍкыԁлаԃорас, Кіјев-карын, оліс-выліс Раԁа, Вінԋі- | ||
| + | ченко - Петԉура - міԋістрјасӧн. Шӧр - Раԁа - гӧгӧр ӧтувтчісны украінаса кулакјас, шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏана-ԁа. Јона-озырјасыс — буржујјасыс, помешщікјас-ԁа, — ТІКУ-сӧ еԍкӧ пыԃԃі ез-ԋін пуктыны-ԁа, Раԁаԍыс-на мезԁыԍны мӧвпалісны, сар вӧлі налы колӧ. | ||
| + | Шӧр-Раԁа Украінаын зев-уна-ԍера-јӧза вӧлі. Сені ӧԏілаын пукалісны меԁ-ԉок-черносоԏеԋетсјасыс (украінаса-сотсіаԉіст-феԃераԉістјасӧн аԍнысӧ ԋімтісны) — украінаса с.-ԃ., с.-р.-ԁа (најӧ мырԃԃісны рабочејјаслыԍ ӧружјӧ, а аԍныс ӧружјӧјасӧн рӧзӧрітісны, віалісны јӧзсӧ); вӧліны сені быԁԍама „натсіонаԉно-сотсіаԉіԍтічеԍкеј“-партіјајасыԍ: јеврејјас, поԉакјас ԁа мукӧԁ. Сені-жӧ вӧліны і міјан-јӧз: роԍԍіјаса-меԋшевікјас есерјаскӧԁ. Вӧліны беспарԏіјнеј-кулакјас. Быԁ-пӧлӧс-јӧзыс, со, вӧлӧмаӧԍ Раԁаын, сӧмын ез ԍібӧԁчыны сетчӧ ревоԉутсіоԋерјас. | ||
| + | Раԁа леԇіс законјас, сӧмын сіјӧ-законјассӧ ԋекоԁ пыԃԃі ез пукты. Раԁа-ԋімӧн арміја лӧԍӧԁісны, коԁӧс збыԉ-пыԃԃі-пуктыԍ ԋекоԁ ез пет. Раԁа-ԋімԍаԋ ыстылісны Брестӧ ԃеԉегатсіја торја-лӧԍӧԁчӧм вӧчны. Раԁа-ԋімԍаԋ імператор Віԉгеԉмлыԍ корісны ԋеметс-војска Украінаӧ пӧԁтыны рабочеј-креԍԏана-ревоԉутсіја. | ||
| + | Мыј збыԉыԍ Петԉура-арміја вӧлі ԋекытчӧтујтӧм, слабіԋік, петкӧԁліс коԍ красногварԃејетсјаскӧԁ: красногварԃејетсјас, ТІКУ-інԁалӧм-ԍерԏі, зев-кокԋіа ԁа регыԁӧн пуԍ-паԍ-керісны најӧс. Красногварԃејетсјас боԍтісны Ԁԋепр-веԍкыԁлаԁор-берег, пырісны Кіјевӧ. Раԁа пышјіс Брестлаԋ, імператор-Віԉгеԉм-борԁ-улӧ. Рабоче-креԍԏанскеј-правіԏеԉство Украінаын понԁіс ыҗыԁавны щӧщ веԍкыԁ-Ԁԋепр-берегас, ԍетіс креԍԏаналы му, боԍ- | ||
| + | тіс ас-кіас пабрікјас, завоԁјас, банкјас; лӧԍӧԁаліс олӧм ԁа вынԍӧԁіс Сӧвет-влаԍт. Сіԇі олісны Раԁаӧн-корӧм-ԋеметс-војска-локтӧԅ. Ԋеметсјаслы Украіна ез-зев-кокԋіа шеԁ. Куԅа ԁа гырыԍ-коԍјасӧн лоі піԍкӧԁчыны налы карԍаԋ-карӧԇ. Ԍӧкыԁа ԍетчісны карјас. Рабочејјас ԁа грезԁса-гӧԉ-јӧз ош-моз коԍаԍісны ԋеметсјаскӧԁ. Ԋемечјаслы отсаԍісны петԉуроветс-кулакјас: віԍтавлісны ԋеметсјаслы, кӧні унаӧ-војска сулалӧ, кыті ԁа кыԇі бурҗык боԍтны најӧс ԁа с. в. Сы-пыԃԃі ԋеметсјас леԇісны чукӧртны Кіјевӧ Шӧр-Раԁа (сӧмын, ԃерт, регыԁ-кеҗлӧ, меԁ јешщӧ отсаԍыштасны), бара сӧрыштны. Кыԇ сеԍԍа шуан, ԃерт, сӧрны? Ӧԁ Раԁаыслӧн ԋекущӧм-вын ез вӧв, ԋемтор најӧ ез вермыны вӧчны. Украінаын секі ыҗыԁаліс ԋеметс-геԋерал — Ејхгорн. Сылӧн вӧлі кујімԍо-ԍурса-германо-австріјскеј-арміја. Раԁа-правіԏеԉстволӧн-уҗалӧмыс ԁа ачыс Раԁаыс вӧліны сіјмын акаԋӧн-ворсӧм-коԃӧн. | ||
| + | Геԋерал Ејхгорн тӧԁмаԍіс меԁ-озыр-банкірјаскӧԁ, помешщікјаскӧԁ-ԁа. Зев јона најӧ мӧԁа-мӧԁыскӧԁ лӧԍавны понԁісны. Регыԁӧн ԋеметсјас Шӧр-Раԁа вӧтлісны, пуктісны Украінаса-,,престол“-вылӧ самоԃержетс гетман-Скоропаԁскејӧс. Імператор-Віԉгеԉмлы кокԋіԁҗык лоі веԍкӧԁлыны вермӧм-,нарԏітӧм-јӧзӧн ,,бур“-отсаԍыԍӧн. Ԁа-ӧԁ і отсаԍыԍсӧ кужіс бӧрјыны: боԍтіс Ԋіколај ІІ-лыԍ лакејсӧ, зев-озыр-черносоԏеԋетс-помешщікӧс, віна-гаг-калымщік-Скоропаԁскејӧс. Ез-на-ӧԁ шаԉа-ваԉа Віԉгеԉмыԁ пукты Скоропаԁскејӧс ыҗыԁ-чінас-ԋі, тӧԁӧ, сещӧм-каԁ, колӧ „бӧрјыны". Сывӧсна Украінаын чукӧртісны сјезԁ, ԋімтісны сіјӧс „сјезԁ кԉеборобов‘ӧн“ (ԋаԋ-гӧгӧр-уҗалыԍјас). Еԍкӧ сјезԁ-вылас леԇісны сӧмын кулакјасӧс, коԁјаслӧн | ||
| + | вӧлі ԋеԉамын-ԃеԍеԏіна-му, ԉібӧ сыыԍ-на уна. Тајӧ-„сјезԁ кԉеборобовыс“ і бӧрјіс Скоропаԁскејтӧ гетманавны Украінаын. Ԋеметсјас щӧкԏісны гетманлы ԍетны помешщікјаслы мујас, банкірјаслы — банкјас, пабрікантјаслы — пабрікјас, завоԁчікјаслы — завоԁјас. Ԋеметсјас-щӧктӧм-куԅа гетман вӧтліс профсојузјас, ԋеметс-арміја-отсӧгӧн пӧԁталіс рабочеј-креԍԏана-кыпӧԁчылӧмјас. | ||
| + | Мыј-жӧ вӧчісны секі Раԁа-правіԏеԉјас? Најӧ воԍтісны Украінаса-клуб, тӧԁмаԍісны Скоропаԁскејкӧԁ, вуҗісны служітны сы-орԁӧ. Со-ӧԁ коԁјас отсалісны ԋеметсјаслы пӧԁтыны украінаса-рабочеј-креԍԏанаӧс: украінаԍа-помешщікјас, капітаԉістјас, петԉуроветс-кулакјаԍ, есерјас, меԋшевікјас-ԁа. | ||
| + | Украінаса боԉшевікјаслы лоі ԇебԍыны, гуԍӧн уҗавны. Но боԉшевікјас-бӧрԍа мӧԁісны ставныс, коԁлы вӧлі ԁона Ыҗыԁ-Окԏабрлӧн ревоԉутсіоннеј-ԍіӧсворԁӧсјасыс (заветы). Мукӧԁ-парԏіјаса-јӧз (абу нырщікјасыс, гырыԍјасыс, а массаыс), ԁажӧ натсіонаԉно-сотсіаԉіԍԏіческеј-парԏіјаыԍ іԋԏеԉігентсіјаыс гӧрԁ-вевјаӧԍԍісны, понԁісны кысԍыны боԉшевікјаслаԋ. Ԋеметсјаслы-воча понԁісны кыпӧԁчавны парԏізанскеј-отраԁјаԍ*), уналаын лоіны забастовкајас. Ԋеметсјас, Украінаӧ-воӧм-мыԍԏіыс, уԍкӧԁчісны петкӧԁны Украінаыԍ- ԋаԋ, выј, коԉк, металјас, сіма ԁа м.-т. Парԏізанскеј-отраԁјас понԁісны торкны налы сіјӧ-уҗвӧчны: жугӧԁалісны кӧрттујјас, посјас; мукӧԁ-ногӧн щӧщ пакӧԍԏітчісны. | ||
| + | |||
| + | *) Парԏізан — кущӧмкӧ-парԏіја-ԁор олӧ. Војна-ԁырјі ԋекущӧм-спокој оз ԍет враглы, ӧтарԍаԋ ԁа мӧԁарԍаԋ пыр чожмӧԁлӧ сіјӧс. | ||
| + | Гӧԉ-креԍԏана мӧԁарԍаԋ ԋеметсјас-вылӧ уԍлаԍісны: мунасны вӧлі вӧрӧ ԁај кыјӧԁасны ԋеметс-ԋаԋ-ӧктыԍ-отраԁјасӧс, оз леԇны најӧс грезԁӧ пырны. Рабочејјас меԁԍа-јона бастујтісны ԋеметсјаслы-меԁ-колан-проізвоԁствојас-вылын (пабрік-завоԁјасын). | ||
| + | Локтӧм-ԋеметсјаскӧԁ (імперіаԉістјаскӧԁ) ԁа украінаса-контрревоԉутсіоԋерјаскӧԁ украінаса-рабочејјас ԁа гӧԉ-креԍԏана коԍаԍісны боԉшевік-парԏіја-інԁалӧм-ԍерԏі. | ||
| + | Украінаса-коԃ-олӧм-жӧ вӧлі лунвыв-Роԍԍіјаын. Ԁон-ју-пӧлӧн ԁа Кубаԋын геԋерал Каԉеԃін Ԃеԋікінкӧԁ ԋеметсјас-отсӧгӧн ӧтувтісны казак-кулакјасӧс. Сетчӧ вӧлі чукӧртчӧмаӧԍ Госуԁарственнеј-ԁумаыԍ помешщічје-капітаԉіԍԏіческеј-парԏіјаыԍ став-гырыԍ-јӧзыс, јаԁраыс, кыԇ шуасны. ІV-Госуԁарственнеј-ԁумаын преԁԍеԁаԏеԉалыԍ — Роԁԅанко — щӧщ сетчӧ овмӧԁчӧма. Налы сені, Віԉгеԉм-борԁ-улын, овны зев-лӧԍыԁ вӧлі. Міԉуков-Ԁарԁаԋеԉскіј лӧԍыԁа-овԍӧмысла веԍіг асԍыс муса-Антантасӧ вунӧԁіс. Локтіс сіјӧ Кіјевӧ ԁа геԋерал Ејхгорнкӧԁ тӧԁмаԍіс. Ԍорԋі ԁа баԍԋі — кык-ӧткоԃыԁ зев мӧԁа-мӧԁыскӧԁ лӧԍавны понԁісны. Воԍтісны щӧщ Скоропаԁскејӧс ԁа Кубаԋса-контрревоԉутсіоннеј-геԋералјаскӧԁ лӧԍӧԁчӧм-артмӧԁчӧм ас-костас вӧчісны. Ԋеметсјас леԇісны став-роч ԁа украінаса-контрревоԉутсіоԋерјаслы ӧтлааԍны, чукӧртыы став-вынсӧ, сӧмын-пӧ тіјан-бӧрԍа понԁас кыјӧԁны геԋерал Ејхгорн. | ||
| + | Ԋеметс-інструкторјас понԁісны чукӧртны гетманлы арміја, боԍталісны сетчӧ сӧмын кулакјасӧс, коԁлӧн вӧлі 40-ԃ., лібӧ сыыԍ-унҗык му. Зіԉісны лӧԍӧԁны рабочејјасӧс ԁа гӧԉ-креԍԏанаӧс-зелӧԁны буржуазно-кулатскеј-госуԁарство. Сіјӧ ӧтарԍаныс, а | ||
| + | мӧԁарԍаԋыс — меԁ сіјӧ госуԁарствоыс ԋеметс-кырнышјаслыԍ кывзіс. | ||
| + | Сіԇі олӧм кыԍԍіс 1918-ԁ-воԍа-Гермаԋіјаса-ревоԉутсіјаӧԇ. Ревоԉутсіја Гермаԋіјаын воԍталіс рабочеј ԁа салԁат-ԃепутат-сӧветјас. Сещӧм-жӧ сӧветјас лоіны Украінаын ԋеметс-војска-пыщкын. Салԁатјас геԋералјаслыԍ ԁа опітсерјаслыԍ ез понԁыны кывзыны. Секі боԉшевікјаслы зев-кокԋі лоі ԍібӧԁчыны ԋеметс-салԁатјас-сӧветјасӧ. Олӧм ԁругӧн вежԍіс. Гетман-Скоропаԁскејлӧн „престолыс" ԋоровтчіс — уԍі, арміјаыс сыліс. Ловԅісны асланыс-клубын-шојтчыԍ-ԋеметс-лакејјас (Петԉура, Вінԋіченко ԁа м.). Најӧ ас-костаныс лӧԍӧԁісны ԃіректоріја, ԍібӧԁчісны кыԇкӧ ԁруг арміјакӧԁ-ӧтувтчӧм-парԏізанјаскӧԁ, ԋімтісны најӧс „ревоԉутсіјно віјско Украіԋі". Ԍуԍа еԍкӧ боԍтчылісны Петԉурајас-ԁа, ез-жӧ ԁыр лебавны. Сылыԍ-„престолсӧ" зев-кокԋіԃіка ԁа регыԁӧн пӧрӧԁіс ревоԉутсіоннеј-гы. Боԉшевік-парԏіја-зіԉӧмӧн ӧԁјӧ чукӧрмісны гӧрԁармејетс-отраԁјас. Кујім-тӧлыԍӧн Украінаыԍ весалісны став-белејсӧ. Сені лоі рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт. | ||
| + | Ревоԉутсіоннеј-гы муніс шујга-берегԍаԋыс веԍкыԁ-берегас. 1919-ԁ-воԍа-февраԉ-6-ԁ-лунӧ гӧрԁјас весалісны белејјасыԍ Кіјев, боԍтісны ас-кіас став-правіԏеԉственнеј-учрежԃеԋԋесӧ. Украінаса-боԉшевікјаслӧн коммуԋіст-парԏіјаыс ӧтувтіс коммуԋіст-парԏіја-пас-улӧ став-украінаса-ревоԉутсіоннеј-јӧзсӧ: рочјасӧс, јеврејјасӧс ԁа с. в., — ставсӧ, коԁјас олісны Украінаын. Ԋеметс-салԁатјасӧс гортас ыстісны, а ӧружјӧсӧ налыԍ коԉӧԁісны, ԍетісны гӧрԁ-арміјаӧ. Зев-лӧԍыԁа быԏԏӧ овмӧԁчісны Украінаын, Сӧвет-влаԍт јонміс. Ԁа бара-на ԉок- | ||
| + | -јӧзыԁ кыптісны, понԁісны кавшаԍны лунвывла-ԁорԍаԋ. Сеті матын саріԇ, ԁа ԋеметсјастӧ-вӧтлӧм-бӧрын ԉок-јӧз локтісны Антантаԍаԋ. | ||
| + | |||
| + | Антанта-борԁ-увса-контрревоԉутсіја. | ||
| + | |||
| + | Меԁ-воԇԇа-вӧчакыв Антантаԍаԋ Окԏабрса-ревоԉутсіјалы вӧлі рабоче-креԍԏанскеј-правітеԉствоӧс пыԃԃі-пуктытӧм: кор Сӧвет-влаԍт коммуԋіст-парԏіјакӧԁ понԁісны корны мірітчыны, Антантаԍаԋ шуісны, мі-пӧ сещӧм-правіԏеԉствосӧ огӧ тӧԁӧ, огӧ і кутӧ ԍорԋітны накӧԁ. Вывті-ԋін јона лӧгаԍісны Сӧвет-влаԍт ԁа боԉшевікјас-вылӧ, кор Наркомінԃел гаԅетујтіс вӧчлӧм став-гуԍа-артмӧԁчӧмјас важ-правіԏеԉјас-ԁырјі. Гуԍа-понјасӧс јӧзалісны. Најӧ асланыс-јӧзлы пыр ԁоԉлісны: војујтӧмӧн-пӧ бур-олӧм-корԍам, јӧзыс меԁ аԍныс олӧмнас веԍкӧԁласны ԁа мыј-ԁа, сещӧм-жӧ міча-кывјас, бур-кӧсјӧмјас-ԁа віԍтавлісны. Збыԉсӧ, гуԍа-артмӧԁчӧмјас-ԍерԏі, војнаыс начмӧԁторла панӧма: грабітны јӧзӧс. Артмӧԁчӧмјасас сіԇі веԍкыԁа і крапкӧма, коԁлыԍ унаӧ боԍтны ԁа кыԇі ԁа коԁјас-костын сіјӧс јукны. | ||
| + | Војја-ԍуԅјаслыԍ асја-кыа-југӧр јона ԍінсӧ јоріс. Сіԇі і еԍкӧ кокалісны најӧс, ԁа нырыс җеԋыԁ. Мукӧԁ-госуԁарствоса-посолјас, посоԉствојасын-велӧԁчыԍ-том-јӧз, контрразвеԁчікјас, шпіоыјас, — ставныс најӧ ӧтувтчісны контрревоԉутсіоԋерјаскӧԁ: каԃетјаскӧԁ, меԋшевікјаскӧԁ, есерјаскӧԁ-ԁа. Ԉок-кырныш-чукӧр ԁугӧԁісны уҗалӧмыԍ уна-служашщејӧс, віԇісны најӧс ас-щӧт-вылас; лӧԍӧԁчісны кыпӧԁчывны Сӧвет-влаԍт-вылӧ ӧружјӧјасӧн. Ԁа мат, унҗык-јӧзыс Роԍԍіјаын оліс боԉшевік-ԁор. Помеш- | ||
| + | щік, банкір ԁа пабрікант-піјаныԍ ԁа есеро-меԋшевік-іԋԏеԉігентыԍ-ӧԁ, буракӧ, ыҗыԁ-вына-арміјатӧ он лӧԍӧԁ. Најӧ сӧмын каманԁујтны ԍуԍӧԍ, а коԍаԍны оз кужны. | ||
| + | Колӧ вӧлі корԍны вын, лӧԍӧԁны јеҗыԁ-гварԃіја. Боԉшевікјас-јылыԍ леԇісны лӧж-слава: боԉшевікјас-пӧ кӧсјӧны вузавны роч-мутӧ ԋеметслы. Сеԍԍа боԉшевікјас, со, вӧтлісны Учреԃіԏеԉнеј-Собраԋԋе, а ангԉіјаса ԁа франтсіјаса-посолјаслы колӧ вӧлі, меԁ роч-муын ыҗыԁалісны Міԉуковјас-ԁа, Черновјас-ԁа, Ԁанјас-ԁа. Најӧ леԇісны лозунгјас: „Меԁ лоас Учреԃіԏеԉнеј-Собраԋԋе!", „Вӧтлӧј ԋеметс-шпіонјасӧс — боԉшевікјасӧс!“ Сӧмын тајӧ-лозунгјасыԍ ԇіж-ԋі-ԇож: ез ӧзтыны рабочеј-креԍԏаналыԍ ԍӧлӧмјассӧ, ԋекоԁӧс ез вермыны ылӧԁны. Рабочеј-креԍԏана каԅалӧмаӧԍ-ԋін ставсӧ, петӧмаӧԍ кага-олӧмыԍ; најӧ ез ескыны ыж-ку-паԍа-кӧјінлы. Кӧјін чорыԁа ԁумыштчіс: ,,аттӧ-пӧ ԃівӧ, рабочеј-креԍԏана оз шеԁӧԁчыны, кыԍ-нӧ боԍтам вын боԉшевіккӧԁ коԍаԍны“? | ||
| + | Корԍісны-корԍісны ԁа вын ԍурі. Војна-ԁырјі Роԍԍіјаын уна-војеннопԉеннеј чукӧрміс. Меԁԍа-уна Австро-Венгріјаыԍ. Сетӧні вывті-јона ԇескӧԁлісны јӧзӧс славјана-рӧԁыԍ: чеко-словакјасӧс, поԉакјасӧс, украіԋетс-гаԉічанаӧс ԁа мукӧԁӧс. Сещӧм-нарԏітӧм-јӧзыс важыԍаԋ корԍісны аслыныс мезлун, коԍаԍісны сы-понԁа нарԏітыԍјаскӧԁ. Војна завоԃітчіс ԁа најӧ ез понԁыны коԍаԍны слӧјтӧм-ԉок-ԏӧтка (мачеха) — Австро-Венгріја-понԁаыс, а чукӧрӧн-чукӧрӧн ԍетчалісны пԉенӧ. Сывӧсна міјанын пԉеннејјас ԇоԋ-арміјаӧн вӧліны. Меԁ-унаӧн олісны Украінаын, Лунвылын-ԁа. | ||
| + | Кор Украіна ԁа Лунвыв-Роԍԍіја імперіаԉіст-ԋеметсјас тыртісны аснаныс, војеннопԉеннеј че- | ||
| + | кословакјаслы, поԉакјаслы ԁа мукӧԁлы поԅӧ вӧлі віԁчыԍны војеннеј-суԁ војна-вылыԍ-пышјӧмыԍ. Лаԁнӧ сыыԍ најӧс мезԁісны: Антанта-агентјас кӧсјыԍісны петкӧԁны најӧс сетыԍ ԁа овмӧԁны бурінын. Војеннопԉеннејјас мӧԁӧԁчісны асывлаԋ: Урал, Ԍібыр ԁа Ылі-Асыввыв-пыр мунны ,,бур-інӧ“. | ||
| + | Сӧвет-влаԍт тајӧ-војеннопԉеннејјасӧс зев-бура віԇіс, быԁ-ногӧн отсаԍіс налы. Роч-рабочеј ԁа креԍԏана ез-жӧ ӧтԁортны најӧс, ас-јӧз-моз віԇісны. Но Антанта-агентјас, змејјас-моз, вашкӧԁісны најӧ-нырщікјаслы повԅӧԁны ԁа пӧрјавны јӧзсӧ, ԉокӧԁны Сӧвет-влаԍт-вылӧ-ԁа. Нырщікјасӧс аслаԋ пӧліԋтны ԍӧм ез жаԉітны, сещӧм-торјас-вылӧ Антанталӧн касса-јашщікыс пыр воԍса вӧлі. Ԍӧмыԁ-ӧԁ верміс. Чеко-словакјас ӧтувтчісны контрревоԉутсіоԋерјаскӧԁ, кыпӧԁчісны Сӧвет-влаԍт-вылӧ. Сыԍаԋ гражԁанскеј-војна ԋужаліс, вӧліны јона-гырыԍ-коԍјас. | ||
| + | Боԍтісны Казаԋ, куштісны зарԋі-віԇан-ін, лӧԍӧԁісны гороԁскеј-ԁума. Бӧрјісны сетчӧ, тӧԁӧмыԍ, озырјасӧс. Влаԍт лоі озыр-кіын. Чеко-словакјаскӧԁ ӧтчукӧрын гуԁраԍісны щӧщ војеннопԉеннеј-поԉакјас. Со-ԋін кыԇі ԁурісны, а Антанталӧн ԍӧлӧмыс пыр оз бурмы. Кӧԏ-мыј-а, колӧ кыԇкӧ Сӧвет-влаԍтӧс бырӧԁны ԁа весавны став-мусӧ боԉшевікјасыԍ. Ыстісны Белеј-мореӧ ангԉіјскеј-суԁнајас. Ангԉічана боԍтісны Карԁор, овмӧԁчісны сені. Уна-ангԉіјаса-војска пырісны Карԁорӧ. Ԍібырӧ локтісны јапоԋетсјас, уна-војскаӧн-жӧ. | ||
| + | Со-ӧԁ коԁ-отсӧгӧн Сӧвет-госуԁарство-гӧгӧрын јеҗыԁ-правіԏеԉјас уҗалісны. Сещӧм-правіԏеԉыс уна вӧлі: Карԁорын — есер Чајковскеј, Уфаын — Учреԃіԏеԉнеј-Собраԋԋе-правіԏеԉство, сеԍԍа правіԏеԉство „меԁ-ыҗыԁ-правіԏеԉ“-Колчак-берԁын. | ||
| + | Правіԏеԉствоаԍӧмыс чомјӧн-ворсӧм-коԃ вӧлі: талун лӧԍӧԁасны правіԏеԉство, аскінас сіјӧс бӧр пазӧԁасны, талун ӧԏі-правіԏеԉ, аскінас сы-местаӧ мӧԁӧс-ԋін пуктӧны; талун танӧԍ, аскі выԉлаын выԉ-правіԏеԉство јурсӧ гоԋԅӧԁӧ. Сӧмын ӧԏітор налӧн ӧтԍама вӧлі: ставныс најӧ мукӧԁ-госуԁарствоса-кырнышјас-кіын чачаӧн вӧліны, најӧ ворсісны правіԏеԉјасӧн. Кыԇі кужісны јеҗыԁ-правіԏеԉјас уҗалісны ангԉічана, франтсуз, јапоԋетс ԁа амерікаԋетс капіталлы, кыԇі гетман Скоропаԁскеј Петԉуракӧԁ уҗалісны ԋеметс-капіталлы. | ||
| + | Роч-муӧ-пырӧм-мукӧԁ-госуԁарствоса-јӧзлы отсаԍісны щӧщ, јавӧ служітісны на-орԁын груԅіјаса-меԋшевікјас, сотсіал-феԃераԉістјасыс-ԁа: Аԅерԁбејԁжанса-мусоваты, армјана-ԁашнактсуԏуны, мукӧԁ-сещӧм-жӧ-кулак-парԏіјајас-ԁа. Мӧԁарӧ, ангԉічана налы јона-жӧ отсаԍісны: ангԉіјаса-аԁміралјас суԁнајасыԍ, ԍӧмыԍ ԁа ӧружјӧыԍ ԋекор ез јӧртны најӧс. На-вылӧ-наԃејаӧн меԋшевік ԁа сотсіал-феԃераԉіст-груԅіԋетсјас торјӧԁчісны Сӧвет-респубԉікаыԍ. Лыјлісны асԍыныс јӧзсӧ — рабочеј ԁа гӧԉ-креԍԏана-груԅіԋетсјасӧс, мырԃԃісны налыԍ мусӧ, грабітісны ембурсӧ. Таԇі, ангԉіјаса-короԉевскеј-правіԏеԉство-інԁалӧм-ԍерԏі ԁа најӧ кыјӧԁӧм-улын, груԅіјаса-меԋшевікјас сотсіал-феԃераԉістјаскӧԃ лӧԍӧԁісны аслыныс ,,ԇік-торја-госуԁарство“. | ||
| + | Ангԉічаналы колӧ вӧлі боԍтны ас-кіас ԋерпа ԁа маргаԋетса-му Кавказыԍ; колӧ вӧлі вермыны ԋерп-гӧгӧр-уҗалыԍ-проԉетаріатӧс гуԍӧн ԁа јавӧ-віалӧмӧн-ӧ, щыгјӧԁӧмӧн-ӧ, — лӧԍӧԁны аслыныс уҗалыԍјасӧс. Ԇік-жӧ сы-вӧсна колӧ вӧлі ԁорјыны налы помешщікјасӧс, кулакјасӧс-ԁа. Став-гырԁсӧ Кавказын ангԉічана леԇісны Тсереԏеԉԉі, Чкеіԁԅе, | ||
| + | Ԁжорԁаԋіо ԁа мукӧԁ-ІІ-Інтернатсіоналса барінјас-пыр, најӧ-отсӧгӧн. Есер ԁа меԋшевік-лакејјас, палачјас, еԍкӧ зев-ԋін-бура уҗалісны ангԉічана-франтсузлы-ԁа, налы пыр-на омӧԉа кажітчіс, ез ԍӧлӧмԍыс наԃејтчыны на-вылӧ. Ангԉічана-франтсузјас корԍісны ас-коԃ-мортӧс, меԁ ԋемжаԉіттӧг јӧз-јурјас кералас. Ԍурі-ӧԁ. Кущӧм вӧлі Асыввылын Колчак, сещӧм-морт-јај-ԍојыԍ-жӧ лоі Кубаԋын ԁа ԁон-пӧлӧн — геԋерал Ԃеԋікін. Міԉуковјас Роԁԅанкојаскӧԁ тӧлыԍ-сајын імператор-Віԉгеԉм ԁа сіјӧ-геԋерал-Ејхгорн-воԇын піԇӧсвылын сулалісны-а, ӧні ангԉіјаса-короԉ-геԋерал-орԁын каԉіԁорас җӧԇӧны: віԁчыԍӧны мілӧԍт пыравны вежӧсас. Јӧзӧс-вузалыԍ-мошеԋԋікјас регыԁӧн артмӧԁчісны выԉ-правіԏеԉкӧԁ. Ԃеԋікін-берԁӧ најӧ лӧԍӧԁісны штаб, чукӧртісны арміја. Ԍӧм налӧн зев уна вӧлі, тыртісны сіјӧн мукӧԁ-госуԁарствоса-кырнышјас. Ангԉіја ӧтнасӧн (офітсіаԉнӧ сы-јылыԍ ӧні јӧзалӧма) Колчак ԁа Ԃеԋікін-вылӧ віԇӧма міԉԉарԁ-шајтыԍ-уна. | ||
| + | Франтсузјас ангԉічанаыԍ ез коԉтчыны. Најӧ ыстісны суԁнајас Чорнеј-мореӧ. Зев-ԋін-јона налы ԍӧлӧмвылас вӧлӧм воӧ Крым ԁа Оԃесса-кар. | ||
| + | Таԇі, со, ԉок-ԅверјас-моз уԍкӧԁчісны міјан-вылӧ мукӧԁ-госуԁарствоса-капітаԉістјас помешщікјаскӧԁ, быԁӧн зіԉісны ԋещыштны ревоԉутсіоннеј-госуԁарствоыԍ бурҗык-тор-му. | ||
| + | Ас-госуԁарствоса-врагјас (јеҗыԁ-геԋералјас Учреԃіԏеԉнеј-Собраԋԋе-парԏіјајаскӧԁ) ез-жӧ уԅны: ӧԏілаын ԁа мӧԁлаын вузалісны јӧзӧс, быԁ-ногыс ԉок-вӧчісны Сӧвет-влаԍтлы. Ӧтчыԁ ԁажӧ боԍтлісны ас-кіас Сӧвет-Сојуз-җынсӧ: Колчак Асыввылыԍ зев паԍкыԁа боԍтіс, а Ԃеԋікін Кубаԋԍаԋ Тула-јӧрӧсӧԇ | ||
| + | (рајон) воліс, кыкԍо-верстсајӧԇ Мӧскуаԍаԋ. Украіна ставнас врагјас-кіын вӧлі. Курск, Орол, Вороԋеж ԁа мукӧԁ-карјас на-орԁын-жӧ. | ||
| + | Быԁлаын, кытчӧ веԍкаласны белејјас, лыјлісны боԉшевікјасӧс, беспарԏіјнеј-рабочејјасӧс-ԁа. Карјас ԁа грезԁјас рӧзӧріталісны, унаӧс сотісны. Креԍԏаналыԍ мујас бӧр мырԃԃалісны ԁа ԍетісны најӧс важ-помешщікјаслы. Рабочеј-креԍԏана ас-ԍіннас аԁԇісны капіталлыԍ уҗсӧ, ас-гӧрб-вылас кыскісны гражԁанскеј-војна. Уԉ-гырԁ-вылын велӧԁісны најӧ олӧмсӧ ԁа олӧмӧн-веԍкӧԁлӧмсӧ. Воасны гӧрԁјас — рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт пукԍас, креԍԏаналы му ԍетасны. Олӧны ԁа уҗалӧны најӧ, кыԇі аслыныс колӧ. Локтасны јеҗыԁјас, — помешщікјас кулакјаскӧԁ ыҗыԁалӧны, горзӧны, арестујталӧны креԍԏанаӧс, му-віԇсӧ налыԍ мырԃԃӧны, ембурсӧ боԍтӧны, ԁонтӧм-ԁоныԍ, ԉібӧ ԁажӧ ԇік-прӧста, уҗӧԁӧны ас-вылас. | ||
| + | Ачыс олӧмыс петкӧԁліс збыԉсӧ. Сыыԍ быԁ-велӧԁӧм-віԍталӧмыԍ (агітаԏсіјаыԍ) унҗык бур лоі. Сывӧсна-жӧ Сӧвеԏ-влаԍт верміс лӧԍӧԁны Гӧрԁ-арміја. Сывӧсна гӧрԁармејетсјас ошјас-моз коԍаԍісны мукӧԁ-госуԁарствоса-капітал-вылӧ-лӧԍӧԁӧм-арміјајаскӧԁ, коԁјаслӧн вӧлі бур-ӧружіјӧ, уна аероплан, газјас, танкіјас-ԁа. Сывӧсна рабочеј-креԍԏана белејјас-орԁын парԏізан-отраԁјасӧ ӧтувтчалісны ԁа отсаԍісны гӧрԁармејетсјаслы тылԍаԋ. Јона отсаԍісны гӧрԁјаслы посԋі-котыра-, ас-ԍорԋіа-јӧз. | ||
| + | Боԍтам коміјасӧс *. Јеҗыԁјаскӧԁ ӧніја-Комі-облаԍтын лоі мырԍыны 1918-ԁ-во-помԍаԋ 1920-ԁ- | ||
| + | |||
| + | *) Став-віԍтыс комі-јылыԍ боԍтӧма „Југыԁ-туј “-гаԅетјасыԍ. | ||
| + | -воԍа-мартӧԇ. 1919-ԁ-воԍа-воԇԇа-помас Комі-облаԍтын вӧлі кујім-фронт: Кај-Черԁынса, Іжмо-Печераса ԁа Вашко-Меԅеԋса. Ставныс ӧтлаын Піԋего-Печераса-фронтӧн шуԍісны. Бӧрынҗык кујімнан-чаԍԏԍыс сіјӧ-жӧ-ԋіма полкјас лӧԍӧԁісны. Став-полкас пӧшԏі ставныс коміјас вӧліны, ԁобровоԉетс-коммуԋістјас. Камаԋԃірјасыс ԁа поԉіԏіка-уҗ-нуӧԁыԍјасыс коміјас-жӧ вӧліны. 1919-ԁ-воԍа-гожӧмын (бӧрја-полксӧ август-помын) став-војскасӧ сетыԍ петкӧԁісны, нуісны Вој-Ԁвіна-фронт-вылӧ ԁа Вӧлӧгԁа-Карԁор-кӧрттуј віԇны. Коміӧ коԉі сӧмын карауԉнеј рота. | ||
| + | Гӧрԁармејетејас олісны кыԁја-зӧр-ԋаԋ-вылын, щыг-ԋіԍӧ-пӧтӧн. Лун-кежлӧ ԍетісны налы пунт-җын-ԋаԋӧн. Зев-ԋін јона ԁа ԍӧлӧмԍыс отсаԍісны гӧрԁјаслы Іԅвајывсајас. Најӧ ас-котырнас аснаукнас вӧлі кыјӧԁасны јеҗыԁјасӧс, пԉенӧ најӧс боԍталасны, ӧружјӧјассӧ мырԃԃаласны. Вӧлі налӧн нароԍнӧ-кыјӧԁчан-ін, Іԅвајываса-пывԍанӧн ԋімтісны. Іԅвајывсајас ԋекор ез корлыны Кај-Черԁынса-полкыԍ отсӧг салԁатјасӧн ԉібӧ ԍојан-јуанӧн, воласны вӧлі сӧмын патронјасла. Бӧрынжык, кор јеҗыԁјас Іԅвајылӧ пырісны, став коммуԋістсӧ сеԍ лыјлісны. | ||
| + | 1919-ԁ-воԍа-јуԉын, воԇԇа-җынас, гӧрԁјас лӧԍӧԁчісны вӧтлыны јеҗыԁјасӧс Троітско-Печерскејыԍ. Кај-Черԁынса-полклы колӧ вӧлі тӧԁмавны налыԍ вынсӧ. Ыстісны сіјӧ-уҗ-вылӧ 4-ӧԁ-ротаӧс (чіг-комі-ԁобровоԉетсјасыԍ). Најӧ паныԁаԍӧмаӧԍ јеҗыԁјас-кӧԁ Рас-ју-ԁорын (шӧртуј ПомӧзԁінаТроітско-Печерскеја-костын). Јеҗыԁјас суӧмаӧԍ најӧс уԅан-інас. Гӧрԁјас саԃмӧмаӧԍ, абу повԅӧмаӧԍ, коԍӧ уԍкӧԁчӧмаӧԍ. Јеҗыԁјас пуԉемјотаӧԍ вӧлӧмаӧԍ, пон- | ||
| + | ԁӧмаӧԍ сеԍ ԍаркӧԁны. Гӧрԁјаслы лоӧма бӧріԋтчыны. 21-морт ротаыԍ чінӧма: коԁӧс віӧмаӧԍ, коԁӧс ԁојԁӧмаӧԍ. Ԁојԁалӧмјассӧ сіԇі вӧрас і лоӧма еновтны, кыԇі вӧрӧԁ-пышјігаԁ нуан најӧс? Ԁас-лун-мыԍԏі сы-бӧрын Троітско-Печерскеј-вылӧ ԇоԋ-полк мӧԁӧԁчӧма. Вӧлӧмакӧ, ԁојԁалӧм-гӧрԁармејетсјастӧ јеҗыԁјасыԁ ставнысӧ віалӧмаӧԍ: сущкалӧмаӧԍ, кералӧмаӧԍ, кі-кокјассӧ чегјалӧмаӧԍ, ԍінјассӧ перјалӧмаӧԍ. Ставныс-тајӧ-21-мортыс вӧліны Ежва ԁа Сыктыв-вожсајас. | ||
| + | 1919-ԁ-воԍа-тулысын Уԁораыԍ гӧрԁјасӧс петкӧԁісны. Накӧԁ щӧщ петісны уна-Уԁорчі: ез коԉтчыны гӧрԁјасыԍ јеҗыԁјас-улӧ. Јеҗыԁјаскӧԁ коԍјас секі ез вӧвны, сӧмын ԍуԍа кыјӧԁісны мӧԁа-мӧԁ-бӧрԍаыс. Кыјӧԁчыны јона отсаԍісны Уԁораса-бежеԋетсјас: томјас, пӧрыԍјас. Ујны вӧрӧԁ 150-верст, віԁчыԍӧмӧн, ԇебԍаԍӧм-сорӧн олыштны грезԁјасын, кывзыны ԍорԋіјас, тӧԁмавны враг-јылыԍ ԁа бара 150-верст вӧрӧԁ мунны — абу зев-кокԋі-уҗ. Зев-ыҗыԁ-ԏерпеԋԋе сы-вылӧ колӧ ԁа уҗсӧ јона-раԃејтӧм, ԍӧлӧм-берԁаԁ меԁ сіјӧ вӧлі. Со, Трӧпімов Ӧԉӧкԍеј Ԍтепанӧвіч Ежваԍаԋ аслас Разгортӧ мунӧ, ружјӧа, ічӧԏік-нопја-ԁа. Гортас сылы гӧтырыс віԍталас, мыј вӧчԍӧ Меԅеԋ-вылын, а сіјӧ сеԍԍа сіјӧ-јуӧрсӧ петкӧԁас Ежва-вылӧ горԁјаслы&. Зев еԍкӧ ԍӧкыԁ вӧлі лаԁӧн-олыԍ-гозјалы торјӧԁчыныс-ԁа, лоі. Кытчӧ овмӧстӧ еновтан? Најӧ наԃејтчісны, мыј гӧрԁјас бӧр регыԁ локтасны, торјӧн ԋеԁыр лоӧ овны. Бӧрынҗык Ӧԉӧш-гӧтыр — Марја Петровна — зев-јона жаԉітіс коԉтчӧмԍыс: лущщӧ-пӧ меԁ став-овмӧсӧј бырі-а, тащӧм-мукасӧ меԁ ег-жӧ лепты. Јеҗыԁјаслы кывԍӧма, мыј сіјӧ гӧрԁјаслы отсаԍӧ, ԁа јона мучітӧмаӧԍ. Арестујтӧмаӧԍ ԁа Разгортԍаԋ | ||
| + | Муԃјугаӧԇ пыр нӧјтіг-тырјі нуӧмаӧԍ. Щыгјӧԁӧмаӧԍ. Сы-бӧрԏі сіјӧ абу-ԋін-і справітчылӧма, 23-ԁ-воын кулӧма. Кыкнанныс тајјас олӧма-јӧз-ԋін вӧліны: 50-55-арӧсаӧԍ. | ||
| + | Со і мӧԁ олӧма-морт — Мамонтов Јогор-Опоԋ. Сіјӧ јона унаыԍ-жӧ Уԁора-вӧлӧктӧ сук-пемыԁ-вӧрӧԁыԁ вуҗавлӧма. Локтас вӧлӧм аслас-вӧлӧԍтӧ — Косланӧ, — гӧԉ-креԍԏана ԋімкоԃаԍӧны, суԇԍанаҗык-војтыр бугԅыԉаԍӧны. Гӧԉ-креԍԏаналы гӧрԁјасԍаԋ бур-јуӧр вајӧ, а озырҗыкјаслы сіјӧ мустӧм. Ӧтчыԁ сеԍԍа, гожӧм-помлаԋыс-ԋін, Мамонтов Уԁораԍаԋ ез лок. Вӧлӧмакӧ, јеҗыԁјаслы пԉенӧ ԍурӧма. Лыјлӧмаӧԍ-ԉі, вӧјтӧмаӧс-ԉі. | ||
| + | Ош-моз шлапікаԍӧ, ԍӧкыԁа тувтчалӧ Ԍівков Јаков-Іԉԉа. Ветлыны сылы Вашкаӧ, 150 — 200-верст-сајӧ, ԋемтор оз сулав. Ставыс сылы тӧԁса, сіјӧс быԁӧн-жӧ тӧԁӧны. Сывӧсна јеҗыԁјас-пӧвстті Јертомын ветлӧԁлӧ сіјӧ ԋӧԏіповтӧг: „ас-јӧз-ӧԁ оз-жӧ вузавны“, мӧвпалӧ. | ||
| + | Тащӧм-герој-комі-ԃаԃӧјас зев-уна вӧліны. Аԍнысӧ-жаԉіттӧг отсаԍісны најӧ гӧрԁјаслы. Ԃерт еԍкӧ унҗыкыс на-піыԍ ез-на ԉучкі вежӧравны олӧмӧн-веԍкӧԁлан-ногјастӧ-ԁа (кыԍ-нӧ сіјӧ тӧԁан ԍӧԁ-вӧр-шӧраԁ-олігӧн), гӧрԁлаԋыԁ најӧс ԍӧлӧмыс кыскіс. Јеҗыԁјас ԁа гӧрԁјас-кі-улын-олігӧн каԅалісны, коԁ-бӧрԍаыс колӧ мунны. | ||
| + | 1919-ԁ-воԍа-ԍеԋԏабрын ԋемвіԁчыԍтӧг коміӧ локтісны јеҗыԁјас Карԁорԍаԋ. Најӧс вајӧԁісны капітан Орлов ԁа губерԋатӧм-губернатор Ԍтепан-Латкін (ас-морт, Ԋобԁінса-креԍԏаԋін-пі). Уҗалісны најӧ ангԉічана-капітаԉістјаслы, тӧԁӧмыԍ, ыҗыԁ-ԁон-вылӧ. 27-ԁ-лунӧ ԍеԋԏабрын луннас ԋемтор-на вӧлі оз і кывԍы коԍјас-јылыс-а, војнас Закаров ԁа Ԍівков (воԇын сы-јылыԍ гіжӧма-ԋін: Ԍівков Јаков | ||
| + | Іԉԉа) јуӧртісны, аскі-пӧ јеҗыԁјас лӧԍӧԁчӧны коԍӧ петны. Налӧн-пӧ 250-салԁат, 8-пуԉемјот-ԁа. Міјан ставыс сы-җын-мынԁа-кымын лыјԍыԍыс вӧлі-жӧ, сӧмын ӧружјӧыс ԉок: уна-пӧлӧс-віԋтовка, берԃаԋкајас, 1-пуԉемјот, 1-ружјӧ — „Шоша“-автомат. Патрон еща: быԁ-віԋтовка-вылӧ 100-патронӧн. Ыстӧмаӧԍ јеҗыԁјаслаԋ 25-морта-развеԁка. Најӧ паныԁаԍӧмаӧԍ Орловкӧԁ Пӧв-ју-стантсіјаын. Гӧрԁјаслы лоӧма бергӧԁчыны. Сіјӧ-жӧ лунӧ рытнас Орлов пырӧма Ајкінаӧ. Шежім ԁа Ајкіна јеҗыԁјас боԍтӧмаӧԍ коԍтӧг. Ајкінасајас ԁруг-воӧмԍыԁ повԅӧмаӧԍ, тӧлквывԍыс вошӧмаӧԍ ԁа веԍіг ӧтчыԁ јеҗыԁјаслы паныԁ абу лыјӧмаӧԍ, сіԇі і леԇӧмаӧԍ. Врагјас-кіпоԁ-улӧ ԍуріны уна-коԃ коммуԋіст. Суткі-мыԍԏі Јаренскӧ јуӧртісны јеҗыԁјас олӧм-јылыԍ: лыјлӧмаӧԍ Логіновӧс, Щепеԉовӧс, Жыжовӧс-ԁа; јона ӧбӧԃіталӧмаӧԍ гӧԉ-креԍԏанаӧс. Бӧрынҗык Ајкінаын ԁа Јемԁінын зев уна коммуԋістӧс ԁа беспарԏіјнеј-креԍԏанаӧс віӧмаӧԍ ԁа нӧјтӧмаӧԍ, 45-мортӧс. На-піын ӧԏі 14-арӧса-ԃеԏіна (Ԏімофејев), 1-креԍԏанка (Кӧјінова), 1-коктӧм-морт (Омрінов&), ӧԏі 60-арӧса-пӧԉ (Туркін). Ставныс тајјас беспарԏіјнејјас. Тӧлыԍӧн Јаренск-кар-улын віӧмаӧԍ, лыјлӧмаӧԍ ԁа ваӧ ԍујалӧмаӧԍ 58-мортӧс. | ||
| + | Јеҗыԁјас рышщітісны вӧрјасті, вӧр-пывԍанјасыԍ корԍісны коммуԋістјасӧс ԁа на-ԁор-олыԍјасӧс. Быԏԏӧ вӧралӧны, ԅвер-пӧтка корԍӧны. Ветлісны ԍо-верст-сајјасӧ. Пԉенӧ-кӧ коԁӧскӧ боԍтасны, ԁа җеԋыԃік-гӧрԁ-паԍа-кӧ сіјӧ, — лыјасны-ԋін: сіјӧ-пӧ гӧрԁармејетс (гӧрԁармејетсјасыс секі гӧрԁ-паԍ новлісны). Ок, уна-вір кіԍтіс Латкін ас-муас ас-јӧзлыԍ ангԉіјаса-ԍӧм-вылӧ. Уна-лов боԍтіс, уна-ԍемјаӧс коԉіс верԁыԍтӧг. Зев еԍкӧ јона песԍіс Латкіныԁ пӧкӧрітны коміӧс-ԁа, ез ԍетчыны најӧ. | ||
| + | Став-вежӧра-јӧзыс сувтіс сылы паныԁ. Коԁі кыԇі верміс, отсаԍісны гӧрԁјаслы. Том-јӧз парԏізан-отраԁјасӧ котыртчісны. Коміӧ-волыԍ-јеҗыԁјас ӧні-на кӧнкӧ комі-том-војтырӧс каԅтылӧны: бура јона-ӧԁ налы том-јӧзԍаԋ ԍурлі. Час-улын, Лӧзымын, Ыбын, Чукаыбын, Маҗаын, Пезмӧгын, Ԋобԁінын ԁа Аныбын најӧ петкӧԁлісны јеҗыԁјаслы, коԁ-ԁор најӧ олӧны, коԁ-бӧрԍа мунӧны. | ||
| + | Сыктылӧԁ јеҗыԁјас Чукаыбӧԇ кајлісны. Чукаыбын гӧрԁјаслӧн став-јон-выныс вӧлі (збыԉсӧ сіјӧ зев ічӧԏік вӧлі, еща-јӧза). Најӧ аслыныс кыв ԍетӧмаӧԍ, ставныслы, ковмас-кӧ, ловсӧ сені пуктыны, сӧмын Чукаыбыԍ веԍіг ӧԏі-воԍков воԇӧ ԋе мунны. Лӧԍӧԁӧмаӧԍ план јеҗыԁјасыԍ віԁчыԍны ԁа накӧԁ коԍаԍны. Кылас-кӧ „Гӧра-вылӧ!“-горӧԁӧм, ставныслы петны коԍ-вылӧ. Јеҗыԁјас Прокушовкӧԁ волӧмаӧԍ Чукаыбӧ. Сені најӧс гӧрԁјас пывԍӧԁыштӧмаӧԍ, ԁас-морт јеҗыԁӧс чінтӧмаӧԍ, аԍсӧ Прокушовсӧ ԁојԁӧмаӧԍ. Јеҗыԁјас јона повԅӧмаӧԍ (Прокушовыс пышјігас Віԅінса-боԉԋічаӧ-муртса кӧртаԍны пыраліс ԁа шенԅӧ гӧрԁјас-вылӧ: ошјас-моз-пӧ коԍаԍӧны),& Віԅінӧ-сувтлытӧг пыщјӧмаӧԍ Межаԁорӧԇ. Чукаыбын гӧрԁјаслы чукаыбса-креԍԏана вывті јона отсаԍӧмаӧԍ. Окопјас вӧчаломаӧԍ-і, тујјас пӧрлӧԁлӧм-пујасӧн ԁа лӧпјасӧн пощӧмаӧԍ-і, — быԁтор. Мужщінајас-і, нывбабајас-і, том-јӧз-і, чеԉаԃ-і, — ставныс уҗалӧмаӧԍ. Гӧрԁјас летчігас чукаыбчіӧн јона ошјыԍісны, уна аԏԏӧ налы шуісны. Чукаыбчі-коԃ-жӧ-кӧ-пӧ мукӧԁ-вӧлӧԍтса-јӧз лоӧны, Латкінлы регыԁ пом воас. | ||
| + | Уҗалісны гӧрԁ-ԁор і комі-аԋјас. Шуам, Ԁомна Каԉікова, креԍԏаԋін-ныв Выԉгорт-вӧлӧԍтыԍ. Шырԍӧма, мужічеј-паԍкӧм паԍталӧма, гӧрԁ-паԍа, шап- | ||
| + | каа, лебԅӧ — скачітӧ& верԅӧмӧн. Коԁі ԁумајтас, мыј сіјӧ ныв? Каԉікова развеԁкаынҗык уҗалӧма. Кор ковмас, нывбаба-паԍкӧмӧн паԍтаԍас, ветлӧ јеҗыԁјас-пӧвстті, кывзыԍӧ, тӧԁмалӧ быԁтор. Бӧрынҗык јеҗыԁјаслы пԉенӧ веԍкалӧма. Вывті-јона мучітӧмаӧԍ, сеԍԍа коркӧ і віӧмаӧԍ. | ||
| + | Таԇі, со, комі-јӧз воԇсаԍісны јеҗыԁјаскӧԁ, ез леԇны позтыԍны губерԋатӧм-губернаторлы — ангԉіјаса-капітаԉістјаслы-уҗалыԍ-Ԍтепан-Латкінлы. | ||
| + | Ревоԉутсіја ԁа контрревоԉутсіја-уҗјас нӧшта ӧԏі-ыҗыԁтор вӧчісны: најӧ пазӧԁісны ангԉічана ԁа франтсуз-арміја. Ангԉічана ԁа франтсуз-арміја ԁа флотын-коԍаԍыԍ-рабочеј-креԍԏана каԅалісны, мыј ревоԉутсіја коԍаԍӧ рабочеј-креԍԏана-ԁор, понԁісны ԍетчыны Сӧвет-влаԍтлы ԁа боԉшевікјаслы, арԏеԉӧн-арԏеԉӧн вуҗны налаԋ. Сіԇ, ангԉічаналы лоі еновтны Карԁор ԁа мукӧԁ-інјас берег-пӧлӧныс: матросјасыс ас-костас бунтујтчісны. Франтсуз-матросјас Оԃесса-боԍтыԍ-суԁнајас-вылӧ гӧрԁ-плаг лептісны, понԁісны корны пырыԍтӧм-пыр мунны гӧртаныс — Франтсіјаӧ: огӧ-пӧ сеԍԍа кутӧ Сӧвет-влаԍткӧԁ ԁа боԉшевікјаскӧԁ коԍаԍны. Нырщікыс налӧн Марԏі-јорт вӧлі. | ||
| + | Гӧрԁ-арміја помӧԇ верміс Колчакӧс, Ԃеԋікінӧс-і. Заграԋітсаса-капітал јешщӧ-на зелтчыліс: геԋерал Јуԃеԋічӧс меԁаліс Піԏір боԍтны, а Ԃеԋікін-местаӧ Крымӧ Врангеԉӧс ыстісны. Јуԃеԋічӧс Піԏірса-рабочејјаԍ пуԍ-паԍ вӧчісны, регыԁӧн і разӧԁісны сылыԍ војскасӧ, а Врангеԉкӧԁ ԁырҗык лоі песԍыны, 1920-ԁ-во-помӧԇ. Сетыԍ сіјӧс вӧтліс Фрунԅе-јорт аслас-гӧрԁармејетсјаскӧԁ. Најӧ мунісны сетчӧ Поԉщакӧԁ-војна-помаԍӧм-бӧрын, боԍтісны Перекоп, врангеԉетсјасӧс ԋінӧмӧ пӧртісны. | ||
| + | Ангԉічана ԁа франтсуз-отсӧгӧн Пілсуԁскеј Петԉуракӧԁ нӧшта кыпӧԁчылісны. Зев-ԋін јона налы Франтсіја отсаԍіс, уна јон-бур-ӧружјӧа-јӧзӧс ԍетіс коԍ-вылӧ петкӧԁны. Секі најӧ вермылісны боԍтны Кіјев. Сӧмын Гӧрԁ-арміја регыԁӧн бӧр пурыштіс најӧс, вӧтліс Кіјев-карыԍ. Поԉакјаслы (нырщікјасыс поԉакјас-ԁа) лоі пышјыны Варшава-карӧԇ. Франтсузјас поԉакјаслы бара уна-ӧружјӧ ыстісны, камаԋԃірјасӧс-ԁај. Меԁ-ыҗыԁ-камаԋԃірас пуктісны геԋерал Војганӧс. Поԉакјас јон-отсӧгнаԁ ловԅісны, бара коԍ-вылӧ петісны. Зев-чорыԁ-војна панԍіс, куԅа ԋужаліс-і. Помаԍіс мірітчӧмӧн Ріга-карын. | ||
| + | |||
| + | Комінтерн. Сылӧн уҗыс ревоԉутсіоннеј-војна-ԁырјі рабочеј-креԍԏанаӧс-ԁорјӧм-раԃі. | ||
| + | |||
| + | Міјанлы јона отсаԍісны гражԁанскеј-војна-ԁырјі мукӧԁ-госуԁарствоса-проԉетаріатјас. Најӧ уҗалісны Комінтерн-інԁӧԁјас-ԍерԏі, ез леԇны вуҗӧԁны міјан-белејіаслы Антантаԍаԋ ӧружјӧјас, воԍтісны „Отсаԍан-Коміԏет" уҗавны „Іԁрав кітӧ Сӧвет-Роԍԍіја-вылыԍ “-лозунг-улын. | ||
| + | Ревоԉутсіјаӧԇ-на јешщӧ Ԉеԋін унаыԍ коріс лӧԍӧԁны ІІІ-ԁ-Інтернатсіонал, коммуԋіст-інтернатсіонал: сіјӧ-пӧ бӧр јітас војнаӧн-торјӧԁалӧм-мувыв-проԉетаріатӧс, отсалас налы меԁ-ԍӧкыԁ-каԁас ԁа помӧԇ-нуӧԁас проԉетаріат-ревоԉутсіја капітаԉіст-госуԁарствојасын ԁа мезлун-шеԁӧԁӧм-раԃі-кыпӧԁчылӧмјас колоԋіјајасын. Сӧмын Окԏабрԍа-ревоԉутсіја лӧсӧԁіс сещӧм-Інтернатсіоналсӧ. Меԁ-воԇԇа-конгресс (чукӧртас) Комінтернлӧн вӧлі Мӧскуаын 1919-ԁ-воԍа-мартын (воԇԇа-җынас). | ||
| + | Меԁ-воԇԇа-Комінтерн-конгресс-воԍтігӧн ЦК РКП(б)-ԋімԍаԋ Ԉеԋін шуіс: „Тајӧ-сјезԁ зев-ыҗыԁ-історіческеј-тор мувыв-олӧмын... Гражԁанскеј-војнаыԁ абу сӧмын міјанын, Роԍԍіјаын, сіјӧ мунӧ і важ-капітаԉіст-госуԁарствојасын, шуам, Гермаԋіјаын. Буржујјас ԁрӧгԋітісны проԉетаріат-ревоԉутсіоннеј-кыпӧԁчылӧмјасыԍ, јона полӧны најӧ-паԍкалӧмыԍ... Јӧз бура-вежӧралӧны, мыјла мунӧ ӧні коԍ ԁа мыјыҗԁатор сіјӧ. Колӧ сӧмын корԍны туј проԉетаріатлы ԇікӧԇ вермыны буржујјасӧс ԁа чорыԁа кутны влаԍт ас-кіаныс. Сещӧм-тујјасӧн лоӧны сӧветјас. Меԁ бурҗујјас ԉокысла ку-піԍыс петӧны, меԁ јешщӧ віасны рабочејјасӧс ԍурсјасӧн, — вермыԍјаснас мі лоам, вермас мувыв-коммуԋіст-ревоԉутсіја", шуіс Іԉԉіч. | ||
| + | |||
| + | Җеԋыԃіка ставыс гражԁанскеј-војна-јылыԍ. | ||
| + | |||
| + | Коԁі петіс коԍӧ ревоԉутсіјалы паныԁ? — Помешщік, капітаԉіст, јеҗыԁ-геԋералјас офітсерјасыскӧԁ, іԋԏеԉігент-есеро-меԋшевікјас, кулакјас, пӧрјалӧм ԁа повԅӧԁӧм пемыԁ-велӧԁчытӧм-јӧз. Коԁјас белејјаслы отсаԍісны? — Мукӧԁ-госуԁарствоса грабіԏеԉ-капітаԉістјас. Најӧ отсаԍісны ԍӧмӧн, ӧружјӧӧн, војскаӧн, быԁлаӧ асԍыныс-нырсӧ-ԍујӧмӧн, пӧрјаԍӧмӧн, лӧж-слава лӧԍӧԁалӧмӧн. Коԁлы белејјас уҗалісны ԁа мыј кӧсјісны најӧ вӧчны? — Уҗалісны најӧ мукӧԁ-госуԁарствоса-палачјаслы, асланым грабітеԉјаслы-ԁа. Најӧ кӧсјісны јукны ас-костаныс міјанлыԍ ревоԉутсіоннеј-мезмӧм-госуԁарствонымӧс ԁа рӧзӧрітны, слугајасӧ пӧртны став рабочеј-креԍԏанасӧ. | ||
| + | Коԁі ревоԉутсіја-ԁор коԍаԍіс? — Рабочејјас, гӧԉ-креԍԏана-ԁа. Коԁі гӧрԁјаслы отсаԍіс? — Мукӧԁ-го- | ||
| + | |||
| + | суԁарствоса-рабочеј-коммуԋістјас. Најӧ лептісны гӧрԁ-плаг ԁорјыны Сӧвет-Роԍԍіјаӧс. Отсаԍісны мувыв-рабочеј ԁа уҗалыԍјас, быԁ-пеԉӧсын-олыс-,-быԁ-ԍорԋіа-јӧз, коԁјас вежӧралісны олӧмсӧ боԉшевікјас-моз. | ||
| + | Ыҗыԁ-Окԏабрлӧн меԁ-воԇԇа-вын коԍын вӧлі гӧрԁ-гварԃіја, сеԍԍа — рабочеј-креԍԏана-Гӧрԁ-арміја. Гӧрԁ-гварԃіја Гӧрԁ-арміјаӧ ставнас пыріс. Гӧрԁ-арміјаын јітӧԁ-нырщікјас-пыԃԃі лоіны Піԏірса, Мӧскуаса, Iваново-Возԋеԍенскса, Уралса, Ԁонбасса, Ԏіпԉісса, Бакуса ԁа мукӧԁ-гырыԍ-карса-рабочејјас. Гӧрԁ-арміјаӧ ԍуртчіс ревоԉутсіја ԁорјыны ыҗыԁ ԍӧлӧма-, јон-, уҗач рабочеј-класс. Гӧрԁ-арміја-лӧԍӧԁыԍыс ԁа сені воԇын-муныԍыс Боԉшевік-Коммуԋіст-Парԏіја аслас ыҗыԁ-велӧԁчӧм-ревоԉутсіоԋер, пӧԍа-коԍаԍыԍ ыҗыԁ-мывкыԁа-велӧԁыԍ Влаԃімір Іԉԉіч Ԉеԋінкӧԁ. | ||
| + | Поԉшакӧԁ ԁа Врангеԉкӧԁ коԍјас-помаԍӧм-бӧрын Сӧвет-влаԍт боԍтԍіс бырӧԁавны парԏізанскеј-војна-нуӧԁыԍ-шајкајас. Најӧс нырщік-ԋімнас ԋімтісны, шуам: Макно, Антонов, Ԅеԉонеј, Ԋехајев ԁа м.. Коміӧ воліс Орлов-Латкін-банԁа. Банԁајасӧс віԇісны, чукӧрталісны-ԁа, мукӧԁ-госуԁарствоса-контрразвеԁкајас. Буржујјас мӧвпалісны, банԁајаснаԁ-пӧ мі јонҗыка вермам жугӧԁавны-пазӧԁавны овмӧсјассӧ, јонҗыка скӧрмӧԁам јӧзсӧ-і. Секі Роԍԍіјаыԁ міјанлы регыԁҗык ԍетчас, нӧшта корны міјанӧс понԁасны. Ԁа ылалісны: ез ло најӧ-мӧвпјас-ногӧн. | ||
| + | Кулак-банԁајаскӧԁ-коԍаԍны јона отсаԍісны грезԁса-гӧԉ-војтыр — беԁнота-коміԏетјас. Најӧ-от- | ||
| + | сӧгӧн гӧрԁармејетсјас зев-регыԁӧн бырӧԁалісны кулак-парԏізан-отраԁјас. | ||
| + | Неп (новая экономическая политика)-лӧԍӧԁӧм-бӧрын класс-кост-коԍ — кулакјаскӧԁ ԁа асторјӧга-вузаԍыԍјаскӧԁ (частный торговец) выԉ-нога лоі. Тајӧ лоӧ којмӧԁ-ԍікас-коԍ гражԁанскеј-војнаын. Муніс ӧружјӧтӧг, сіјӧн і торјалӧ воԇԇа-кык-ԍікас-коԍыԍ. Сіԇсӧ накӧԁ венԍӧмыс јона-куԅа ԋужалі, но мунӧ бурӧн: кулакӧс вотјасӧн раммӧԁӧны; гӧԉјаслы отсаԍӧны, ӧтувталӧны најӧс вузӧс-ԋӧбны-лӧԍӧԁны, уҗавны ԁа с. в. Тајӧ-венԍӧмыс мунӧ выԉ-, сотсіаԉіԍԏіческеј-госуԁарство-лӧԍӧԁіг-чӧж, кущӧмкӧ-јукӧн сіјӧ-уҗын. Сывӧсна ԍорԋі та-јылыԍ лоас којмӧԁ-аԁасас, | ||
| + | Сӧветса-рабочеј-креԍԏана абу кыщ-піӧ-пырӧм-јӧз, оз сӧмын ас-понԁаыс тӧжԁыԍны ԁа асланыс Сојузын буржујјаскӧԁ коԍаԍны. Налы ԁона став-му-выв-рабочеј-креԍԏанаыс, став-уҗалыԍ-гӧԉ-јӧзыс. Сӧветса-рабочеј-креԍԏаналӧн на-понԁа ас-понԁа-моз-жӧ ԍӧлӧмыс тӧрӧщітӧ, зіԉӧны быԁӧнлы шеԁӧԁны мезлун ԁа лӧԍӧԁны бур-олӧм му-паԍтаын. Најӧ вежӧралӧны, мыј сотсіаԉізм-понԁа капіталкӧԁ коԍаԍны колӧ му-паԍтаын, став-уҗалыԍ-јӧзлы. Сывӧсна најӧ отсаԍӧны, мыјӧн вермӧны, мукӧԁ-госуԁарствоса-уҗалыԍјаслы ԁа колоԋіјаса-рабјаслы нуӧԁны ревоԉутсіоннеј-уҗјас, коԍјас-і. ВКП(б) ԁа Комінтерн-нуӧԁӧмӧн најӧ отсалӧны ангԉіјаса-рабочејјаслы бастујтны, отсалӧны нуӧԁны мезлун-шеԁӧԁан-војна Кітајын ԁа м. т. | ||
| + | Мі тӧԁам, мыј му-паԍта-капітал — меԁ-вына-ԉок-враг міјан. Меԁ-јона зелтчӧ міјан-вылӧ ангԉіјаса-капітал, ԍіннас оз вермы віԇӧԁны міјан-вылӧ. Вермас-кӧ еԍкӧ, пырыԍтӧм-пыр Сојуз-советовтӧ пазјас бырӧԁас сіјӧс му-вылыԍ, ԁа ԋекыԇі оз вермы: ко- | ||
| + | ԍаԍыԍјасыс оз ԍурны. Нӧшта тӧԁам, кытӧнкӧ-кӧ проԉетаріат вермас капіталӧс — Кітајын-ӧ, Іԋԃіјаын-ӧ, кӧнкӧ мукӧԁлаын-ӧ, — сіјӧ-вермӧмыс лоӧ щӧщ міјан-вермӧм. Сывӧсна быԁ-ногӧн колӧ отсаԍны ВКП(б), Комінтернлы-ԁа. | ||
| + | Кутамӧ тӧԁвыланым Ԉеԋінлыԍ-кывјассӧ: „Меԁ буржујјас ку-піԍыс петӧны скӧралӧны міјан-вылӧ, меԁ віасны рабочејјасӧс јешщӧ ԍурсјасӧн, — мі најӧс вермам, мувыв-коммуԋіст-ревоԉутсіја вермас“. | ||
| + | |||
| + | ІІІ. Ԁас-во-чӧжԍа-выԉ-олӧм-лӧԍӧԁӧм. | ||
| + | |||
| + | Імперіаԉіст-војна ставсӧ жугӧԁӧ, пазӧԁӧ. Ревоԉутсіоннеј-коԍ ӧтувталӧ, выԉ-ногӧн лӧԍӧԁӧ. | ||
| + | |||
| + | Імперіаԉіст-војна ԋемжаԉіттӧг ставсӧ кіԍтӧ, жугӧԁӧ, пазӧԁӧ. Ревоԉутсіја — ӧԏі-кінас коԍаԍӧ, мӧԁнас мыјкӧ лӧԍӧԁӧ, выԉԁӧ, ԇоԋталӧ. Імперіаԉістјас војујтӧны, меԁ вермыны коԁӧскӧ, боԍтны најӧс ас-кіпоԁ-улас ԁа пычкыны налыԍ став-вын-ебӧссӧ, ԍӧмсӧ, ембурсӧ. Сіјӧ вӧчны абу зев кокԋі: ԋекущӧм-олыԍ асԍыс-оланінсӧ враглы бурӧн оз ԍет. Колӧ сіјӧс кыԇкӧ вӧтлыны позԍыс: сотны-ԉі, жугӧԁны-ԉі оланінсӧ, ԉібӧ мырԃԃыны ԋаԋсӧ, скӧтсӧ, паԍкӧмсӧ, уҗалан-кӧлујсӧ ԁа с. в. Кор ставсӧ кар ԉібӧ грезԁ-боԍтігӧн пазӧԁасны, јӧзсӧ щыгјӧн віԇасны, секі вӧԉіԍԏі карыс враг-кіын лоӧ. Кор, шуам, ангԉічана зев-гырыԍ-пушкајасыԍ лыјлӧны кітај-карјасӧ, пазӧԁӧны најӧс, віалӧны јӧзсӧ, повԅӧԁлӧны најӧс быԁ-ногӧн, оз леԇны пыртны сетчӧ ԋаԋ — щыгјӧԁӧны карса-олыԍјассӧ, — сіјӧлоӧ імперіаԉіст-војна. | ||
| + | Ангԉічана ставсӧ ԋемжаԉіттӧг кіԍтӧны, сӧмын меԁ кыԇкӧ јӧзсӧ ас-кіпоԁ-улас боԍтны-а. | ||
| + | Ревоԉутсіја коԍаԍӧ мезлун-шеԁӧԁӧм-раԃі. Мезԁыны јӧзӧс раб-чепыԍ, кыпӧԁны најӧс коԍӧ сіјӧ-мезлунсӧ шеԁӧԁны ԁа велӧԁны најӧс овны ԁа уҗавны ас-вежӧрӧн, ревоԉутсіја вермас сӧмын секі, кор мезлун-шеԁӧԁӧм отсалас јӧзлы бурмӧԁны ԁа паԍкӧԁны овмӧссӧ, лӧԍӧԁас лыԃԃыԍан-керкајас, клубјас, коопераԏівјас ԁа мукӧԁ сещӧм-жӧ-ӧтувја-олан-уҗалан-інјас. Окԏабрԍа-ревоԉутсіја-ԁырјі кытчӧ веԍкавліс Гӧрԁ-арміја, сені рабочеј-креԍԏана ӧԁјӧ вежԍісны: аԍныс понԁісны выԉторјас лӧԍӧԁны, ез віԁчыԍны выліԍаԋ-щӧктӧмјас. Гӧрԁјас-воӧм-бӧрын быԁлаын пуіс уҗыс, лӧԍӧԁісны олӧмсӧ уна-ԁас-міԉԉон-морт. Олӧм-лӧԍӧԁӧмыс коԍ-коԃыԁ-жӧ вӧлі. Вермасны-кӧ міјанӧс, вӧтласны кыԍкӧ ԋеԁыркежлӧ, — олӧм бара ԇугԍылӧ, овмӧс пазавлӧ. Белејјас-бӧрԍа, Ԃеԋікін-Колчакјаԍ-бӧрԍа пыр кысԍісны асланым помешщік-капітаԉістјас, лыјлісны, ӧшалісны рабочеј-креԍԏанаӧс, нӧјтісны најӧс ԋемжаԉіттӧг, мырԃԃалісны керкајассӧ, ԋаԋсӧ. Тӧԁӧмыԍ, секі ԋекущӧм-уҗ кіаԁ ез пыр, сӧмын — кыԇ еԍкӧ ловјӧн коԉны. Мӧԁарӧ, гӧрԁјас локтасны ԁа рабочеј-креԍԏана быԏԏӧ ловԅасны: ӧԏі ӧԏітор вӧчӧ, мӧԁ кӧнкӧ мӧԁлаын луаԍӧ. Быԁӧн зіԉӧны вынԍӧԁчыны, вынмӧԁны щӧщ рабоче-креԍԏанскеј-госуԁарствоӧс. | ||
| + | |||
| + | Окԏабрса-ревоԉутсіја-бӧрса-кујім-аслысԍама-каԁ олӧм-лӧԍӧԁӧмын. | ||
| + | |||
| + | Олӧм-лӧԍӧԁӧм мунӧ ӧтпырјӧ ревоԉутсіоннеј-&вкоԍјаскӧԁ, топыԁа сыкӧԁ-ԍуртчӧмӧн. Коԍаԍан-ног-&ежԍас, вежԍӧ і олӧм-лӧԍӧԁӧм. Кујім-нога-коԍ му- | ||
| + | ніс, кујім-ногӧн (коԍ-ԍерԏі) і олӧм лӧԍӧԁісны, овмӧс кыпӧԁісны-ԁа: | ||
| + | 1) рабочеј-госуԁарство асалӧ (осваивает) буржујјаслыԍ ԁа капітаԉістјаслыԍ мырԃԃӧм-торјас; 2) карса ԁа ԍіктса-коммунајас-лӧԍӧԁӧм самеј гражԁанскеј-војна-коԍјас-ԁырјі, бі-піын; лӧԍӧԁӧны унҗыксӧ војна-вылӧ, војеннеј-ногӧн (сіјӧ-каԁсӧ шуісны војеннеј-коммуԋізмӧн); 3) коԍтӧг олӧм-лӧԍӧԁӧм гражԁанскеј-војна-бӧрын. Сіјӧ-каԁсӧ шуӧны сотсіаԉізмӧ-вуҗан-каԁӧн. Рабочејјас ӧтувтчӧны промышԉенноԍԏ паԍкӧԁны ԁа бурмӧԁны, креԍԏана ӧтувтчӧны овмӧс-кыпӧԁны, ас-вӧчӧм-вузӧсјас-вузавны, карса ԁа пабрік-завоԁса-вузӧс-ԋӧбавны-ԁа. Тајӧ-каԁнас воԇын-муныԍ-рабочеј-креԍԏана кӧԅајствујтӧны ас-костын-лӧԍӧԁӧм-ӧтувтчӧмјасӧн, кыскӧны ас-бӧрԍаыс став-уҗалыԍсӧ, ԋӧжјӧԋікӧн вуҗӧны сотсіаԉіԍԏіческеј-кӧԅајствоӧ. | ||
| + | Җеԋыԃіка віԍталам, мыј вӧлӧма олӧм-бурмӧԁӧм-понԁа тајӧ-кујім-каԁас. | ||
| + | |||
| + | Меԁ-воԇԇа-каԁ — помешщік-капітаԉістјаслыԍ мырԃԃӧны му ԁа пабрік-завоԁјас. Пабрік-завоԁјассӧ ԍетӧны рабочејјаслы, мусӧ — креԍԏаналы. Контрревоԉутсіоԋерјасӧс топӧԁіс. | ||
| + | |||
| + | Асалан-каԁӧ рабоче-креԍԏанскеј-влаԍтлы колӧ вӧлі став-овмӧссӧ ԍетны выԉ-кӧԅајінлы — уҗалыԍлы. Сы-раԃі леԇісны уна-ԃекрет, јона ԍорԋітісны, кыԇі бурҗык ԁа кокԋіԁҗык лӧԍӧԁны быԁтор. Леԇісны ԃекрет му-јылыԍ. Сы-ԍерԏі став-муыс, ваыс, вӧрыс, му-пыщкӧсыс ԁа с. в. лоі став-јӧзлӧн аслас (собственностью, национализировали). А меԁ уҗалыԍјас збыԉыԍ асласӧн лыԃԃасны, тӧжԁыԍасны на-понԁа, бура віԇасны-ԁӧԅӧрітасны, — сыпонԁа | ||
| + | быԁлаӧ воԍталісны ԅемеԉнеј-коміԏетјас. Щӧктісны бӧрјыны сетчӧ унҗык-гӧԉ-креԍԏанаӧс. | ||
| + | Леԇісны ԃекрет банкјас-ԍетӧм-јылыԍ уҗалыԍ-јӧзлы. Капітаԉістјасыԁ-ӧԁ мыјӧн вынаӧԍ? — Ԍӧмӧн! Ԍӧмыс налӧн вывті уна. Сіјӧ і ԁурӧны, ԍӧмыс спокој налы оз ԍет-ԁа. Зарԋі-нопја-капітаԉістјас бергӧԁлісны став-олӧмнас му-вылын, крепыԁа кутісны кулакас ставнысӧ, коԁјаслы коркӧ уҗԁылісны ԍӧм ԉібӧ отсалісны ԍӧмӧн. А кущӧм-правіԏеԉ ез јӧрмыв ԍӧмыԍ, ез уҗԁыв сіјӧс капітаԉістлыԍ? Сывӧсна став-правіԏеԉыс капітаԉіст-кабырын вӧлі, сіԇ-кӧ, інӧ, щӧщ і став-јӧзыс. Банкірјас ыҗыԁалісны став-јӧз-вылын, ԋекоԁыԍ ез повны; грабітісны уҗалыԍ-јӧзӧс, нарԏітчісны на-вылын, увтыртісны — ԋекытчӧ ез ԍібӧԁны. Меԁым коԍаԍны капітаԉістјаскӧԁ ԁа бур сыыԍ боԍтны, колӧ вӧлі мырԃԃыны налыԍ меԁ-вына-ӧружјӧсӧ — ԍӧмсӧ (банкјас: банкјасын-ӧԁ најӧс віԇісны). Со-мыјвӧсна Окԏабрса-ревоԉутсіја регыԁӧн леԇіс ԃекрет банкјас-мырԃԃӧм-јылыс. Банкјасӧ коміссарјасас пуктісны рабочеј-коммуԋістјасӧс. Најӧ кыԇкӧ регыԁӧн став-банкса-служашщејсӧ пӧліԋтісны рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт-улӧ. | ||
| + | Леԇісны ԃекрет пабрік-завоԁјас ԁа руԃԋікјас-ԍетӧм-јылыԍ уҗалыԍ-јӧзлы. А меԁым рабочејјас машінајассӧ бура віԇасны, ԁӧԅӧрітасны најӧс, бура понԁасны веԍкӧԁлыны пабрік-завоԁын-олӧмӧн ԁа уҗалӧмӧн, — щӧктісны воԍтавны пабрік-завоԁса-коміԏетјас ԁа ӧтувтчӧмјас. | ||
| + | Җеԋыԁҗыка-кӧ шуны, воԇын-муныԍ вежӧраҗык рабочеј-креԍԏана зыркԋітісны-тојыштісны шоныԁ-местаыԍ важ-грабіԏеԉјасӧс — помешщік-капітаԉістјасӧс, ԁа ревоԉутсіоннеј-јӧз-ԋімԍаԋ боԍтчісны овмӧс кыпӧԁны, бурмӧԁны, паԍкӧԁны. | ||
| + | Тајӧ ставыс Ԉеԋінлӧн-уҗ, сіјӧ ас-ыҗыԁ-вежӧрнас інԁаліс таԇі вӧчны. Тајјас-понԁа міјан-ревоԉутсіјаыԁ јона-кокԋіа муніс, уна пікыԍ мезмім. Врагјаслыԍ мырԃԃісны ыҗыԁ-пыкӧԁ — овмӧс. Налы коԉі сӧмын ӧԏітор: мукӧԁ-госуԁарствоса-војска-отсӧгӧн ӧружјӧӧн уԍкӧԁчывны уҗалыԍ-јӧз-вылӧ. Но мукӧԁ-госуԁарствоса војска-пыщкас вӧліны-ԋін ревоԉутсіоннеј-рабочеј-креԍԏана-ԁор-сулалыԍјас, — сывӧсна налӧн-кыпӧԁчылӧмыс вешшӧрӧ лоі: ез вермыны рабочеј-креԍԏанаӧс. Рабочеј-креԍԏана ӧтвылыԍ чорыԁа сулалісны Окԏабрса-ревоԉутсіјаӧн-шеԁӧԁӧм-торјас-понԁа, петкӧԁісны најӧс паԍкыԁ-ерԁ-вылӧ біа-кыщ-пыр. | ||
| + | |||
| + | Мӧԁ-каԁ. Ставсӧ фронт-вылӧ, сӧмын меԁ кыԇкӧ віԇны рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт. Кулакјаслыԍ чукӧртӧм-запас-боԍтӧм. Коммунајас-воԍтӧм. Ӧткоԃа-јуклӧм. | ||
| + | |||
| + | Гражԁанскеј-војна-ԁырјі-врагјаскӧԁ-ӧружјӧӧн-коԍаԍігӧн, тӧԁӧмыԍ, ез уна уԁајтчыв вӧчны овмӧс-кыпӧԁӧм ԁа олӧм-бурмӧԁӧм-раԃі. Секі пӧшԏі став-кӧрттујӧԁ новлӧԁлісны сӧмын војна-вылӧ-колан-торјас. Пабрік-завоԁјас војна-вылӧ-жӧ уҗалісны. Уҗалыԍјас, ԁажӧ вӧвјас, унҗыкыс-жӧ војна-вылӧ вӧлі боԍтӧма. Новлан-кӧлујјас, ԍојанјас, уҗалан-кӧлуј-ԁа вӧчавны ԋӧжјӧԋікӧн пыр чінтӧԁчісны. Ԋаԋ-пуктас-віԁлӧг-вӧԃітан-мујас (опытные поля), скӧт-бурмӧԁан-інјас бур-рӧԁӧн, бура-віԇӧм-верԁӧмӧн-ԁа, ԁа м.-т., лоі еновтны. Жугавлісны му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан ԁа пабрік-завоԁса-машінајас. Таԇі, со, ӧтарԍаԋ овмӧс омӧԉтчіс, кыт-ԍурӧ енԁіс, унатор бырі, жугавлі, а мӧԁарԍаԋ — луныԍ-лунӧ војна-вылӧ уыҗык колі: ԍојан-јуан-і, ӧружјӧ-і, паԍкӧм-і. | ||
| + | Тащӧм-ԍӧкыԁ-каԁнас, бі-кыщ-піын-пуԍігӧн, колӧ вӧлі корԍны тујјас ԁа лӧԍӧԁны олӧмын выԉ-ԍерјас. Меԁ-војԁӧр колӧ вӧлі топӧԁыштны ԍіктса-кулакјасӧс ԁа ԋемуҗтӧм-карса-олыԍјасӧс. Најӧ, ӧԏікӧ, јавӧ олісны уҗалыԍ-јӧз-врагјас-ԁор, мӧԁкӧ, важ-запас налӧн ыҗыԁ вӧлі. Колӧ вӧлі кыԇкӧ сіјӧ-запассӧ налыԍ боԍтны. Сіԇ-жӧ колӧ вӧлі став-уҗалыԍ-јӧзӧс норма-вылӧ пукԍӧԁны, чінтыны налыԍ выԏјассӧ. Сытӧг, тылын-ԇескӧԁчышттӧг, бі-кыщ-піын-олігӧн ԋекущӧм-ногӧн еԍкӧ ен вермы фронтјас-вылын. Став-карса ԁа ԍіктса-уҗалыԍ-јӧзӧс пасјісны ԍојан-бырӧԁыԍ (потребительская)-коммунаӧ. Ԍојан-јуан-гӧгӧр-уҗӧн-бергӧԁлыԍ коміссаріат разӧԁіс налы ԍојан-боԍтавны карточкајас. Ԍојанторјас ԍетісны зев зелыԁа, ічӧԏікаӧн. Асторјӧга-вузаԍӧм ԁа ԍпекуԉатсіја ԇікӧԇ бырӧԁісны. Коԁлӧн вӧлі ԉішнеј-ԋаԋ ԉібӧ граԁвыв-пуктас, колӧ вӧлі ԍетны сіјӧс наркомпроԁ-агентјаслы. Сетыԍ унҗыкыс муніс арміјалы, а мукӧԁсӧ јукісны карса ԁа ԋаԋтӧм-інын-олыԍ-уҗалыԍјаслы. Боԍтӧм ԋаԋ ԁа пуктасјас-пыԃԃі ԍіктса-коммунајасӧ Наркомпроԁ (ԍојан-јуан-гӧгӧр-уҗӧн-бергӧԁлыԍ-коміссаріат) ыстіс сов, паԍкӧм-ԁӧра, караԍін, ізтӧг ԁа нӧшта мыј-ԍурӧ, коланҗык-торјас. Најӧс креԍԏаналы карточкајаԍ-ԍерԏі-жӧ јуклісны. | ||
| + | |||
| + | Војеннеј-коммуԋізм отсаліс путкыԉтны ставсӧ важсӧ, раммӧԁіс кулакјасӧс ԁа суԇчана-олыԍјасӧс, отсаліс вермыны асланым ԁа мукӧԁ-госуԁарствоса помешщікјасӧс банкірјаскӧԁ, лӧԍӧԁіс јӧзлы-вежалана-Гӧрԁ-арміја, чорԅӧԁіс, крепаммӧԁіс креԍԏана-сојуз. | ||
| + | |||
| + | Мыј лоі вӧчӧма сӧвет-госуԁарство-омвӧсын& војеннеј-коммуԋізм-ԁырјі? Меԁ-војԁӧр, меԁым лӧԍӧԁны выԉ-,сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧс, колӧ вӧлі ставсӧ | ||
| + | |||
| + | важсӧ, сар-ԁырԍа коԉӧмјассӧ, путкыԉтны-пӧрӧԁны, колӧ вӧлі бырӧԁны став-тујсӧ (следы) помешщік-капітаԉіст-ыҗыԁалӧмыԍ. Колӧ вӧлі бырӧԁны јӧзӧс-нарԏітан-ԇескӧԁан-інјас ԁа лӧԍӧԁны на-пыԃԃі јӧзӧс мезԁан, вынԍӧԁан-інјас. Важ-сарскеј-арміја поліс ԁа кывзіс, воча-кыв-шутӧг быԁтор вӧчіс уҗалыԍ-јӧз-врагјаслы: сарлы, геԋералјаслы, ԁвораналы, купечјаслы. Ревоԉутсіја сещӧм-арміјаӧс бырӧԁіс. Сы-пыԃԃі лӧԍӧԁіс выԉ-,рабочеј-креԍԏана-арміја. | ||
| + | Важсӧ путкыԉтны вермім сӧмын сывӧсна, мыј обществоын лоіны важ-олӧмыԍ-паԉалӧм вежӧра-јӧз. А сещӧм-јӧзыс ез вӧв еща: міԉԉонјасӧн лыԃԃісны. Сіјӧ-саԃмӧм-јӧзыс лоі зев-бур-воропӧн выԉ-олӧм-лӧԍӧԁны. Најӧ вӧтлісны важ-управајас, кӧні уҗалісны помешщік-капітаԉіст ԁа најӧ-слугајас інԁалӧм-ԍерԏі. На-местаӧ ас-олӧмӧн веԍкӧԁлыны выԉ-оргаԋізатсіја лӧԍӧԁісны, сӧветскејӧс, шуԍӧны Сӧветјасӧн. Сӧветјасын уҗалӧны уна-міԉԉон-гражԁана. Вӧлӧԍтув, карув, губерԋаув, облаԍтув, респубԉікаув сјезԁ-советовјас-вылын уна-міԉԉон-уҗалыԍ-мужщіна ԁа нывбаба тӧлк пуктӧны олӧмлы, корԍалӧны овмӧс-бурмӧԁан-паԍкӧԁан-тујјас. На-піыԍ сеԍԍа унаӧн петавтӧг-уҗалӧны кущӧмкӧ-совет-уҗ-вылын коміԍԍіјајасын, ԉібӧ мукӧԁ-оргаԋізатсіјајасын. | ||
| + | Пабрік-завоԁ-управԉеԋԋејасыԍ вермім вӧтлыны служакјассӧ (враг-ԁор-олыԍјасӧс) сӧмын сывӧсна, мыј ышӧԁім уҗавны сені ԁа нуӧԁны олӧмсӧ ас-колӧм-ԍерԏі парԏіјнеј ԁа беспарԏіјнеј рабочејјасӧс. Сіԇі пабрік-завоԁјасын лоіны проԉетаріат-управԉеԋԋејас. Мі вӧтлім помешщікјасӧс бӧжнас ԁај вужнас, мі боԍтім кулакјаслыԍ ԉішԋеј | ||
| + | запасјас — раммӧԁім најӧс, ԁугӧԁім горшаԍӧ- | ||
| + | мыԍ. Сіјӧс вермім вӧчны сыпонԁа, мыј міјан-ԁор олісны, щӧкыԁа отсаԍісны-ԁа ԍіктса-шӧркоԃа-олыԍјас (середняки). Тајӧ-коԍын веԍкӧԁчісны, вынԍӧԁчісны грезԁса-гӧԉ-креԍԏана, ԍуртчісны шӧркоԃа-олыԍјаскӧԁ. Со-мыјпонԁа поԅіс лӧԍӧԁны выԉ-економіческеј-поԉіԏіка ԁа выԉ-нога-овмӧс ԍіктјасын. | ||
| + | Тајӧ-олӧм-вежӧмыс, ревоԉутсіоннеј-четчыштӧм важ-олӧмԍаԋ выԉ-олӧмӧ, тӧԁӧмыԍ, ез кокԋіа шеԁ. Сӧвет-Респубԉікаса-рабочеј-креԍԏаналы ез леԇны лӧԋа-уҗавны, ез леԇны лӧԋа-олӧм-лӧԍӧԁны аслыс ԁај госуԁарствоас. Міјан-вылӧ, кырнышјас-моз, ӧтарԍаԋ і мӧԁарԍаԋ уԍкӧԁчісны став-капітаԉіст-госуԁарствоса став-буржуј-помешщікыс. Но мі наыԍ јонӧԍҗык вӧлім, јонӧԍ сіјӧн, мыј ԋе тоԉкӧ рабочејјас, но і креԍԏана гӧгӧрвоісны, коԁі сіјӧ Сӧвет-влаԍтыс ԁа коԁ-ԁор сіјӧ песԍӧ-коԍаԍӧ. VІІІ-ԁ-Ставрочмувывса-Сјезԁ-Советов-вылын, 1920-ԁ-воԍа ԃекабрын, Ԉеԋін аслас-ԍорԋіын віԍталіс, мыј ԃумајтӧны ревоԉутсіја-јылыԍ креԍԏана. Секі самеј муніс ԍорԋі Ангԉіјакӧԁ лӧԍӧԁчӧм-јылыԍ. Нӧш-јура ангԉіјаса черносоԏеннеј конԍерваторјас 1) быԁ-ногыс чужјаԍісны бурӧн-лӧԍӧԁчӧмыԍ. Најӧ корісны міјанлыԍ ԋерп, зарԋі-кујлан-інјас ԁа мукӧԁ-сещӧм-тор. Ԉеԋін і віԍталіс сјезԁлы, кыԇі Арзамас-карувса (Ԋіжегороԁса-губ.-улын)-сјезԁ-вылын ӧԏі-беспарԏіјнеј-креԍԏаԋін Ставрочмувывса-сјезԁ-вылӧ-бӧрјӧм-ԃеԉегатјаслы ԍетӧма со-кущӧм-інԁӧԁ: „Јортјас-пӧ, мі тіјанӧс ыстам Ставрочмувывса-сјезԁ-вылӧ ԁа шуам тіјанлы, мыј мі, | ||
| + | |||
| + | *Конԍерваторјас ԁорјӧны важ-влаԍт, олӧмыс меԁ важ-ногӧн мунас-і. | ||
| + | креԍԏана, кӧԏ кујім-во јешщӧ щыгјалам, кынмам, вӧчам, мыј вермам, Сӧвет-влаԍтлы ԋекущӧм-ԁон-боԍттӧг, но Роԍԍіја-матушкаӧс ангԉічаналы енӧ вузалӧ, ԋерпјас ԁа мукӧԁ-тор налы енӧ ԍетӧ“. І Ԉеԋін, Окԏабрса-ревоԉутсіја-нуӧԁыԍ, асԍаԋыс соԁтіс: „Мем вывті ԋімкоԃ кывзыны тащӧм-торјассӧ. Тајӧ-Арзамасса-ԃаԃӧкоԃыс ӧні уна“. | ||
| + | Меԁ-ыҗыԁтор-лоӧм војеннеј-коммуԋізм-ԁырј-сіјӧ біын-ԁорӧм рабочеј-креԍԏана-ӧтувтчӧм. Уна-міԉԉон-креԍԏаԋін ԍуртчісны пабрік-завоԁјасын-уҗалыԍ-рабочејјаскӧԁ. Ԃеԋікін-Колчакјас ԁа мукӧԁ-белејјас біӧн ԁа сабԉајасӧн тӧлквыв пуктісны, креԍԏанаӧс, велӧԁісны најӧс вежӧравны коԁкӧԁ колӧ мунны, коԁкӧԁ ԋаԋ-сов вӧԃітны. Ас-ԍіннас креԍԏана аԁԇісны асԍыныс-ԁругјассӧ — рабочеј-классӧс. Каԅалісны, мыј налӧы кыкнаныслӧн ӧԏі-враг — ԅвер-помешщік-капітаԉістјас, ӧԏі-ԁруг — асланыс рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт. | ||
| + | |||
| + | Бурӧн вежӧралӧм, мырԁӧналӧм-ԁа. | ||
| + | |||
| + | Тӧԁӧмыԍ, вӧліны сіјӧ-каԁӧ і мырԁӧналӧмјас. Уна-јӧз-пыщкаԁ-ӧԁ быԁԍамаыс ԍурас. Уна-служашщеј ез кӧсјыны уҗавны Сӧвет-влаԍтлы, пышјалісны, ԉібӧ лыԃԃыԍісны уҗалыԍӧн, а аԍныс ԋемтор ез вӧчны, веԍіг јӧрмӧмінӧ ез отсавны. Тӧԁӧмыԍ, унҗыкыс сіјӧ вежӧравтӧмла вӧлі. Вывті-уна-ԉок коԉіс міјанлы сарскеј-влаԍтыԁ. Сывӧсна војна-вылаԁ, мукӧԁ-ԁырјіыс, војна-ногӧн і лоі уҗавны: мырԁӧнавны коԁ-ԍурӧӧс. Но колӧ віԍтавны веԍкыԁа, уна-мырԁӧналӧм міјанԍаԋ ез вӧв. Мырԁӧналӧмӧн-кӧ еԍкӧ лоі нуӧԁны гражԁанскеј-војнатӧ, гашкӧ, егӧ і вермӧ врагјасӧс. Мі вермімӧ врагјасӧс гражԁанскеј-војнаын сывӧсна, мыј рабочејјас | ||
| + | ԁа унҗык-креԍԏанаыс каԅалісны збыԉсӧ ԁа аԍныс, ас-вӧԉаыԍ нуӧԁісны ревоԉутсіоннеј-уҗсӧ. Ас-вӧԉаыԍ ԁа мырԁӧналӧмӧн-уҗалӧм-вылӧ Ԉеԋін інԁіс сіјӧ-жӧ VІІІ-ԁ-сјезԁ-советов-вылын. | ||
| + | Ԉеԋін вежӧраліс, мыјла-пӧ колӧ вӧлі гражԁанскеј-војнаыԁ ԁа мыј кӧсјім вӧчны секі, сіјӧ вӧлі гӧгӧрвоана рабочеј-креԍԏаналы. Најӧ тӧԁісны коԁкӧԁ мыјвӧсна коԍаԍӧны, ԁа аԍнысӧ-жаԉіттӧг петісны коԍӧ, унаӧн ловсӧ пуктісны. Ӧні, ӧружјӧа-коԍјас-помаԍӧм-бӧрын, кор мукӧԁ-госуԁарствоса-војска весаԍісны міјан-му-вылыԍ, колӧ боԍтчыны лӧԋа-уҗавны олӧм-лӧԍӧԁӧм ԁа овмӧс-кыпӧԁӧм-бурмӧԁӧм-вылын. Колӧ лӧԋа ԁа бура гӧгӧрбок мӧвпавны, мыјԍаԋ завоԃітны ԁа кыԇі нуӧԁны сіјӧ-уҗсӧ. Колӧ лӧԍӧԁавны, ԇоԋтавны кӧрттујјас, посјас, міртујјас, пабрік-завоԁјас, креԍԏана-овмӧсјас-ԁа. Важсӧ-ԇоԋталӧмыԍ-лӧԍӧԁалӧмыԍ-ӧпріч колӧ зіԉны паԍкӧԁчыны, выԉјасӧс лӧԍӧԁны, выԉјасӧс воԍтавны. Колӧ велӧԁчыны вӧчны војна-воԇԍа-ԍерԏі унҗык, унаӧн унҗык. Міјанлы колӧ зіԉны ԍетны рабочеј-креԍԏаналы бур-олӧм, јона-бурӧс важ-ԍерԏі, меԁ најӧ сар ԁа помешщік-ԁырԍа-олӧм оз кутны жаԉітны. Јона-зіԉа ԁа ԍӧлӧмыԍ колӧ боԍчыны уҗавны. Кыскыны уҗавны став-уҗалыԍсӧ-і. Колӧ, меԁ быԁ-морт олӧм-лӧԍӧԁӧмӧ пуктас асԍыс тӧлксӧ, кужӧмсӧ-тӧԁӧмсӧ. | ||
| + | Сіԇ-кӧ, војеннеј-коммуԋізмԍаԋ лӧԋа-олӧм-лӧԍӧԁӧмӧ-вуҗігӧн колӧ корԍны быԁ-рабочеј-креԍԏаԋінлы-гӧгӧрвоана-тујјас. Колӧ, меԁ быԁ-гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаԋін гӧгӧрвоіс сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧсыԍ бурсӧ ԁа асторјӧга-овмӧсыԍ сіјӧс јона-вылӧ пуктіс. Колӧ налы петкӧԁлыны кооператсіјајасыԍ ԁа овмӧсјас-ӧтувталӧмыԍ бурсӧ. Сывӧсна овмӧс-кыпӧԁан-уҗ-нуӧԁыԍјаслы, промышԉеԋԋік- | ||
| + | јаслы, коопераԏівјасын-уҗалыԍјаслы-ԁа, колӧ зелтчывны уҗ-вылас, петкӧԁлыны уҗалыԍјаслы асԍыныс уҗалан-ԍамсӧ, петкӧԁлыны, мыј најӧ кужӧны уҗавны асторјӧга-кӧԅајіныԍ бурҗыка ԁај ԁонтӧгҗык. Асланыс зіԉлунӧн ԁа уна-вӧчӧмӧн петкӧԁласны најӧ выԉ-кӧԅајінлы сӧвет-муын — рабочеј-креԍԏаналы, — мыј сӧветса-овмӧс јона-бур асторјӧга-овмӧс-ԁінын. | ||
| + | Ԃерт, ӧні-на оз ставыс шыԉыԁа мун, ӧні-на ковлӧны мырԁӧналӧмјас. Уна-во-на сіјӧ кысԍас, кытчӧԇ оз бырны уҗыԍ-пышјалыԍјас, ԁыша-уҗалыԍјас, ԍпекуԉантјас-ԁа. Рабочејјас креԍԏанакӧԁ сывӧсна і лӧԍӧԃісны Сӧвет-влаԍтсӧ, меԁ паныԁ-муныԍјаслы мырԁӧн щӧктыны кывзыны уҗалыԍјаслыԍ. Сӧвет-влаԍт мырԁӧн віԇӧ, ԁај колӧ віԇны, Окԏабрӧн-шеԁӧԁӧм-торјас. Мырԁӧнавны колӧ сӧмын уҗалыԍ-јӧз-врагјасӧс, ыҗыԁ-мыжјасыԍ, ревоԉутсіоннеј-закон пыԃԃі-пуктытӧмыԍ-ԁа. Уҗалыԍјасӧс-жӧ, гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏанаӧс, кӧԏ најӧ і оз понԁыны гӧгӧрвоны Сӧвет-влаԍтлыԍ олӧмӧн-веԍкӧԁлан-ногјас, — најӧс мырԁӧнавны оз ков. Колӧ бурӧн ԍӧлӧмыԍ ԍорԋітны накӧԁ, ԉучкі ставсӧ вежӧравны. Секі најӧ, талунја-врагјас, аскі міјанкӧԁ лоӧны. Најӧ аскежас гортас мӧвпаласны, каԅаласны збыԉсӧ ԁа отсалаԍны міјанлы лӧԍӧԁны уҗалыԍјаслы ԁолыԁ-,шуԁа-олӧм. | ||
| + | |||
| + | Выԉ-економіческеј-поԉіԏіка. Креԍԏаԋін вермӧ вузавны запасјас. Сіјӧ велалӧ бӧрјыԍны асторјӧга-ԍпекуԉант ԁа коопераԏів-костын. Сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧс уҗалыԍјаслы бурҗык. | ||
| + | |||
| + | Ԉеԋін-јорт со-кыԇі велӧԁіс уҗавны ԁа ԍорԋітны рабочејјаскӧԁ, меԁԍа-ԋін креԍԏанакӧԁ: вокјас | ||
| + | -моз-пӧ ԍорԋітӧј, вок-моз ставсӧ ԉучкі вежӧралӧј, меԁ тіјан-кывјасыԁ налы ԍӧлӧмӧԇыс јіҗасны ԁа меԁ наӧн-гӧгӧрвотӧмтор оз коԉ. Сіԇі-уҗалігӧн мі вермам лӧԍӧԁны выԉ-економіческеј-поԉіԏіка. | ||
| + | Вӧліны проԁразвјорстка ԁа проԁналог. Мыјла-нӧ проԁразвјорсткасӧ проԁналогӧн вежісны? — Ԁа сывӧсна, меԁ креԍԏаԋін аслас-чукӧртыштӧмӧн, лӧԍӧԁӧмӧн, ачыс кыԇ-кужас олас: колӧ-кӧ — вузалас, колӧ-кӧ — гортас віԇас. Тӧԁӧмыԍ, вузӧс-кујлӧԁӧмыԍ бурыс абу, колӧ сіјӧс вузавны, ԍӧм боԍтны. Ԍӧм-вылас ԍурас мӧԁ-пӧлӧс-вузӧс, кущӧм тенаԁ абу, он вермы вӧчны-ԋі, шуам: му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан-кӧлуј, пеԉсајас, ԏеԉега, сапӧг ԁа с. в. Вузаԍіг-нӧбаԍігӧн базар-вылын креԍԏаԋін ԉібӧ асторјӧга-вузаԍыԍкӧԁ тӧԁмаԍӧ, ԉібӧ госуԁарствоса ԁа коопераԏівса-вузаԍыԍјаскӧԁ. Ӧні сіԇі, ԁај-воԇӧ-на кытчӧԇкӧ сіԇі лоас. Креԍԏаԋіныԁ-ӧԁ ачыс зев ԍуԍ, кыјӧԁыԍ (сещӧм-ԋін ԍам налӧн, олӧмыс велӧԁӧма сещӧмӧн лоны). Сіјӧ, щӧкыԁҗыка-кӧ бергалас базар-вылын, мустӧмтас асторјӧга-вузаԍыԍӧс, ԋӧбаԍны-вузаԍны понԁас коопераԏівјасын ԁа госуԁарствоса-магаԅінјасын. Татујӧԁ& сотсіаԉіԍԏіческеј-олӧм-лӧԍӧԁны гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏанаӧс бара-жӧ оз ков мырԁӧнавны: аԍныс аԁԇасны, коԁарын бурыс — ԍпекуԉант-орԁын, аԉі коопераԏівын. Рабочеј-класс-інԁалӧмӧн, војԁӧр віԁчыԍӧмӧн, ԋӧжјӧԋік, сеԍԍа збојҗыка ԁа збојҗыка СССР-са-уҗалыԍјас, јур вылӧ-лептӧмӧн, мӧԁасны меԁ-воԇын шеԁӧԁны мезлун мувыв-уҗалыԍ-јӧзлы. | ||
| + | Віԇӧԁламӧ ӧні, кыԇі ԍетчіс креԍԏаналы выԉ-нога-олӧм. | ||
| + | |||
| + | 1. Уҗԁыԍӧмын. Уна-креԍԏаналӧн асшӧр-турун-наԋ во-гӧгӧр-вуҗны оз тырмы, лоӧ воԇӧсаԍны | ||
| + | ԉібӧ ԋӧбны. Нӧшта сіјӧ пыр мыјкӧ лӧԍӧԁӧ овмӧсас: уҗалан-кӧлуј-ӧ, мыј-ӧ. Ԋӧбаԍны ԍӧмыԍ унаыԍ-жӧ јӧрмылӧ. Мунас-кӧ сіјӧ уҗԁыԍны кулак-орԁӧ ԉібӧ ԍпекуԉант-орԁӧ (аскоԃԃем-орԁӧ ԋемтор і мунны: сылӧн ԉібӧ абу-жӧ, ԉібӧ муртса-муртса аслыс, коланторјас-вылӧ), кыԇі најӧ уҗԁасны? Ыҗыԁ-прӧчент-вылӧ. Быԁ-тӧлыԍыԍ быԁ-шајт-вылӧ корасны ԉішнеј 5-10-15-урӧн. Ԉібӧ мусӧ заклаԁӧ боԍтасны, паԍкӧмсӧ, кӧмкотсӧ. Ԉібӧ бур-вӧчӧмыԍ (уҗԁӧмыԍ) кымынкӧ-лун щӧктасны уҗавны: ыщкыны ԉібӧ куртны, вунԁыны-ԉі. Гӧԉ-креԍԏаԋін, і шӧркоԃа-олыԍыс-на овлӧ, сещӧма ԇугԍасны уҗјӧзас, кулак-кабырыԍ немчӧжыс оз мынлыны. Ԇік-мӧԁ-пӧлӧс-отсӧг лоӧ, гӧԉ ԉібӧ шӧркоԃа олыԍ-креԍԏаԋін-кӧ уҗԁыԍасны госуԁарстволыԍ ԉібӧ коопераԏівыԍ. Воԇӧсалас-кӧ сіјӧ сетыԍ кӧјԁыс, уҗԁас ԍӧм скӧт лӧԍӧԁны, боԍтас уҗавны машінајас, сыыԍ сылыԍ ыҗыԁ-прӧчент оз перјыны. Мынтыԍан-сроксӧ ыҗыԁӧс інԁасны, меԁ уҗјӧз-мынԁасӧ вермас нажӧвітны ԁа уҗјӧзсӧ мынтыны кокԋі лоӧ. Сеԍԍа ԋекущӧм соԁтӧԁ-ԋі, уҗӧԁӧм-ԋі, заклаԁујтчӧм-ԋі госуԁарствоса ԁа коопераԏівыԍ-уҗԁыԍӧмын абу. Креԍԏаԋін бара-жӧ аԁԇӧ кулаклыԍ ԁа асторјӧга-вузаԍыԍлыԍ сіјӧ-гӧрбӧн озырмӧԁчӧм, аԁԇӧ, кущӧм вірјуыԍјас најӧ. Креԍԏаԋін каԅалӧ, мыј сылы ԁа сіјӧ-овмӧслы бурҗык, капітал-кӧ абу асторјӧга-кіын, а рабоче-креԍԏанскеј-Сӧвет-госуԁарство-кіын, ԉібӧ сӧвет-кооператсіјаын. | ||
| + | |||
| + | 2. Уҗын (проізвоԁствоын). Гӧԉ ԉібӧ шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаԋін аԁԇӧ, кор сіјӧ асԍыс-овмӧссӧ аскежас нуӧԁӧ, торјӧн суԍеԁјасԍыс, торјӧн обществоԍыс, секі сылӧн омӧԉік-овмӧсыс ԋекыԇі оз бурмы, ԁај бурмӧԁныс оз вермы. Аскежас сіјӧ оз вермы лӧԍӧԁны му-вынԍӧԁан-торјас, бур-кӧјԁыс, му-віԇ-гӧ- | ||
| + | гӧр-уҗалан-машінајас, вуҗны унавежаа-му-уҗалӧмӧ, лӧԍӧԁны бур-скӧт, выј-вӧчан-машіма, ԋіраԍан-ԋарјаԍан-машінајас ԁа с. в., венԍыны ԋаԋ-жугӧԁыԍ-гагјаскӧԁ, кос-повоԃԃакӧԁ-ԁа. Ԇік-мӧԁ-ԍікас-олӧм лоас, сещӧм-креԍԏанаыс-кӧ ӧтувтчасны ԍеԉско-кӧԅајственнеј-товаріществојасӧ, арԏеԉјасӧ, коопераԏівјасӧ. Секі еԍкӧ ӧтвылыԍ ԁа сӧвет-влаԍт-отсӧгӧн поԅӧ лӧԍӧԁны бур-кӧјԁыс, бур-скӧт, уна-пӧлӧс-му-віԇ-уҗалан-машінајас; поԅӧ суԇӧԁны агрономӧс ԁа му-гӧгӧр-уҗтӧ сіјӧ-інԁалӧм-ԍерԏі уҗавны. Асшӧр-ԍӧм-кӧ-абу, арԏеԉлы ԉібӧ коопераԏівлы кокԋіԁҗык уҗԁыԍны. Налы уҗԁасны гортса (местнеј) ԉібӧ госуԁарствоса-бјуԁжетыԍ, банкыԍ-ԉі. Банкјасыс-ӧԁ сӧветскејӧԍ-жӧ, асланым. Бјуԁжетнас (прікоԁ-рӧскоԁ) быԁлаын бергӧԁлӧны рабочеј-креԍԏана-сӧветјас. Ӧні зіԉӧны, ԁај нӧшта понԁасны зіԉны, ыҗԁӧԁны, паԍкӧԁны креԍԏана-овмӧс-бурмӧԁӧм-вылӧ уҗԁыԍӧмјас. Уҗԁыны понԁасны сіԇі, меԁ уҗԁыԍјас кокԋіԁа бӧр вермасны мынтыны. Арԏеԉӧн ԋемторјыԍҗык он пов ԁај ԁонтӧм сувтӧ, поԅӧ стракујтчыны шерыԍ, ԋаԋ-коԍтӧмыԍ ԁа мукӧԁ-сещӧм-прітчаыԍ. Креԍԏаԋін ас-ԍіннас олӧмыԍ аԁԇӧ, ӧтка-уҗалыԍлы ԍӧкыԁ, коԉтчӧ мукӧԁыԍ, гӧԉмӧ, оз вермы лӧԍӧԁны выԉ-нога ԁа выԉ-торјӧн-уҗалӧмјас. Мӧԁарӧ, арԏеԉтчӧм, ӧтувтчӧм-војтыр (выј вӧчны, вӧԃітны шабԁі, картупеԉ ԁа с. в.) ӧтарӧ паԍкӧԁчӧны, бурмӧ налӧн овмӧсыс. Артавны-кӧ во-гӧгӧрԍа-воӧм (ԁокоԁ) креԍԏаналыԍ, арԏеԉӧ ԉібӧ коопераԏівӧ-пырӧм-креԍԏаԋінлӧн сіјӧ јона ыҗыԁ ӧтка-креԍԏаԋін-ԁорыԍ. Таԇі, со, олӧмыс велӧԁӧ креԍԏанаӧс ӧтувтчавны арԏеԉјасӧ, товарішществојасӧ, коопераԏівјасӧ. Татујӧԁ& бара ԋекущӧм-мырԁӧналӧм оз ков. | ||
| + | 3. Вузӧсӧн-вежлаԍӧмын. Креԍԏаԋін ԉішнеј-ԋаԋсӧ, пуктасјас, вӧчасјас-ԁа вузалӧ ԉібӧ асторјӧга-вузаԍыԍлы, ԉібӧ коопераԏівӧ, ԉібӧ госторгјасӧ. Асторјӧга-вузаԍыԍ зев-муԃер: ку-піԍыс петӧ зіԉӧ пӧрјавны креԍԏаԋін-вузаԍыԍӧс. Коопераԏівын-ԁорыԍ ыҗыԁҗык-ԁон ԍетӧ вузӧс-вылӧ, ошкӧ креԍԏаԋінӧс; оз і лаԋтлы, пыр тоԉгӧ-віԍталӧ мыјкӧ. Креԍԏаԋінлы ԋімкоԃ ԁонӧнҗык (кымынкӧ-урӧн) вузӧсыс інӧ-ԁа, раԁ-ԋін ԍетас. А оз тӧԁ сіјӧ, кыԇі варов „бур“-ԍпекуԉант кокорԋітас сіјӧс: ԍӧктасӧ ещаҗык віԍталас, ԁозԍыс ԉішнеј пуктас, гірасӧ вежас ԁа м. т. Вӧзјас воԇӧ-вылӧ јӧрмӧмінӧ ԍӧм ыҗыԁкоԃ-прӧчентӧн. Вӧзјас вузӧс-вылас асԍыс-вузӧсјассӧ ԁа ԁонсӧ кујім-ԁонӧн пуктас. Креԍԏаԋін вузӧс-ԁонјас коопераԏівыԍ оз тӧԁ, ԋӧбас ԍпекуԉантлыԍ. Кыԇ он ԋӧб, кущӧма јешщӧ ошкӧ ԁа! Уна-ног асторјӧга-вузаԍыԍ ылӧԁлӧ креԍԏанаӧс, став ногсӧ он і вермы урчітны. Јона ԁолыԁ асторјӧга-вузаԍыԍлы, кор базар-вылын креԍԏана-вузаԍыԍ уна. Секі сіјӧ меԁ-бӧрја-кутӧ вывԍыԁ куԉас. Уԁајтчас ԁа ӧԏі-базар-лунӧ став-рӧскоԁсӧ вештас, кор кущӧм сылӧн вӧлӧма. Ԇік-мӧԁ-ногӧн вузаԍӧм-ԋӧбаԍӧмыԁ мунӧ госторгјасын, коопераԏівјасын-ԁа. Сені креԍԏаԋін-вузаԍыԍ ачыс вермас віԁлавны вескісӧ, гірајассӧ, ԁонсӧ, кыԇі боԍтісны сылыԍ вузӧссӧ, кытчӧ ԉібӧ мыј вылӧ сіјӧс іналісны. Креԍԏаԋін-кӧ шԉенын коопераԏівас, ԁа вермӧ бӧрјыны сӧветас, ачыс, ԉібӧ уполномоченнеј-пыр вермас тӧԁны, веԍкыԁа-ӧ (честно-ли) уҗалӧны коопераԏівын. Овлӧны-ӧԁ і сені ԋеԉучкіјас, ԁажӧ унаыԍ. Креԍԏана-рабочејлы аслыныс колӧ кыјӧԁны коопераԏівын-уҗалыԍјас-бӧрԍа, уҗ-ԇугыԍјасӧс сетыԍ вӧтлавны-ԁа. Став-шԉенлы колӧ ӧтвылыԍ | ||
| + | зіԉны бурмӧԁны кооператсіја-гӧгӧр-уҗ, зіԉны бур-вузӧс суԇӧԁны ԁа ԁонтӧгҗыка вузавны сіјӧс. | ||
| + | Мі шуам креԍԏаԋін-рабочејлы. ,,Ԍуԍа віԇӧԁ гӧгӧрбок. Бур-кӧԅајінӧн ло. Секі тенаԁ-коопераԏівын лоас веԍкыԁ-оласа (честный) -прікашщік, тенаԁ-госуԁарствоын лоас веԍкыԁ-оласа-служашщеј“. | ||
| + | Креԍԏаԋін ԋӧбӧ ԍојан-јуан, кӧмкот-паԍкӧм, ԁозмукјас, уҗалан-кӧлуј ԁа м.-тор. Сылы вузалӧны ԉібӧ асторјӧга-вузаԍыԍ, ԉібӧ коопераԏів, ԉібӧ госторг. Креԍԏаԋін воыԍ-воӧ, луныс-лунӧ аԁԇӧ, мыј асторјӧга-вузаԍыԍлӧн вузӧсыс ԁонаҗык ԁај омӧԉҗык. Сӧмын сіјӧ ԋӧбаԍыԍыскӧԁ мелі, кужӧ сіјӧс кыјны ԁај чорыԁа пӧрјавны. Міјан коопераԏівјас ԁа госторгјас абу-на велалӧмаӧԍ ԋӧбаԍыԍјаскӧԁ бурӧн ԍорԋітны, но кужӧны-ԋін асторјӧга-вузаԍыԍыԍ ԁонтӧгҗыка вузаԍны. Сіјӧ, тӧԁӧмыԍ, зев еща. Колӧ зев-на уна вӧчны, меԁ коопераԏівјас ԁа госторгјас велаласны ԍетны ԋӧбаԍыԍлы быԁ-вузӧс каԁын, ӧчереԁын-сулавтӧг. Став-вузаԍан-уҗсӧ-бура-лӧԍӧԁӧмыс коопераԏівјасын ԁа госторгасын ас-сајаным. Мі шуам креԍԏаԋінлы ԁа рабочејлы: „Ԍуԍа віԇӧԁ гӧгӧрбок. Бур-кӧԅајінӧн ло, щӧктытӧг гіжԍы коопераԏівӧ, ветлы ревіԅіоннеј-коміԍԍіја-заԍеԁаԋԋејас-вылӧ, ветлы рабоче-креԍԏанскеј-інспектсіјаӧ, профсојуз-чукӧртасјас-вылӧ, ԍеԉсоветӧ ԁа с. в. Ен чӧва ов, шыаԍ — кытчӧ колӧ, к о р — мыј колӧ, отсав бур-тӧлкнаԁ, інԁӧмӧн, уҗӧн, отсӧгӧн, — секі тенаԁ лоӧ зев-бур госуԁарствоса коопераԏів-лавка“. Креԍԏаԋін аԁԇӧ, мыј асторјӧга-вузаԍыԍ кулаккӧԁ сіјӧс | ||
| + | грабітӧны, ылӧԁлӧны, пӧрјӧԁлӧны. Сіјӧ аԁԇӧ, мыј коопераԏів ԁа госторг сылы ԁа сіјӧ-овмӧслы бурҗык, најӧс-бурмӧԁӧм ас-сајас. Ԋекущӧм-мырԁӧнавтӧг, ас-вежӧрнас-олӧмӧн креԍԏана-рабочеј пырӧны коопераԏівӧ, уҗалӧны сені, лӧԍӧԁӧны сотсіаԉіԍԏіческеј-госуԁарство. | ||
| + | |||
| + | Бур-лоӧмјас выԉ-економіческеј-поԉіԏікаыԍ. Јонмӧны, паԍкалӧны промышԉенноԍԏ, креԍԏана-овмӧс, тујјас. Червоԋетс. Лӧԍӧԁам сотсіаԉізм. Јӧз быԁ-уҗӧ аԍныс кутчіԍӧны, велӧԁчӧны. Јӧз-кост-олӧм бурмӧ. Рабочејјаслӧн ԁа гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаналӧн крепыԁа-ԍуртчӧм вермӧ јеҗыԁјасӧс. Натсіонаԉнеј респубԉікајас, облаԍтјас-ԁа. Отсаԍам нуӧԁны ревоԉутсіоннеј-уҗјас капітаԉіст-госуԁарствојасын ԁа колоԋіјајасын. | ||
| + | |||
| + | Віԍталам ӧні җеԋыԃіка мыјјас вӧчӧма Ԉеԋін-інԁалӧм-ԍерԏі овмӧс-кыпӧԁӧм-бурмӧԁӧмын ԁа госуԁарство-лӧԍӧԁӧмын, кыԇі олам мукӧԁ-госуԁарствојаскӧԁ, кыԇі отсаԍам коԍаԍны мувыв-рабочеј-креԍԏаналы помешщік-банкірјасыскӧԁ, меԁым мезԁыны мувыв-уҗалыԍ-јӧзӧс ԁа лӧԍӧԁны сотсіаԉізм. | ||
| + | |||
| + | Ԍӧмӧн-вӧԃітчӧмын. Меԁ-ыҗыԁтор-ԍӧмӧн-вӧԃітчӧмын рабоче-креԍԏана-влаԍтлӧн ԁоныԍ-уԍтӧм-ԍӧм-лӧԍӧԁӧм — червоԋетсјас. Ез-на, ме чајта, ԋекоԁ вунӧԁ, кущӧм-омӧԉ-ԍӧмӧн-вӧԃітчӧм вӧлі гражԁанскеј-војна-војасӧ. Уналаын асԍама-ԍӧм ветліс: кӧні сарскеј, кӧні „керенка", „ԃеԋікінка", „ԁумскеј“, украінаса-карбоваԋетс, сӧветса-ԍӧмјас ԁа уна-уна мукӧԁ-пӧлӧс. Гумага-ԍӧмӧн тыртісны мутӧ: быԁӧн аслыныс аԍныс леԇісны. Ԍӧм ԁонтӧмміс, луныԍ-лунӧ ԁоныс уԍі, чіні. Веԍіг-ӧԁ Сӧвет-влаԍт врагјасӧс-вермӧм-бӧрын регыԁӧн ез вермы лӧԍӧԁ- | ||
| + | ны чорыԁ-ԁона-ԍӧм. Сіјӧсывӧсна, мыј ӧԏікӧ, зарԋі-запас міјан пӧшԏі бырі. Мыјкӧмынԁа-зарԋі міјанлы лоі ԍетны Брестса-лӧԍӧԁчӧм-куԅа. Мыјкӧ-мынԁа боԍтісны чеко-словакјас ԁа белејјас. Мыјкӧмынԁа ыстім заграԋітсаӧ му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан-машінајасыԍ, шомыԍ, паровозјасыԍ ԁа с. в. Уна-зарԋі лоі віԇӧма 1921 — 22-ԁ-воԍа-щыгјалан-војасӧ. Міјан-госуԁарствоын пырҗык асшӧр-ԋаԋӧн олам, коԉассӧ вузалам заграԋітсаӧ. А сіјӧ-војаснас меԁ-ԋаԋа-інас став-ԋаԋыс коԍміс, ԋаԋтӧмӧԍ коԉімӧј. Аслыным лоі ԋаԋсӧ ԁа мукӧԁ-ԍојан-тор ԋӧбны заграԋітсаыԍ. Вузаланторјас секі міјан ԋемтор-на ез вӧвны, став-ԋаԋсӧ лоі ԋӧбны зарԋі-вылӧ. | ||
| + | Мӧԁкӧ, ԍӧм-ԁонтӧ кутӧ госуԁарствоса-ԁокоԁ. А ԁокоԁыс міјан сіјӧ-војасӧ зев-ічӧт вӧлі: олыԍјас куԅа-војујтігӧн јона гӧԉмылісны, пӧшԏі ставныс корыԍ-коԃӧԍ вӧліны. 1922-ԁ-воԍа-арын (сӧмын-на віт-во-сајын), ІV-ԁ-Комінтерн-конгресс-вылын, міјан-респубԉікаын-олӧм-јылыԍ-віԍталӧмын Ԉеԋін-јорт меԁ-воԇԇаыԍ ошјыԍіс озырлунӧн. Сіјӧ шуіс, неп-пӧ меԁ-воԇԇа-вонас чукӧртіс міјанлы кыԅ-міԉԉон-шајт зарԋіӧн. „Тӧԁӧмыԍ", шуіс Ԉеԋін: „тајӧ капітал міјан-респубԉікаын ва-војт-ыҗԁа, јона ічӧт, ԁа понԁам наԃејтчыны, мыј мі кутам чӧжны сіјӧс і воԇӧ, понԁам зіԉны чӧжны“. | ||
| + | Оз ков вунӧԁны, мыј тамынԁа-капітал чукӧрмӧма ԍоӧн-җынјӧн-міԉԉона (зарԋі-шајтӧн)-госуԁарствоса-ԁокоԁ-ԁырјі, щыгјалан-воын, мукӧԁ-госуԁарствојасыԍ-уҗԁыԍтӧг. Сӧмын ӧтувја, ӧԏі-морт-моз-отсаԍӧм рабочеј-креԍԏаналӧн тащӧм-ӧԁјӧ ԁа бура кыпӧԁісны госуԁарствоса овмӧс. Ӧні бјуԁжетын ԁокоԁыс віт-міԉԉарԁ-шајтыԍ-уна. Ԍмета-ԍерԏі став | ||
| + | рӧскоԁыс ԁа ԁокоԁыс 26-27-ԁ- во-вылӧ лоӧма ԁас-міԉԉарԁыԍ-уна. Каніталыс-ԋін (чукӧртӧм, чӧжӧм-ԍӧм) ԋоԉ-міԉԉарԁыԍ-уна. Вузаԍӧм бура-жӧ мунӧ: ас-вузӧс заграԋітсаӧ унҗык петкӧԁам, пыртам сеԍ ещаҗык. Сіԇ-кӧ, інӧ, ӧні оз міјан-зарԋі мун заграԋітсаӧ, а налӧн міјанӧ пырӧ. 1926-27-ԁ-воын заграԋітсаса-зарԋі пырас Сӧвет-респубԉікајасӧ ԍо-міԉԉон-шајт-гӧгӧр. | ||
| + | Со-мыј-вӧсна сӧветса-червоԋетс лоі чорыԁ-ԁона. &ԍӧм-ԁон уԍӧмыԍ ԁугԁіс. Сӧвет-правіԏеԉство пыр зіԉӧ вузӧсјас-вылӧ ԁон чінтыны, меԁ еԍкӧ ӧԏі-шајт-вылӧ унҗык ԋӧбаԍны. Сытујӧԁ бура-уна-ԋін вӧчӧма, тӧԁчымӧн. Рабочеј-креԍԏана каԅалісны, мыј асланыс Сӧвет-влаԍтлы поԅӧ ескыны, кытчӧ-ԍурӧ ԁа ԉок-ногӧн сіјӧ ԍӧм оз віԇ, понԁісны асԍыныс чӧжӧм-ԍӧмјас нуны віԇны сберегаԏеԉнеј-кассајасӧ, уҗԁыны ԍӧмсӧ госуԁарстволы. А сіјӧ зев-ыҗыԁ-бур. Сіјӧн Сӧвет-влаԍԏ кыпӧԁӧ-бурмӧԁӧ креԍԏана-овмӧс, паԍкӧԁӧ промышԉенноԍԏ ԁа мукӧԁ-уҗјас госуԁарство-овмӧсын. | ||
| + | Креԍԏана-овмӧсын. Вот-перјӧм Сӧвет-влаԍт лӧԍӧԁӧ сіԇі, меԁ еԍкӧ гӧԉ-јӧзӧс ԇікӧԇ сыыԍ мезԁыны, шӧркоԃа-олыԍјаслыԍ боԍтны мыјкӧмынԁа, а озырјаслыԍ уна. 1926-27-во-вылӧ вотыԍ мезԁӧма квајт-міԉԉон-креԍԏана-овмӧс. Мӧԁарӧ, Сӧвет-влаԍт јона отсалӧ шӧркоԃа-олыԍ-гӧԉҗык-креԍԏаналы. Налы уҗԁӧны ԍӧм ԅемԉеуетројство-вылӧ, а гӧԉ-креԍԏана-веԍт сіјӧ-уҗ-нуӧԁӧны правіԏеԉство-щӧт-вылӧ. Бӧрја-кык-воӧн госуԁарство креԍԏаналы ԍетӧма 9-міԉԉон -ԃеԍеԏіна му ԁа 21-міԉԉон-ԃеԍеԏіна-вӧр. Соԁтӧма кӧјԁыс-лӧԍӧԁан-овмӧсјас, бур-скӧт-рӧԁ-віԇан-інјас-ԁа. Госуԁарствоӧн чукӧртӧма ыҗыԁ-&скӧјԁыс-запас. Быԁ-ногӧн отсаԍӧны креԍԏаналы | ||
| + | суԇӧԁны му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан-машінајас. Выԉ-ногӧн-креԍԏана-овмӧсјас-лӧԍӧԁны-кос-местајасын віԇӧма 70-міԉԉон-шајт. Креԍԏаыалы уҗԁыны овмӧсјас бурмӧԁны леԇӧма 140-міԉԉон-шајт. Сыыԍ-ӧпріч, гӧԉ-креԍԏаналы отсаԍны лӧԍӧԁӧма торја-касса. Шӧр-правіԏеԉство пуктӧма сетчӧ 10-міԉԉон-шајт, а местнеј-влаԍтјас бура-унаӧн-жӧ соԁталӧны. Ӧԏілаыԍ мӧԁлаӧ јӧзӧс-овмӧԁӧм-вылӧ (переселение) леԇӧма 27-міԉԉон-шајт. Воԍталӧма уна выј-вӧчан-завоԁјас, кракмал-вӧчан, чері-јај-солалан ԁа мукӧԁ-пӧлӧсӧс, кӧні креԍԏана-овмӧс-помыԍ-шеԁӧԁӧм-торјас пӧртӧны вузӧсӧ. Выԉпӧв завоԃітісны вӧԃітны клопок, шабԁі ԁа мукӧԁ-сещӧм-тор. Му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан-машінајас зев уна інӧ, јона-уна војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі. Уналаын уҗалӧны тракторӧн. Леԇӧма (гырыԍ-школајаԍыԍ) уна ԅемԉеустроіԏеԉӧс, агрономјасӧс-ԁа. Зіԉӧны ԍујны ԅемеԉнеј-учрежԃеԋԋејасӧ аԍнысӧ креԍԏанасӧ. Ԍетӧма уна-пӧлӧс-кокԋӧԁјас скӧт-рӧԁмӧԁны ԁа бурмӧԁны, унҗык вӧв лӧԍӧԁны-ԁа. Ԍура-скӧт (ӧшјас-мӧсјас) војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі унҗык-ԋін. Зіԉӧны вӧвјасӧн војна-воԇԍа-лыԁ суӧԁны. Вӧлӧԍтув-бјуԁжетјас чорыԁ-поԁувтас-вылын. | ||
| + | Уҗалыԍјас-зіԉӧмӧн ԁа Сӧвет-влаԍт-отсӧгӧн креԍԏана-овмӧсјасыԍ воӧ војна-воԇԍа-војасын-мынԁа-ԋін, ԁас-міԉԉарԁ-шајт-кымын. Поԅӧ ԁумајтны, локтан-војасӧ сіјӧ јона соԁас. Соԁас сывӧсна, мыј креԍԏана-овмӧсӧ воыԍ-воӧ уна-машіна пырӧ, ԍіктјас-грезԁјас еԉектрофітсірујтчӧны (сы-вылӧ віԇӧма-ԋјн 15-міԉԉон-шајт), креԍԏана вуҗӧны уна-вежаа-му-уҗалӧмӧ, кӧԇӧны сещӧмторҗык, кӧні мыј унҗык ԁа бурҗыка воӧ. Мӧԁар-бокԍаԋ-кӧ | ||
| + | боԍтны, војнаӧԇ уна креԍԏана-овмӧсын-воӧм-тор помешщік ԁа ԍпекуԉант-кіӧ пыріс. Сыпонԁа креԍԏана, веԍіг бур-војасӧ, пыр щыгјалісны. Ӧні, Сӧвет-влаԍт-ԁырјі, мыј креԍԏаԋін кӧԇас-пуктас, сіјӧ і аслыс боԍтас. Сывӧсна креԍԏаԋін ӧні бурҗыка олӧ, пӧттӧԇ ԁа чӧскыԁҗыка ԍојӧ-јуӧ, мічаҗыка паԍтаԍӧ-ԁа. | ||
| + | |||
| + | Промышԉенноԍԏын. Промышԉенноԍԏын меԁ-ыҗыԁторјыс вын, јӧткыԍ-бергӧԁлыԍ (двигательная) ԁа морт-вын. Капітаԉізм паԍкаліс ԁа јонміс ру-вын-вылын. Сотсіаԉізм лоӧ лӧԍӧԁӧма еԉектрічество-вын-вылын. Промышԉеыноԍԏӧн ԁа креԍԏана-овмӧсӧн-бергӧԁлыԍыс лоӧ еԉектрічество. | ||
| + | Војнаӧԇ еԉектрічествоӧн міјанын пӧшԏі ез уҗавны. Быԁ-пӧлӧс-коланторсӧ вајлісны заграԋітсаыԍ. Ԉеԋін щӧктіс лӧԍӧԁны план СССР еԉектрофітсірујтны, вынԍӧԁіс сіјӧс сјезԁ-советов-вылын, чукӧртіс бурҗык-,тӧԁыԍ-уҗалыԍјасӧс. І мыј-жӧ? — 1926-27-ԁ-воын еԉектростантсіјајас ԋоԉ-ԁа-җын-мынԁа-уна вӧчасны 1923-24-ԁ-воын-ԍерԏі, кык-мынԁа-уна војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі. Стрӧітім Волховстрој (зев-ыҗыԁ-еԉектростантсіја Волхов-ју-вылын), панім сувтӧԁны Ԁԋепрострој (Ԁԋепр-ју-вылӧ). Еԉектростантсіјајас пабрікјас-моз-жӧ воԍԍалӧны ԋе тоԉкӧ карјасын, но і ԍіктјасын, ԋе тоԉкӧ тсентрын, но і быԁ-респубԉікаын ԁа облаԍтын Сојуз-паԍтаын. Мі зіԉам регыԁҗык кыпӧԁны асԍыным овмӧс, бурмӧԁны сіјӧс војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі кӧԏ-кык-мынԁа, кокԋӧԁны олӧм уҗалыԍ-јӧзлыԍ. Колӧ, меԁ-быԁ-уҗалыԍ олас ԁолыԁа, суԇчанаҗык- | ||
| + | -ԁа ӧніја-ԍерԏі. А меԁ сіјӧ лоас, креԍԏаналыԍ вӧвјассӧ колӧ вежны еԉектріческеј моторӧн. Сіԇі велӧԁіс Влаԃімір Іԉԉіч. | ||
| + | Промышԉенноԍԏлы кынӧм-ԍумалӧм-коԃа-жӧ ломтыԍантор колӧ. Меԁ-уна ԍојӧ сіјӧ ԋерп. Гражԁанскеј-војна-ԁырјі врагјас-біа-кыщ-піын - олігӧн ломтыԍанторјасԍыԁ ԇікӧԇ пікӧ волім. Ангԉічана груԅіԋетс-меԋшевікјас (Тсереԏеԉԉі, Чхеіԁԅе, Ԁжорԁоԋі ԁа м.)-отсӧгӧн боԍтісны міјанлыԍ ԋерпа-ін, ԇікӧԇ торјӧԁісны сыыԍ. Бакуса ԁа Грозноса&-рабочејјасӧс, міјанлыԍ бур-јортјасӧс, Груԅіјаса-меԋшевікјаслӧн-слугајасыс (окранка) ангԉіјаса-короԉ-палачјаскӧԁ-ӧтув арестујталісны, лыјлісны, ловјӧн гуалісны. Сіԇі мі ԁыр ԋерптӧг олім. | ||
| + | Ізшом-перјан-ін Ԁонбасыԍ Ԃеԋікін-банԁа пазӧԁіс. Сывӧсна мыјкӧԁыра лоі ломтыԍны куш пескӧн, торфӧн, мӧскуаса-руԁ-рӧма-шомӧн ԁа с. в. Рабочејјас асланыс-зіԉӧмӧн ԁа ԍӧлӧмԍыс-уҗалӧмӧн ломтыԍанторјыԍ-щыгјалӧм регыԁӧн бырӧԁісны, мезԁісны сыыԍ. Ӧні ԋерптӧ ԁа шомтӧ војна-воԇса-војас-ԍерԏі јона уна перјӧны. | ||
| + | 1922-ԁ-воын заграԋітсаыԍ воіс міјанлы меԁ-воԇԇа шом-парԏіја, 18 1/2 міԉԉон-пуԁ. Ӧні мі шомсӧ аԍным перјам, ас-муыԍ, кык-міԉԉарԁ-пуԁыԍ-уна быԁ-воӧн. Сіјӧс аԍным сотам ԁај петкӧԁам мукӧԁ-госуԁарствоӧ: Ітаԉіјаӧ, Франтсіјаӧ, Маті-Асыввылӧ-ԁа. Ԋерпыԁ уна-жӧ шеԁӧ: аслыным тырмӧ ԁај вузалам заграԋітсаӧ. Со-ӧԁ кущӧм-уна вӧчӧма татујӧԁ 3-4-воӧн! | ||
| + | Рабочеј-вын воыԍ-воӧ пыр-жӧ соԁіс, бурміс сылӧн олӧмыс. Воыԍ-воӧ сіјӧ унҗык вӧчӧ, бурҗык-вузӧс леԇӧ-ԁа. 1923-24-ԁ-воын гырыԍ-пабрік-завоԁјасын вӧлӧма міԉԉонӧн-җынјӧн-рабочеј, а 1926-27-ԁ-воын, сӧмын-жӧ сещӧм-гырыԍ-пабрікјасын, кык-міԉԉон ԁа җынјыԍ-ԋін уна. Рабочеј соԁӧма міԉԉон-мортыԍ-уна. 1923-24-воын шӧркоԃ-нажетка-рабочејлӧн вӧлӧма 422-шајт, 1926-27-ӧԁын лоӧ 712-ш. | ||
| + | Щӧтӧ-кӧ боԍтам вузӧс-ԁӧнтӧммӧм 25%-вылӧ, 1926-27-ԁ-воын рабочејлӧн олӧмыс 1923-24-ԁ-воын-ԍерԏі кыкпӧв бур. | ||
| + | Та-ԁінӧ нӧшта колӧ соԁтыны уна-пӧлӧс-сотсіаԉнеј-страковка: шојтчан-керка (дом отдыха), бурԁӧԁчӧм, отсӧг рушкуа-нывбабајаслы ԁа кагалы, јаԍԉіјас ԁа м.-т. Сотсіаԉнеј-страковка-ԍетны 1926-27-воын быԁ-тӧлыԍ-вылӧ лӧԍӧԁӧма квајтымын-віт-міԉԉон-шајтӧн. Му-паԍтаын, міјанын-кынԇі, ԋекущӧм-госуԁарствоын-на абу рабочеј-креԍԏаналы сещӧм-шојтчан-керкајас, кӧні уҗалыԍјасӧс јона ԁӧԅӧрітӧны. СССР ӧніјавыјӧн ӧтнасӧн песԍӧ-тӧжԁыԍӧ став-уҗалыԍ-понԁа. Сіјӧ — мувыв-уҗалыԍлӧн горт, ас-му (отечество). | ||
| + | Рабочејјас, на-понԁа-тӧжԁыԍӧмыԍ, јона-бура мынтӧны Сӧвет-влаԍтлы: уна вӧчӧны. 1923-24-ԁ-воын пабрік-завоԁјасын вӧлі вӧчӧмаӧԍ ставсӧ віт-міԉԉарԁ-шајт-ԁон, а 1926-27-ԁын — ԁасӧԏі-міԉԉарԁ-шајт-ԁон. Креԍԏана-рабочејлы-колан-кӧлуј кујім-мынԁа-уна ӧні леԇӧны. Сеԍԍа вӧчӧны уна-машінајас, струментјас ԁа с. в. Став-вӧчӧмыс војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі унҗык-ԋін, сытујӧԁ воԇӧ-ԋін тувтчім. | ||
| + | Сіԇ-жӧ бура-уна-вӧчӧма тујјас-бурмӧԁӧм-куԅа (тујјассӧ, паракоԁјас, паравозјас &,вагонјас ԁа с. в.). | ||
| + | |||
| + | Сотсіаԉізм-паԍкалӧмын, асторјӧга-вузаԍыԍјаскӧԁ ԁа кулакјаскӧԁ-венԅӧмын-ԁа. Татујӧԁ міјан уна-жӧ-ԋін вӧчӧма. Уҗалан ногјас інԁіс Ԉеԋін. Ӧтарԍаԋ, проԉетаріат-кіын-кутан-сотсіаԉіԍԏіческеј-промышԉенноԍԏ, банкјас, тујјас. Мӧԁарԍаԋ, креԍԏана-овмӧс-ӧтувтӧм. Кооператсіјајас-понԁа ԍікт јонмӧ, паԍкӧԁчӧ-быԁмӧ; креԍԏана аскостас топыԁҗыка ԍуртчӧны, ӧтувја-уҗалӧмјас лӧԍӧԁӧны. Ӧтувтчӧны гӧԉ-креԍԏаԋін шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаԋінкӧԁ ԁа ӧтвылыԍ отсаԍӧны рабочејлы. Сотсіаԉіԍԏіческеј госуԁарственнеј ԁа коопераԏівнеј овмӧсјас топыԁа ԍуртчӧны мӧԁа-мӧԁыскӧԁ, ԉічкӧны непманӧс ԁа кулакӧс — ԉазӧԁасны најӧс. Олӧм петкӧԁлӧ, Ԉеԋінлӧн-кывјасыс збыԉ вӧлӧма, ставыс сіԇі мунӧ. | ||
| + | 1926-27-ԁ-воын кооператсіјајаԍыԍ со-кущӧм-бурјас-ԋін тӧԁчӧны. Уҗԁыԍан-коопераԏів Сојуз-паԍтаын ԁас-ԍурс, ԁас-міԉԉон-гӧгӧр-шԉен сетчӧ ӧтувчӧмаӧԍ. Кустарно-промыслӧвеј-кооператсіја ӧтувтӧ квајтԍо-ԍурс-кустарӧс; вузӧсыс налӧн квајтԍо-міԉԉон-шајт-ԁон. Меԁԍа-јона паԍкаліс овмӧс-кыпӧԁан-кооператсіја (сельско-хозяйственная), уна аслыс-пӧлӧс-шӧр-правԉеԋԋеӧн (хԉеботсентр, ԉнотсентр, маслотсентр, плоԁовінсојуз, картупеԉ-сојуз ԁа с. вԇ Овмӧс-кыпӧԁан-кооператсіјаын лыԃԃыԍԍӧ квајт-міԉԉон-шԉен. Вузӧсыс воӧн бергӧԁчӧ міԉԉарԁ-шајт-ԁон. Потребіԏеԉскеј-кооператсіјалӧн пӧшԏі быԁ-ԍіктын і грезԁын лавка. Ԍіктса-лавкаыс лыԃԃыԍԍӧ ԍіԅімԁас-ԍурсыԍ-уна, ԁаскык-міԉԉон-пајшщік-шԉенӧн. 1926-27-ԁ-воын вузӧсыс бергӧԁчас ԁас-міԉԉарԁ-шајт-гӧгӧр. Став-вузӧсыс респубԉікајас-Сојузын вонас бергӧԁчас | ||
| + | пӧшԏі кыԅ-ԋоԉ-міԉԉон-шајт-ԁон, сіԇ-кӧ, інӧ, потребкооператсіја - бергӧԁӧм лоӧ 40% став-вузӧс-бергӧԁӧмас. | ||
| + | Правіԏеԉство-тӧжԁыԍӧмӧн ԁа уҗалыԍјас-зіԉӧмӧн кооператсіја госуԁарствоса-вузаԍӧмкӧԁ асторјӧга-вузаԍыԍӧс ӧтарӧ зырӧны. Асторјӧга-вузаԍыԍлы меԁ-барышнӧ вузаԍны чукӧрӧн, гырыԍ-парԏіјаӧн. Вузаԍӧны, ԃерт, і ічӧԏікаӧн, коԁі мыј корыштас, сӧмын сіјӧ абу ківыв налы: рӧскоԁнӧ. Важӧн озырҗыкјас езҗык і зіԉны ічӧԏікаӧн-вузаԍны, ӧні-тај лоі-а, ԋевеԉаыс щӧктіс-ԁа. Ӧні гырыԍ-парԏіјаӧн-вузаԍыԍ асторјӧга-вузаԍыԍыԁ зев-ԋін еща. Став-вузӧс-бергӧԁчӧм-ԁонын на-пај-вылӧ воӧ сӧмын 9%; 91% уԍӧ кооператсіја ԁа госуԁарство-вузаԍӧм-вылӧ. Тајӧ чукӧрӧн, парԏіјаӧн-вузаԍӧмын. Ічӧԏікаӧн-вузаԍӧмын вежԍӧмыс ыҗыԁкоԃ-жӧ. 1923-24-ԁ воын ічӧԏікаӧн-вузаԍыԍ асторјӧга-вузаԍыԍ-пыр бергӧԃчіс 90%-вузӧс, а ӧні мунӧ сӧмын 35%. Понԁам наԃејтчыны, кооператсіја регыԁӧн ԇікӧԇ сіјӧс ԉукыштас — бырӧԁас. Колӧ нӧшта віԍтавны, пабрік-завоԁјасын капітаԉіст-кӧԅајін сӧмын 5%. Тӧԁӧмыԍ, сені непман кулаккӧԁ быԁ-ногыс грабітӧны, песԍӧны озырмӧԁчыны уҗалыԍ-јӧз-гӧрб-вылын. Јешщӧ кымынкӧ-во бура-вежӧралӧмӧн чорыԁа коԍаԍыштам накӧԁ ԁај вермам гагјасӧс. Колӧ зелтчывны, став-выннымӧс пуктыны јонмӧԁны сотсіаԉіст-промышԉенноԍԏ, кооператсіја-ԁа. Коммуԋіст-парԏіја Сӧвет-влаԍткӧԁ вӧчісны план гырыԍ-пабрік-завоԁјас воԍтавны. Леԇасны најӧс, вузӧсјас соԁӧны. Колӧ міјанлы зіԉны асшӧр-вузӧсӧн овны, заграԋітсаыԍ-вајтӧг. Колӧ зіԉны ԍетны креԍԏаԋінлы быԁ-пӧлӧс ԍојан, паԍкӧм-кӧмкот, быԁ-пӧлӧс-ԁозмук, струментјас, машінајас, му-вынԍӧԁанторјас ԁа с. в. | ||
| + | Колӧ міјанлы аслыным велӧԁчыны вӧчны машінајассӧ, еԉектростантсіјајас, паракоԁјас, паравозјас ԁа с.в. Сіјӧ рабочејјаслы уҗ. Мӧԁарԍаԋ, колӧ ӧтувтавны креԍԏана-овмӧсјас. Колӧ отсавны воԍтыны машіннеј-тӧварішществојас, выј-вӧчан-завоԁјас, ӧтласа-шабԁі-керан-інјас ԁа мукӧԁ-пӧлӧс-тӧварішществојас. Отсаԍны ставнымлы ԍӧмӧн, бур-мывкыԁӧн, уҗјас-вылын-тујԁӧмӧн ԁа мукӧԁ-ног. Став-выныс міјан ӧтувтчӧмын: ӧтув уҗавны, ӧтув коԍаԍны. | ||
| + | Сотсіаԉізм паԍкалас ӧтувја-уҗалӧмӧн, кооператсіја-отсаԍӧмӧн. Колӧ лӧԍӧԁны ԍіктјасӧ ӧтласа-пӧжаԍан-ін, ԍојан-јуан-ін, песлаԍан-ін ԁа с. в. | ||
| + | |||
| + | Велӧԁчӧмын, ӧтувчӧмын-ԁа. Бур-сотсіаԉістӧн-кӧ кӧсјан лоны, колӧ велӧԁчыны. Сар-ԁырјі рабочеј-креԍԏанаӧс ез велӧԁны, полісны најӧ ԍуԍмӧмыԍ, збојмӧмыԍ-ԁа. Велӧԁчытӧм ԁа пемӧстујын-олӧм коԉі міјанлы сар-правіԏеԉствоԍаԋ. Ез-ӧԁ веԍ Ԉеԋін-јорт унаыԍ шулы, міјанлы-пӧ нӧшта ревоԉутсіја колӧ вӧчны, куԉтура-ревоԉутсіја. Міјанлы колӧ зіԉны ԍуԍмыны, тӧлкԍавны, унҗык тӧԁны, унҗыктор кужны вӧчны. Сіјӧ-кӧ оз ло, рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт-јылыԍ ԋемтор і ԍорԋітны. Мыј бурыс, уна-міԉԉон-морт-кӧ морт-права аслыныс шеԁӧԁісны, а аԍныс пемыԁӧԍ, велӧԁчытӧмӧԍ, унаыԍ оз тӧԁны ԋі оз вежӧравны мыј кыԇі вӧчны, кокԋіа-шеԁӧԁчӧны враг-тывјӧ — пӧрјалӧмӧ. Проԉетаріат-ԃемокраԏіја (абу буржуазнеј — сіԍ-кока, а настӧјашщеј проԉетаріат-ԃемокраԏіја) лоӧ сіјӧ, кӧні став-уҗалыԍыс пуӧ-велӧԁчӧ, уҗалӧ быԁ-общественнеј-уҗын. | ||
| + | Јӧзӧс-југԁӧԁан-уҗ-нуӧԁыԍ-коміссаріат (Наркомпрос) ԁа гырыԍ-јӧз-пӧвсыԍ-пемыԁлун-бырӧԁан-Ԉеԋін-ԋіма-общество (ОДН) ревоԉутсіјалы зев- | ||
| + | -ԋін уна вӧчісны. Мӧскуа-коԃ-губерԋајасын пӧшԏі став-јӧзсӧ-ԋін велӧԁӧма. Быԁлаын, ԁажӧ меԁ-бокі-,меԁ-ылі-грезԁјасын велӧԁӧны грамотаӧ гырыԍӧс: нывбабајасӧс і мужщінајасӧс. Велӧԁчӧмыԍ зев-ыҗыԁ-бур. Велӧԁчӧм-мортлӧн-пӧ ԍінвоԇыс воԍса, шулӧмаӧԍ ԁажӧ важ-јӧз, велӧԁчытӧмјас. Најӧ ԁа велӧԁчӧмыԍ бурсӧ вӧлӧм тӧԁӧны, каԅавлӧмаӧԍ. Зев — ԋін-јона колӧ грамотаыԁ нывбабалы: сіјӧ-ӧԁ мам, быԁтӧ посԋі-гражԁанаӧс. А быԁтыԍӧмыԁ ој-јој-ыҗыԁ-уҗ, уна-тӧԁӧм сетчӧ колӧ. | ||
| + | Велӧԁчӧм-нывбабаыԁ — велӧԁчӧм-робоԏԋіча, велӧԁчӧм-куԉтураа-јорт, гражԁанка — сотсіаԉізм-лӧԍӧԁыԍ, бур-коԍаԍыԍ капіталкӧԁ. Сіјӧ тӧԁӧ, кущӧм-тор кыԇі вӧчны, уҗыс сылӧн ӧԁјӧнҗык соԁӧ ԁај аслыс кокԋіԁҗык. Сіјӧ тӧԁӧ, кӧні кыԇі олӧны, мыј уҗалӧны; вежӧралӧ, кыԇі аслыс бурҗыка овны, кущӧм-овмӧс лӧԍӧԁны: вежӧралӧ олан-ногјас, уҗ-нуӧԁан-ногјас-ԁа, отсалӧ мывкыԁнас ԁа тӧԁӧмнас бурҗык-олӧм-лӧԍӧԁны ԁа с. в. | ||
| + | Нывбаба-кост-уҗ, меԁԍа-ԋін Асыввылын, кӧні меԁбӧрја-војасӧԇ нывбабајас олісны кык-кӧрт-чеп-кыщ-піын (капітал ԁај ас-мужік-кабырјасас), зев-ыҗыԁ-історіческеј-тор. Колӧ зіԉны сіјӧ-уҗсӧ воԇӧ нуӧԁны, паԍкӧԁны. Ӧԁ нывбаба му-вылын зев-уна: җын-мынԁа став-олыԍ-піас. | ||
| + | Зев-колантор комсомол ԁа піоԋер-пӧвсын ӧні кущӧм уҗ-нуӧԁӧны. Велӧԁчӧны посԋі-чеԉаԃ школаӧ-ветлытӧг-на јещщӧ, велӧԁчӧны гырыԍҗыкјас ічӧт-школаын, шӧркоԃын, рабфакјасын, вузјасын. Быԁмӧны, велӧԁчӧны, јешщӧ велӧԁчӧны-ԁај 140-міԉԉон-уҗалыԍ-морт Сӧвет-странаын. | ||
| + | Рабочеј-креԍԏана велӧԁчӧны овны, олӧм-лӧԍӧԁны, щӧщ велӧԁчӧны і коԍаԍны. Најӧ тӧԁӧны, капітаԉістјас міјан-вылӧ јона піԋсӧ јірӧны. Сіјӧ і | ||
| + | віԁчыԍ, корја ԉок-ԅверјас-моз уԍкӧԁчасны. Нӧшта-ӧԁ он тӧԁ, коԁар-бокԍаԋ уԍкӧԁчасны: пежјасыԁ гӧгӧр кыԋјалӧны, быԁлаын емӧԍ. Сывӧсна быԁлаын — бокі-карјасын, шӧрын — лӧԍӧԁам мі бур-,ыҗыԁ-ԍӧлӧма-ревоԉутсіја-віԇыԍјасӧс — рабочеј-креԍԏана-Гӧрԁ-арміја. Сытујӧԁ міјан-уҗ зев бура ԁа шыԉыԁа мунӧ, ԋекущӧм пыкԍӧм ԋі венԍӧм оз овлы. Јона отсалӧны уҗалыԍјас лӧԍӧԁны сынӧԁӧԁ-лебалан-флот. | ||
| + | Меԁ-јона став-імперіаԉіст пыщԍыс пыр повԅӧԁлӧ міјанӧс меԁ-муԃер, ԉок ԁа пеж-оласа ангԉіјаса-буржуј. Ӧԏі-му абу, кӧн сіјӧ оз војујт. Быԁлаыԍ куралӧ-грабітӧ. Сіјӧ топӧԁӧма, уҗӧԁӧ ас-вылас јегіпԏаԋінӧс, турокӧс, арабӧс, інԁусӧс, мусуԉмаԋінӧс, ԋегрӧс, кітајетсӧс ԁа с. в. Ем-кӧ кӧнкӧ ӧружјӧтӧм-морт, грабіԏеԉ-ангԉічаԋін-лорԁ сені-ԋін, куԉӧ сылыԍ кусӧ. Окԏабрса-ревоԉутсіја — Рытыввывса ԁа Асыввывса-уҗалыԍјаслӧн Сӧвет-сојуз-мамыс, Комінтерн, места-вывса-коммуԋіст-парԏіјајас-ԁа чуксалӧны пӧкӧрітӧм-раб-јӧзӧс мезԁыԍны кырнышјас-гыжјыԍ, лӧԍӧԁны аслыныс выԉ-ԁолыԁ-,-шуԁа-олӧм. Ԉок-ԅверјас кылӧны-ԋін, муыс на-кок-улын вӧрԅіс, регыԁӧн уԍасны пыԁӧстӧм-гуранӧ, — јешщӧ јона скӧрмісны СССР-вылӧ, сіԇі еԍкӧ і пурыштасны сіјӧс, чашјасны. Быԁԍама-ногыс корԍӧны помка војна пестыны рабочеј-креԍԏанакӧԁ, мырԃԃыны на-кіыԍ влаԍт ԁа ԍетны сіјӧс важ-помешщік-капітаԉістјаслы, кԋаԅјаслы, короԉјаслы-ԁа. | ||
| + | Міјанлы јона колӧ віԇны ԁа ԁӧԅӧрітны Гӧрԁ-арміјаӧс, нӧшта вынԍӧԁны сіјӧс-ԁа. Став-уҗалыԍлы колӧ отсавны віԇны Сӧвет-респубԉікајас. | ||
| + | Сіԇ-жӧ пыр уҗалысјасӧс чежмӧԁлӧны, кыскӧны уҗ-вылӧ ԁа велӧԁӧны уҗавны уна-пӧлӧс-учреж- | ||
| + | ԃеԋԋејасын. Кымынлаӧ-ӧԁ ӧні бӧрјӧны уҗавны рабочеј-креԍԏанаӧс, велӧԁӧны најӧс быԁтор вежӧравны, артавны, тӧԁны, вӧчны буртор став-јӧзлы. Сӧветјасын ԁа сӧвет-берԁса-коміԍԍіјајасын кык-кујім-міԉԉон-воԇын-муныԍ-рабочеј-креԍԏана уҗалӧны. Профсојузјасын ԁас-міԉԉон-гӧгӧр-шԉен, быԁ-пӧлӧс-кооператсіјаын — 25-80-міԉԉон; сен сеԍԍа нывбаба-кост-уҗалӧм-ԁа, комсомол-ԁа, піоԋер-ԁа, Осоавіахім, ОДН, пабрік-завоԁса-совешщаԋԋејас-ԁа. Ставнысӧ најӧс ас-бӧрԍаыс нуӧԁӧ міԉԉон-шԉена-коммуԋіст-парԏіја. Став-тащӧм-общественно-поԉіԏіческеј овмӧс-бурмӧԁан ԁа куԉтура-кыпӧԁан-оргаԋізатсіјајасыс губка-моз кыскӧны ас-пыщкас быԁ вежӧра, аԍсӧ-морттујӧ-пуктыԍ-уҗалыԍӧс. Таԇі, со, ӧтув-уҗалӧмӧн, јонмӧ рабоче-креԍԏанскеј влаԍт, паԍкалӧ проԉетаріат-куԉтура. | ||
| + | |||
| + | Натсіонаԉнеј-респубԉікајас-лӧԍӧԁӧм. Сојуз-ԁа. | ||
| + | |||
| + | Быԁ-госуԁарствоын ем аслысԍама ас-ԍорԋіа-јӧз. Зев-ԋін уна сещӧмыс міјанын, Сӧвет-муын. Ԋекытӧні сещӧм-јӧз-кост-оланног сещӧм-бура абу лӧԍӧԁӧма, кыԇі Сӧвет-Сојузын. Капітаԉіст-госуԁарствојасын став-јӧз-вылас ыҗыԁалыԍјасыс буржујјас. Налы колӧ, меԁ еԍкӧ посԋі-котыра ас-ԍорԋіа-јӧз мӧԁа-мӧԁыскӧԁ пыр зычітісны ԁа пурԍісны. Најӧс нароԍнӧ мӧԁа-мӧԁ-вылас уԍӧԁӧны, меԁ кокԋіԁҗык быԁ-пӧлӧс-ԍорԋіа-јӧзӧс торјӧн грабітны ԁа нарԏітчыны на-вылын. Јона віԇӧны најӧс ӧтувтчӧмыԍ. Сарскеј-Роԍԍіјаын унҗык-олыԍыс вӧлі увтыртӧм посԋі-котыра ас-ԍорԋіа-јӧз. Налӧн ԋекущӧм-права ез вӧв. Мукӧԁсӧ, олӧмыԍ-јона-коԉӧм-јӧзӧс, пӧшԏі велӧԁчытӧмјасӧс, шуам, кіргізјасӧс, башкірјасӧс, калмыкјасӧс ԁа м., віԇісны рабтујын, ԇікӧԇ најӧс рӧзӧрітісны, щыг віісны. | ||
| + | Сӧвет-влаԍт вӧвлытӧм-бур ас-ԍорԋіа-јӧзлы вӧчіс: став-уҗалыԍ-јӧзсӧ, кӧԏ-кущӧм-ԍорԋіа сіјӧ, быԁ-пӧлӧс-праваӧн ӧткоԃаліс. Быԁ-посԋі-котыра ас-ԍорԋіа-јӧзлы ԍетіс права лӧԍӧԁны аслыныс олӧм кыԇі налы колӧ, кӧԏ-пӧ ԇікӧԇ торјӧԁчӧј мукӧԁ-јӧзыԍ. Сӧвет-влаԍт збыԉыԍ, олӧмас петкӧԁліс, мыј рабочеј-креԍԏана-муын абу ԁај оз вермы лоны мукӧԁ-ԍорԋіа-јӧзӧс-нарԏітӧм, увтыртӧм. Мӧԁарӧ, быԁ-посԋі-котыра-ас-ԍорԋіа-јӧзлы ԍетӧма вӧԉа торјӧԁчыны автономіјаа-облаԍтӧ — аслыныс ас-олӧмӧн веԍкӧԁлыны, кыпӧԁны-бурмӧԁны овмӧссӧ кыԇі аслыныс колӧ, воԍтавны школајас ԁа велӧԁны сені ас-кыв-вылын, лӧԍӧԁны суԁ ԁа гіжны ԋігајас ас-кыв-вылын-жӧ, воԍтавны быԁ-пӧлӧс рабочеј-креԍԏаналы-колан-учрежԃеԋԋејас. Став-уҗсӧ сені нуӧԁны бара-жӧ ас-кыв-вылын, меԁым рабочеј-креԍԏаналы ставыс гӧгӧрвоана вӧлі, верміс вежӧравны, вочакыв-віԇны кор колӧ-ԁа. Кущӧмкӧ-облаԍтын-кӧ асшӧр-ԍӧм оз суԇԍы овмӧс-нуӧԁны, шӧр-правіԏеԉство налы отсалӧ: јукӧны Сојуз-ԁокоԁыԍ. Ԋекущӧм облаԍт оз ӧтԁортны, отсаԍӧны ставныслы ӧтмоза. Быԁлаыԍ зіԉӧны бурмӧԁны-паԍкӧԁны уҗалыԍ-јӧз-овмӧс: креԍԏана-овмӧс, промышԉенноԍԏ-ԁа. Коԍтӧны ԋурјас ԁа васӧԁ-інјас, кӧтӧԁӧны кос-інјас. | ||
| + | Коԉӧмаҗык облаԍтјас еԉектофітсірујтӧны. Воԍталӧны сетчӧ пабрік-завоԁјас, тујјас. Саԃмӧԁӧны, чуксалӧны вежӧра-олӧмӧ ԍԏепјасын, тунԁраын ԁа тајгаын-олыԍ меԁ-пемыԁ-,вӧј-јӧзӧс. Кыјԍыԍ-вӧралыԍјас, местаыԍ-местаӧ-ветлӧԁлыԍ-скӧтвіԇыԍјас, черікыјыԍјас, му-берԁӧ-боԍтчыԍјас-і, — ставныс ӧтувтчалӧны сӧветјасӧ, коопераԏівјасӧ, пемыԁлун-бырӧԁан-обществојасӧ ԁа с. в. Меԁ-пемыԁ-пеԉӧсас Сојузын пырӧ еԉектрічество-југӧр, сутугатӧм-ра- | ||
| + | ԃіо ԁа боԉшевік-Ԉеԋінлӧн чукӧстчӧмыс. Сіјӧ корӧ јӧзӧс веԍкӧԁчыны, велӧԁчыны, ӧтувтчыны ԁа, рабочеј-класс-велӧԁӧм-ногӧн, лӧԍӧԁны аслыныс выԉ,-ԁолыԁҗык-олӧм. | ||
| + | Проԉетаріат-программа-ԍерԏі-жӧ лӧԍӧԁӧма Сӧвет-Сојуз. Сетчӧ пырӧ квајт-респубԉіка: РСФСР, 100,5-міԉԉон-олыԍӧн; УССР, 28,5-міԉԉон-олыԍӧн; БССР, 4,9-міԉ.-олыԍӧн; ЗСФСР, 5,8-міԉ.-олыԍӧн; Узбекса ССР, 5,5-міԉ. олыԍӧн; Туркменса ССР, 1.000.000-олыԍӧн. | ||
| + | РСФСР-ын 44-губерԋа, 4-торјӧԁӧм-облаԍт (Урал, Вој-Кавказ, Ԍібыр, Ылі-Асыввыв-ԁа). 23-автономіјаа ССР ԁа автономіјаа облаԍтјас: Башкірскеј АССР, Бурато-Монгоԉскеј, Ԁагестанскеј, Казакскеј, Кареԉскеј, Крымскеј, Волгапӧвсса-ԋеметсјаслӧн АССР, Татарскеј, Чувашскеј, Јакутскеј, Вотскеј, Калмытскеј,Кара-Калпакскеј, Кіргізскеј, Комі, Марі, Ојратскеј, Аԁыгејскеј, Інгушскеј, Кабарԃіно-Балкарскеј, Карачајево-Черкесскеј, Вој-Оԍеԏіја ԁа Чеченскеј. Тајӧ-став-пыщкас меԁ-ічӧт-облаԍт Інгушіја, 69.000-олыԍӧн. Меԁ-ыҗыԁыс — Казакскеј, 5.000.000-олыԍӧн. Сы-бӧрын олыс-ԍерԏіыс Тотара-автономіјаа-облаԍт, 2.800.000-олыԍӧн; Башкіріја — 2.400.000-олыԍӧн. Став-автономіјаа-респубԉікаас ԁа облаԍԏын 18.000.000-уҗалыԍ-морт. Ставнысӧ најӧс Сӧвет-влаԍт мезԁіс капітал-кабырыԍ ԁа коріс уҗавны ӧтув, выԉ-олӧм-лӧԍӧԁны. Торјӧԁӧм ԋоԉ-облаԍтын (Урал, Кавказ, Ԍібыр ԁа Ылі-Асыввыв) олӧны 66,5-міԉԉон-морт. Сіԇ-кӧ, 44-губерԋаын РСФСР-ын олӧны 62-міԉԉон-морт, 45% Сојуз-паԍта-олыԍыԍ. ССР-Украінаын торјӧԁӧма автономіјаа ССР Молԁавіја. Сыкӧԁ ортча Румыԋіја. Румыԋіја топӧԁӧма Бессарабіјаӧс, пычкӧ сылыԍ став-вын-ебӧссӧ, озырлунсӧ; рабочеј- | ||
| + | -креԍԏанасӧ рабӧ пӧртӧма, пыр кыјӧԁӧ на-бӧрԍа, арестујталӧ-ԁа. А ортча-олыԍјас — украіԋетсјас молԁаванакӧԁ — Сӧвет-Сојузын олӧны, аԍныс гражԁана, вӧԉаыԍ уҗалӧны, бурмӧԁӧны асԍыныс олӧмсӧ, овмӧссӧ-ԁа, велӧԁчӧны-і. Поԉшаын Пілсуԁскеј уҗалыԍ-украіԋетсјасӧс, белоруссјасӧс-ԁа, оз-жӧ морттујӧ пукты. Сені најӧс веԍкыԁа грабітӧны: топӧԁӧмаӧԍ — оз леԇны вӧԉаыԍ уҗавны ԋі ԍорԋітны. Арестјас оз і куслыны ыҗыԁа. УССР-жӧ ԁа БССР торја-респубԉікајас, аԍныс, кыԇ кужӧны, асԍыныс олӧмсӧ лӧԍӧԁӧны. Ас-окота-ԍерԏіыс најӧ пырісны Сӧвет-Сојузӧ шԉенӧ. | ||
| + | Кавказсајса (Закавказская) СФСР-ын со-кущӧм-автономіјаа-респубԉікајас: Аԅерԁбејԁжан, Армеԋіја ԁа Груԅіја. Аԅерԁбејԁжанӧ пырӧны: а) автономіјаа ССР Накічеваԋ ԁа б) автономіјаа-облаԍт Нагорныј Карабак; Груԅіјаӧ — а) ССР Абкаԅіја, б) ССР Аԁжарістан ԁа в) автономіјаа-облаԍт Југо-Оԍеԏіја. Кавказын олыԍыс зев-уна-пӧлӧс. Сар-ԁырјі најӧ пыр зычітісны аскостаныс, унаыԍ коԍаԍісны, прамеј-војна-коԃ вӧвлі. Меԁԍа-ԋін армјана тотаракӧԁ ез лӧԍавны. Сіԇі-жӧ олісны кавказса-војтыр аскостаныс ангԉічана-ԁырјі, кор ыҗыԁалісны сені јеҗыԁ-меԋшевікјас. Пурԍісны Груԅіја Армеԋіјакӧԁ, Груԅіја Аԅербејԁжанкӧԁ; мӧԁа-мӧԁсӧ војнаӧн повԅӧԁлісны. Ӧні, Сӧвет-влаԍт-ԁырјі, став-кавказса-уҗалыԍ-војтырыс ӧтвылыԍ песԍӧны лӧԍӧԁӧны выԉ-олӧм ас-респубԉікајасас. Вӧтлісны најӧ буржуј-помешщікјасӧс, кԋаԅјасӧс, кулакјасӧс, меԋшевікјасӧс, ангԉіјаса-буржуј-агентјасӧс-ԁа. Бырі щӧщ накӧԁ зычітан-помка кавказса-уҗалыԍ-јӧзлӧн, мӧԁа-мӧԁ-вылас-воӧм-ԁа. | ||
| + | Немӧвејја-тӧртӧм-јӧз (немыс ез лӧԍавлыны мӧԁа-мӧԁыскӧԁ, пыр зычітісны), ӧніја Узбек ԁа Туркмен-респубԉікајас, олӧны вокјас-моз, ӧтувја-уҗ нуӧԁӧны. Тајӧ петкӧԁлӧ, мыј уҗалыԍјас мӧԁа-мӧԁыскӧԁ зев-бура ԁа шыԋітӧма& вермӧны овны. | ||
| + | Міјан-вылӧ-віԇӧԁӧмӧн капіталтіст-госуԁарствоса-уҗалыԍјас, меԁԍа Ангԉіјаса ԁа Франтсіјаса-рабочејјас, велӧԁчасны выԉ-ногӧн лӧԍӧԁны олӧм асланыс-госуԁарствоын, мезԁасны колоԋіјаса-јӧзӧс нарԏітӧмыԍ, понԁасны віԇны најӧс вокјасӧс-моз. Рабочејјаслы колӧ боԍтны влаԍтсӧ ас-кіас, вӧтлыны јӧз-гӧрб-вылын-олыԍ-,вір-пычкыԍ-капітаԉіст-помешщікјасӧс, мунны Сӧвет-Сотсіал-Респубԉікајас-Сојуз-тујӧԁ. | ||
| + | |||
| + | СССР-јӧз-кост-олӧм. Гражԁанскеј-војна-помаԍӧм-бӧрын, кор став-белејсӧ раммӧԁісны, вӧтлісны Сӧвет-муыԍ, мукӧԁ-госуԁарствоса-правіԏеԉјас ԋӧжјӧԋікӧн, мӧԁа-мӧԁ-бӧрԍаыс, понԁісны пыԃԃі пуктыны Окԏабрса-ревоԉутсіја-правіԏеԉствоӧс, панісны накӧԁ ԍорԋіјас. Мукӧԁыс ез ԁругӧн сывылӧ ԍетчыны, ԁыр пыкԍісны. Најӧ ас-муас ԍібӧԁісны ІІ-Інтернатсіоналса-сотсіал-ԃемократјасӧс, велӧԁісны најӧс, кычі-піјанӧс-моз, кывзыны налыԍ ԁа вӧчны, мыј щӧктасны. Мӧвпалісны сіԇі-жӧ ԋӧбны налы-служітны боԉшевікјасӧс. Сіԇі мӧвпалісны, сіԇі і уҗалісны муԃерҗык буржуј-нырщікјас, мошеԋԋік Ллојԁ-Ԁжорԁжјас. Горшҗык-нӧшјурајас корісны војна СССР-кӧԁ. А вузаԍыԍјас промышԉеԋԋікјаскӧԁ мӧԁарӧ кыскісны: налы вӧлі колӧ міјанкӧԁ-ԋӧбаԍӧм-вузаԍӧм. Наркомінԃеллы (ортсыса-уҗ-нуӧԁан-коміссаріат) зев-ԍӧкыԁ вӧлі сіјӧ-војасӧ коԍаԍӧм-сорӧн нуӧԁны уҗсӧ. Ӧні сіјӧ гылыԁаҗык мунӧ. Бӧрја-5-6-воас гырыԍ-капітаԉіст-госуԁарствојас, мӧԁа-мӧԁ-бӧрԍаыс, СССР-ӧс пон- | ||
| + | ԁісны пыԃԃі пуктыны, ԍорԋітны сыкӧԁ праваа-госуԁарствокӧԁ-моз. Сӧмын-тај Амеріка мыјкӧ ышԋасӧ-на-а, Сӧвет-правіԏеԉствоӧс оз правіԏеԉство-пыԃԃі віԇ. Ачыс еԍкӧ вузаԍӧмӧн міјанкӧԁ зев-ԋін јона ԍуртчӧма-ԁа. | ||
| + | Тајӧ-став-вӧснаыс міјан паԍкаліс вузаԍӧм-ԋӧбаԍӧм мукӧԁ-госуԁарствојаскӧԁ, крепаммӧԁіс міјанӧс ӧтсӧгласа-олӧм-понԁа (за мир)-коԍын. Меԁым лӧԍӧԁны сещӧм-ӧтсӧгласа-олӧмсӧ, віԁчыԍны выԉ-војнајасыԍ-ԁа, мі ԍорԋітім капітаԉіст-госуԁарствоса-правіԏеԉјаскӧԁ, лӧԍӧԁчім накӧԁ, кыԇі вӧлі міјанлы поԅӧ. Лӧԍӧԁчам накӧԁ, а аԍным пыр тӧԁвылын кутам: буржујыԁ-ӧԁ міјан-враг, ԁругыс — став-капітаԉіст-странаса-рабочеј-класс ԁа колоԋіјаса пыԇыртӧм-нарԏітӧм-уҗалыԍјас. Мі секі тӧԁім, ԁај ӧні тӧԁам, Окԏабрса-ревоԉутсіјаыԁ му-паԍта-ревоԉутсіјалӧн воԇԇа-помыс — нырыс. Кытчӧԇ оз бырны міјан-гӧгӧрыԍ капітаԉіст-ыҗыԁалыԍјас, пыр лоӧ војнаыԍ віԁчыԍны, он тӧԁ каԁсӧ ԋі інсӧ, кор кырнышјас уԍкӧԁчасны. Со-тај-нӧ ангԉічана-ԉок-ԅверјас (ез уҗалыԍјасыс-а, буржујјасыс) ԋеважӧн мыј вӧчыштісны: Пекіныԍ ԁај Лонԁоныԍ міјан-преԁставіԏеԉствонымӧс пазӧԁісны. Кітајӧ ыстісны војска, СССР-кӧԁ ԁугԁіс волыԍны, кресталіс вузаԍӧм-ԋӧбаԍӧм-јылыԍ лӧԍӧԁчӧм-артмӧԁчӧм. Песԍӧны пестыны выԉ-војна. Став-врагыс мырԍӧны ӧтвылыԍ нырыштны Сӧвет-влаԍтӧс. А налы-воча зев-јон-оргаԋізатсіја міјан ем: мувыв-рабочеј, ревоԉутсіоннеј-креԍԏана ԁа Асыввыв-уҗалыԍјаслӧн ӧтувтчӧм. Му-паԍта-ревоԉутсіја Окԏабрӧн-шеԁӧԁӧм-тор помӧԇ крепаммӧԁас. | ||
| + | Мувыв-уҗалыԍлӧн, став-рабочеј-креԍԏаналӧн секі лоӧ ӧԏі Сотсіаԉіԍԏіческеј Сӧвет-Респубԉікајас Сојуз. | ||
| + | Кывбӧр. | ||
| + | |||
| + | Віԇӧԁлам-кӧ бӧрӧ, ԁумыштам ставсӧ, мыј вӧчӧма ԁас-воӧн Окԏабрса-ревоԉутсіја-бӧрын, СССР-са, ԁажӧ мувыв-рабочеј-креԍԏаналы ем мыјӧн ошјыԍны. Квајтӧԁ-јукӧн-му рабочеј-креԍԏана-влаԍт-улын. Сені ӧні важ-олӧмӧн-веԍкӧԁлан-ногјаслӧн веԍіг вуҗӧрыс абу. Став-помешщік-капітаԉістсӧ вужнас і бӧжнас вӧтлӧма, белејјасӧс вермӧма, банԃітјасӧс лӧԋӧԁӧма. Мукӧԁ-госуԁарствоса-капітаԉістјаслыԍ СССР-вылыԍ лапајассӧ вештӧма, мыј кӧсјісны боԍтны міјанлыԍ, ез вермыны. Лӧԍӧԁӧма-ԋін, ԇоԋталӧма војна-ԁырԍа-пазӧԁалӧмјас, жугӧԁалӧмјас. Воыԍ-воӧ бурмӧ-паԍкалӧ креԍԏана-овмӧс, промышԉеныоԍԏ, транснорт-і. Ӧԁјӧ соԁӧ бјуԁжет. Тӧԁчӧмӧн бурмӧ креԍԏана-рабочејлӧн-олӧм. Паԍкалӧ сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧс-лӧԍӧԁӧм: сотсіаԉіԍԏіческеј промышԉенноԍԏ, креԍԏана-овмӧс, кікост-уҗ, кооператсіја. Рабочеј-креԍԏаналы ԁолыԁҗык-,кокԋіԁҗык-олӧм лоі, — понԁісны најӧ велӧԁчыны, ԍуԍмӧԁчыны, аԍнысӧ нӧшта кокԋӧԁны — ӧтувтчавны. Уна-ԁас-міԉԉон-уҗалыԍ ԍуртчӧма олӧмӧн-веԍкӧԁлан, овмӧс-кыпӧԁан, јӧзӧс-ӧтувталан, јӧзӧс-југԁӧԁан-уҗӧ. Бурмӧ-вынԍалӧ проԉетаріат-госуԁарство. Быԁмӧ-вынԍалӧ проԉетаріатӧс воԇӧ-нуӧԁыԍ проԉетаріат-коммуԋіст-парԏіја. Сӧвет-влаԍт ӧні меԁ-јон, меԁ-сулач-влаԍт мірын. Мукӧԁ-госуԁарствојас сыкӧԁ лыԃԃыԍӧны, пыԃԃі пуктӧны. | ||
| + | Зев-ԋін, со, уна бурсӧ вӧчӧма, а поԅӧ оз сувтны та-вылын, овны воԇӧ, мыј ӧні ем? Оз! Міјанлы колӧ аскостыԍ помӧԇ бырӧԁны асторјӧга-вузаԍыԍјасӧс, кулакјасӧс-ԁа. Міјан зев-уна посԋі ԁа вывті-посԋі асторјӧга-овмӧсјас. Ԃерт еԍкӧ, со, најӧ уҗалыԍјас-кіын-ԁа, пыр-җӧ асторјӧгаӧԍ, абу ӧтув- | ||
| + | талӧма. Колӧ најӧс ӧтувтны ыҗыԁ-,бур-,сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧсӧ (ӧтув уҗавны ӧтувтӧм-му-віԇ-вылын). Зев-на уна міјанын пемыԁлун, велӧԁчытӧм, ԋінӧмабуӧ-ескӧм, јенлы-кевмыԍӧм. Емӧԍ-на уҗалыԍјас-костын ыҗыԁӧ-пукԍыԍјас, уҗыԍ-кӧԇӧԁчыԍјас, мӧԁа-мӧԁ-вылӧ-ыстыԍыԍјас, ԃелӧ-ԋужӧԁыԍјас. Зев-на јона ԁа уна колӧ міјанлы велӧԁчыны, велавны вӧчны-ԁа. Унаторјыԍ міјанлы колӧ чӧвтчыны. Став-ԉоксӧ важ-олӧмыԍ колӧ сотны, бырӧԁны ԇікӧԇ ԁа воԍтыны туј выԉ-,сотсіаԉіст-куԉтуралы. | ||
| + | Унатор-на міјанлы колӧ вӧчны, сӧмын сіјӧ коԍтӧг оз шеԁ. Кыԇі коԍаԍны, кущӧм-ногӧн став-коланторсӧ вӧчны? Та-вылӧ воча-віԍталӧм ԍурас коԉан-ԁас-во-чӧжԍа-коԍыԍ. | ||
| + | Ӧԏікӧ, рабочеј-класс еԍкӧ кыпӧԁчіс-ӧ ԁа верміс-ӧ асԍыс-врагјассӧ парԏіја-нуӧԁтӧг? Міјан гермаԋіјаса, венгріјаса ԁа мукӧԁ-ревоԉутсіјајас петкӧԁлісны, мыј врагјаскӧԁ-коԍаԍны ԁа вермыны најӧс колӧ парԏіја. Кӧні боԉшевік-парԏіја вӧлі ічӧт-на, вынтӧм, сені буржујјас меԋшевікјаскӧԁ ԍінісны рабочеј-классӧс. Окԏабр верміс сӧмын коԍын-ԁорӧм, чорыԁа-ԍуртчӧм, бур-ԃістсіпԉінаа важ Ԉеԋін-ԋіма-боԉшевік-парԏіја-отсӧгӧн. | ||
| + | Мӧԁкӧ, верміс-ӧ еԍкӧ рабочеј-класс врагјассӧ креԍԏана-отсӧгтӧг? Ԁа мӧԁарӧ: вермісны-ӧ еԍкӧ креԍԏана куш-ас-вынӧн мезԁыԍны помешщік-кабырыԍ? Ез! Мӧԁа-мӧԁыслы-отсавтӧг ԋекущӧм-мезлун еԍкӧ налы ез шеԁ. Татујӧԁ Окԏабр со-мыј петкӧԁлӧ. Временнеј-правіԏеԉство-ԁырјі, кор олӧмнас бергӧԁлісны меԋшевікјас, есерјас-ԁа, креԍԏана-кыпӧԁчылӧмјас (восстания) пӧԁтісны караԏеԉнеј отраԁјасӧн. Сіԇ-кӧ, карса-ыҗыԁалыԍјас віԇісны помешщікјасӧс. Меԁым бырӧԁны ԍіктыԍ помешщік- | ||
| + | јасӧс, шеԁӧԁны креԍԏаналы мезлун ԁа му, колӧ вӧлі карјасын влаԍтсӧ боԍтны рабочејјаслы ас-кіас. Сіԇі і вӧчісны најӧ. Рабочеј-класс паніс мезлун-шеԁӧԁны коԍ аслыс, креԍԏаналы-і. Рабочеј коԍӧ петіс креԍԏана-вылӧ-наԃејаӧн. Креԍԏана шыаԍісны рабочеј-чукӧстчӧм-вылӧ. Најӧ ескісны проԉетаріатлы. Рабочејлӧн ԁа гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаԋінлӧн-ӧтувтчӧм (сојуз) верміс гражԁанскеј-војнаын. Сіјӧ-жӧ-ӧтувтчӧм ԁа ӧтвылыԍ песԍӧм уна-буртор вӧчісны сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧс-лӧԍӧԁӧмын. Којмӧԁкӧ, тырмымӧн-ӧ міјан асшӧр-вын вӧлі врагјасӧс помӧԇ вермыны? Ез! Окԏабрса-ревоԉутсіја-воԇԇа-лунјасӧ зев-кокԋіа поԅӧ вӧлі міјанӧс пуԍ-паԍ жугӧԁны мукӧԁ-госуԁарствоса војскалы. Фронтјас секі воԍсаӧԍ вӧліны: важ сарскеј-арміја пышјіс, а Сӧвет-влаԍтлӧн Гӧрԁ-арміја ез-на вӧв. Коԁі-жӧ секі міјанӧс мезԁіс? Мукӧԁ-госуԁарствоса рабочеј-уҗалыԍјас: најӧ олӧм-јывԍыԁ ԁа олӧмӧн-веԍкӧԁлӧм-јывԍыԁ міјан-моз-жӧ мӧвпалӧны. Гермаԋіјаса-рабочејјас бунтујтчісны, Ангԉіјаын воԍтісны Сӧвет-влаԍтлы-отсаԍан-коміԏет, Франтсіја-паԍта нуӧԁісны кампаԋіја војска бӧр гортӧ вајны. Тӧԁӧмыԍ, тащӧм-бунтјас ԁа војујтӧмыԍ-чужјаԍігӧн капітаԉістјас пыԁӧ Сӧвет-муӧ асԍыныс војскасӧ ез лыԍтны пыртны. Коԁјасӧс вӧлі пыртӧма, веԍіг најӧс лоі бӧр петкӧԁны. Рытыввыв-госуԁарствоса-коммуԋіст-парԏіјајас ԁа уҗалыԍ-јӧзыслӧн отсӧгыс зев-ыҗыԁ-бур вајісны міјанлы Поԉшакӧԁ-војујтігӧн. Секі-жӧ колоԋіјајасын уҗалісны Комінтерн ԁа сылӧн ԍектсіјајасыс. Капітаԉістјаслы ковміс шыбытны војскасӧ і сетчӧ, сені кутчіԍны. Быԁлаын мувыв-уҗалыԍјас гыԅісны, јур лептісны ас-понԁа сулавны, мезԁыԍны вермытӧм-ԍӧкыԁ-олӧмыԍ. Коԍјас Маті-Асыввылын, Туртсіјаын, Пер- | ||
| + | ԍіјаын, Мароккоын, Іԋԃіјаса-забастовкајас ԁа кыпӧԁчылӧмјас, Јава-ԁі-вывса-кыпӧԁчылӧм, Лунвыв-Амерікаын ԁа Корејаын гыԅылӧм, — ставыс-ӧԁ тајӧ мувыв-ревоԉутсіја воԇ-ԍерјас. Матын, інӧ, ачыс ревоԉутсіјаыс. Меԁ-воԇын ԍерјас-піас зев-паԍкыԁа мунӧ Кітајса-ревоԉутсіја. Кітајса-ревоԉутсіја, колоԋіјаса натсіонаԉно-ревоԉутсіоннеј-кыпӧԁчылӧмјас, јӧз-госуԁарствоса рабочеј-класс-кыпӧԁчылӧмјас, — ставыс-ӧԁ сіјӧ вӧлі і ем ыҗыԁ-наԃеја міјан вермыны мувыв-ревоԉутсіја-ԁырјі. | ||
| + | Бара-на міјан-јур-вылын кыптӧ ыҗыԁ-ԍӧԁ-кымӧр. Колӧ віԁчыԍны ыҗыԁ-гым. Мувыв-капітал лӧԍӧԁчӧ ԉукыштны Комінтерн-знамја-улӧ-крепыԁа-ԍуртчӧм-мувыв-рабочеј-уҗалыԍӧс ԁа колоԋіјаса-рабјасӧс. Ангԉіјаса-кырнышјас уҗалӧны-ԋін: Кітајкӧԁ војујтӧны, зыртчӧны СССР-вылӧ, быԁ-ногыс мырԍӧны кыскыны сіјӧс коԍ-вылӧ. Став-вын-ебӧснымӧн колӧ міјанлы віԇны Сӧвет-влаԍтнымӧс, зіԉны јонмӧԁны рабочеј-креԍԏана-Гӧрԁ-арміјаӧс, бурмӧԁны Сӧвет-му-віԇан-ӧружјӧјас. Став-вынсӧ колӧ крепыԁа јітны-ԍуртны ԁа быԁ-сԁукын меԁ вӧлі лӧԍӧԁчӧмыԁ петны коԍ-вылӧ. | ||
| + | Мувыв-уҗалыԍкӧԁ ԁа колоԋіјаса-рабкӧԁ-ӧтувтчӧмӧн петамӧ выԉ-коԍ-вылӧ. Уҗ капіталӧс вермас, помӧԇ, ԋӧтчыԁ-кыпӧԁчылӧм-вылӧ. Роԍԍіјаса-Окԏабрԍаԋ му-паԍта-Окԏабр лӧԍӧԁны! Ставӧн, коԁі кыԇі вермас! | ||
Версия 17:21, 17 сора 2016
І. С. Новаковскіј Ԁас-во-чӧжԍа-коԍ, выԉ-олӧм-лӧԍӧԁӧм-ԁа Коміӧ пӧртіс А. ЧЕУСОВА Мӧскуа, 1927-во СССР-са-јӧзјаслӧн Шӧрса-ԋіга-леԇан-ін 3000 1. Окԏабр-воԇын. 1914-ԁ-воԍа-імперіаԉіст-војна панлісны кымынкӧ-морт-мір-грабітыԍјас. Капітаԉіст-госуԁарствојасын став-олӧмыс на-кіын. Најӧ, ас-костаныс, став-мусӧ јукӧмаӧԍ. Быԁ-імперіаԉіст-госуԁарстволӧн ,,аслас“-колоԋіја Аԅіјаын, Афрікаын, Лунвыв-Амерікаын, Австраԉіјаын-ԁа. Кӧлоԋіјаса-јӧзыс на-кіын рабјас, уҗалӧны кӧԅајеваыслы ԁонтӧм-ԁоныԍ. „Кӧԅајеваыс“ ԏешітчӧны на-вылын, скӧттујӧ најӧс віԇӧны, нӧјтӧны, віалӧны, нывбабајассӧ ԁа нывјас-сӧ ԍіԉԋічајтӧны, кӧлујӧс-моз вузавлӧны. Сещӧм-вірјуыԍ-шајкаыс влаԁајтӧ став-мувыв ԁа му-пыщкӧс-ԁобраӧн, озырлунӧн, пабрік-завоԁӧн, паракоԁјасӧн, кӧрттуј-машінајасӧн, банкјасӧн. Быԁ-капітаԉіст-госуԁарствоын „аслас“ капітаԉіст-вір-јуыԍ-шајка, пӧтлытӧм-горшјас. Быԁ-сещӧм-шајка зіԉӧ-мырԍӧ выԉпӧв колоԋіјајассӧ јукны ԁа унҗык курыштны аслыс. Сывӧсна імперіаԉістјас-костын помаԍлытӧм-зык-коԍ грабітӧмтор-јуклӧм-понԁа. Быԁ-капітаԉіст-госуԁарство сывӧсна лӧԍӧԁӧ ԁа віԇӧ ыҗыԁ-арміја, флот-ԁа. Најӧ ԁорјӧны ԁа віԇӧны імперіаԉіст-вірјуыԍјаԍлыԍ грабітӧмторсӧ ԁа коԍаԍӧны најӧ-колӧмјас-вӧсна. Арміја ԁа флот-вынӧн быԁ-сещӧм-госуԁарство зіԉӧ мырԃԃыны аслас помешщікјаслы ԁа капітаԉістјаслы ыҗыԁҗык-пај грабітӧмторјыԍ. Капітаԉіст-госуԁарстволӧн олан-ногыс — коԍаԍны ԁа артаԍны грабітӧм-пај, раб-лыԁ, вузӧс-іналан-інтас (рыики сбыта) ԁа ԁонтӧма раб-кіӧн-шеԁӧԁӧм-ԁонтӧм-сырјо-понԁа. Ԁугԁывлытӧг-пурԍӧмыԍ налӧн артмӧны торја-торја-чукӧрјас (группировки), артаԍӧм, лӧԍӧԁчӧм, бара артаԍӧм, піԋаԍӧм, выԉ-загӧвӧрјас — ,,ӧтувтчӧм“ мӧԃа-мӧԁ-вылас. А кор вывті-уна чукӧрмас мырԃԃыԍан-торјыс, мӧԁа-мӧԁыслы-вежалӧм, пурԍӧм-ԁа, — секі лыбӧ војна. Пушкајас, пуԉемјотјас уҗавны мӧԁасны. Војна паныԍјасыс гортас коԉтчасны, а коԍ-вылас ыстасны рабочеј-креԍԏанаӧс. Меԁбӧрја мір-паԍта-војна кысԍіс пӧшԏі 4-во ԁа җын. Ԁас-міԉԉон-мортӧс віісны, кыԅ-ԋоԉ-міԉԉон-мортӧс ԁојԁалӧма. Уна-ԍо-міԉԉарԁ-шајт-ԍӧм ԍујӧма тајӧ-војнаӧ. Мыјын-нӧ выныс вірјуыԍ-капітаԉістјаслӧн? Мыјла најӧ вермӧны кутны ас-кіас уна-міԉԉон рабочеј-креԍԏанаӧс? — Ԁа вынаӧԍ најӧ сіјӧн, мыј рабочеј-креԍԏанаыс пемыԁӧԍ, унатор оз тӧԁны, оз кужны вежӧравны-ԁа. Велӧԁчытӧм-пемыԁ-јӧзтӧ зев-кокԋі пӧрјавны, повԅӧԁны мыјӧнкӧ-ԁа. Капітаԉістјас озырӧԍ, віԇӧны попјасӧс, раввінјасӧс, муллајасӧс, кԍонԁзјасӧс, міԍԍіоԋерјасӧс. Најӧ быԁ-зԁук ԁоԉӧны уҗалыԍјаслы кывзыны ԁа повны сарыԍ, помешщікјасыԍ-ԁа: сіԇі-пӧ јен щӧктӧ. Колоԋіјајас-грабітӧмыԍ ԁа „аԍланыс‘‘-рабочеј-креԍԏанаӧс ԁонтӧм-ԁоныԍ-уҗӧԁӧмыԍ імперіаԉістјас вывті-јона озырмісны. Ічӧԏіка-пај-грабітӧм-ԁобра-вылӧ најӧ меԁалӧны ас-ԁор-уҗалыԍјасӧс, коԁјас сеԍԍа бӧбјӧԁлӧны пемыԁ-,велӧԁчытӧм-јӧзтӧ, кыскӧны најӧс ас-тујас. Ԍӧм-вылӧ-ԍетчыԍјас ԍуріны II Інтернатсіонал сотсіал-ԃемократјас ԁа профсојуԅԋікјас-пыщкыԍ, шуам: Франтсіјаын — Том, Бонкур, Реноԃеԉво-ԁа; Гермаԋіјаын — Еберт, Шејԁеман, Носке. Тајӧ-јӧзӧс-вузалыԍјасыс војна-војасӧ ԇікӧԇ торјӧԁчісны, кӧԇӧԁчісны мувыв-рабочејјасыԍ, јавӧ ԍетчісны капітаԉістјас-ԁор. Поп-ԃакыԍ ԁа јӧзӧс-вузалыԍјасыԍ-ӧпріч капітаԉістјас віԇӧны пӧԉітса, жанԁарјасӧс-ԁа. Налӧн уҗыс: кыјӧԁны уҗалыԍјас-бӧрԍа — оз-ӧ коԁкӧ кыпӧԁчы озырјас-вылӧ, оз-ӧ мезлун-јылыԍ ԍорԋіт-ԁа; зіԉӧны пӧԁтыны, бырӧԁны сещӧм-торјассӧ. Ԏурмајас, катарга, лыјӧм ԁа җагӧԁӧм — со мыј ԍетӧны мір-грабіԏеԉјас рабочеј-креԍԏаналы ԋаԋ-ԁа, му-ԁа, мезлун-пыԃԃі. Сарскеј-Роԍԍіјатӧ щӧщ кыскісны војујтны. Роч-помешщікјас, капітаԉістјас-ԁа, ез кӧсјыны коԉтчыны грабітӧмыԍ мукӧԁ-госуԁарствоса-капітаԉістјасыԍ. Сар міԋістрјасыскӧԁ воча налы ез мун: грабітны-кӧ-пӧ-і — грабітны. Но Романовшщінаыԁ омӧԉік-ԋін вӧлӧма: бур-помӧԇ (капітаԉістјаслы) војна-нуӧԁны ез вермыны. Сар слугајасыс-кӧԁ шогмытӧм-кламӧ пӧріны. Паԉавлытӧг-јуігаԁ ԁа ԉокнога-олӧмнас кыпӧԁісны ас-вылас став-јӧзсӧ. Февраԉса-ревоԉутсіја сартӧ увнас і вужнас чераԋвезӧс-моз кокԋіа чышкыштіс. Кыптіс ыҗыԁ јуаԍан ыҗыԁалӧм-јылыԍ. Коԁлы-жӧ боԍтны ас-кіас олӧмӧн-веԍкӧԁлӧм тащӧм-ыҗыԁ-госуԁарствоын? Ревоԉутсіјасӧ вӧчісны Піԏірса (ӧні Ԉеԋінграԁ)-рабочејјас, салԁатјас-ԁа. Најӧ лӧԍӧԁісны Сӧвет Рабочік ԁа Салԁатскік Ԃепутатов. Сещӧм-жӧ сӧветјас воԍԍалісны мукӧԁ-карјасын Роԍԍіја-паԍтаын. Фронтјас-вылын ԁа тылын сӧветјас-інԁалӧм-ԍерԏі лоіны војеннеј-коміԏетјас: полковеј, ԃівіԅіоннеј, армејскеј ԁа с. в. Олӧмӧн-веԍкӧԁлыԍјасыс, інӧ, лоіны рабочејјас салԁатјаскӧԁ (мӧԁ-ног-кӧ — руԁ-шыԋеԉа-креԍԏанакӧԁ). Сӧмын асланыс-чорыԁа-ԍуртчӧмӧн рабочеј-креԍԏана сешӧм-кокԋіа путкыԉтісны сар-олӧмтӧ, боԍтісны ас-кіас сар-ԁворечјас, арестујтісны міԋістрјасӧс, боԍтісны караул-улӧ (поԁ стражу) аԍсӧ сарсӧ ԍемјаыскӧԁ. Сӧмын рабочеј-креԍԏана-ԍуртчӧмла став-фронтыс пыԃԃі пуктіс Піԏірса Сӧветӧс ԁа геԋерал Івановлӧн Ревоԉутсіја-пӧԁтыны-кыпӧԁчылӧмыс кусі кујім-лунӧн. Колӧ вӧлі ԍетны влаԍтсӧ сӧветјаслы. Но помешщікјас ԁа капітаԉістјас ас-ԍуԍлуннас ԁа муԃералӧмнас сӧветјаслыԍ влаԍтсӧ гуԍалісны. Мыј-жӧ вӧлі колӧ вӧчны Ревоԉутсіја-ԁырјі? Ԉеԋін сы-јылыԍ Февраԉӧԇ-на јешщӧ інԁыліс, сеԍԍа мӧԁпӧвсаліс боԉшевік-парԏіја-ԋімԍаԋ Февраԉ-бӧрын. Со сіјӧ-уҗјасыс. 1) Колӧ вӧлі пырыԍтӧм-пыр-жӧ панны ԍорԋі војујтӧмыԍ-ԁугԁывны, кӧԏ мыјкӧԁыра-кежлӧ (перемирие), а сеԍԍа ԇікӧԇ помавны сіјӧс, мірітчӧмӧн. Рабочеј-креԍԏаналы грабіԏеԉскеј војнајас оз ковны. Најӧ оз ԍетчыны аԍнысӧ пӧкӧрітны, грабітны-ԁа. Рабочеј-креԍԏана ԋемповтӧг кужӧны коԍаԍны ревоԉутсіја ԁа сотсіаԉізм-ԁор, ловсӧ пуктасны, но врагјаслы (помешщікјаслы, капітаԉістјаԍлы-ԁа) вір-војт оз ԍетны. 2) Сарлыԍ, помешщікјаслыԍ, вічко-манастырјаслыԍ мырԃԃыны став-мусӧ ԁа ԍетны креԍԏаналы, ԋекущӧм-ԁон-боԍттӧг. 3) Пабрікјасын, завоԁјасын, банкјасын, кӧрттуј-вылын лӧԍӧԁны контроԉ рабочејјасыԍ. Тырмас капітаԉістјаслы гырыԍ-барыш куравны. 4) Колӧ мезԁыны став нарԏітӧм-ԇескӧԁӧм-,посԋі-котыра-ас-кывја-јӧзӧс (национальности). Роԍԍіјаын зев-уна аслыс-пӧлӧс ас-ԍорԋіа јӧз. Најӧс сар-ԁырјі вывті јона ԇескӧԁісны, ԍме- кајтчісны, віԇісны велӧԁчытӧг, меԁ кокԋіԁҗык вӧлі ылӧԁлыны ԁа повԅӧԁлыны ԋінӧмабуӧн. Шуам, комітӧ јӧј-зыранаӧн і шулісны, ,,зыраԋін“-ыс віԁчанкыв вӧлі. Пырыԍтӧм-пыр колӧ најӧс мезԁыны ԁа меԁ ставныс аԍныс аслыныс бурҗык-олӧм лӧԍӧԁасны. 5) Став-влаԍтсӧ ԍетны сӧветјаслы. Унҗык-олыԍыс рабочеј-креԍԏана, на-кіын меԁ і влаԍтыс лоӧ. Мыј колӧ олӧмын, ставсӧ вӧчӧны најӧ. Сіԇ-кӧ, олӧмнас-веԍкӧԁлыны колӧ налы. 6) Колӧ ӧтувтчыны мувыв-ревоԉутсіоннеј-рабочеј-креԍԏанакӧԁ. Колӧ лӧԍӧԁны рабочејјасыԍ прамеј, ревоԉутсіоннеј, крепыԁа-јітӧм-Інтернатсіонал. Сеԍԍа ӧтвылыԍ мувыв-проԉетаріаткӧԁ ԁа колоԋіјајасын-уҗалыԍјаскӧԁ бырӧԁны капітаԉістјасӧс — вірјуыԍјасӧс. Колӧ путкыԉтны-пӧрӧԁны тајӧ міԍтӧм-,ԉок-олӧмсӧ ԁа ӧтвылыԍ мувыв став-уҗалыԍлы лӧԍӧԁны сотсіаԉіԍԏіческеј сојуз. Тащӧм, со, Ԉеԋінлӧн ԁа сіјӧ-боԉшевік-парԏіјалӧн программаыс. Но помешщікјас ԁа буржујјас вермісны пӧліԋтны аслаԋыс есерјасӧс, меԋшевікјасӧс-ԁа. Тајӧ-кык-парԏіјаыс војԁӧр сар-влаԍт-вылӧ-жӧ воіс, венԅіс накӧԁ. Аԍнысӧ сотсіаԉістјасӧн-жӧ ԋімтісны. Сӧмын збыԉыԍсӧ мӧԁ-пӧлӧс-јӧзӧн лоіны: пӧрјалісны, вузалісны рабочеј-креԍԏанаӧс. Сар-ԁырјі меԋшевікјасӧс ԁа есерјасӧс, боԉшевікјас-моз-жӧ, віԇісны ԏурмајасын, кытчӧкӧ ылӧ ыстӧмӧн-ԁа (Комі-муын уна сыԉнеј оліс); јона мучітісны најӧс. Сывӧсна прӧстӧј-јӧзыԁ најӧс раԃејтісны-жӧ. Кыввылас есеро-меԋшевікјасыԁ зев шаԋӧԍ вӧліны: пыр ԁоԉісны му-ԁа, мезлун-ԁа, мірітчӧм-ԁа, сотсіаԉізм-јылыԍ. Сывӧсна јӧзыԁ кывзісны налыԍ, на-ԁор сулалісны. Ез-на став-уҗалыԍыс бура вежӧрав, мыј ескыны поԅӧ сӧ- мын рабочеј-класс воԇын-муныԍјаслы (авангард). Ревоԉутсіоннеј-ужјасыԁ ԍекі ез-на зев тӧԁчанаӧԍ вӧвны. Сіјӧ вӧлі бур помешщікјаслы капітаԉістјаскӧԁ. Меԋшевікјас ԁа есерјас-отсӧгӧн Февраԉса-ревоԉутсіја-бӧрын најӧ лӧԍӧԁісны буржуазно-помешщічеј-правіԏеԉство. Сетчӧ веԍкалісны Міԉуков-ԁа, Гучков-ԁа, кԋаԅ Ԉвов міԉԉоԋер Ԏерешщенкокӧԁ-ԁа, шарлатан Керенскеј, уҗалыԍјасӧс-вузалыԍ меԋшевік Тсереԏеԉԉі, сӧрун (болтун) есер Чернов ԁа с. в., сещӧмјас-жӧ. Меԋшевікјас есерјаскӧԁ кӧсјылісны ԍетны јӧзлы му-ԁа, ԋаԋ-ԁа, војна помавны ԁа сотсіаԉізм лӧԍӧԁны. Сӧмын-тај ез ло кӧсјӧм-ԍерԏіыс: регыԁӧн сіјӧ налӧн вуні. Бур-кӧсјӧмјас-пыԃԃіыс збыԉсӧ зев-ыҗыԁ ԉок вӧчісны: отсалісны помешщік-капітаԉістјаслы ас-кіас влаԍт боԍтны. Кыввылаԁ јӧз-ԁор-олыԍјасыԁ вузалісны јӧзсӧ. Збыԉыԍ, кущӧм-помешщік-нӧ еԍкӧ асԍыс-мусӧ ԍетас креԍԏаналы, кущӧм-банкір касса-јашщіксӧ воԍтас ԁа шуас: „боԍтӧј, коԁлы мыјԁа колӧ“. Меԁ-ԋін еԍкӧ прӧстӧј-пӧрјалӧмыс есерјаслӧн меԋшевікјаскӧԁ зев уна-ԁа, со-кущӧм-пежа-ӧԁ најӧ пӧрјалісны: ревоԉутсіјатӧ вӧчісны уҗалыԍјас, а ыҗыԁалыԍјасас, олӧмӧн-веԍкӧԁлыԍјасас есерјасыԁ ԁа меԋшевікјасыԁ пуктісны уҗалыԍ-јӧзлыԍ врагјассӧ. Тајӧ-ӧԁ лоӧ меԁ-омӧԉ-торјыс, став-омӧԉыслӧн вужјыс. Есерјас меԋшевікјаскӧԁ, быԏԏӧ пӧліԋа-пӧв-куԅа, шԉувісны улӧ ԁа улӧ, пакӧԍт пакӧԍт-вылӧ вӧчісны. Кӧсјылісны војна помавны-а, збыԉсӧ понԁісны лӧԍӧԁчыны петны коԍаԍны ԋеметсјаскӧԁ. Салԁатјас ԁӧзмісны, скӧрмісны, понԁісны еновтавны фронтјассӧ — пышјалісны. Сещӧм-салԁат-ревоԉутсіоԋер- јасӧс, коԁјас корісны ԁугԁыны војујтӧмыԍ, сулалісны мірітчӧм-ԁор, сещӧм-салԁатјасӧс Керенскеј щӧктіс лыјлыны ԉібӧ җагӧԁавны. Кӧсјылісны ԍетны креԍԏаналы му, а збыԉсӧ леԇісны закон помешщікјасӧс віԇны. Креԍԏаналы щӧктісны віԁчыԍны Учреԃіԏеԉнеј Собраԋԋе-бӧрӧԇ: сіјӧ-пӧ інԁас, мыј вӧчны. А Учреԃіԏеԉнеј Собраԋԋесӧ вӧлі шуӧма чукӧртны помешщік кԋаԅ Ԉвовлы. Креԍԏана ԁӧзмісны: мыј-нӧ-пӧ тајӧ, пыр кӧсјыԍӧны, кӧсјыԍӧны, а аԍныс ԋемтор оз ԍетны. Ԏерпеԋԋе налӧн бырі, понԁісны ас-выннас мырԃԃавны помешщікјаслыԍ му-віԇсӧ. Есеро-меԋшевікјас, каԃетјас-ԁа, креԍԏанаӧс лӧԋӧԁны ыстісны ӧружјӧа-јӧзӧс (карательный отряд). Кӧсјылісны посԋі-котыра ас-ԍорԋіа-јӧзлы ԍетны мезлун, а збыԉсӧ коԍаԍісны фіннјаскӧԁ, малоросјаскӧԁ, груԅінјаскӧԁ, мукӧԁкӧԁ-ԁа, коԁјас шыаԍісны лӧԍӧԁны аслыныс аснога-олӧм, кыԇі бурҗык. Кӧсјылісны лӧԍӧԁны рабочејјаслы сотсіаԉізм, а збыԉсӧ ез леԇны уҗавны проԉетаріат-парԏіјалы (боԉшевікјаслы), тупкісны "Правда"-ԋіма-гаԅет, арестујтісны рабочеј-ревоԉутсіоԋерјасӧс, кыјӧԁісны віны Ԉеԋінӧс — проԉетаріатӧс воԇӧ-нуӧԁыԍӧс. Ԉеԋінлы лоі овмӧԁчыны гуԍа-пашпортӧн ԁај овны ԇебԍаԍӧмӧн. Рабочејјас јона скӧрмісны, пуіс налӧн ԍӧлӧмыс. Најӧ сӧветјастӧ выԉпӧв бӧрјісны, ԍујісны сетчӧ унҗык-боԉшевікӧс. Боԉшевікјас-ԁор сувтісны салԁатјас, матросјас, креԍԏана-і. Уҗалыԍјас аԁԇісны, мыј сӧмын боԉшевікјас збыԉыԍ-коԍаԍӧны уҗалыԍјас-ԁор, перјӧны налы мезлун. Окԏабр-воԇвылын классјас со-кыԇі јукԍісны: ӧтарын вӧліны помешщікјас, капітаԉістјас, сарскеј-геԋералјас, жанԁарјас, ԍпекуԉантјас ԁа пежа- -пӧрјаԍыс-есерјас меԋшевікјаскӧԁ; мӧԁарын — рабочејјас, креԍԏана, салԁатјас, матросјас ԁа нарԏітӧм-,посԋі-котыра-,ас-кывја-јӧз. Ԉеԋін ԁа боԉшевік-парԏіја-інԁалӧм-ԍерԏі-вӧчӧм-Окԏабрса-Ревоԉутсіја помаԍіс зев бура. Паԍкыԁгорша-јӧзӧс влаԍт-берԁыԍ шыбытісны, лӧԍӧԁісны рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт. Воԍԍіс туј сотсіаԉізм лӧԍӧԁны, вӧчны ревоԉутсіја мір-паԍтаын.
II. Ԁас-во-чӧжԍа-коԍ.
Паԍкыԁгорша-ԍпекуԉантјас. Міјан-госуԁарствоын ставыс кіԍԍӧма, жугавлӧма. Буржујјас горшлун-вӧснаыс вузалӧны уҗалыԍјасӧс. Загӧвӧр загӧвӧр-вылӧ. Мукӧԁ-госуԁарствоса-буржујјас, асланым каԃетјас, есеро-меԋшевікјас-ԁа муԏітчӧны, помӧԇ рӧзӧрітӧны госуԁарствонымӧс. Окԏабрса-ревоԉутсіја мезԁӧ рабочеј-креԍԏанаӧс ас-госуԁарствоса ԁа мукӧԁ-госуԁарствоса-врагјасыԍ. Окԏабр-воԇвылын унҗык јӧзыс — рабочејјас карјасын, креԍԏана ԍіктјасын, салԁатјас тылын ԁа фронт-вылын, — понԁісны прӧԏівітчыны Керенскејлы, ез кывзыны сылыԍ, ез вӧчны сіјӧ-пріказјас-ԍерԏі. Буржујјас каԅалісны, ԋелаԁнӧ-коԃ мыјкӧ понԁіс лоны, чорыԁҗыка боԍԍісны ас-уҗас: загӧвӧр загӧвӧр-вылӧ понԁісны лӧԍӧԁавны. Мӧԁісны ԋувԍыны Антантакӧԁ, ԋеметс-јункерјаскӧԁ-ԁа, сӧмын меԁ кыԇкӧ лӧԋӧԁны уҗалыԍ-јӧзӧс, бӧр најӧ ԉічкыны — пӧԁтыны. Контр-ревоԉутсіоԋерјас вӧлі лӧԍӧԁӧмаӧԍ план петкӧԁны Піԏірыԍ став-ревоԉутсіоннеј-војскасӧ. Секі еԍкӧ ԋемечлы воԍԍіс туј Піԏірӧ, Кронштаԁтӧ, став-карас Балԏіјскеј-море-пӧлӧн. Вӧԉіԍ еԍкӧ сеті ставсӧ жугӧԁісны, грабітісны. Тајӧ-плансӧ Керенскеј-інԁалӧм-ԍерԏі вӧчлӧмаӧԍ геԋераԉнеј-штабыс контр-развеԁчікјасыскӧԁ. Вермісны-кӧ еԍкӧ тајӧ-плансӧ олӧмӧ пыртны, петкӧԁны Піԏірыԍ ревоԉутсіоннеј-војска, секі еԍкӧ міан-госуԁарствоԍыԁ ԋемтор ез коԉ. Украіна, Ԍібыр, Крым, Кавказ ԁа мукӧԁ, — ставныс еԍкӧ најӧ торјоԁчісны міјаныԍ ԁа понԁісны корԍны мезԁыԍан-туј ставныс торјӧн. Врагјаслы сіјӧ і колӧ вӧлі. Посолјас ԁа послаԋԋікјас Антантаԍаԋ воԇвыв раԁлісны Роԍԍіја-пазалӧм-вылӧ. Меԁԍа-ԋін Ангԉіјаса-посол — Бјукеԋен: раԁысла кісӧ пыԇралӧ ԁа шуӧ, регыԁ-пӧ-ԋін, регыԁ Роԍԍіјаԍыԁ колоԋіјајас лоӧны, госа-кусӧкӧн быԁӧнлы ԍурыштас. Најӧ быԁногыс отсаԍісны Керенскејлы. Временнеј правіԏеԉстволы ԁа на-ԁор-олыԍјаслы ԍӧм ез жаԉітны, помтӧг леԇісны. Ԍурыштліс наԍаԋ щӧщ есерјаслы меԋшевікјаскӧԁ, сӧмын, ԃерт, налы ічӧԏікаӧн, віԁчыԍӧмӧн ԍетісны (јонасӧ, буракӧ, ез наԃејтчыны на-вылӧ). Бјукеԋенкоԃјас мырԍісны, меԁ еԍкӧ Роԍԍіја ез ԁугԁы војујтӧмыԍ ԁа меԁ унҗык-јӧзӧс војна-вылӧ ыстіс, отсаліс коԍаԍны ԋеметсјаскӧԁ. Мӧԁарӧ, војна-вӧсна Роԍԍіја гырԁӧн ојԁіс, ӧтарӧ гӧԉміс, корыԍміс, уна-пӧлӧс-олыԍӧн-веԍкӧԁлан-ногјас быԏԏӧ ԉічалісны. Роԍԍіја луныԍ-лунӧ матыԍтчіс гу-ԁорӧ. Сіјӧ-жӧ-каԁын кыпӧԁчісны ԍпекуԉантјас тыртны асԍыныс пыԁӧстӧм-ԅепнысӧ. Ломтыԍанторјас бырны понԁісны. Пабрік-завоԁјас уҗалісны кыз-мырԁӧн-сорӧн, сӧмын фронт-вылӧ. Ԍојанторјас, паԍкӧм-кӧмкот, уҗалан-кӧлуј часӧн-часӧн быԏԏӧ сыліны. Тујјас жугавлӧмаӧԍ, паракоԁ-машінајас кіԍԍӧмаӧԍ, новлӧԁлӧны сӧмын-ԋін војеннејјасӧс ԁа војеннеј кӧлуј. Ветлыԍ-муныԍ сіјӧ-каԁӧ бурещ зев уна лоі: фронтјас-вылыԍ салԁат- јас пышјісны. Став-вагоныс машінааԁ, ԁажӧ вузӧс-кыскалан-вагонјасыс, вагон-вывјасыс-і, пыр вӧліны тырӧԍ салԁатјасӧн. Куԅ-чуԋјаса-ԍмерт-моз локтіс щыгјалӧм. Сіјӧ-ставыс вӧлі бур ԍпекуԉантјаслы. Жерјалӧны, лажікаԍӧны, щыг-кӧјінјас-моз кылӧны пӧткӧԁчантор. Јӧз-шог-вылын лӧԍӧԁчӧны озырмӧԁчыны. Вузӧсјас ԇеблалісны, ԁон быԁтор-вылӧ быԁ-часӧн лептісны. Ԍӧм-ԁон ӧԁјӧ уԍі. Ез-кӧ вӧв еԍкӧ окԏабрӧԇ Роԍԍіјаын уклаԁ-ԃістсіпԉінаа, ош-моз-коԍаԍыԍ ревоԉутсіоннеј-класс, коԁӧс нуӧԁіс бӧрԍаыс боԉшевік-парԏіја, кӧні ыҗыԁыс-пыԃԃі вӧлі ыҗыԁ ԍӧлӧма, ыҗыԁ-мывкыԁа-Ԉеԋін, — Роԍԍіјатӧ еԍкӧ пӧртісны колоԋіјаӧ. Ԍоӧн-җынјӧн-міԉԉон-рабочеј-креԍԏана — Роԍԍіјаын-олыԍјас — лоіны еԍкӧ рабјасӧн. Понԁісны еԍкӧ пычкыны налыԍ вот, вештыны ем і абутӧм војна-ԁырԍа-уҗјӧзјас, понԁісны перјыны ԍӧм помешщікјаслы, буржуј-вузаԍыԍјаслы, пабрікантјаслы, завоԁчікјаслы ԁа мукӧԁ-сещӧм-грабіԏеԉјаслы. Роԍԍіјаыԁ матын вӧлі пӧрны мӧԁ Іԋԃіјаӧ, ԉібӧ нӧшта-на омӧԉ віԁчыԍіс сіјӧс. Со-ӧԁ мыј вӧлӧм кӧсјӧны вӧчны Ррԍԍіјаыԁкӧԁ Керенскејыԃ аслас шајкаыскӧԁ. Окԏабрса-ревоԉутсіја кутіс Роԍԍіјаӧс уԍӧмыԍ, ԁугӧԁіс увлаԋ-ісковтӧмыԍ, топыԁҗыка ԍуртіс мӧԁа-мӧԁ-берԁас уҗалыԍ-јӧзӧс. Окԏабрса-ревоԉутсіја абу сӧмын натсіонаԉнеј-ревоԉутсіја, сіјӧ-воԇԇа-пом мір-паԍта-ревоԉутсіјалӧн. Сіјӧ ԍуртчӧма-кыԍӧма мукӧԁ-госуԁарствоса-рабочеј ԁа колоԋіјаса ԁа колоԋіјаса-коԃ-рабјас мезлун-шеԁӧԁан-кыпӧԁчылӧмјасӧн. Окԏабрса-ревоԉутсіја ӧтчыԁ-мавкԋітӧмӧн бырӧԁіс уна-ԍорԋіа-јӧз-костыԍ мӧԁа-мӧԃ- -вылас зыртчӧм ԁа вузалӧм мӧԁа-мӧԁсӧ, нарԏітӧм ԁа скӧттујӧ-віԇӧм. А сіјӧ зев тӧԁчана вӧлі том-ревоԉутсіоннеј-Роԍԍіјаын Керенскеј-ԁырјі, кор помешщікјас ԁа капітаԉістјас лакејјасыскӧԁ асланыс горш-вӧснаыс пӧрјаԍӧм-вузаԍӧмӧн і олісны. Тајӧ-ԋігаас мі кӧсјам віԍтавны, мыјјас ԁа кущӧм--бурторјас вӧчӧма Окԏабрса-ревоԉутсіја-бӧрын воԇԇа-ԁас-воӧн. А војԁӧр тӧԁмаламӧ, мыј шеԁі міјанлы Окԏабр-бӧрын, кущӧм вӧлӧма Роԍԍіјаыԁ окԏабр-25-ԁ-лунлаԋ-паныԁ, војнас.
Мӧԁар-путкыԉ-путкыԉтӧм. Ԉеԋінлӧн-інԁӧԁјас.
Піԏірса-боԉшевік-Сӧвет-Рабочік ԁа Салԁатскік Ԃепутатов ԁа Керенскеј-правіԏеԉство-костын ыҗыԁ-ԋесӧглас лоі піԏірса-војскалы-пріказ-ԍетӧм-бӧрын мунны фронт-вылӧ. Сыӧԇ-ԋін вӧлі тӧԁӧны, мыј Керенскеј зіԉӧ кыԇкӧ мезԁыԍны піԏірса-ревоԉутсіоннеј-војскаыԍ. Казармајаскӧԁ ԍуртчіс боԉшевік-парԏіјаӧн-лӧԍӧԁӧм-војенно-ревоԉутсіоннеј-коміԏет. Најӧ віԍталісны салԁатјаслы, мыј Піԏірыԍ регыԁ став-војскасӧ кӧсјӧны ыстыны, вежӧралісны, мыјла сіјӧ колӧ Керенскејлы, мыјла мынтӧԁчӧны наыԍ. Војенно-ревоԉутсіоннеј-коміԏет быԁ-војска-чаԍԏын кутіс асԍыс еміссарӧс (гуԍӧн врагјасыԍ уҗавны). Најӧ зев-ԍуԍа быԁтор-бӧрԍа кыјӧԁісны. І вот секі, кор контрревоԉутсіоԋерјас (Керенскејјаԍ) ԉӧԍӧԁчісны петкӧԁны Піԏірыԍ војска, вајӧԁны сетчӧ Віԉгеԉмлыԍ (ԋемеч-сар) јункерјассӧ, секі ревоԉутсіоннеј-штаб лӧԍӧԁчіс мырԃԃыны на-кіыԍ влаԍтсӧ, ԍетны сіјӧс рабочеј-креԍԏаналы. Ревоԉутсіоннеј-штаб Ԉеԋін-інԁалӧм-ԍерԏі коріс Піԏірӧ меԁ-бур-,ыҗыԁ ԍӧлӧма-гуԍа-уҗалыԍјасӧс (поԁпоԉԋіков) Балԏіјскеј-флотыԍ — Кронштаԁса-матрос- јасӧс. Торјӧԁісны меԁ-бур красногварԃејскеј чаԍԏјас пабрікјасыԍ ԁа завоԁјасыԍ, бӧрјісны меԁ-ревоԉутсіоннеј-салԁатјаԍсӧ казармајасыԍ. I вот, історіческеј-војӧ-1917-ԁ-воԍа-окԏабр-25-ԁ-лунлаԋ-паныԁ, крепыԁа-ӧтувтчӧм-ревоԉутсіоннеј-проԉетаріат гӧԉҗык-креԍԏанакӧԁ-ӧтув Ԅімԋеј-ԁвореч-вылӧ (сарјас кӧні олісны) ӧшӧԁісны гӧрԁ-знамја. Арԍа-пемыԁ-шԉачаа-војӧ чужі југыԁ-југӧр, понԁіс ԅіјајтны мувыв-уҗалыԍјаԍлы. Тӧрытја-раб шеныштіс јон-сојјаснас — верміс. Ас-кіас боԍтіс влаԍт. Врагјаслыԍ ӧружјӧсӧ мырԃԃіс, ачыс ӧружјӧаԍіс, коріс ас-му ԁа јӧз-му-вывса-буржујјасӧс вермаԍны аскӧԁыс. Керенскејӧс-чӧвтӧм, Ԅімԋеј-ԁвореч-боԍтӧм, Керенскејлӧн-пышјӧм, міԋістрјасӧс-арестујтӧм ԁа с. в. лоі сӧмын кымынкӧ-часӧн, ԁај ез зев-уна-вын коммы сы-вылӧ. Јӧзӧс-вузалыԍјасӧс ԁорјыԍјас ез лоны. Февраԉын Романовјас, окԏабрын Керенскеј коԉіны аскежасӧԍ. Контрревоԉутсіоԋерјаслы-кӧ еԍкӧ Антантаԍаԋ ез отсавны ԍӧмӧн, ӧружјӧӧн, јӧзӧн-ԁа, — секі еԍкӧ міјан-гражԁанекеј-војнаыԁ ԋінӧмкоԃ вӧлі, регыԁӧн помаԍіс-і.
ԃекрет му-јылыԍ. Рабочеј-креԍԏана-ӧтувтчӧм.
Временнеј-правіԏеԉство-вӧтлӧм-бӧрын мӧԁ-лунас-жӧ чукӧртчіс II-Сјезԁ-Советов Рабочік ԁа Салԁатскік Ԃепутатов. Најӧ ӧтувтчісны креԍԏана сјезԁкӧԁ ԁа леԇісны ԃекрет му-јылыԍ. Меԁ-воԇын јуӧртісны, мыј помешщікјаслыԍ, вічко ԁа манастырјаслыԍ мусӧ став-ембурнас і стрӧјбајаснас боԍтасны ԁа ԍетасны креԍԏаналы. Вӧԉіԍԏі помӧԇ орӧԁісны уна-ԍо-воԍа ԋеԉучкітор: помешщікјаслыԍ мусӧ мырԃԃісны. Му-гӧгӧрыс креԍԏана уҗалӧны, на-кіын і колӧ лоны сылы. Веԍіг грӧш-боԍттӧг ԍетісны креԍԏаналы коркӧ важӧн-важӧн помешщікјасӧн-грабітӧм-мусӧ налыԍ, коԁ-вӧсна унаыԍ Роч-муын вӧвліны креԍԏана-кыпӧԁчылӧмјас (восстания), кіԍԍыліс уна-вір. Быԁ-креԍԏаԋінлы еԍкӧ колӧ вӧлі гӧгӧрвоны, мыј боԉшевік-влаԍтыԁ — рабочеј-креԍԏана-влаԍт. Ԁа збыԉсӧ, буракӧ, уна-креԍԏана-на ез ескыны, полісны: гашкӧ-пӧ тајӧ-влаԍтыс бара-на регыԁ уԍас-ԁа, оз і вевјавны леԇӧм-законјассӧ олӧмӧ пыртны. Но веԍіг ӧԏі-креԍԏаԋін, кулакјас ԁа озырјас-кынԇі, ез ԁојԁ выԉ-правіԏеԉствоӧс, ез отсаԍ Керенскејлы коԍаԍны боԉшевікјаскӧԁ. Ԁа-ӧԁ і мӧԁарӧ-кӧ шуны, креԍԏаԋіныԁ абу-жӧ ачыс аслыс враг. Быԁ-мӧԁ-пӧлӧс-правіԏеԉство-ӧԁ, боԉшевікјас-ԁа сӧветјас-кынԇі, креԍԏаналыԍ мусӧ бӧр мырԃԃасны ԁа ԍетасны помешщікјаслы. Ԃекрет му-јылыԍ лӧԍӧԁісны креԍԏана-інԁалӧм-ԍерԏі. Сјезԁ-советов-вылӧ быԁ-пеԉӧсыԍ Роԍԍіјаыԍ му-јылыԍ вајісны 242-креԍԏана-наказ. Ԃекретыс җеԋыԃік, ԋоԉ-пункт ставыс. Ԃекрет став-мусӧ ԍетӧ уҗалыԍ-креԍԏаналы. Ԉеԋін-јорт тајӧ-законсӧ җеԋыԃіка со-кыԇі вежӧраліс: „Тајӧ-закон інԁӧ креԍԏаналы, мыј ԃеревԋаын помешщікјас збыԉыԍ оз лоны. Кӧԅајінјаснас лоӧны аԍныс креԍԏанаыс, аԍныс олӧмсӧ понԁасны лӧԍӧԁны“.
Ԃекрет мірітчӧм-јылыԍ. Рабочеј-креԍԏана салԁатјаскӧԁ коԍаԍӧны імперіаԉістјаскӧԁ. Роч-проԉетаріат чуксалӧ мувыв-проԉетаріатӧс коԍ-вылӧ мезԁыԍны буржујјасыԍ.
Сіјӧ-жӧ лунӧ прімітісны мӧԁ-ԃекрет — мірітчӧм-јылыԍ. Воԇԇа-пунктас ԃекретас шуӧма: „Окԏабрса -ревоԉутсіја-лунјасӧ- (24-25) -чужӧм-рабоче-креԍԏанскеј-правіԏеԉство Рабочеј-Креԍԏана-Ԃепутат-Сӧветјаскӧԁ корӧны став-јӧзсӧ ԁа на-вылын-ыҗыԁалыԍјассӧ пыр-жӧ завоԃітны ԍорԋітны јӧз-кост мір-јылыԍ, ԁа мірітчыны, кыԇі јӧзыс шуасны“. Воԇӧ ԃекрет вежӧралӧ, кущӧм-мірітчӧм рабочеј-креԍԏана-ног меԁ-бур. Ԃекрет бырӧԁӧ правіԏеԉјас-костын-гуԍа-уҗ-нуӧԁӧм, шуӧ, воԇӧ-вылӧ-пӧ ԋекущӧм-гуԍа-ԍорԋіјас госуԁарствојас-костын меԁ ез вӧвны. Правіԏеԉство кӧсјыԍӧ јӧзавны помешщік-капітаԉістјаслы-бурвылӧ-вӧчӧм став-гуԍа-шыӧԁчӧм-артмӧԁчӧмјас. Правіԏеԉство корӧ став-војујтыс-јӧзсӧ ԁа налыԍ правіԏеԉјассӧ пырыԍтӧм-пыр ԁугԁыны војујтӧмыԍ, шојтчыны сыыԍ кӧԏ 3-тӧлыԍ (переміріје вӧчны). Помас ԃекрет торјӧн-моз шыӧԁчӧ вежӧраҗык рабочејјаслы Ангԉіјаын, Франтсіјаын, Гермаԋіјаын-ԁа. Ставрочмувывса-сјезԁ-рабочеј-креԍԏаналӧн ԁа салԁатјаслӧн вајӧԁӧ тӧԁвылас рытыв-јевропаса-рабочејјаслы сещӧм-каԁ, кор најӧ коԍаԍісны ревоԉутсіоԋерјас-моз. Ԃекрет чуксалӧ најӧс ревоԉутсіоннеј-кыпӧԁчӧм-вылӧ ԁа корӧ отсавны міјанлы јӧз-кост-мірітчӧм-јылыԍ-панӧм-ԍорԋі нуӧԁны бур-помӧԇ. Војујтыԍјасыс-кӧ-пӧ аԍныс мірітчасны, ԁа мӧԁа-мӧԁӧс-ӧбӧԃітԏӧг, сещӧм-мірітчӧмӧн мі регыԁҗык мезԁам став-уҗалыԍсӧ, нарԏітӧм-јӧзсӧ-ԁа. Мірітчан-ԃекрет-јылыԍ Ԉеԋін-јорт шуіс: „Правіԏеԉјас буржујјаскӧԁ ӧтувтчасны ԁа став-вынсӧ пуктасны пӧԁтыны вірын рабоче-креԍԏанскеј-ревоԉутсіја. Сӧмын кујім-воԍа-војнаыԁ унаторвылӧ велӧԁіс јӧзтӧ... уҗалыԍјас вермасны најӧс, піԍкӧԁасны туј војујттӧг-овны, ӧтлаын, ӧтув-ԁа“,
Ыҗыԁ-ԁолыԁ рабочејјаслы, унҗык-уҗалыԍјаслы-ԁа. Ревоԉутсіоннеј-јӧз оз јӧрмыны, уҗалӧны ԉеԋін ԁа боԉшевік-парԏіја-інԁалӧм-ԍерԏі.
Піԏірын ԋімкоԃаԍӧны. Пабрікјас-вылын, завоԁјасын, казармајасын, воӧм-креԍԏана-пӧвсын праԅԋік-коԃ: влаԍт проԉетаріат-боԉшевік-парԏіја-кӧрт-кіын. Сјезԁ-советов-вылын меԁ-воԇԇа-ԍорԋіас Ԉеԋін-јорт шуіс: „Мі лӧԍӧԁім пабрік-завоԁјасын уҗ-бӧрԍа-кыјӧԁыԍјасӧс (контроԉјас) рабочејјасыԍ. Мі ӧні велалім уҗавны ӧтвылыԍҗык. Мыј сіјӧ збыԉыԍ сіԇ, петкӧԁліс ревоԉутсіја. Мі озырӧԍ ӧтувтчӧм-јӧз-вынӧн, быԁтор сіјӧн вермам, кыпӧԁам мір-паԍта-ревоԉутсіја. Роԍԍіјаын мі ӧні мӧԁам лӧԍӧԁны проԉетаріат сотсіаԉіԍԏіческеј госуԁарство. А ӧні — меԁ лоас мувыв-сотсіаԉіст-ревоԉутсіја!" Рабочејјас-воԇын сулаліс ԋемторјыԍ-повтӧм-вожԃ, ԇоԋ-јурӧн вылын ставнысыԍ, чорыԁа-сулалыԍ-морт ас-туј-вылас. „Ԉеԋінкӧԁ он вош! Ԉеԋінкӧԁ верман!“ со-кущӧм мӧвпјасӧн олісны рабочејјас. Сіԇі-жӧ мӧвпалісны салԁатјас, креԍԏана-і. Смоԉнеј Піԏірын, кӧні уҗаліс мувыв-меԁ-воԇԇа-рабоче-креԍԏанскеј-респубԉіка-Совнарком (Совет Народных Комиссаров), став-ревоԉутсіоԋерыслы лоі ԍӧлӧмӧн. Коԁі ез жаԉіт пуктыны асԍыс ловсӧ сотсіаԉізм-понԁа, рабочеј-креԍԏана-понԁа, сіјӧ муніс Смоԉнејӧ уҗла, інԁӧԁјасла. Смоԉнејын, пӧртјын-моз, пуіс ревоԉутсіоннеј вын, шонԁі-југӧрјас-моз разаліс сіјӧ быԁ-пеԉӧсӧ. А ревоԉутсі-оннеј-уҗ вӧлі јурвыв-тыр. Колӧ вӧлі вајны стоԉітсаӧ ԍојан-јуан. Колӧ вӧлі ԁугԁывтӧг вӧчавны снараԁјас, меԁ еԍкӧ контрревоԉутсіјалы паныԁ куш-кіӧн ез ло сувтны. Колӧ вӧлі боԍтны шӧр-правіԏеԉство-учрежԃеԋԋејас ԁа ԃелӧјассӧ. Колӧ вӧлі лӧԍӧԁны пӧраԁок казармајасын, весавны сеԍ есерјасӧс, меԋшевікјасӧс-ԁа. Колӧ вӧлі, коԍаԍны ԍпекуԉантјаскӧԁ, калымщікјаскӧԁ, уҗыԍ-пышјалыԍјаскӧԁ-ԁа. Ӧԏі-кывјӧн-кӧ шуны, колӧ вӧлі лӧԍӧԁны зев-ыҗыԁ-госуԁарство-стоԉітсаӧ кӧԅајінӧс. Нӧшта, куш-стоԉітсаын-вермӧмыԍ бур ез вермы лоны. Меԁым ревоԉутсіаӧн-інԁӧм-поԉіԏіка мір-јылыԍ пыртны олӧмӧ, колӧ вӧлі лӧԍӧԁны кӧԅајінӧс фронт-вылын ԁа главкокоманԁујушщеј-ставкаын. Меԁым пыртны олӧмӧ закон му-јылыԍ, колӧ вӧлі боԉшевікјаслы разӧԁчыны быԁ-карӧ, быԁ-вӧлӧԍтӧ, быԁ-грезԁӧ.
Помешщікјас, капітаԉістјас, чіновԋікјас, есерјас, меԋшевікјас-ԁа оз уҗавны, ревоԉутсіјалы паныԁ мунӧны. Піԏірса-рабочејјас боԍтӧны госуԁарственнеј-учрежԃеԋԋејас.
Влаԍттӧ боԍтны абу сещӧм ԍӧкыԁ, ԍӧкыԁҗык кутны сіјӧс, а меԁ-ԍӧкыԁ щӧктыны пыԃԃі сіјӧс пуктыны, кывзыны ԁа овны сіјӧ-щӧктӧмјас-ԍерԏі. Боԉшевікјаслы, рабочеј-креԍԏана ԁа салԁатјаслы воча сувтісны ԁворана, помешщікјас, капітаԉістјас, есеро-меԋшевік-лакејјас ԁа унаӧн полыԍҗык-служащщејјас. Чіновԋікјас выԉ-влаԍтлыԍ-щӧктӧмјас пыԃԃі ез пуктыны, олӧмӧ најӧс ез пыртны. Најјас велалӧмаӧԍ-ԋін кывзыны барінлыԍ, повны сыыԍ. Уҗалыԍ-јӧзтӧ најӧ бунтарјасӧн ԋімтісны, ԋінӧмтујӧ лыԃԃісны. Сіјӧ зев лӧԍаліс капітаԉіст-помещікјаслы. Најӧ јона ошкісны чіновԋікјасӧс Сӧвет-влаԍтлыԍ-кывзытӧмыԍ. Воԍтісны „Комитет Общественного Спасения“. Сетчӧ пырісны ставныс, коԁлыԍ Сӧвет-влаԍтыԁ ԍінсӧ јоріс. Пурішкевічԍаԋ Черновӧԇ кыпӧԁчісны рабочеј-креԍԏана-вылӧ. Ју- ӧртісны служашщејјаслы, меԁ најӧ боԉшевік-коміссарјас-ԁінӧ уҗавны оз мунны: жалӧваԋԋетӧг-пӧ онӧ коԉӧ, коміԏет быԁӧнлы тыр-ԁон мынтас; боԉшевікјасӧс-пӧ вӧтлам ԁа бара важ-местааԁ лоаԁ. Јона лоі песԍыны бастујтыԍ-чіновԋікјаскӧԁ, уна-вын ԁа каԁ лоі пуктыны најӧс-песовтӧм-вылӧ. Но вӧліны сыыԍ гырыԍ-уҗјас. Меԁ-бур-јон-вынсӧ лоі ыстыны Керенскеј-вылӧ. Сіјӧ піԍкӧԁчіс ревоԉутсіоннеј-Піԏірӧ казакјаскӧԁ. Налӧн нырщікыс вӧлі геԋерал Краснов. Колӧ вӧлі став-вын зелтны ԁа боԍтны ставка, став-арміјаӧн-каманԁујтӧм, ԍуртчыны быԁ-грезԁкӧԁ-ԁа.
Керенскеј вајӧԁӧ ревоԉутсіоннеј-Піԏір-вылӧ ӧружјӧа-казакјасӧс сарскеј — геԋерал-Красновкӧԁ. Керенскеј пышјӧ.
Ревоԉутсіја-војӧ Керенскеј кыԇкӧ вӧлі пуԏмӧмӧма пышјыны. Сіјӧ пышјӧма временнеј-правіԏеԉство-ԁор-сулалыԍ-војскала, меԁым вајӧԁны најӧс Піԏірӧ ԁа бӧр шыбытны Сӧвет-влаԍтӧс. Коԁі-жӧ сылы ԍурӧма? Окԏабрса-ревоԉутсіјаын ыҗыԁ-бур лоӧ сіјӧ, мыј есеро-меԋшевікјасӧс-ԁорјыны боԉшевікјасыԍ ԁа рабочеј-креԍԏанаыԍ ԍурӧма сӧмын ӧԏі-вын — казакјас, черносоԏеԋетс-геԋерал Краснов-каманԁа-улын. Наыԍ-ӧтԁор ԋекущӧм-отраԁ ез пет коԍ-вылӧ Сӧвет-влаԍткӧԁ. Ԁа і Красновлӧн казакјасыс регыԁ каԅалісны збыԉсӧ, ез кутны воԇӧ, Піԏір-вылӧ мунны. Кык-лун лыјԍісны Піԏіра Сарскеј-Ԍелоа-костын, сеԍԍа војујтыԍјасыс мӧԁа-мӧԁ-орԁас волыԍны понԁісны, ԍорԋі (переговоры) панісны. Боԉшевікјасԍаԋ казакјас-ԁорӧ локтісны рабочејјас матросјаскӧԁ, вежӧралісны налы спутԏу ревоԉутсіја- -јылыԍ. Најӧ віԍталісны, Окԏабрса-ревоԉутсіја-пӧ шуіс ԍетны став-влаԍтсӧ Сӧветјаслы, став-мусӧ креԍԏаналы, помавны војна јӧз-кост-мірітчӧмӧн, вӧтлыны помешщік-капітаԉістјасӧс ԁа став-пабрік-завоԁас кӧԅајінјас-пыԃԃіыс інԁыны рабочејјасӧс. Казакјас бура-кывзісны налыԍ віԍтавлӧм, тӧлкујтісны ас-костас ԁа шуісны воԇӧ-вылӧ боԉшевікјаскӧԁ ӧтԁор овны. „Арестујтамӧ-пӧ Керенскејӧс ԁа Сӧвет-влаԍтлы і ԍетам сіјӧс". Ез уԃітны арестујтныс: ԍорԋі-нуӧԁіг-костіыс Керенскеј гуԍӧԋікӧн автомобіԉӧн бара пышјӧма. Тајӧ — меԁ-бӧрја-пышјӧм сылӧн. Напоԉеон-коԃӧн еԍкӧ аԍсӧ вӧлі лыԃԃӧ-ԁа, влаԍт-берԁԍыс кӧч-моз лоі пышјыны.
Мірітчӧм-понԁа коԍаԍӧм. Главнокоманԁујушщеј-ставка оз ԍетчы. Преԁсовнаркома Ԉеԋін чӧвтӧ главнокоманԁујушщеј Ԁухоԋінӧс. Выԉ-главнокоманԁујушщеј. Салԁатјасӧс-чуксалӧм ԍорԋітны мірітчӧм-јылыԍ, тӧԁмаԍны ԋемечјаскӧԁ-ԁа.
Керенскејӧс вермісны. Сӧвет-правіԏеԉство-воԇын зев-ыҗыԁ-выԉ-уҗ сулаліс: мірітчыны, помавны војна. Сјезԁ-советов еԍкӧ гіжліс-ԋін ӧтԁор-олыԍјаслы (асланым „сојуԅԋікјаслы", Антантаӧ) мірітчӧм-јылыԍ, ԁа ԋекоԁ воча-шыаԍыԍ ез ло. Секі Совнарком щӧктіс Верковнеј Главнокоманԁујушщеј геԋерал Ԁухоԋінлы пырыԍтӧм-пыр панны ԍорԋі ԋемеч-камаԋԃірјаскӧԁ војујтӧмыԍ-ԁугԁӧм-јылыԍ. Ԁухоԋін пыԃԃі ез пукты Совнаркомлыԍ щӧктӧмсӧ. Ԉеԋін чӧвтіс контрревоԉутсіоԋер (влаԍтлыԍ ез кывзы-ԁа) Ԁухоԋінӧс, пуктісны сы-местаӧ боԉшевікӧс — прапорщік Крыԉенкоӧс. Секі-жӧ Совет-Нароԁнык-Коміссаров раԃіоӧн шыӧԁчіс салԁатјаслы, чуксаліс најӧс боԍтны ас- -кіас мірітчӧм-уҗ-нуӧԁны. Боԉшевік-парԏіјаыԁ-пӧ уҗалыԍ-јӧз-парԏіја. Сіјӧ вӧчӧ, мыј јӧзлы колӧ. Боԉшевік-парԏіја лоӧ јон, бур-вежӧра-,зіԉ-уҗалыԍјас-кӧ понԁасны отсаԍны сылы. Меԁ-бур-вермӧмјас (победы) боԉшевікјаслӧн — уҗалыԍ-јӧзлӧн-вермӧмјасыс. Сіјӧ-чукӧстчӧмыс вӧлі ,,став полковеј, ԃівіԅіоннеј, корпуснеј, армејскеј ԁа мукӧԁ-коміԏетјаслы, став-салԁатлы ревоԉутсіоннеј-арміјаын ԁа став-матрослы ревоԉутсіоннеј-флотын". Тајӧ-чукӧстчӧмыс чарԁ-бі-моз кыщовтіс фронтјас-вывті, гажмӧԁіс ԍӧлӧмјас мірітчӧм-понԁа-тӧжԁыԍыԍјаслыԍ. Абу ылӧг-чукӧстчӧм, а збыԉыԍ: кырымалӧмаӧԍ сіјӧс преԁсовнаркома В. Уԉԉанов (Ԉеԋін) Нароԁнеј Војеннеј коміссар главнокоманԁујущщеј Крыԉенкокӧԁ. Выԉ-нога-олӧм пукԍіс. Јӧз-кост-војна ас-кост-војнаӧ пӧрі, кыԇі і віԍтавліс Ԉеԋін. Мірітчӧмыԁ капітаԉістјаслы ԁажӧ ез ков, став-вынсӧ чукӧртісны најӧ сылы паныԁ. Ангԉіјаын, Франтсіјаын, Гермаԋіјаын, Амерікаын ԁа мукӧԁлаын капітаԉістјас чујмісны: грабіԏеԉјас велалӧмаӧԍ мірітчыны гырыԍ-јӧз-берԁын, геԋералјаскӧԁ, нӧшта кор вермӧм-јӧзыс вермыԍјаслы мірітчӧмыԍ бура мынтыԍасны. А тајӧ, боԉшевікјас, салԁатјасыслы аслыныс мірітчӧм-јылыԍ щӧктӧны ԍорԋітны. Салԃатјаслы, коԁјасӧс капітаԉістјас морттујӧ ез пуктывны, лыԃԃісны сӧмын пушкалы бур-јај-кусӧкӧн. Ԁа, сӧмын ӧні, меԁ-воԇԇаыԍ історіјаын, ԍорԋітӧны салԁатјаскӧԁ ревоԉутсіоннеј-јӧзкӧԁ-моз. „Мірітчыны оз поԅ сӧмын гырыԍ-јӧзкӧԁ-ԍорԋітӧмӧн“, шуіс Ԉеԋін. — „Мірітчыны колӧ уліԍаԋ: војујтыԍјасыс меԁ мірітчасны. Ԋеметс-геԋералјасыԁлы мі гыжыжԁа ог ескӧ, ескам ԋеметс-креԍ- ԏаналы, рабочејјаслы-ԁа. Мірітчасны-кӧ сӧмын главнокоманԁујушщејјас, салԁатјаскӧԁ-ԍорԋіттӧг, сещӧм-мірыԁ тувсов-јі-коԃ: віԇӧԁныс ем, тувтчан-ԁа — ваас бузгыԍан". Со мыј шуӧ ревоԉутсіја, коԁлы колӧ ӧтувтны уна-ԁас-міԉԉон-јӧзӧс вӧчны зев-ыҗыԁтор.
Му-паԍта-војна-помавны проԉетаріат-мірітчӧмӧн верміс еԍкӧ сӧмын му-паԍта-ревоԉутсіја. Сіјӧс поԅӧ вӧлі вӧчны. Сещӧм-мірітчӧм ез ло ІІ-Інтернатсіонал-са-парԏіјајас-пӧрјаԍӧмла.
Меԁым мірітчӧм-јылыԍ ԍорԋіјас бура-помавны, колӧны вӧлі кык-тор. Ӧԏікӧ, Роԍԍіјаын влаԍт меԁ вӧлі сещӧм-класс-кіын, коԁјас збыԉыԍ, ԍӧлӧмԍаԋыс кӧсјӧны овны суԍеԁјасыскӧԁ ас-јӧз-моз, пыр сӧгласӧн, піԋаԍтӧг, коԍаԍтӧг; збыԉыԍ меԁ најӧ мустӧмтісны быԁ-пӧлӧс-грабіԏеԉскеј-војна. Сіјӧ міјан вӧлі: влаԍт рабочеј-креԍԏана-кіын, војна налы оз ков. Мӧԁкӧ, кӧԏ меԁ сӧмын Јевропаын, војујтыԍ (Гермаԋіја, Австріја-ԁа) ԁа ,,отсаԍыԍ“ (Ангԉіја, Франтсіја, Ітаԉіја)-госуԁарствојасын рабочеј-классыс сувтіс паныԁ буржујјаслы ԁа чорыԁа коріс мірітчыны. Окԏабрса-ревоԉутсіја зев-ыҗыԁ зачін вӧчіс. Ӧԏілаӧ лӧԍӧԁіс проԉетаріат-влаԍт, сеԍԍа чукӧстчіс мувыв-уҗалыԍ-јӧзлы. Наԃејтчісны-ӧ боԉшевікјас, мыј налӧн чукӧстчӧмыс јіҗас мувыв-проԉетаріат-ԍӧлӧмӧԇ? Ԁа, наԃејтчісны. Гермаԋіјаын ԁа Австрјјаын вӧлі бырӧма пӧшԏі став-ԍојанторјыс. Јӧзыс щыгјалісны. Рабочејјас, веԍіг војна-вылӧ-вӧчаԍан-пабрікјасын, щыг-ԋіԍӧ-пӧтӧн олісны. Щыгјалӧмысла уҗ-вылас гылалісны. Арміја ԁа флот вуҗӧрјас-моз ветлісны. Кущӧм-ԋін чорыԁ пӧраԁок вӧлі ԋеметс-арміјаын, ԁај сіјӧ ез вермы- ны кутны ԍалԁатјасӧс — пышјалісны. Ԉібӧ оз вӧлі вӧчны, мыј щӧктасны. Ԇоԋ-полкјасӧн ез понԁыны мунны фронт-вылӧ. Вӧліны кыпӧԁчылӧмјас, шуам, Гермаԋіјаса-флотын. Мӧԁісны забастовкајас Гермаԋіјаын, Австріјаын. Рабочејјас ӧружјӧӧԇ воісны, пӧԉітсакӧԁ на-костын унаыԍ коԍ лыбліс. Тајӧ торјас-вӧснаыс боԉшевікјас тӧԁісны, мыј рытыв-јевропаын кылӧ ревоԉутсіјаӧн. Франтсіјаын олӧмыс Австріја-Гермаԋіјаын-ԁорыԍ омӧԉ вӧлі. Зев-ыҗыԁ-места Франтсіјаын ԇікӧԇ вӧлі рӧзӧрітӧма, пустыԋаӧ пӧртӧма. Ас ԁа беԉгіјаса-бежеԋетсјасӧн став-карыс ԁај грезԁыс вӧлі тыр, быԁӧн јурԍујанін ԁа ԍојан корӧны. Фронтыс Франтсіја-шӧрӧԇыс ԋужаліс. Ӧԏі-керка ез вӧв, со-пӧ сетыԍ коԁӧскӧ абу віӧмаӧԍ. Овмӧсыс ԁа ԍӧмыс бырны понԁіс. Ангԉіјаын сещӧм-коԃ-олӧм-жӧ вӧлі. Уна воштіс сіјӧ флотын: ва-увті-ветлӧԁлыԍ-пыжјас жугӧԁалісны ԁа вӧјтісны уна-караб. Лонԁонӧ (Ангԉіјаын стоԉітса) лыјлісны сынӧԁԍаԋ. Лоі лӧԍӧԁны налы уна-міԉԉон-јӧза-војска му-вылын уҗавны (сыӧԇ вӧліны сӧмын матросјас, ва-вывті плавајтісны). Уна-салԁат ԁа матрос воші (віісны) налӧн тајӧ-војнаын. Ԍӧмыԍ јӧрмавны-жӧ понԁісны. Јӧз шыԅісны. Гермаԋіјаса ԁа Австріјаса-проԉетаріат-кӧ еԍкӧ ез коԉтчыны міјаныԍ, ез ԋужӧԁчыны вӧчны нојабрсӧ * 1918-ԁ-воӧԇ, а вӧчісны 1917-ԁ-воын міјан Окԏабр-бӧрын, секі еԍкӧ ревоԉутсіјаыԁ гым-шы-моз паԍкаліс Јевропа-паԍта. Помаԍісны еԍкӧ војнајас немыс-кежлӧ. Коԁі-жӧ меԁԍа јона торкіс паԍкавны ревоԉутсіјалы? Став-ԁокументыс, Окԏабр
- ) Гермаԋіјаын ревоԉутсіја вӧлі 1918-ԁ-воԍа-нојабрын, во-мыԍԏі міјан-ревоԉутсіја-бӧрын.
бӧрса-став-мір-паԍта-історіјаыс-ԁа петкӧԁлӧны, мыј ревоԉутсіја-пыкыԍјасыс јӧзӧс-вузалыԍ-сотсіал-ԃемократјас. Боԍтам Гермаԋіјаӧс, кӧні рабочејјас ӧтувҗык олӧны. Сотсіал-ԃемократјас Гермаԋіјаын коркӧ вӧліны ревоԉутсіоԋерјас, уна-вын пуктісны ӧтувтны ԁа быԁтыны рабочејјасӧс. Рабочејјас велалісны кывзыны налыԍ, вӧчны најӧ-інԁалӧм-ԍерԏі. Сіԇі-жӧ кывзісны налыԍ профеԍԍіонаԉнеј ԁа коопераԏівнеј-ӧтувтчӧмјас рабочејјаслӧн, уна-міԉлон-шԉен. Буржуаԅіја ез уԅ, кыјіс јӧзӧс зарԋіа-тывјӧн. Верміс сіјӧ пӧліԋтны аслаԋыс гырыԍҗык-јӧзеӧ сотсіал-ԃемократ-парԏіјаыԍ ԁа профсојузјасыԍ бјурократјассӧ колоԋіјајасыԍ-грабітӧм-ԁобра-вылӧ. Шеԁӧԁчісны буржујјаслы тывјӧ коркӧ уҗалыԍ-јӧз-ԁор-олыԍјас. Еновтісны најӧ рабочејјасӧс ԁа војна-панігӧн мӧԁісны буржујјаскӧԁ рабочеј креԍԏана-вылӧ. Војна-чӧж буржујјас-ԁор олісны, отсаԍісны Віԉгеԉмлы ԁа буржујјаслы јӧзсӧ пӧрјӧԁлыны. Сеԍԍа самеј-колан-каԁас, кор гермаԋіјаса ԁа австріјаса-рабочејјас котыртчісны роч-ревоԉутсіја-гӧгӧр ԁорјыны сіјӧс мірітчӧм-јылыԍ-ԍорԋі-нуӧԁігӧн Брестын, секі сотсіал-ԃемократјас ԇікӧԇ вузалісны уҗалыԍјасӧс.
Мірітчӧм-јылыԍ-ԍорԋі-нуӧԁӧм Брестын. Міјан-ԁор гермаԋіјаса ԁа австріјаса ревоԉутсіоннеј-рабочејјас. Міјанлы-паныԁ роч ԁа мукӧԁ-госуԁарствоса-помешщікјас, капітаԉістјас-ԁа, есерјас, меԋшевікјас, ԋеметс-сотсіал-ԃемократ-парԏіјаыԍ-гырыԍҗык-јӧзыс-ԁа.
Ԋеметс-камаԋԃірјасӧс ԋеметс-салԁатјас ԋевеԉітісны панны ԍорԋі мірітчӧм-јылыԍ. Зев еԍкӧ налы сіјӧс ԋеокота вӧлі вӧчны-ԁа, лоі. ,,Ӧԏі-пызан-сајын боԉшевікјаскӧԁ-пукалӧм-ԁорыԍ-пӧ еԍкӧ лущщӧ војујтам, мунам кӧԏ Роԍԍіја-шӧрӧԇыс“, вӧлӧм шуӧны најӧ. Со-ӧԁ кущӧм-мустӧмӧԍ вӧлӧмаӧԍ боԉшевікјасыԁ. Роч-салԁатјас ревоԉутсіја-бӧрын тӧԁмаԍісны ԋемеч-салԁатјаскӧԁ, волыԍісны мӧԁа-мӧԁ-орԁас, уна ԍорԋітісны олӧм ԁа оланногјас-јылыԍ. Ԋеметс-арміјаын ԃістсіпԉіна торкԍіс: салԁатјас ԁугԁісны кывзыны камаԋԃірјаслыԍ, оз мунны војујтны ԁај тоԉкӧ. Сывӧсна і лоі ԍетчыны налы боԉшевікјаслы ԁа пукԍыны ԍорԋітны накӧԁ ӧԏі-пызан-сајӧ. Ԁухоԋін-ԁорыԍ ԋеметс-камаԋԃірјас ԍуԍӧԍҗык вӧлӧмаӧԍ, повԅӧмаӧԍ вӧтлӧмыԍ. Ԍорԋітны шуӧмаӧԍ Брест-ԋіма карын, кӧні віԁчыԍіс најӧс ԃеԉегатсіја Сӧвет-правіԏеԉствоԍаԋ. Ԍорԋі-нуӧԁны міјанлы страԍт-ԍӧкыԁ вӧлӧма. „Ԁругјас", отсалӧм-пыԃԃі, мірітчӧмлы воча мӧԁӧмаӧԍ. Сӧветса-ԃеԉегатјас уна-госуԁарствоса-ԃеԉегатјас-піын аскежаныс лоӧмаӧԍ. Нӧшта асланым-буржујјас, помешщікјас, буржуазнеј-інԏеԉігентсіја-ԁа, щӧщ торкісны Сӧвет-правіԏеԉстволы јӧз-кост-поԉіԏіка-нуӧԁны, быԁногыс муԏітчісны: ез уҗавны, загӧвӧрјас лӧԍӧԁалісны, зіԉісны пӧԁтыны проԉетаріат-ревоԉутсіја. Сӧвет-правіԏеԉстволӧн сӧмын ӧԏі-наԃеја вӧлі, ԋеметс-проԉетаріат-вылӧ. Гермаԋіјаса ԁа австріјаса-рабочејјас збыԉыԍ шыԅісны, кыпӧԁчісны отсавны Ыҗыԁ-Окԏабрлы. Мӧԁісны сені забастовкајас. Воԍԍалісны бастујтыԍјаслы-отсаԍан-коміԏетјас, чуксалісны бастујтны став рабочејсӧ, лӧԍӧԁісны лозунг корны пырыԍтӧм-пыр Брестын мірітчыны рочјаскӧԁ. Тащӧм-каԁјасын парԏіјаыԁ зев-колантор. Вӧлі-кӧ еԍкӧ секі ԋеметс-проԉетаріатлӧн аслас проԉетаріат-коммуԋіеԏ-парԏіја, сіјӧ еԍкӧ уҗалыԍ-јӧз-отсӧгӧн кокԋіа боԍтіс влаԍтсӧ ас-кіас ԁа отсаліс Роԍԍіјаса-Сӧвет-влаԍтлы. Ревоԉутсіја вӧчны быԁ-тор вӧлі. Сӧмын ревоԉутсіоннеј-парԏіја Гермаԋіјаын вӧлі том-на ԁај еща-јӧза. А ԋеметс-сотсіал-ԃемократјас (,,рабочејјасӧс-ԁорјыԍјас“) сіԍмісны. Лоі Ԉеԋін - шуӧм-ногӧн. Бӧрвылас аԍныс, сотсіал-ԃемократ-парԏіјаыԍ-гырыԍјасыс (Еберт, Шејԁеман, Носке ԁа мукӧԁ) віԍтаԍісны, мі-пӧ нароԍнӧ ӧԁјӧнҗык пырім бастујтан-коміԏетӧ, меԁ унҗык-ԉок вӧчны. Міјанлы-пӧ вӧлі колӧ сіјӧ-коміԏетсӧ щынјыв лептыны. Коміԏетын уҗалӧмаӧԍ і сіјӧ-жӧ каԁын отсаԍӧмаӧԍ Віԉгеԉмлы, прінтс Макс-Баԃенскејлы, пӧԉітсалы, шпіонјаслы, геԋерал Гінԃенбурглы-ԁа. Сотсіал-ԃемократјас кутісны рабочејјасӧс правіԏеԉство-вылӧ-кыпӧԁчӧмыԍ: воԇҗык-на-пӧ, мі-пӧ бурҗык-каԁ бӧрјам ԁа секі і воԇсаԍам правіԏеԉствокӧԁ. Најӧ тӧкӧԁісны рабочејјасӧс і пӧрјавлісны, віԍталісны налы, мыј Брестын мірітчӧм-јылыԍ ԍорԋі зев-шыԉыԁа мунӧ. Најӧ інԁалісны пӧԉітсалы ревоԉутсіоннејҗык рабочејјасӧс, інԁісны контрразвеԁкалы рабочеј-чукӧртас ԍорԋітны правіԏеԉстволы-паныԁ-кыпӧԁчӧм-јылыԍ. Сіјӧ-чукӧртассӧ кыщӧ боԍтісны ӧружјӧа јункерјас. Ԍорԋітны ез леԇны, разӧԁісны јӧзсӧ. Унаӧс ԁојԁісны, јешщӧ унаӧс арестујтісны. Со-ӧԁ кыԇі отсаԍісны рабочејјаслы меԁ-ԍӧкыԁ-каԁас ревоԉутсіја-ԁырјіыс пеж-сотсіал-ԃемократјас. Тајӧ-отсӧгјас сотсіал-ԃемократјаслыԍ рабочеј-класс нем оз вунӧԁ. Мувыв-Окԏабр-лунӧ јӧзӧс-вузалыԍ-пеж-сотсіал-ԃемократјас сувтасны суԁ-вылӧ ԋеметс ԁа мувыв проԉетаріат-воԇӧ. Најӧ сіјӧ тӧԁӧны і полӧны му-выв-ревоԉутсіјаыԍ, кыԇі мортвіыԍјас полӧны лун-југыԁыԍ. Но Окԏабр локтӧ, — воас. Брестын ԉок-вынӧн ԁа јӧзӧс-вузалӧмнаԁ ԉічкісны Сӧвет-влаԍтӧс, лоі кырымавны ԍӧлӧм-ԁојԁана-мірітчӧм. Но тајӧ мірыс вывті-бур-туј Ԉеԋінлӧн: „шојтчыштам ԁај воԇӧ — мувыв-Окԏабр корԍны". Врагјас ылалӧмаӧԍ, Ԉеԋінлӧн бур артмӧма.
Воԇын віԍталім-ԋін, мыј вӧлі Гермаԋіјаын Брестын-мірітчӧм-јылыԍ-ԍорԋітігӧн. Сотсіал-ԃемократјас-зіԉӧмӧн Брестса-мір міјанлы вӧлі зев ԍӧкыԁ, ԁај увтыртана. Щӧктісны міјанлы ԍетны ԋеметсјаслы повоԁнеј-уна-му (Фінԉаԋԃіја, Украіна ԁа нӧшта мукӧԁлаыԍ), ԁај мынтыны ԍӧм. Сӧветса-ԃеԉегатсіја Брестын нароԍнӧ ԋужӧԁіс ԍорԋісӧ, меԁ еԍкӧ кыԇкӧ чукӧстчыны ревоԉутсіоннеј-рабочејјаслы ԁа салԁатјаслы ԋеметс-муын. Ԋеметс-геԋералјас каԅалісны сіјӧс, ԁа меԁ Окԏабрса-ревоԉутсіја-віԍӧм пыԁӧ јӧз-піӧ оз пыр, переміріје-ԁырјі Псков-вылӧ ԁа Піԏірлаԋ уԍкӧԁчісны. Зев-ԍӧкыԁ-каԁ мі олімӧ. Сарскеј-арміја пазалі, салԁатјас фронтјас-вылыԍ пышјісны, ӧружјӧјассӧ шыблалісны. Коԍаԍны ԋеметс-арміјакӧԁ ічӧԏік-отраԁ-рабочеј-гӧрԁ-гварԃіјалы вӧлі біӧ-шыбытчӧм-коԃ. Петны налы коԍ-вылӧ ԋеметсјаскӧԁ ӧткоԃ, мыј ԍетны ԁона-Окԏабр ԋеметс-грабіԏеԉјаслы. Кӧԏ мыј-а, ревоԉутсіјалы колӧ вӧлі унҗык-каԁ шојтчыны, чукӧртны выԉ-вын выԉ-,ԍӧкыԁ-уҗјас-вылӧ. Сывӧсна, ԃерт еԍкӧ ԍӧлӧм-мајышмытӧԇ ԍӧкыԁ вӧлі-ԁа, лоі кырымавны, кӧԏ регыԃік-кежлӧ-а, ԉок-нога-мірітчӧм. Унаӧн тајӧ-туј Ԉеԋінлыԍ ез гӧгӧрвоны, понԁісны увгыны Брестса-мір-кырымалӧмыԍ. Гӧрԁ-вевја-есерјас (левые) понԁісны щӧктыны коԍаԍны пушкаа-ԋеметсјаскӧԁ куш-кулакјасӧн. Веԍіг-ӧԁ боԉшевікјас-пыщкас зыԋгыԍјас лоіны (оппоԅіт- сіја). Најӧ аԍнысӧ гӧрԁыԍ гӧрԁӧн ԋімтісны. Гӧрԁ-вевја-есерјас-моз понԁісны щӧктыны коԍавны гіжӧԁ Брестын-мірітчӧм-јылыԍ ԁа мунны ԋеметс-буржујјас-вылӧ ревоԉутсіоннеј-војнаӧн. Ԉеԋін став-вынсӧ пуктіс вежӧравны парԏіјалы, мыјвӧсна лоі кырымалӧма Брестса-мір ԁа віԇны јортјассӧ гӧрԁыс-гӧрԁјаслы ԁа гӧрԁвевја-есерјаслы-ԍетчӧмыԍ. Сӧмын Ԉеԋін, аслас ыҗыԁ-вежӧрӧн, ԍетіс Окԏабрса-ревоԉутсіјалы шојтчӧг, вермісны вӧчны сек-кості уна-буртор. Мыјла кымынкӧ-боԉшевік мыжԁісны Ԉеԋінӧс Брестса-мірыԍ? Ӧԏікӧ, најӧ вӧлі ышмӧмаӧԍ госуԁарство-пыщкын-белејјасӧс-вермӧмӧн: кокԋіа ԁа помӧԇ вермім Керенскејӧс Гатчіна-улын ԁа јункерјасӧс Мӧскуаын; кык-лунӧн весалім белејјасыԍ Кремԉ. Сіԇі-жӧ пазӧԁалісны белејјасӧс уналаын Роԍԍіја-паԍтаын. Мӧԁкӧ, рабочејјас пӧшԏі ставныс боԉшевікјас-ԁор лоіны. Есерјас меԋшевікјаскӧԁ быԏԏӧ быріны. Којмӧԁкӧ, ӧтарԍаԋ і мӧԁарԍаԋ воалісны јуӧрјас креԍԏана-кыпӧԁчӧмјас-јылыԍ помешщікјас-вылас: му-віԇсӧ, овмӧссӧ, ембурсӧ налыԍ мырԃԃалӧны. Ԋоԉӧԁкӧ, салԁатјас фронтын ԁа тылын — ставныс Окԏабрса-ревоԉутсіја-ԁор. Помешщкјаслы ԁа капітаԉістјаслы лоі пышјыны: најӧс ԁорјыԍјас ез лоны. Ез-кӧ еԍкӧ вӧвны ортсіса-врагјас, ез-кӧ щыг-кӧјінјас-моз уԍлаԍны міјан-вылӧ мувыв-капітаԉістјас (ԋеметсјас ԁа ,,ԁругјас“), секі еԍкӧ тыр-бур-вермӧм міјан вӧлі. Окԏабрԍаԋ Брестса-мірӧԇ пыр быԁ-ԍікас-уҗ шыԉыԁа муніс, бурвылӧ ревоԉутсіјалы. Сывӧсна і унаӧн ышмісны, чајтісны аԍнысӧ јонӧн ортсі-врагјасыԍ. Еԍкӧ мі на-ԁінын зев омӧԉӧԍ, вынтӧмӧԍ вӧлімӧј. Ԉеԋінӧс-мыжԁыԍјас ԋеметс-проԉетаріатӧс ревоԉутсіоннејҗыкӧн лыԃԃісны, а ԋеметс- -сотсіал-ԃемократ-парԏіја-пазалӧм-вылӧ чуԋ-костјасӧԁыс віԇӧԁісны. Најӧ јона наԃејтчісны секі-важ-сарскеј-арміја-вылӧ. Ԉеԋін чуксаліс парԏіјасӧ бурҗыка віԇӧԁлыны олӧмӧ, пыԁӧҗык, ставсӧ бура-артавны, быԁторјылыԍ чорыԁҗыка мӧвпавны. Ԉеԋін секі-ԋін вежӧраліс, важ-сарскеј-арміјатӧ-пӧ колӧ вежны сӧветса-гӧрԁ-арміјаӧн. Сіјӧ сылӧн зев-ыҗыԁ-буртор. Колӧ вӧлі ԍетны каԁ војнаыԍ-пӧтӧм-салԁатлы, но коԁлӧн ԍӧлӧмыс пуӧ ревоԉутсіја-понԁа, віԇӧԁлыны сӧветса-ԍікт-вылӧ, ӧзтыны сылыԍ ԍӧлӧмсӧ віԇны выԉ-,сотсіаԉіԍԏіческеј-госуԁарство. Салԁат воас грезԁаԁ, аԁԇас, мыј сені ӧні кӧԅајіныс сӧвет, сыкоԃ-жӧ уҗалыԍ-гӧԉ-креԍԏана олӧмнас тујԁӧны ԁа веԍкӧԁлӧны, — сіјӧ вӧԉіԍԏі гӧгӧрвоас, мыј сылӧн ем чужанін, ем сотсіаԉіԍԏіческеј госуԁарство, ем віԇан-тор.
Мыј ԍетіс Брестса-мир?
Брестса-мір-куԅа уна-міԉԉон окопјасын-олӧмыԍ-коԉмӧм-салԁатӧс поԅіс леԇны гортаныс. Салԁатјасӧс-леԇӧмыԍ ревоԉутсіјалы лоі кык-ыҗыԁ-бур. Ӧԏікӧ, салԁатјас паԍкӧԁісны Роԍԍіја-паԍта, пыртісны быԁ-пеԉӧсӧ ыҗыԁ-госуԁарствоӧ боԉшевікјаслыԍ-велӧԁӧм. Најӧ лоіны ловја-јітӧԁӧн парԏіја ԁа ревоԉутсіја-костын ӧтарԍаԋыс, ԁа разалӧм ԍо-міԉԉон-креԍԏана-костын мӧԁарԍаԋыс. Мӧԁ-сещӧм-бур-јітӧԁ регыԁӧн ԋекущӧм-ногӧн еԍкӧ ен лӧԍӧԁ. Міԉԉон-ловја-ԍвіԃеԏеԉ окопын-олігӧн ас-ԍінмӧн-аԁԇылӧм, ас-пеԉӧн-кывлӧм-пӧрјаԍӧм меԋшевікјаслыԍ ԁа есерјаслыԍ віԍтавлісны јӧзлы, воԍтісны налыс ԍінјас олӧм-вылӧ бурҗыка віԇӧԁлыны. Тӧԁмӧԁіԍ- ны најӧс боԉшевікјасӧн, Ԉеԋінӧн. Віԍтавлісны, кыԇі боԉшевікјас Ԉеԋін-јуралыԍыскӧԁ коԍаԍісны мірітчӧм-понԁа, рабочеј-права-понԁа, креԍԏа-налы-му-перјӧм-понԁа-ԁа. Боԉшевікјаскӧԁ-пӧ ӧтвылыԍ колӧ вермыны ԁа вӧтлыны капітаԉістјасӧс, помешщікјасӧс-ԁа. Быԁ-салԁат ас-ногыс, ас-кывнас, ас-чужан-інас віԍтавліс ыҗыԁ-ревоԉутсіја-јылыԍ ԁа мыјла сіјӧ колӧ вӧлі, кущӧм-уҗјас воԇынӧԍ-ԁа. Тајӧ — вывті-ыҗыԁ меԁ-воԇԇа-бур Окԏабрса-ревоԉутсіјалы салԁатјасӧс-леԇӧмыԍ. Лоі нӧшта мӧԁ-бур, воԇԇа-коԃыс-жӧ колан. Салԁатјас олыштісны гортаныс, шојтчыштісны, ԍӧлӧмԍыс быԁтор-јылыс тӧлкујтісны, — вежԍісны. Салԁат — кӧԅајін выԉ-олӧмын — веԍкӧԁчіс, јонміс, бӧр лоі важ-коԃ-ԍуԍӧн коԍаԍны ревоԉутсіја-понԁа, лоі зев-бурторјӧн выԉ-чужан-гӧрԁ-арміјалы. Салԁатӧс-леԇӧм колантор вӧлі, меԁ сіјӧ выԉпӧв пуԍас олӧмас ԁа лоас ревоԉутсіоннеј-ԍемјаын бур-,пӧԍ-ԍӧлӧма-шԉенӧн, меԁ вермас коԍаԍны ревоԉутсіја-ԁор. Брестса-мір-куԅа ԉучкі-лаԁнӧ вермісны вуҗӧԁны Піԏірыԍ Мӧскуаӧ став-гырыԍ Сӧвет-учрежԃеԋԋејассӧ, Сӧвет-влаԍт-шӧрсӧ (центр), кыԇі шуасны. Піԏірын најӧс віԇны војна-каԁын поланаҗык: ԁорын сіјӧ. Мӧскуаыԁ пыԁын, оз-ӧԁ веԍ сіјӧс ԋімтыны Роԍԍіја-ԍӧлӧмӧн. Брестса-мір Сӧвет-влаԍтлы ԁа парԏіјалы лоі бур і мӧԁарԍаԋ: поԅіс боԍтчыны овмӧс-бурмӧԁны, выԉ-нога-олӧм лӧԍӧԁны-ԁа. Сӧмын сы-јылыԍ мі віԍталам мӧԁ-аԁасын, а ӧні ԍорԋітыштамӧ Брестса-мір-бӧрса-гражԁанскеј-војна-јылыԍ. Гражԁанскеј-војна. Белејјас војујтӧны мукӧԁ-госуԁарствоса-правіԏеԉство-інԁӧԁјас-ԍерԏі. Најӧ отсалӧны белејјаслы ԍӧмӧн, ԍојан-јуанӧн, ӧружјӧӧн, јӧзӧн. Меԁјона отсаԍӧ ангԉіјаса-правіԏеԉство.
Брестса-мір-бӧрын гражԁанскеј-војна-нуӧԁны лоі ԍӧкыԁҗык: міјан-ас-госуԁарствоса-контрревоԉутсіоԋерјаслы јона понԁісны отсаԍны мукӧԁ-госуԁарствоса-правіԏеԉјас. Гуԍӧн і јавӧ вајісны белејјаслы ӧружјӧ, ԍӧм ԁа мукӧԁ-колантор. Сӧвет-госуԁарствоӧс врагјас кыщ-піӧ боԍтісны: воԍса-му-ԋі-ва ез ло ԋекытчӧ петны. Мукӧԁ-госуԁарствоса-імперіаԉістјас локтісны јӧз-муӧ војскаӧн, быԁлаӧ нырсӧ понԁісны ԍујны. Луныԍ-лунӧ овны ԁа коԍаԍны ԍӧкыԁҗык ԁа ԍӧкыԁҗык лоі. Војналы пом-ԋі-ԁор оз тыԁав, біа-кыщ оз разав. Ԋужаліс кымынкӧ-во, кытчӧԇ ез помаԍ војна Поԉшакӧԁ. Вӧтлісны Врангеԉӧс ԁа мукӧԁ сы-коԃ-жӧ-баԋԃітјасӧс (Махно, Антонов ԁа с. в.). Ӧружјӧӧн-коԍаԍӧм ԇікӧԇ помаԍіс гражԁанскеј-војна-ԁырјі 1923-ԁ-воын. Унҗык-белејсӧ лоі-ԋін вӧтлӧма 1921-ԁ-воԍа-тулысын. Гражԁанскеј-војна-војасӧ сещӧм-уна аслыс-ԍама-торјас коԍын ԁа олӧмын вӧліны, ічӧԏік-ԋігааԁ он і вермы віԍтавны на-јылыԍ. Сіјӧ лоӧ гіжӧма зев-кыз уна-тома-ԋігајасын гражԁанскеј-војна-јылыԍ. Тані мі віԍталам җеԋыԃіка сӧмын меԁ-гырыԍ-вожјас-јылыԍ гражԁанскеј-војнаын, кыԇі Окԏабрса-ревоԉутсіја мувыв-капіталкӧԁ коԍаԍіс. Віԇӧԁламӧ, кӧні ԁа кущӧм-јӧз-госуԁарствоса-капітал контрревоԉутсіја чукӧртіс, кӧні ԁа кыԇі міјан-помешщікјас капітаԉістјаскӧԁ ԁа есерјас меԋшевікјаскӧԁ лакејалісны налы. Ԋеметсјас Брестса-мір-бӧрын пырісны Украінаӧ, мӧԁӧԁчісны нӧшта воԇӧ — Ԁон-вылӧ ԁа Кубаԋӧ. Антанта чукӧртіс белејјасӧс Асыввылын, Војвылын-ԁа. Сӧветјаскӧԁ коԍаԍны лӧԍӧԁісны белеј-правіԏеԉствојас, белеј-салԁатјасӧс-ԁа.
Ԋеметс-борԁ-увса-белејјас
Коԁі ԁа кыԇі отсаԍіс ԋеметсјаслы Украінаын, Роԍԍіја-лунвылын-ԁа. Кыԇі отсаԍісны налы ԋеметсјас вермыны рабочеј-креԍԏанаӧс.
Украінаын ревоԉутсіја-бӧрын, 1917-ԁ-воԍа-тулысын-жӧ, воԍԍіс Шӧр (центральная)-Раԁа. Боԉшевікјас-ӧԁ зіԉӧны, меԁ быԁ-ас-кывја-јӧз асԍыс-олӧмсӧ ас-ногыс лӧԍӧԁіс. Сывӧсна коԍын временнеј-правіԏеԉствокӧԁ најӧ Раԁа-ԁор сувтісны, понԁісны ԁорјыны украінаса-јӧзӧс. Февраԉса-ревоԉутсіја-кӧ еԍкӧ ԍетіс украінаса-јӧзлы, мыј најӧ корісны, секі еԍкӧ Украінаын чукӧрміс ыҗыԁ-ревоԉутсіоннеј-вын ӧтув-коԍаԍны роԍԍіјаса ԁа украінаса-контрревоԉутсіјакӧԁ. Но временнеј-правіԏеԉство (капітаԉіст-есерјас, меԋшевікјас-ԁа) ез торјӧԁ Украінаӧс. Украінаын ас-костас лыбіс зык. Раԁа луныԍ-лунӧ јеҗговтчіс (начала праветь). Боԉшевікјас петісны сетыԍ. Боԉшевікјаскӧԁ Раԁаыԍ мунісны проԉетаріат-рабочејјас ԁа гӧԉҗык-креԍԏана. Најӧ Карков-ԋіма-карын воԍтісны Т. I. К. У. (Тсентраԉныј Ісполԋіԏеԉныј Коміԏет Украіны). Сы-берԁӧ ӧтувтчісны рабочејјас, гӧԉҗык-креԍԏана-ԁа. Бӧрынҗык сыыԍ лоі рабоче-креԍԏанскеј правіԏеԉство УССР (Украінаса Сотсіаԉіԍԏіческеј Сӧвет-Респубԉікаын). Меԁ-јон-вын ԁа наԃеја тајӧ-правіԏеԉстволӧн вӧліны ԁонбасса-рабочејјас-вылӧ. Тајӧ вӧлі Ԃԋепр-ԋіма-ју-шујгалаԁорын, а веԍкыԁлаԃорас, Кіјев-карын, оліс-выліс Раԁа, Вінԋі- ченко - Петԉура - міԋістрјасӧн. Шӧр - Раԁа - гӧгӧр ӧтувтчісны украінаса кулакјас, шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏана-ԁа. Јона-озырјасыс — буржујјасыс, помешщікјас-ԁа, — ТІКУ-сӧ еԍкӧ пыԃԃі ез-ԋін пуктыны-ԁа, Раԁаԍыс-на мезԁыԍны мӧвпалісны, сар вӧлі налы колӧ. Шӧр-Раԁа Украінаын зев-уна-ԍера-јӧза вӧлі. Сені ӧԏілаын пукалісны меԁ-ԉок-черносоԏеԋетсјасыс (украінаса-сотсіаԉіст-феԃераԉістјасӧн аԍнысӧ ԋімтісны) — украінаса с.-ԃ., с.-р.-ԁа (најӧ мырԃԃісны рабочејјаслыԍ ӧружјӧ, а аԍныс ӧружјӧјасӧн рӧзӧрітісны, віалісны јӧзсӧ); вӧліны сені быԁԍама „натсіонаԉно-сотсіаԉіԍтічеԍкеј“-партіјајасыԍ: јеврејјас, поԉакјас ԁа мукӧԁ. Сені-жӧ вӧліны і міјан-јӧз: роԍԍіјаса-меԋшевікјас есерјаскӧԁ. Вӧліны беспарԏіјнеј-кулакјас. Быԁ-пӧлӧс-јӧзыс, со, вӧлӧмаӧԍ Раԁаын, сӧмын ез ԍібӧԁчыны сетчӧ ревоԉутсіоԋерјас. Раԁа леԇіс законјас, сӧмын сіјӧ-законјассӧ ԋекоԁ пыԃԃі ез пукты. Раԁа-ԋімӧн арміја лӧԍӧԁісны, коԁӧс збыԉ-пыԃԃі-пуктыԍ ԋекоԁ ез пет. Раԁа-ԋімԍаԋ ыстылісны Брестӧ ԃеԉегатсіја торја-лӧԍӧԁчӧм вӧчны. Раԁа-ԋімԍаԋ імператор Віԉгеԉмлыԍ корісны ԋеметс-војска Украінаӧ пӧԁтыны рабочеј-креԍԏана-ревоԉутсіја. Мыј збыԉыԍ Петԉура-арміја вӧлі ԋекытчӧтујтӧм, слабіԋік, петкӧԁліс коԍ красногварԃејетсјаскӧԁ: красногварԃејетсјас, ТІКУ-інԁалӧм-ԍерԏі, зев-кокԋіа ԁа регыԁӧн пуԍ-паԍ-керісны најӧс. Красногварԃејетсјас боԍтісны Ԁԋепр-веԍкыԁлаԁор-берег, пырісны Кіјевӧ. Раԁа пышјіс Брестлаԋ, імператор-Віԉгеԉм-борԁ-улӧ. Рабоче-креԍԏанскеј-правіԏеԉство Украінаын понԁіс ыҗыԁавны щӧщ веԍкыԁ-Ԁԋепр-берегас, ԍетіс креԍԏаналы му, боԍ- тіс ас-кіас пабрікјас, завоԁјас, банкјас; лӧԍӧԁаліс олӧм ԁа вынԍӧԁіс Сӧвет-влаԍт. Сіԇі олісны Раԁаӧн-корӧм-ԋеметс-војска-локтӧԅ. Ԋеметсјаслы Украіна ез-зев-кокԋіа шеԁ. Куԅа ԁа гырыԍ-коԍјасӧн лоі піԍкӧԁчыны налы карԍаԋ-карӧԇ. Ԍӧкыԁа ԍетчісны карјас. Рабочејјас ԁа грезԁса-гӧԉ-јӧз ош-моз коԍаԍісны ԋеметсјаскӧԁ. Ԋемечјаслы отсаԍісны петԉуроветс-кулакјас: віԍтавлісны ԋеметсјаслы, кӧні унаӧ-војска сулалӧ, кыті ԁа кыԇі бурҗык боԍтны најӧс ԁа с. в. Сы-пыԃԃі ԋеметсјас леԇісны чукӧртны Кіјевӧ Шӧр-Раԁа (сӧмын, ԃерт, регыԁ-кеҗлӧ, меԁ јешщӧ отсаԍыштасны), бара сӧрыштны. Кыԇ сеԍԍа шуан, ԃерт, сӧрны? Ӧԁ Раԁаыслӧн ԋекущӧм-вын ез вӧв, ԋемтор најӧ ез вермыны вӧчны. Украінаын секі ыҗыԁаліс ԋеметс-геԋерал — Ејхгорн. Сылӧн вӧлі кујімԍо-ԍурса-германо-австріјскеј-арміја. Раԁа-правіԏеԉстволӧн-уҗалӧмыс ԁа ачыс Раԁаыс вӧліны сіјмын акаԋӧн-ворсӧм-коԃӧн. Геԋерал Ејхгорн тӧԁмаԍіс меԁ-озыр-банкірјаскӧԁ, помешщікјаскӧԁ-ԁа. Зев јона најӧ мӧԁа-мӧԁыскӧԁ лӧԍавны понԁісны. Регыԁӧн ԋеметсјас Шӧр-Раԁа вӧтлісны, пуктісны Украінаса-,,престол“-вылӧ самоԃержетс гетман-Скоропаԁскејӧс. Імператор-Віԉгеԉмлы кокԋіԁҗык лоі веԍкӧԁлыны вермӧм-,нарԏітӧм-јӧзӧн ,,бур“-отсаԍыԍӧн. Ԁа-ӧԁ і отсаԍыԍсӧ кужіс бӧрјыны: боԍтіс Ԋіколај ІІ-лыԍ лакејсӧ, зев-озыр-черносоԏеԋетс-помешщікӧс, віна-гаг-калымщік-Скоропаԁскејӧс. Ез-на-ӧԁ шаԉа-ваԉа Віԉгеԉмыԁ пукты Скоропаԁскејӧс ыҗыԁ-чінас-ԋі, тӧԁӧ, сещӧм-каԁ, колӧ „бӧрјыны". Сывӧсна Украінаын чукӧртісны сјезԁ, ԋімтісны сіјӧс „сјезԁ кԉеборобов‘ӧн“ (ԋаԋ-гӧгӧр-уҗалыԍјас). Еԍкӧ сјезԁ-вылас леԇісны сӧмын кулакјасӧс, коԁјаслӧн вӧлі ԋеԉамын-ԃеԍеԏіна-му, ԉібӧ сыыԍ-на уна. Тајӧ-„сјезԁ кԉеборобовыс“ і бӧрјіс Скоропаԁскејтӧ гетманавны Украінаын. Ԋеметсјас щӧкԏісны гетманлы ԍетны помешщікјаслы мујас, банкірјаслы — банкјас, пабрікантјаслы — пабрікјас, завоԁчікјаслы — завоԁјас. Ԋеметсјас-щӧктӧм-куԅа гетман вӧтліс профсојузјас, ԋеметс-арміја-отсӧгӧн пӧԁталіс рабочеј-креԍԏана-кыпӧԁчылӧмјас. Мыј-жӧ вӧчісны секі Раԁа-правіԏеԉјас? Најӧ воԍтісны Украінаса-клуб, тӧԁмаԍісны Скоропаԁскејкӧԁ, вуҗісны служітны сы-орԁӧ. Со-ӧԁ коԁјас отсалісны ԋеметсјаслы пӧԁтыны украінаса-рабочеј-креԍԏанаӧс: украінаԍа-помешщікјас, капітаԉістјас, петԉуроветс-кулакјаԍ, есерјас, меԋшевікјас-ԁа. Украінаса боԉшевікјаслы лоі ԇебԍыны, гуԍӧн уҗавны. Но боԉшевікјас-бӧрԍа мӧԁісны ставныс, коԁлы вӧлі ԁона Ыҗыԁ-Окԏабрлӧн ревоԉутсіоннеј-ԍіӧсворԁӧсјасыс (заветы). Мукӧԁ-парԏіјаса-јӧз (абу нырщікјасыс, гырыԍјасыс, а массаыс), ԁажӧ натсіонаԉно-сотсіаԉіԍԏіческеј-парԏіјаыԍ іԋԏеԉігентсіјаыс гӧрԁ-вевјаӧԍԍісны, понԁісны кысԍыны боԉшевікјаслаԋ. Ԋеметсјаслы-воча понԁісны кыпӧԁчавны парԏізанскеј-отраԁјаԍ*), уналаын лоіны забастовкајас. Ԋеметсјас, Украінаӧ-воӧм-мыԍԏіыс, уԍкӧԁчісны петкӧԁны Украінаыԍ- ԋаԋ, выј, коԉк, металјас, сіма ԁа м.-т. Парԏізанскеј-отраԁјас понԁісны торкны налы сіјӧ-уҗвӧчны: жугӧԁалісны кӧрттујјас, посјас; мукӧԁ-ногӧн щӧщ пакӧԍԏітчісны.
- ) Парԏізан — кущӧмкӧ-парԏіја-ԁор олӧ. Војна-ԁырјі ԋекущӧм-спокој оз ԍет враглы, ӧтарԍаԋ ԁа мӧԁарԍаԋ пыр чожмӧԁлӧ сіјӧс.
Гӧԉ-креԍԏана мӧԁарԍаԋ ԋеметсјас-вылӧ уԍлаԍісны: мунасны вӧлі вӧрӧ ԁај кыјӧԁасны ԋеметс-ԋаԋ-ӧктыԍ-отраԁјасӧс, оз леԇны најӧс грезԁӧ пырны. Рабочејјас меԁԍа-јона бастујтісны ԋеметсјаслы-меԁ-колан-проізвоԁствојас-вылын (пабрік-завоԁјасын). Локтӧм-ԋеметсјаскӧԁ (імперіаԉістјаскӧԁ) ԁа украінаса-контрревоԉутсіоԋерјаскӧԁ украінаса-рабочејјас ԁа гӧԉ-креԍԏана коԍаԍісны боԉшевік-парԏіја-інԁалӧм-ԍерԏі. Украінаса-коԃ-олӧм-жӧ вӧлі лунвыв-Роԍԍіјаын. Ԁон-ју-пӧлӧн ԁа Кубаԋын геԋерал Каԉеԃін Ԃеԋікінкӧԁ ԋеметсјас-отсӧгӧн ӧтувтісны казак-кулакјасӧс. Сетчӧ вӧлі чукӧртчӧмаӧԍ Госуԁарственнеј-ԁумаыԍ помешщічје-капітаԉіԍԏіческеј-парԏіјаыԍ став-гырыԍ-јӧзыс, јаԁраыс, кыԇ шуасны. ІV-Госуԁарственнеј-ԁумаын преԁԍеԁаԏеԉалыԍ — Роԁԅанко — щӧщ сетчӧ овмӧԁчӧма. Налы сені, Віԉгеԉм-борԁ-улын, овны зев-лӧԍыԁ вӧлі. Міԉуков-Ԁарԁаԋеԉскіј лӧԍыԁа-овԍӧмысла веԍіг асԍыс муса-Антантасӧ вунӧԁіс. Локтіс сіјӧ Кіјевӧ ԁа геԋерал Ејхгорнкӧԁ тӧԁмаԍіс. Ԍорԋі ԁа баԍԋі — кык-ӧткоԃыԁ зев мӧԁа-мӧԁыскӧԁ лӧԍавны понԁісны. Воԍтісны щӧщ Скоропаԁскејӧс ԁа Кубаԋса-контрревоԉутсіоннеј-геԋералјаскӧԁ лӧԍӧԁчӧм-артмӧԁчӧм ас-костас вӧчісны. Ԋеметсјас леԇісны став-роч ԁа украінаса-контрревоԉутсіоԋерјаслы ӧтлааԍны, чукӧртыы став-вынсӧ, сӧмын-пӧ тіјан-бӧрԍа понԁас кыјӧԁны геԋерал Ејхгорн. Ԋеметс-інструкторјас понԁісны чукӧртны гетманлы арміја, боԍталісны сетчӧ сӧмын кулакјасӧс, коԁлӧн вӧлі 40-ԃ., лібӧ сыыԍ-унҗык му. Зіԉісны лӧԍӧԁны рабочејјасӧс ԁа гӧԉ-креԍԏанаӧс-зелӧԁны буржуазно-кулатскеј-госуԁарство. Сіјӧ ӧтарԍаныс, а мӧԁарԍаԋыс — меԁ сіјӧ госуԁарствоыс ԋеметс-кырнышјаслыԍ кывзіс. Сіԇі олӧм кыԍԍіс 1918-ԁ-воԍа-Гермаԋіјаса-ревоԉутсіјаӧԇ. Ревоԉутсіја Гермаԋіјаын воԍталіс рабочеј ԁа салԁат-ԃепутат-сӧветјас. Сещӧм-жӧ сӧветјас лоіны Украінаын ԋеметс-војска-пыщкын. Салԁатјас геԋералјаслыԍ ԁа опітсерјаслыԍ ез понԁыны кывзыны. Секі боԉшевікјаслы зев-кокԋі лоі ԍібӧԁчыны ԋеметс-салԁатјас-сӧветјасӧ. Олӧм ԁругӧн вежԍіс. Гетман-Скоропаԁскејлӧн „престолыс" ԋоровтчіс — уԍі, арміјаыс сыліс. Ловԅісны асланыс-клубын-шојтчыԍ-ԋеметс-лакејјас (Петԉура, Вінԋіченко ԁа м.). Најӧ ас-костаныс лӧԍӧԁісны ԃіректоріја, ԍібӧԁчісны кыԇкӧ ԁруг арміјакӧԁ-ӧтувтчӧм-парԏізанјаскӧԁ, ԋімтісны најӧс „ревоԉутсіјно віјско Украіԋі". Ԍуԍа еԍкӧ боԍтчылісны Петԉурајас-ԁа, ез-жӧ ԁыр лебавны. Сылыԍ-„престолсӧ" зев-кокԋіԃіка ԁа регыԁӧн пӧрӧԁіс ревоԉутсіоннеј-гы. Боԉшевік-парԏіја-зіԉӧмӧн ӧԁјӧ чукӧрмісны гӧрԁармејетс-отраԁјас. Кујім-тӧлыԍӧн Украінаыԍ весалісны став-белејсӧ. Сені лоі рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт. Ревоԉутсіоннеј-гы муніс шујга-берегԍаԋыс веԍкыԁ-берегас. 1919-ԁ-воԍа-февраԉ-6-ԁ-лунӧ гӧрԁјас весалісны белејјасыԍ Кіјев, боԍтісны ас-кіас став-правіԏеԉственнеј-учрежԃеԋԋесӧ. Украінаса-боԉшевікјаслӧн коммуԋіст-парԏіјаыс ӧтувтіс коммуԋіст-парԏіја-пас-улӧ став-украінаса-ревоԉутсіоннеј-јӧзсӧ: рочјасӧс, јеврејјасӧс ԁа с. в., — ставсӧ, коԁјас олісны Украінаын. Ԋеметс-салԁатјасӧс гортас ыстісны, а ӧружјӧсӧ налыԍ коԉӧԁісны, ԍетісны гӧрԁ-арміјаӧ. Зев-лӧԍыԁа быԏԏӧ овмӧԁчісны Украінаын, Сӧвет-влаԍт јонміс. Ԁа бара-на ԉок- -јӧзыԁ кыптісны, понԁісны кавшаԍны лунвывла-ԁорԍаԋ. Сеті матын саріԇ, ԁа ԋеметсјастӧ-вӧтлӧм-бӧрын ԉок-јӧз локтісны Антантаԍаԋ.
Антанта-борԁ-увса-контрревоԉутсіја.
Меԁ-воԇԇа-вӧчакыв Антантаԍаԋ Окԏабрса-ревоԉутсіјалы вӧлі рабоче-креԍԏанскеј-правітеԉствоӧс пыԃԃі-пуктытӧм: кор Сӧвет-влаԍт коммуԋіст-парԏіјакӧԁ понԁісны корны мірітчыны, Антантаԍаԋ шуісны, мі-пӧ сещӧм-правіԏеԉствосӧ огӧ тӧԁӧ, огӧ і кутӧ ԍорԋітны накӧԁ. Вывті-ԋін јона лӧгаԍісны Сӧвет-влаԍт ԁа боԉшевікјас-вылӧ, кор Наркомінԃел гаԅетујтіс вӧчлӧм став-гуԍа-артмӧԁчӧмјас важ-правіԏеԉјас-ԁырјі. Гуԍа-понјасӧс јӧзалісны. Најӧ асланыс-јӧзлы пыр ԁоԉлісны: војујтӧмӧн-пӧ бур-олӧм-корԍам, јӧзыс меԁ аԍныс олӧмнас веԍкӧԁласны ԁа мыј-ԁа, сещӧм-жӧ міча-кывјас, бур-кӧсјӧмјас-ԁа віԍтавлісны. Збыԉсӧ, гуԍа-артмӧԁчӧмјас-ԍерԏі, војнаыс начмӧԁторла панӧма: грабітны јӧзӧс. Артмӧԁчӧмјасас сіԇі веԍкыԁа і крапкӧма, коԁлыԍ унаӧ боԍтны ԁа кыԇі ԁа коԁјас-костын сіјӧс јукны. Војја-ԍуԅјаслыԍ асја-кыа-југӧр јона ԍінсӧ јоріс. Сіԇі і еԍкӧ кокалісны најӧс, ԁа нырыс җеԋыԁ. Мукӧԁ-госуԁарствоса-посолјас, посоԉствојасын-велӧԁчыԍ-том-јӧз, контрразвеԁчікјас, шпіоыјас, — ставныс најӧ ӧтувтчісны контрревоԉутсіоԋерјаскӧԁ: каԃетјаскӧԁ, меԋшевікјаскӧԁ, есерјаскӧԁ-ԁа. Ԉок-кырныш-чукӧр ԁугӧԁісны уҗалӧмыԍ уна-служашщејӧс, віԇісны најӧс ас-щӧт-вылас; лӧԍӧԁчісны кыпӧԁчывны Сӧвет-влаԍт-вылӧ ӧружјӧјасӧн. Ԁа мат, унҗык-јӧзыс Роԍԍіјаын оліс боԉшевік-ԁор. Помеш- щік, банкір ԁа пабрікант-піјаныԍ ԁа есеро-меԋшевік-іԋԏеԉігентыԍ-ӧԁ, буракӧ, ыҗыԁ-вына-арміјатӧ он лӧԍӧԁ. Најӧ сӧмын каманԁујтны ԍуԍӧԍ, а коԍаԍны оз кужны. Колӧ вӧлі корԍны вын, лӧԍӧԁны јеҗыԁ-гварԃіја. Боԉшевікјас-јылыԍ леԇісны лӧж-слава: боԉшевікјас-пӧ кӧсјӧны вузавны роч-мутӧ ԋеметслы. Сеԍԍа боԉшевікјас, со, вӧтлісны Учреԃіԏеԉнеј-Собраԋԋе, а ангԉіјаса ԁа франтсіјаса-посолјаслы колӧ вӧлі, меԁ роч-муын ыҗыԁалісны Міԉуковјас-ԁа, Черновјас-ԁа, Ԁанјас-ԁа. Најӧ леԇісны лозунгјас: „Меԁ лоас Учреԃіԏеԉнеј-Собраԋԋе!", „Вӧтлӧј ԋеметс-шпіонјасӧс — боԉшевікјасӧс!“ Сӧмын тајӧ-лозунгјасыԍ ԇіж-ԋі-ԇож: ез ӧзтыны рабочеј-креԍԏаналыԍ ԍӧлӧмјассӧ, ԋекоԁӧс ез вермыны ылӧԁны. Рабочеј-креԍԏана каԅалӧмаӧԍ-ԋін ставсӧ, петӧмаӧԍ кага-олӧмыԍ; најӧ ез ескыны ыж-ку-паԍа-кӧјінлы. Кӧјін чорыԁа ԁумыштчіс: ,,аттӧ-пӧ ԃівӧ, рабочеј-креԍԏана оз шеԁӧԁчыны, кыԍ-нӧ боԍтам вын боԉшевіккӧԁ коԍаԍны“? Корԍісны-корԍісны ԁа вын ԍурі. Војна-ԁырјі Роԍԍіјаын уна-војеннопԉеннеј чукӧрміс. Меԁԍа-уна Австро-Венгріјаыԍ. Сетӧні вывті-јона ԇескӧԁлісны јӧзӧс славјана-рӧԁыԍ: чеко-словакјасӧс, поԉакјасӧс, украіԋетс-гаԉічанаӧс ԁа мукӧԁӧс. Сещӧм-нарԏітӧм-јӧзыс важыԍаԋ корԍісны аслыныс мезлун, коԍаԍісны сы-понԁа нарԏітыԍјаскӧԁ. Војна завоԃітчіс ԁа најӧ ез понԁыны коԍаԍны слӧјтӧм-ԉок-ԏӧтка (мачеха) — Австро-Венгріја-понԁаыс, а чукӧрӧн-чукӧрӧн ԍетчалісны пԉенӧ. Сывӧсна міјанын пԉеннејјас ԇоԋ-арміјаӧн вӧліны. Меԁ-унаӧн олісны Украінаын, Лунвылын-ԁа. Кор Украіна ԁа Лунвыв-Роԍԍіја імперіаԉіст-ԋеметсјас тыртісны аснаныс, војеннопԉеннеј че- кословакјаслы, поԉакјаслы ԁа мукӧԁлы поԅӧ вӧлі віԁчыԍны војеннеј-суԁ војна-вылыԍ-пышјӧмыԍ. Лаԁнӧ сыыԍ најӧс мезԁісны: Антанта-агентјас кӧсјыԍісны петкӧԁны најӧс сетыԍ ԁа овмӧԁны бурінын. Војеннопԉеннејјас мӧԁӧԁчісны асывлаԋ: Урал, Ԍібыр ԁа Ылі-Асыввыв-пыр мунны ,,бур-інӧ“. Сӧвет-влаԍт тајӧ-војеннопԉеннејјасӧс зев-бура віԇіс, быԁ-ногӧн отсаԍіс налы. Роч-рабочеј ԁа креԍԏана ез-жӧ ӧтԁортны најӧс, ас-јӧз-моз віԇісны. Но Антанта-агентјас, змејјас-моз, вашкӧԁісны најӧ-нырщікјаслы повԅӧԁны ԁа пӧрјавны јӧзсӧ, ԉокӧԁны Сӧвет-влаԍт-вылӧ-ԁа. Нырщікјасӧс аслаԋ пӧліԋтны ԍӧм ез жаԉітны, сещӧм-торјас-вылӧ Антанталӧн касса-јашщікыс пыр воԍса вӧлі. Ԍӧмыԁ-ӧԁ верміс. Чеко-словакјас ӧтувтчісны контрревоԉутсіоԋерјаскӧԁ, кыпӧԁчісны Сӧвет-влаԍт-вылӧ. Сыԍаԋ гражԁанскеј-војна ԋужаліс, вӧліны јона-гырыԍ-коԍјас. Боԍтісны Казаԋ, куштісны зарԋі-віԇан-ін, лӧԍӧԁісны гороԁскеј-ԁума. Бӧрјісны сетчӧ, тӧԁӧмыԍ, озырјасӧс. Влаԍт лоі озыр-кіын. Чеко-словакјаскӧԁ ӧтчукӧрын гуԁраԍісны щӧщ војеннопԉеннеј-поԉакјас. Со-ԋін кыԇі ԁурісны, а Антанталӧн ԍӧлӧмыс пыр оз бурмы. Кӧԏ-мыј-а, колӧ кыԇкӧ Сӧвет-влаԍтӧс бырӧԁны ԁа весавны став-мусӧ боԉшевікјасыԍ. Ыстісны Белеј-мореӧ ангԉіјскеј-суԁнајас. Ангԉічана боԍтісны Карԁор, овмӧԁчісны сені. Уна-ангԉіјаса-војска пырісны Карԁорӧ. Ԍібырӧ локтісны јапоԋетсјас, уна-војскаӧн-жӧ. Со-ӧԁ коԁ-отсӧгӧн Сӧвет-госуԁарство-гӧгӧрын јеҗыԁ-правіԏеԉјас уҗалісны. Сещӧм-правіԏеԉыс уна вӧлі: Карԁорын — есер Чајковскеј, Уфаын — Учреԃіԏеԉнеј-Собраԋԋе-правіԏеԉство, сеԍԍа правіԏеԉство „меԁ-ыҗыԁ-правіԏеԉ“-Колчак-берԁын. Правіԏеԉствоаԍӧмыс чомјӧн-ворсӧм-коԃ вӧлі: талун лӧԍӧԁасны правіԏеԉство, аскінас сіјӧс бӧр пазӧԁасны, талун ӧԏі-правіԏеԉ, аскінас сы-местаӧ мӧԁӧс-ԋін пуктӧны; талун танӧԍ, аскі выԉлаын выԉ-правіԏеԉство јурсӧ гоԋԅӧԁӧ. Сӧмын ӧԏітор налӧн ӧтԍама вӧлі: ставныс најӧ мукӧԁ-госуԁарствоса-кырнышјас-кіын чачаӧн вӧліны, најӧ ворсісны правіԏеԉјасӧн. Кыԇі кужісны јеҗыԁ-правіԏеԉјас уҗалісны ангԉічана, франтсуз, јапоԋетс ԁа амерікаԋетс капіталлы, кыԇі гетман Скоропаԁскеј Петԉуракӧԁ уҗалісны ԋеметс-капіталлы. Роч-муӧ-пырӧм-мукӧԁ-госуԁарствоса-јӧзлы отсаԍісны щӧщ, јавӧ служітісны на-орԁын груԅіјаса-меԋшевікјас, сотсіал-феԃераԉістјасыс-ԁа: Аԅерԁбејԁжанса-мусоваты, армјана-ԁашнактсуԏуны, мукӧԁ-сещӧм-жӧ-кулак-парԏіјајас-ԁа. Мӧԁарӧ, ангԉічана налы јона-жӧ отсаԍісны: ангԉіјаса-аԁміралјас суԁнајасыԍ, ԍӧмыԍ ԁа ӧружјӧыԍ ԋекор ез јӧртны најӧс. На-вылӧ-наԃејаӧн меԋшевік ԁа сотсіал-феԃераԉіст-груԅіԋетсјас торјӧԁчісны Сӧвет-респубԉікаыԍ. Лыјлісны асԍыныс јӧзсӧ — рабочеј ԁа гӧԉ-креԍԏана-груԅіԋетсјасӧс, мырԃԃісны налыԍ мусӧ, грабітісны ембурсӧ. Таԇі, ангԉіјаса-короԉевскеј-правіԏеԉство-інԁалӧм-ԍерԏі ԁа најӧ кыјӧԁӧм-улын, груԅіјаса-меԋшевікјас сотсіал-феԃераԉістјаскӧԃ лӧԍӧԁісны аслыныс ,,ԇік-торја-госуԁарство“. Ангԉічаналы колӧ вӧлі боԍтны ас-кіас ԋерпа ԁа маргаԋетса-му Кавказыԍ; колӧ вӧлі вермыны ԋерп-гӧгӧр-уҗалыԍ-проԉетаріатӧс гуԍӧн ԁа јавӧ-віалӧмӧн-ӧ, щыгјӧԁӧмӧн-ӧ, — лӧԍӧԁны аслыныс уҗалыԍјасӧс. Ԇік-жӧ сы-вӧсна колӧ вӧлі ԁорјыны налы помешщікјасӧс, кулакјасӧс-ԁа. Став-гырԁсӧ Кавказын ангԉічана леԇісны Тсереԏеԉԉі, Чкеіԁԅе, Ԁжорԁаԋіо ԁа мукӧԁ-ІІ-Інтернатсіоналса барінјас-пыр, најӧ-отсӧгӧн. Есер ԁа меԋшевік-лакејјас, палачјас, еԍкӧ зев-ԋін-бура уҗалісны ангԉічана-франтсузлы-ԁа, налы пыр-на омӧԉа кажітчіс, ез ԍӧлӧмԍыс наԃејтчыны на-вылӧ. Ангԉічана-франтсузјас корԍісны ас-коԃ-мортӧс, меԁ ԋемжаԉіттӧг јӧз-јурјас кералас. Ԍурі-ӧԁ. Кущӧм вӧлі Асыввылын Колчак, сещӧм-морт-јај-ԍојыԍ-жӧ лоі Кубаԋын ԁа ԁон-пӧлӧн — геԋерал Ԃеԋікін. Міԉуковјас Роԁԅанкојаскӧԁ тӧлыԍ-сајын імператор-Віԉгеԉм ԁа сіјӧ-геԋерал-Ејхгорн-воԇын піԇӧсвылын сулалісны-а, ӧні ангԉіјаса-короԉ-геԋерал-орԁын каԉіԁорас җӧԇӧны: віԁчыԍӧны мілӧԍт пыравны вежӧсас. Јӧзӧс-вузалыԍ-мошеԋԋікјас регыԁӧн артмӧԁчісны выԉ-правіԏеԉкӧԁ. Ԃеԋікін-берԁӧ најӧ лӧԍӧԁісны штаб, чукӧртісны арміја. Ԍӧм налӧн зев уна вӧлі, тыртісны сіјӧн мукӧԁ-госуԁарствоса-кырнышјас. Ангԉіја ӧтнасӧн (офітсіаԉнӧ сы-јылыԍ ӧні јӧзалӧма) Колчак ԁа Ԃеԋікін-вылӧ віԇӧма міԉԉарԁ-шајтыԍ-уна. Франтсузјас ангԉічанаыԍ ез коԉтчыны. Најӧ ыстісны суԁнајас Чорнеј-мореӧ. Зев-ԋін-јона налы ԍӧлӧмвылас вӧлӧм воӧ Крым ԁа Оԃесса-кар. Таԇі, со, ԉок-ԅверјас-моз уԍкӧԁчісны міјан-вылӧ мукӧԁ-госуԁарствоса-капітаԉістјас помешщікјаскӧԁ, быԁӧн зіԉісны ԋещыштны ревоԉутсіоннеј-госуԁарствоыԍ бурҗык-тор-му. Ас-госуԁарствоса-врагјас (јеҗыԁ-геԋералјас Учреԃіԏеԉнеј-Собраԋԋе-парԏіјајаскӧԁ) ез-жӧ уԅны: ӧԏілаын ԁа мӧԁлаын вузалісны јӧзӧс, быԁ-ногыс ԉок-вӧчісны Сӧвет-влаԍтлы. Ӧтчыԁ ԁажӧ боԍтлісны ас-кіас Сӧвет-Сојуз-җынсӧ: Колчак Асыввылыԍ зев паԍкыԁа боԍтіс, а Ԃеԋікін Кубаԋԍаԋ Тула-јӧрӧсӧԇ (рајон) воліс, кыкԍо-верстсајӧԇ Мӧскуаԍаԋ. Украіна ставнас врагјас-кіын вӧлі. Курск, Орол, Вороԋеж ԁа мукӧԁ-карјас на-орԁын-жӧ. Быԁлаын, кытчӧ веԍкаласны белејјас, лыјлісны боԉшевікјасӧс, беспарԏіјнеј-рабочејјасӧс-ԁа. Карјас ԁа грезԁјас рӧзӧріталісны, унаӧс сотісны. Креԍԏаналыԍ мујас бӧр мырԃԃалісны ԁа ԍетісны најӧс важ-помешщікјаслы. Рабочеј-креԍԏана ас-ԍіннас аԁԇісны капіталлыԍ уҗсӧ, ас-гӧрб-вылас кыскісны гражԁанскеј-војна. Уԉ-гырԁ-вылын велӧԁісны најӧ олӧмсӧ ԁа олӧмӧн-веԍкӧԁлӧмсӧ. Воасны гӧрԁјас — рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт пукԍас, креԍԏаналы му ԍетасны. Олӧны ԁа уҗалӧны најӧ, кыԇі аслыныс колӧ. Локтасны јеҗыԁјас, — помешщікјас кулакјаскӧԁ ыҗыԁалӧны, горзӧны, арестујталӧны креԍԏанаӧс, му-віԇсӧ налыԍ мырԃԃӧны, ембурсӧ боԍтӧны, ԁонтӧм-ԁоныԍ, ԉібӧ ԁажӧ ԇік-прӧста, уҗӧԁӧны ас-вылас. Ачыс олӧмыс петкӧԁліс збыԉсӧ. Сыыԍ быԁ-велӧԁӧм-віԍталӧмыԍ (агітаԏсіјаыԍ) унҗык бур лоі. Сывӧсна-жӧ Сӧвеԏ-влаԍт верміс лӧԍӧԁны Гӧрԁ-арміја. Сывӧсна гӧрԁармејетсјас ошјас-моз коԍаԍісны мукӧԁ-госуԁарствоса-капітал-вылӧ-лӧԍӧԁӧм-арміјајаскӧԁ, коԁјаслӧн вӧлі бур-ӧружіјӧ, уна аероплан, газјас, танкіјас-ԁа. Сывӧсна рабочеј-креԍԏана белејјас-орԁын парԏізан-отраԁјасӧ ӧтувтчалісны ԁа отсаԍісны гӧрԁармејетсјаслы тылԍаԋ. Јона отсаԍісны гӧрԁјаслы посԋі-котыра-, ас-ԍорԋіа-јӧз. Боԍтам коміјасӧс *. Јеҗыԁјаскӧԁ ӧніја-Комі-облаԍтын лоі мырԍыны 1918-ԁ-во-помԍаԋ 1920-ԁ-
- ) Став-віԍтыс комі-јылыԍ боԍтӧма „Југыԁ-туј “-гаԅетјасыԍ.
-воԍа-мартӧԇ. 1919-ԁ-воԍа-воԇԇа-помас Комі-облаԍтын вӧлі кујім-фронт: Кај-Черԁынса, Іжмо-Печераса ԁа Вашко-Меԅеԋса. Ставныс ӧтлаын Піԋего-Печераса-фронтӧн шуԍісны. Бӧрынҗык кујімнан-чаԍԏԍыс сіјӧ-жӧ-ԋіма полкјас лӧԍӧԁісны. Став-полкас пӧшԏі ставныс коміјас вӧліны, ԁобровоԉетс-коммуԋістјас. Камаԋԃірјасыс ԁа поԉіԏіка-уҗ-нуӧԁыԍјасыс коміјас-жӧ вӧліны. 1919-ԁ-воԍа-гожӧмын (бӧрја-полксӧ август-помын) став-војскасӧ сетыԍ петкӧԁісны, нуісны Вој-Ԁвіна-фронт-вылӧ ԁа Вӧлӧгԁа-Карԁор-кӧрттуј віԇны. Коміӧ коԉі сӧмын карауԉнеј рота. Гӧрԁармејетејас олісны кыԁја-зӧр-ԋаԋ-вылын, щыг-ԋіԍӧ-пӧтӧн. Лун-кежлӧ ԍетісны налы пунт-җын-ԋаԋӧн. Зев-ԋін јона ԁа ԍӧлӧмԍыс отсаԍісны гӧрԁјаслы Іԅвајывсајас. Најӧ ас-котырнас аснаукнас вӧлі кыјӧԁасны јеҗыԁјасӧс, пԉенӧ најӧс боԍталасны, ӧружјӧјассӧ мырԃԃаласны. Вӧлі налӧн нароԍнӧ-кыјӧԁчан-ін, Іԅвајываса-пывԍанӧн ԋімтісны. Іԅвајывсајас ԋекор ез корлыны Кај-Черԁынса-полкыԍ отсӧг салԁатјасӧн ԉібӧ ԍојан-јуанӧн, воласны вӧлі сӧмын патронјасла. Бӧрынжык, кор јеҗыԁјас Іԅвајылӧ пырісны, став коммуԋістсӧ сеԍ лыјлісны. 1919-ԁ-воԍа-јуԉын, воԇԇа-җынас, гӧрԁјас лӧԍӧԁчісны вӧтлыны јеҗыԁјасӧс Троітско-Печерскејыԍ. Кај-Черԁынса-полклы колӧ вӧлі тӧԁмавны налыԍ вынсӧ. Ыстісны сіјӧ-уҗ-вылӧ 4-ӧԁ-ротаӧс (чіг-комі-ԁобровоԉетсјасыԍ). Најӧ паныԁаԍӧмаӧԍ јеҗыԁјас-кӧԁ Рас-ју-ԁорын (шӧртуј ПомӧзԁінаТроітско-Печерскеја-костын). Јеҗыԁјас суӧмаӧԍ најӧс уԅан-інас. Гӧрԁјас саԃмӧмаӧԍ, абу повԅӧмаӧԍ, коԍӧ уԍкӧԁчӧмаӧԍ. Јеҗыԁјас пуԉемјотаӧԍ вӧлӧмаӧԍ, пон- ԁӧмаӧԍ сеԍ ԍаркӧԁны. Гӧрԁјаслы лоӧма бӧріԋтчыны. 21-морт ротаыԍ чінӧма: коԁӧс віӧмаӧԍ, коԁӧс ԁојԁӧмаӧԍ. Ԁојԁалӧмјассӧ сіԇі вӧрас і лоӧма еновтны, кыԇі вӧрӧԁ-пышјігаԁ нуан најӧс? Ԁас-лун-мыԍԏі сы-бӧрын Троітско-Печерскеј-вылӧ ԇоԋ-полк мӧԁӧԁчӧма. Вӧлӧмакӧ, ԁојԁалӧм-гӧрԁармејетсјастӧ јеҗыԁјасыԁ ставнысӧ віалӧмаӧԍ: сущкалӧмаӧԍ, кералӧмаӧԍ, кі-кокјассӧ чегјалӧмаӧԍ, ԍінјассӧ перјалӧмаӧԍ. Ставныс-тајӧ-21-мортыс вӧліны Ежва ԁа Сыктыв-вожсајас. 1919-ԁ-воԍа-тулысын Уԁораыԍ гӧрԁјасӧс петкӧԁісны. Накӧԁ щӧщ петісны уна-Уԁорчі: ез коԉтчыны гӧрԁјасыԍ јеҗыԁјас-улӧ. Јеҗыԁјаскӧԁ коԍјас секі ез вӧвны, сӧмын ԍуԍа кыјӧԁісны мӧԁа-мӧԁ-бӧрԍаыс. Кыјӧԁчыны јона отсаԍісны Уԁораса-бежеԋетсјас: томјас, пӧрыԍјас. Ујны вӧрӧԁ 150-верст, віԁчыԍӧмӧн, ԇебԍаԍӧм-сорӧн олыштны грезԁјасын, кывзыны ԍорԋіјас, тӧԁмавны враг-јылыԍ ԁа бара 150-верст вӧрӧԁ мунны — абу зев-кокԋі-уҗ. Зев-ыҗыԁ-ԏерпеԋԋе сы-вылӧ колӧ ԁа уҗсӧ јона-раԃејтӧм, ԍӧлӧм-берԁаԁ меԁ сіјӧ вӧлі. Со, Трӧпімов Ӧԉӧкԍеј Ԍтепанӧвіч Ежваԍаԋ аслас Разгортӧ мунӧ, ружјӧа, ічӧԏік-нопја-ԁа. Гортас сылы гӧтырыс віԍталас, мыј вӧчԍӧ Меԅеԋ-вылын, а сіјӧ сеԍԍа сіјӧ-јуӧрсӧ петкӧԁас Ежва-вылӧ горԁјаслы&. Зев еԍкӧ ԍӧкыԁ вӧлі лаԁӧн-олыԍ-гозјалы торјӧԁчыныс-ԁа, лоі. Кытчӧ овмӧстӧ еновтан? Најӧ наԃејтчісны, мыј гӧрԁјас бӧр регыԁ локтасны, торјӧн ԋеԁыр лоӧ овны. Бӧрынҗык Ӧԉӧш-гӧтыр — Марја Петровна — зев-јона жаԉітіс коԉтчӧмԍыс: лущщӧ-пӧ меԁ став-овмӧсӧј бырі-а, тащӧм-мукасӧ меԁ ег-жӧ лепты. Јеҗыԁјаслы кывԍӧма, мыј сіјӧ гӧрԁјаслы отсаԍӧ, ԁа јона мучітӧмаӧԍ. Арестујтӧмаӧԍ ԁа Разгортԍаԋ Муԃјугаӧԇ пыр нӧјтіг-тырјі нуӧмаӧԍ. Щыгјӧԁӧмаӧԍ. Сы-бӧрԏі сіјӧ абу-ԋін-і справітчылӧма, 23-ԁ-воын кулӧма. Кыкнанныс тајјас олӧма-јӧз-ԋін вӧліны: 50-55-арӧсаӧԍ. Со і мӧԁ олӧма-морт — Мамонтов Јогор-Опоԋ. Сіјӧ јона унаыԍ-жӧ Уԁора-вӧлӧктӧ сук-пемыԁ-вӧрӧԁыԁ вуҗавлӧма. Локтас вӧлӧм аслас-вӧлӧԍтӧ — Косланӧ, — гӧԉ-креԍԏана ԋімкоԃаԍӧны, суԇԍанаҗык-војтыр бугԅыԉаԍӧны. Гӧԉ-креԍԏаналы гӧрԁјасԍаԋ бур-јуӧр вајӧ, а озырҗыкјаслы сіјӧ мустӧм. Ӧтчыԁ сеԍԍа, гожӧм-помлаԋыс-ԋін, Мамонтов Уԁораԍаԋ ез лок. Вӧлӧмакӧ, јеҗыԁјаслы пԉенӧ ԍурӧма. Лыјлӧмаӧԍ-ԉі, вӧјтӧмаӧс-ԉі. Ош-моз шлапікаԍӧ, ԍӧкыԁа тувтчалӧ Ԍівков Јаков-Іԉԉа. Ветлыны сылы Вашкаӧ, 150 — 200-верст-сајӧ, ԋемтор оз сулав. Ставыс сылы тӧԁса, сіјӧс быԁӧн-жӧ тӧԁӧны. Сывӧсна јеҗыԁјас-пӧвстті Јертомын ветлӧԁлӧ сіјӧ ԋӧԏіповтӧг: „ас-јӧз-ӧԁ оз-жӧ вузавны“, мӧвпалӧ. Тащӧм-герој-комі-ԃаԃӧјас зев-уна вӧліны. Аԍнысӧ-жаԉіттӧг отсаԍісны најӧ гӧрԁјаслы. Ԃерт еԍкӧ унҗыкыс на-піыԍ ез-на ԉучкі вежӧравны олӧмӧн-веԍкӧԁлан-ногјастӧ-ԁа (кыԍ-нӧ сіјӧ тӧԁан ԍӧԁ-вӧр-шӧраԁ-олігӧн), гӧрԁлаԋыԁ најӧс ԍӧлӧмыс кыскіс. Јеҗыԁјас ԁа гӧрԁјас-кі-улын-олігӧн каԅалісны, коԁ-бӧрԍаыс колӧ мунны. 1919-ԁ-воԍа-ԍеԋԏабрын ԋемвіԁчыԍтӧг коміӧ локтісны јеҗыԁјас Карԁорԍаԋ. Најӧс вајӧԁісны капітан Орлов ԁа губерԋатӧм-губернатор Ԍтепан-Латкін (ас-морт, Ԋобԁінса-креԍԏаԋін-пі). Уҗалісны најӧ ангԉічана-капітаԉістјаслы, тӧԁӧмыԍ, ыҗыԁ-ԁон-вылӧ. 27-ԁ-лунӧ ԍеԋԏабрын луннас ԋемтор-на вӧлі оз і кывԍы коԍјас-јылыс-а, војнас Закаров ԁа Ԍівков (воԇын сы-јылыԍ гіжӧма-ԋін: Ԍівков Јаков Іԉԉа) јуӧртісны, аскі-пӧ јеҗыԁјас лӧԍӧԁчӧны коԍӧ петны. Налӧн-пӧ 250-салԁат, 8-пуԉемјот-ԁа. Міјан ставыс сы-җын-мынԁа-кымын лыјԍыԍыс вӧлі-жӧ, сӧмын ӧружјӧыс ԉок: уна-пӧлӧс-віԋтовка, берԃаԋкајас, 1-пуԉемјот, 1-ружјӧ — „Шоша“-автомат. Патрон еща: быԁ-віԋтовка-вылӧ 100-патронӧн. Ыстӧмаӧԍ јеҗыԁјаслаԋ 25-морта-развеԁка. Најӧ паныԁаԍӧмаӧԍ Орловкӧԁ Пӧв-ју-стантсіјаын. Гӧрԁјаслы лоӧма бергӧԁчыны. Сіјӧ-жӧ лунӧ рытнас Орлов пырӧма Ајкінаӧ. Шежім ԁа Ајкіна јеҗыԁјас боԍтӧмаӧԍ коԍтӧг. Ајкінасајас ԁруг-воӧмԍыԁ повԅӧмаӧԍ, тӧлквывԍыс вошӧмаӧԍ ԁа веԍіг ӧтчыԁ јеҗыԁјаслы паныԁ абу лыјӧмаӧԍ, сіԇі і леԇӧмаӧԍ. Врагјас-кіпоԁ-улӧ ԍуріны уна-коԃ коммуԋіст. Суткі-мыԍԏі Јаренскӧ јуӧртісны јеҗыԁјас олӧм-јылыԍ: лыјлӧмаӧԍ Логіновӧс, Щепеԉовӧс, Жыжовӧс-ԁа; јона ӧбӧԃіталӧмаӧԍ гӧԉ-креԍԏанаӧс. Бӧрынҗык Ајкінаын ԁа Јемԁінын зев уна коммуԋістӧс ԁа беспарԏіјнеј-креԍԏанаӧс віӧмаӧԍ ԁа нӧјтӧмаӧԍ, 45-мортӧс. На-піын ӧԏі 14-арӧса-ԃеԏіна (Ԏімофејев), 1-креԍԏанка (Кӧјінова), 1-коктӧм-морт (Омрінов&), ӧԏі 60-арӧса-пӧԉ (Туркін). Ставныс тајјас беспарԏіјнејјас. Тӧлыԍӧн Јаренск-кар-улын віӧмаӧԍ, лыјлӧмаӧԍ ԁа ваӧ ԍујалӧмаӧԍ 58-мортӧс. Јеҗыԁјас рышщітісны вӧрјасті, вӧр-пывԍанјасыԍ корԍісны коммуԋістјасӧс ԁа на-ԁор-олыԍјасӧс. Быԏԏӧ вӧралӧны, ԅвер-пӧтка корԍӧны. Ветлісны ԍо-верст-сајјасӧ. Пԉенӧ-кӧ коԁӧскӧ боԍтасны, ԁа җеԋыԃік-гӧрԁ-паԍа-кӧ сіјӧ, — лыјасны-ԋін: сіјӧ-пӧ гӧрԁармејетс (гӧрԁармејетсјасыс секі гӧрԁ-паԍ новлісны). Ок, уна-вір кіԍтіс Латкін ас-муас ас-јӧзлыԍ ангԉіјаса-ԍӧм-вылӧ. Уна-лов боԍтіс, уна-ԍемјаӧс коԉіс верԁыԍтӧг. Зев еԍкӧ јона песԍіс Латкіныԁ пӧкӧрітны коміӧс-ԁа, ез ԍетчыны најӧ. Став-вежӧра-јӧзыс сувтіс сылы паныԁ. Коԁі кыԇі верміс, отсаԍісны гӧрԁјаслы. Том-јӧз парԏізан-отраԁјасӧ котыртчісны. Коміӧ-волыԍ-јеҗыԁјас ӧні-на кӧнкӧ комі-том-војтырӧс каԅтылӧны: бура јона-ӧԁ налы том-јӧзԍаԋ ԍурлі. Час-улын, Лӧзымын, Ыбын, Чукаыбын, Маҗаын, Пезмӧгын, Ԋобԁінын ԁа Аныбын најӧ петкӧԁлісны јеҗыԁјаслы, коԁ-ԁор најӧ олӧны, коԁ-бӧрԍа мунӧны. Сыктылӧԁ јеҗыԁјас Чукаыбӧԇ кајлісны. Чукаыбын гӧрԁјаслӧн став-јон-выныс вӧлі (збыԉсӧ сіјӧ зев ічӧԏік вӧлі, еща-јӧза). Најӧ аслыныс кыв ԍетӧмаӧԍ, ставныслы, ковмас-кӧ, ловсӧ сені пуктыны, сӧмын Чукаыбыԍ веԍіг ӧԏі-воԍков воԇӧ ԋе мунны. Лӧԍӧԁӧмаӧԍ план јеҗыԁјасыԍ віԁчыԍны ԁа накӧԁ коԍаԍны. Кылас-кӧ „Гӧра-вылӧ!“-горӧԁӧм, ставныслы петны коԍ-вылӧ. Јеҗыԁјас Прокушовкӧԁ волӧмаӧԍ Чукаыбӧ. Сені најӧс гӧрԁјас пывԍӧԁыштӧмаӧԍ, ԁас-морт јеҗыԁӧс чінтӧмаӧԍ, аԍсӧ Прокушовсӧ ԁојԁӧмаӧԍ. Јеҗыԁјас јона повԅӧмаӧԍ (Прокушовыс пышјігас Віԅінса-боԉԋічаӧ-муртса кӧртаԍны пыраліс ԁа шенԅӧ гӧрԁјас-вылӧ: ошјас-моз-пӧ коԍаԍӧны),& Віԅінӧ-сувтлытӧг пыщјӧмаӧԍ Межаԁорӧԇ. Чукаыбын гӧрԁјаслы чукаыбса-креԍԏана вывті јона отсаԍӧмаӧԍ. Окопјас вӧчаломаӧԍ-і, тујјас пӧрлӧԁлӧм-пујасӧн ԁа лӧпјасӧн пощӧмаӧԍ-і, — быԁтор. Мужщінајас-і, нывбабајас-і, том-јӧз-і, чеԉаԃ-і, — ставныс уҗалӧмаӧԍ. Гӧрԁјас летчігас чукаыбчіӧн јона ошјыԍісны, уна аԏԏӧ налы шуісны. Чукаыбчі-коԃ-жӧ-кӧ-пӧ мукӧԁ-вӧлӧԍтса-јӧз лоӧны, Латкінлы регыԁ пом воас. Уҗалісны гӧрԁ-ԁор і комі-аԋјас. Шуам, Ԁомна Каԉікова, креԍԏаԋін-ныв Выԉгорт-вӧлӧԍтыԍ. Шырԍӧма, мужічеј-паԍкӧм паԍталӧма, гӧрԁ-паԍа, шап- каа, лебԅӧ — скачітӧ& верԅӧмӧн. Коԁі ԁумајтас, мыј сіјӧ ныв? Каԉікова развеԁкаынҗык уҗалӧма. Кор ковмас, нывбаба-паԍкӧмӧн паԍтаԍас, ветлӧ јеҗыԁјас-пӧвстті, кывзыԍӧ, тӧԁмалӧ быԁтор. Бӧрынҗык јеҗыԁјаслы пԉенӧ веԍкалӧма. Вывті-јона мучітӧмаӧԍ, сеԍԍа коркӧ і віӧмаӧԍ. Таԇі, со, комі-јӧз воԇсаԍісны јеҗыԁјаскӧԁ, ез леԇны позтыԍны губерԋатӧм-губернаторлы — ангԉіјаса-капітаԉістјаслы-уҗалыԍ-Ԍтепан-Латкінлы. Ревоԉутсіја ԁа контрревоԉутсіја-уҗјас нӧшта ӧԏі-ыҗыԁтор вӧчісны: најӧ пазӧԁісны ангԉічана ԁа франтсуз-арміја. Ангԉічана ԁа франтсуз-арміја ԁа флотын-коԍаԍыԍ-рабочеј-креԍԏана каԅалісны, мыј ревоԉутсіја коԍаԍӧ рабочеј-креԍԏана-ԁор, понԁісны ԍетчыны Сӧвет-влаԍтлы ԁа боԉшевікјаслы, арԏеԉӧн-арԏеԉӧн вуҗны налаԋ. Сіԇ, ангԉічаналы лоі еновтны Карԁор ԁа мукӧԁ-інјас берег-пӧлӧныс: матросјасыс ас-костас бунтујтчісны. Франтсуз-матросјас Оԃесса-боԍтыԍ-суԁнајас-вылӧ гӧрԁ-плаг лептісны, понԁісны корны пырыԍтӧм-пыр мунны гӧртаныс — Франтсіјаӧ: огӧ-пӧ сеԍԍа кутӧ Сӧвет-влаԍткӧԁ ԁа боԉшевікјаскӧԁ коԍаԍны. Нырщікыс налӧн Марԏі-јорт вӧлі. Гӧрԁ-арміја помӧԇ верміс Колчакӧс, Ԃеԋікінӧс-і. Заграԋітсаса-капітал јешщӧ-на зелтчыліс: геԋерал Јуԃеԋічӧс меԁаліс Піԏір боԍтны, а Ԃеԋікін-местаӧ Крымӧ Врангеԉӧс ыстісны. Јуԃеԋічӧс Піԏірса-рабочејјаԍ пуԍ-паԍ вӧчісны, регыԁӧн і разӧԁісны сылыԍ војскасӧ, а Врангеԉкӧԁ ԁырҗык лоі песԍыны, 1920-ԁ-во-помӧԇ. Сетыԍ сіјӧс вӧтліс Фрунԅе-јорт аслас-гӧрԁармејетсјаскӧԁ. Најӧ мунісны сетчӧ Поԉщакӧԁ-војна-помаԍӧм-бӧрын, боԍтісны Перекоп, врангеԉетсјасӧс ԋінӧмӧ пӧртісны. Ангԉічана ԁа франтсуз-отсӧгӧн Пілсуԁскеј Петԉуракӧԁ нӧшта кыпӧԁчылісны. Зев-ԋін јона налы Франтсіја отсаԍіс, уна јон-бур-ӧружјӧа-јӧзӧс ԍетіс коԍ-вылӧ петкӧԁны. Секі најӧ вермылісны боԍтны Кіјев. Сӧмын Гӧрԁ-арміја регыԁӧн бӧр пурыштіс најӧс, вӧтліс Кіјев-карыԍ. Поԉакјаслы (нырщікјасыс поԉакјас-ԁа) лоі пышјыны Варшава-карӧԇ. Франтсузјас поԉакјаслы бара уна-ӧружјӧ ыстісны, камаԋԃірјасӧс-ԁај. Меԁ-ыҗыԁ-камаԋԃірас пуктісны геԋерал Војганӧс. Поԉакјас јон-отсӧгнаԁ ловԅісны, бара коԍ-вылӧ петісны. Зев-чорыԁ-војна панԍіс, куԅа ԋужаліс-і. Помаԍіс мірітчӧмӧн Ріга-карын.
Комінтерн. Сылӧн уҗыс ревоԉутсіоннеј-војна-ԁырјі рабочеј-креԍԏанаӧс-ԁорјӧм-раԃі.
Міјанлы јона отсаԍісны гражԁанскеј-војна-ԁырјі мукӧԁ-госуԁарствоса-проԉетаріатјас. Најӧ уҗалісны Комінтерн-інԁӧԁјас-ԍерԏі, ез леԇны вуҗӧԁны міјан-белејіаслы Антантаԍаԋ ӧружјӧјас, воԍтісны „Отсаԍан-Коміԏет" уҗавны „Іԁрав кітӧ Сӧвет-Роԍԍіја-вылыԍ “-лозунг-улын. Ревоԉутсіјаӧԇ-на јешщӧ Ԉеԋін унаыԍ коріс лӧԍӧԁны ІІІ-ԁ-Інтернатсіонал, коммуԋіст-інтернатсіонал: сіјӧ-пӧ бӧр јітас војнаӧн-торјӧԁалӧм-мувыв-проԉетаріатӧс, отсалас налы меԁ-ԍӧкыԁ-каԁас ԁа помӧԇ-нуӧԁас проԉетаріат-ревоԉутсіја капітаԉіст-госуԁарствојасын ԁа мезлун-шеԁӧԁӧм-раԃі-кыпӧԁчылӧмјас колоԋіјајасын. Сӧмын Окԏабрԍа-ревоԉутсіја лӧсӧԁіс сещӧм-Інтернатсіоналсӧ. Меԁ-воԇԇа-конгресс (чукӧртас) Комінтернлӧн вӧлі Мӧскуаын 1919-ԁ-воԍа-мартын (воԇԇа-җынас). Меԁ-воԇԇа-Комінтерн-конгресс-воԍтігӧн ЦК РКП(б)-ԋімԍаԋ Ԉеԋін шуіс: „Тајӧ-сјезԁ зев-ыҗыԁ-історіческеј-тор мувыв-олӧмын... Гражԁанскеј-војнаыԁ абу сӧмын міјанын, Роԍԍіјаын, сіјӧ мунӧ і важ-капітаԉіст-госуԁарствојасын, шуам, Гермаԋіјаын. Буржујјас ԁрӧгԋітісны проԉетаріат-ревоԉутсіоннеј-кыпӧԁчылӧмјасыԍ, јона полӧны најӧ-паԍкалӧмыԍ... Јӧз бура-вежӧралӧны, мыјла мунӧ ӧні коԍ ԁа мыјыҗԁатор сіјӧ. Колӧ сӧмын корԍны туј проԉетаріатлы ԇікӧԇ вермыны буржујјасӧс ԁа чорыԁа кутны влаԍт ас-кіаныс. Сещӧм-тујјасӧн лоӧны сӧветјас. Меԁ бурҗујјас ԉокысла ку-піԍыс петӧны, меԁ јешщӧ віасны рабочејјасӧс ԍурсјасӧн, — вермыԍјаснас мі лоам, вермас мувыв-коммуԋіст-ревоԉутсіја", шуіс Іԉԉіч.
Җеԋыԃіка ставыс гражԁанскеј-војна-јылыԍ.
Коԁі петіс коԍӧ ревоԉутсіјалы паныԁ? — Помешщік, капітаԉіст, јеҗыԁ-геԋералјас офітсерјасыскӧԁ, іԋԏеԉігент-есеро-меԋшевікјас, кулакјас, пӧрјалӧм ԁа повԅӧԁӧм пемыԁ-велӧԁчытӧм-јӧз. Коԁјас белејјаслы отсаԍісны? — Мукӧԁ-госуԁарствоса грабіԏеԉ-капітаԉістјас. Најӧ отсаԍісны ԍӧмӧн, ӧружјӧӧн, војскаӧн, быԁлаӧ асԍыныс-нырсӧ-ԍујӧмӧн, пӧрјаԍӧмӧн, лӧж-слава лӧԍӧԁалӧмӧн. Коԁлы белејјас уҗалісны ԁа мыј кӧсјісны најӧ вӧчны? — Уҗалісны најӧ мукӧԁ-госуԁарствоса-палачјаслы, асланым грабітеԉјаслы-ԁа. Најӧ кӧсјісны јукны ас-костаныс міјанлыԍ ревоԉутсіоннеј-мезмӧм-госуԁарствонымӧс ԁа рӧзӧрітны, слугајасӧ пӧртны став рабочеј-креԍԏанасӧ. Коԁі ревоԉутсіја-ԁор коԍаԍіс? — Рабочејјас, гӧԉ-креԍԏана-ԁа. Коԁі гӧрԁјаслы отсаԍіс? — Мукӧԁ-го-
суԁарствоса-рабочеј-коммуԋістјас. Најӧ лептісны гӧрԁ-плаг ԁорјыны Сӧвет-Роԍԍіјаӧс. Отсаԍісны мувыв-рабочеј ԁа уҗалыԍјас, быԁ-пеԉӧсын-олыс-,-быԁ-ԍорԋіа-јӧз, коԁјас вежӧралісны олӧмсӧ боԉшевікјас-моз. Ыҗыԁ-Окԏабрлӧн меԁ-воԇԇа-вын коԍын вӧлі гӧрԁ-гварԃіја, сеԍԍа — рабочеј-креԍԏана-Гӧрԁ-арміја. Гӧрԁ-гварԃіја Гӧрԁ-арміјаӧ ставнас пыріс. Гӧрԁ-арміјаын јітӧԁ-нырщікјас-пыԃԃі лоіны Піԏірса, Мӧскуаса, Iваново-Возԋеԍенскса, Уралса, Ԁонбасса, Ԏіпԉісса, Бакуса ԁа мукӧԁ-гырыԍ-карса-рабочејјас. Гӧрԁ-арміјаӧ ԍуртчіс ревоԉутсіја ԁорјыны ыҗыԁ ԍӧлӧма-, јон-, уҗач рабочеј-класс. Гӧрԁ-арміја-лӧԍӧԁыԍыс ԁа сені воԇын-муныԍыс Боԉшевік-Коммуԋіст-Парԏіја аслас ыҗыԁ-велӧԁчӧм-ревоԉутсіоԋер, пӧԍа-коԍаԍыԍ ыҗыԁ-мывкыԁа-велӧԁыԍ Влаԃімір Іԉԉіч Ԉеԋінкӧԁ. Поԉшакӧԁ ԁа Врангеԉкӧԁ коԍјас-помаԍӧм-бӧрын Сӧвет-влаԍт боԍтԍіс бырӧԁавны парԏізанскеј-војна-нуӧԁыԍ-шајкајас. Најӧс нырщік-ԋімнас ԋімтісны, шуам: Макно, Антонов, Ԅеԉонеј, Ԋехајев ԁа м.. Коміӧ воліс Орлов-Латкін-банԁа. Банԁајасӧс віԇісны, чукӧрталісны-ԁа, мукӧԁ-госуԁарствоса-контрразвеԁкајас. Буржујјас мӧвпалісны, банԁајаснаԁ-пӧ мі јонҗыка вермам жугӧԁавны-пазӧԁавны овмӧсјассӧ, јонҗыка скӧрмӧԁам јӧзсӧ-і. Секі Роԍԍіјаыԁ міјанлы регыԁҗык ԍетчас, нӧшта корны міјанӧс понԁасны. Ԁа ылалісны: ез ло најӧ-мӧвпјас-ногӧн. Кулак-банԁајаскӧԁ-коԍаԍны јона отсаԍісны грезԁса-гӧԉ-војтыр — беԁнота-коміԏетјас. Најӧ-от- сӧгӧн гӧрԁармејетсјас зев-регыԁӧн бырӧԁалісны кулак-парԏізан-отраԁјас. Неп (новая экономическая политика)-лӧԍӧԁӧм-бӧрын класс-кост-коԍ — кулакјаскӧԁ ԁа асторјӧга-вузаԍыԍјаскӧԁ (частный торговец) выԉ-нога лоі. Тајӧ лоӧ којмӧԁ-ԍікас-коԍ гражԁанскеј-војнаын. Муніс ӧружјӧтӧг, сіјӧн і торјалӧ воԇԇа-кык-ԍікас-коԍыԍ. Сіԇсӧ накӧԁ венԍӧмыс јона-куԅа ԋужалі, но мунӧ бурӧн: кулакӧс вотјасӧн раммӧԁӧны; гӧԉјаслы отсаԍӧны, ӧтувталӧны најӧс вузӧс-ԋӧбны-лӧԍӧԁны, уҗавны ԁа с. в. Тајӧ-венԍӧмыс мунӧ выԉ-, сотсіаԉіԍԏіческеј-госуԁарство-лӧԍӧԁіг-чӧж, кущӧмкӧ-јукӧн сіјӧ-уҗын. Сывӧсна ԍорԋі та-јылыԍ лоас којмӧԁ-аԁасас, Сӧветса-рабочеј-креԍԏана абу кыщ-піӧ-пырӧм-јӧз, оз сӧмын ас-понԁаыс тӧжԁыԍны ԁа асланыс Сојузын буржујјаскӧԁ коԍаԍны. Налы ԁона став-му-выв-рабочеј-креԍԏанаыс, став-уҗалыԍ-гӧԉ-јӧзыс. Сӧветса-рабочеј-креԍԏаналӧн на-понԁа ас-понԁа-моз-жӧ ԍӧлӧмыс тӧрӧщітӧ, зіԉӧны быԁӧнлы шеԁӧԁны мезлун ԁа лӧԍӧԁны бур-олӧм му-паԍтаын. Најӧ вежӧралӧны, мыј сотсіаԉізм-понԁа капіталкӧԁ коԍаԍны колӧ му-паԍтаын, став-уҗалыԍ-јӧзлы. Сывӧсна најӧ отсаԍӧны, мыјӧн вермӧны, мукӧԁ-госуԁарствоса-уҗалыԍјаслы ԁа колоԋіјаса-рабјаслы нуӧԁны ревоԉутсіоннеј-уҗјас, коԍјас-і. ВКП(б) ԁа Комінтерн-нуӧԁӧмӧн најӧ отсалӧны ангԉіјаса-рабочејјаслы бастујтны, отсалӧны нуӧԁны мезлун-шеԁӧԁан-војна Кітајын ԁа м. т. Мі тӧԁам, мыј му-паԍта-капітал — меԁ-вына-ԉок-враг міјан. Меԁ-јона зелтчӧ міјан-вылӧ ангԉіјаса-капітал, ԍіннас оз вермы віԇӧԁны міјан-вылӧ. Вермас-кӧ еԍкӧ, пырыԍтӧм-пыр Сојуз-советовтӧ пазјас бырӧԁас сіјӧс му-вылыԍ, ԁа ԋекыԇі оз вермы: ко- ԍаԍыԍјасыс оз ԍурны. Нӧшта тӧԁам, кытӧнкӧ-кӧ проԉетаріат вермас капіталӧс — Кітајын-ӧ, Іԋԃіјаын-ӧ, кӧнкӧ мукӧԁлаын-ӧ, — сіјӧ-вермӧмыс лоӧ щӧщ міјан-вермӧм. Сывӧсна быԁ-ногӧн колӧ отсаԍны ВКП(б), Комінтернлы-ԁа. Кутамӧ тӧԁвыланым Ԉеԋінлыԍ-кывјассӧ: „Меԁ буржујјас ку-піԍыс петӧны скӧралӧны міјан-вылӧ, меԁ віасны рабочејјасӧс јешщӧ ԍурсјасӧн, — мі најӧс вермам, мувыв-коммуԋіст-ревоԉутсіја вермас“.
ІІІ. Ԁас-во-чӧжԍа-выԉ-олӧм-лӧԍӧԁӧм.
Імперіаԉіст-војна ставсӧ жугӧԁӧ, пазӧԁӧ. Ревоԉутсіоннеј-коԍ ӧтувталӧ, выԉ-ногӧн лӧԍӧԁӧ.
Імперіаԉіст-војна ԋемжаԉіттӧг ставсӧ кіԍтӧ, жугӧԁӧ, пазӧԁӧ. Ревоԉутсіја — ӧԏі-кінас коԍаԍӧ, мӧԁнас мыјкӧ лӧԍӧԁӧ, выԉԁӧ, ԇоԋталӧ. Імперіаԉістјас војујтӧны, меԁ вермыны коԁӧскӧ, боԍтны најӧс ас-кіпоԁ-улас ԁа пычкыны налыԍ став-вын-ебӧссӧ, ԍӧмсӧ, ембурсӧ. Сіјӧ вӧчны абу зев кокԋі: ԋекущӧм-олыԍ асԍыс-оланінсӧ враглы бурӧн оз ԍет. Колӧ сіјӧс кыԇкӧ вӧтлыны позԍыс: сотны-ԉі, жугӧԁны-ԉі оланінсӧ, ԉібӧ мырԃԃыны ԋаԋсӧ, скӧтсӧ, паԍкӧмсӧ, уҗалан-кӧлујсӧ ԁа с. в. Кор ставсӧ кар ԉібӧ грезԁ-боԍтігӧн пазӧԁасны, јӧзсӧ щыгјӧн віԇасны, секі вӧԉіԍԏі карыс враг-кіын лоӧ. Кор, шуам, ангԉічана зев-гырыԍ-пушкајасыԍ лыјлӧны кітај-карјасӧ, пазӧԁӧны најӧс, віалӧны јӧзсӧ, повԅӧԁлӧны најӧс быԁ-ногӧн, оз леԇны пыртны сетчӧ ԋаԋ — щыгјӧԁӧны карса-олыԍјассӧ, — сіјӧлоӧ імперіаԉіст-војна. Ангԉічана ставсӧ ԋемжаԉіттӧг кіԍтӧны, сӧмын меԁ кыԇкӧ јӧзсӧ ас-кіпоԁ-улас боԍтны-а. Ревоԉутсіја коԍаԍӧ мезлун-шеԁӧԁӧм-раԃі. Мезԁыны јӧзӧс раб-чепыԍ, кыпӧԁны најӧс коԍӧ сіјӧ-мезлунсӧ шеԁӧԁны ԁа велӧԁны најӧс овны ԁа уҗавны ас-вежӧрӧн, ревоԉутсіја вермас сӧмын секі, кор мезлун-шеԁӧԁӧм отсалас јӧзлы бурмӧԁны ԁа паԍкӧԁны овмӧссӧ, лӧԍӧԁас лыԃԃыԍан-керкајас, клубјас, коопераԏівјас ԁа мукӧԁ сещӧм-жӧ-ӧтувја-олан-уҗалан-інјас. Окԏабрԍа-ревоԉутсіја-ԁырјі кытчӧ веԍкавліс Гӧрԁ-арміја, сені рабочеј-креԍԏана ӧԁјӧ вежԍісны: аԍныс понԁісны выԉторјас лӧԍӧԁны, ез віԁчыԍны выліԍаԋ-щӧктӧмјас. Гӧрԁјас-воӧм-бӧрын быԁлаын пуіс уҗыс, лӧԍӧԁісны олӧмсӧ уна-ԁас-міԉԉон-морт. Олӧм-лӧԍӧԁӧмыс коԍ-коԃыԁ-жӧ вӧлі. Вермасны-кӧ міјанӧс, вӧтласны кыԍкӧ ԋеԁыркежлӧ, — олӧм бара ԇугԍылӧ, овмӧс пазавлӧ. Белејјас-бӧрԍа, Ԃеԋікін-Колчакјаԍ-бӧрԍа пыр кысԍісны асланым помешщік-капітаԉістјас, лыјлісны, ӧшалісны рабочеј-креԍԏанаӧс, нӧјтісны најӧс ԋемжаԉіттӧг, мырԃԃалісны керкајассӧ, ԋаԋсӧ. Тӧԁӧмыԍ, секі ԋекущӧм-уҗ кіаԁ ез пыр, сӧмын — кыԇ еԍкӧ ловјӧн коԉны. Мӧԁарӧ, гӧрԁјас локтасны ԁа рабочеј-креԍԏана быԏԏӧ ловԅасны: ӧԏі ӧԏітор вӧчӧ, мӧԁ кӧнкӧ мӧԁлаын луаԍӧ. Быԁӧн зіԉӧны вынԍӧԁчыны, вынмӧԁны щӧщ рабоче-креԍԏанскеј-госуԁарствоӧс.
Окԏабрса-ревоԉутсіја-бӧрса-кујім-аслысԍама-каԁ олӧм-лӧԍӧԁӧмын.
Олӧм-лӧԍӧԁӧм мунӧ ӧтпырјӧ ревоԉутсіоннеј-&вкоԍјаскӧԁ, топыԁа сыкӧԁ-ԍуртчӧмӧн. Коԍаԍан-ног-&ежԍас, вежԍӧ і олӧм-лӧԍӧԁӧм. Кујім-нога-коԍ му- ніс, кујім-ногӧн (коԍ-ԍерԏі) і олӧм лӧԍӧԁісны, овмӧс кыпӧԁісны-ԁа: 1) рабочеј-госуԁарство асалӧ (осваивает) буржујјаслыԍ ԁа капітаԉістјаслыԍ мырԃԃӧм-торјас; 2) карса ԁа ԍіктса-коммунајас-лӧԍӧԁӧм самеј гражԁанскеј-војна-коԍјас-ԁырјі, бі-піын; лӧԍӧԁӧны унҗыксӧ војна-вылӧ, војеннеј-ногӧн (сіјӧ-каԁсӧ шуісны војеннеј-коммуԋізмӧн); 3) коԍтӧг олӧм-лӧԍӧԁӧм гражԁанскеј-војна-бӧрын. Сіјӧ-каԁсӧ шуӧны сотсіаԉізмӧ-вуҗан-каԁӧн. Рабочејјас ӧтувтчӧны промышԉенноԍԏ паԍкӧԁны ԁа бурмӧԁны, креԍԏана ӧтувтчӧны овмӧс-кыпӧԁны, ас-вӧчӧм-вузӧсјас-вузавны, карса ԁа пабрік-завоԁса-вузӧс-ԋӧбавны-ԁа. Тајӧ-каԁнас воԇын-муныԍ-рабочеј-креԍԏана кӧԅајствујтӧны ас-костын-лӧԍӧԁӧм-ӧтувтчӧмјасӧн, кыскӧны ас-бӧрԍаыс став-уҗалыԍсӧ, ԋӧжјӧԋікӧн вуҗӧны сотсіаԉіԍԏіческеј-кӧԅајствоӧ. Җеԋыԃіка віԍталам, мыј вӧлӧма олӧм-бурмӧԁӧм-понԁа тајӧ-кујім-каԁас.
Меԁ-воԇԇа-каԁ — помешщік-капітаԉістјаслыԍ мырԃԃӧны му ԁа пабрік-завоԁјас. Пабрік-завоԁјассӧ ԍетӧны рабочејјаслы, мусӧ — креԍԏаналы. Контрревоԉутсіоԋерјасӧс топӧԁіс.
Асалан-каԁӧ рабоче-креԍԏанскеј-влаԍтлы колӧ вӧлі став-овмӧссӧ ԍетны выԉ-кӧԅајінлы — уҗалыԍлы. Сы-раԃі леԇісны уна-ԃекрет, јона ԍорԋітісны, кыԇі бурҗык ԁа кокԋіԁҗык лӧԍӧԁны быԁтор. Леԇісны ԃекрет му-јылыԍ. Сы-ԍерԏі став-муыс, ваыс, вӧрыс, му-пыщкӧсыс ԁа с. в. лоі став-јӧзлӧн аслас (собственностью, национализировали). А меԁ уҗалыԍјас збыԉыԍ асласӧн лыԃԃасны, тӧжԁыԍасны на-понԁа, бура віԇасны-ԁӧԅӧрітасны, — сыпонԁа быԁлаӧ воԍталісны ԅемеԉнеј-коміԏетјас. Щӧктісны бӧрјыны сетчӧ унҗык-гӧԉ-креԍԏанаӧс. Леԇісны ԃекрет банкјас-ԍетӧм-јылыԍ уҗалыԍ-јӧзлы. Капітаԉістјасыԁ-ӧԁ мыјӧн вынаӧԍ? — Ԍӧмӧн! Ԍӧмыс налӧн вывті уна. Сіјӧ і ԁурӧны, ԍӧмыс спокој налы оз ԍет-ԁа. Зарԋі-нопја-капітаԉістјас бергӧԁлісны став-олӧмнас му-вылын, крепыԁа кутісны кулакас ставнысӧ, коԁјаслы коркӧ уҗԁылісны ԍӧм ԉібӧ отсалісны ԍӧмӧн. А кущӧм-правіԏеԉ ез јӧрмыв ԍӧмыԍ, ез уҗԁыв сіјӧс капітаԉістлыԍ? Сывӧсна став-правіԏеԉыс капітаԉіст-кабырын вӧлі, сіԇ-кӧ, інӧ, щӧщ і став-јӧзыс. Банкірјас ыҗыԁалісны став-јӧз-вылын, ԋекоԁыԍ ез повны; грабітісны уҗалыԍ-јӧзӧс, нарԏітчісны на-вылын, увтыртісны — ԋекытчӧ ез ԍібӧԁны. Меԁым коԍаԍны капітаԉістјаскӧԁ ԁа бур сыыԍ боԍтны, колӧ вӧлі мырԃԃыны налыԍ меԁ-вына-ӧружјӧсӧ — ԍӧмсӧ (банкјас: банкјасын-ӧԁ најӧс віԇісны). Со-мыјвӧсна Окԏабрса-ревоԉутсіја регыԁӧн леԇіс ԃекрет банкјас-мырԃԃӧм-јылыс. Банкјасӧ коміссарјасас пуктісны рабочеј-коммуԋістјасӧс. Најӧ кыԇкӧ регыԁӧн став-банкса-служашщејсӧ пӧліԋтісны рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт-улӧ. Леԇісны ԃекрет пабрік-завоԁјас ԁа руԃԋікјас-ԍетӧм-јылыԍ уҗалыԍ-јӧзлы. А меԁым рабочејјас машінајассӧ бура віԇасны, ԁӧԅӧрітасны најӧс, бура понԁасны веԍкӧԁлыны пабрік-завоԁын-олӧмӧн ԁа уҗалӧмӧн, — щӧктісны воԍтавны пабрік-завоԁса-коміԏетјас ԁа ӧтувтчӧмјас. Җеԋыԁҗыка-кӧ шуны, воԇын-муныԍ вежӧраҗык рабочеј-креԍԏана зыркԋітісны-тојыштісны шоныԁ-местаыԍ важ-грабіԏеԉјасӧс — помешщік-капітаԉістјасӧс, ԁа ревоԉутсіоннеј-јӧз-ԋімԍаԋ боԍтчісны овмӧс кыпӧԁны, бурмӧԁны, паԍкӧԁны. Тајӧ ставыс Ԉеԋінлӧн-уҗ, сіјӧ ас-ыҗыԁ-вежӧрнас інԁаліс таԇі вӧчны. Тајјас-понԁа міјан-ревоԉутсіјаыԁ јона-кокԋіа муніс, уна пікыԍ мезмім. Врагјаслыԍ мырԃԃісны ыҗыԁ-пыкӧԁ — овмӧс. Налы коԉі сӧмын ӧԏітор: мукӧԁ-госуԁарствоса-војска-отсӧгӧн ӧружјӧӧн уԍкӧԁчывны уҗалыԍ-јӧз-вылӧ. Но мукӧԁ-госуԁарствоса војска-пыщкас вӧліны-ԋін ревоԉутсіоннеј-рабочеј-креԍԏана-ԁор-сулалыԍјас, — сывӧсна налӧн-кыпӧԁчылӧмыс вешшӧрӧ лоі: ез вермыны рабочеј-креԍԏанаӧс. Рабочеј-креԍԏана ӧтвылыԍ чорыԁа сулалісны Окԏабрса-ревоԉутсіјаӧн-шеԁӧԁӧм-торјас-понԁа, петкӧԁісны најӧс паԍкыԁ-ерԁ-вылӧ біа-кыщ-пыр.
Мӧԁ-каԁ. Ставсӧ фронт-вылӧ, сӧмын меԁ кыԇкӧ віԇны рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт. Кулакјаслыԍ чукӧртӧм-запас-боԍтӧм. Коммунајас-воԍтӧм. Ӧткоԃа-јуклӧм.
Гражԁанскеј-војна-ԁырјі-врагјаскӧԁ-ӧружјӧӧн-коԍаԍігӧн, тӧԁӧмыԍ, ез уна уԁајтчыв вӧчны овмӧс-кыпӧԁӧм ԁа олӧм-бурмӧԁӧм-раԃі. Секі пӧшԏі став-кӧрттујӧԁ новлӧԁлісны сӧмын војна-вылӧ-колан-торјас. Пабрік-завоԁјас војна-вылӧ-жӧ уҗалісны. Уҗалыԍјас, ԁажӧ вӧвјас, унҗыкыс-жӧ војна-вылӧ вӧлі боԍтӧма. Новлан-кӧлујјас, ԍојанјас, уҗалан-кӧлуј-ԁа вӧчавны ԋӧжјӧԋікӧн пыр чінтӧԁчісны. Ԋаԋ-пуктас-віԁлӧг-вӧԃітан-мујас (опытные поля), скӧт-бурмӧԁан-інјас бур-рӧԁӧн, бура-віԇӧм-верԁӧмӧн-ԁа, ԁа м.-т., лоі еновтны. Жугавлісны му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан ԁа пабрік-завоԁса-машінајас. Таԇі, со, ӧтарԍаԋ овмӧс омӧԉтчіс, кыт-ԍурӧ енԁіс, унатор бырі, жугавлі, а мӧԁарԍаԋ — луныԍ-лунӧ војна-вылӧ уыҗык колі: ԍојан-јуан-і, ӧружјӧ-і, паԍкӧм-і. Тащӧм-ԍӧкыԁ-каԁнас, бі-кыщ-піын-пуԍігӧн, колӧ вӧлі корԍны тујјас ԁа лӧԍӧԁны олӧмын выԉ-ԍерјас. Меԁ-војԁӧр колӧ вӧлі топӧԁыштны ԍіктса-кулакјасӧс ԁа ԋемуҗтӧм-карса-олыԍјасӧс. Најӧ, ӧԏікӧ, јавӧ олісны уҗалыԍ-јӧз-врагјас-ԁор, мӧԁкӧ, важ-запас налӧн ыҗыԁ вӧлі. Колӧ вӧлі кыԇкӧ сіјӧ-запассӧ налыԍ боԍтны. Сіԇ-жӧ колӧ вӧлі став-уҗалыԍ-јӧзӧс норма-вылӧ пукԍӧԁны, чінтыны налыԍ выԏјассӧ. Сытӧг, тылын-ԇескӧԁчышттӧг, бі-кыщ-піын-олігӧн ԋекущӧм-ногӧн еԍкӧ ен вермы фронтјас-вылын. Став-карса ԁа ԍіктса-уҗалыԍ-јӧзӧс пасјісны ԍојан-бырӧԁыԍ (потребительская)-коммунаӧ. Ԍојан-јуан-гӧгӧр-уҗӧн-бергӧԁлыԍ коміссаріат разӧԁіс налы ԍојан-боԍтавны карточкајас. Ԍојанторјас ԍетісны зев зелыԁа, ічӧԏікаӧн. Асторјӧга-вузаԍӧм ԁа ԍпекуԉатсіја ԇікӧԇ бырӧԁісны. Коԁлӧн вӧлі ԉішнеј-ԋаԋ ԉібӧ граԁвыв-пуктас, колӧ вӧлі ԍетны сіјӧс наркомпроԁ-агентјаслы. Сетыԍ унҗыкыс муніс арміјалы, а мукӧԁсӧ јукісны карса ԁа ԋаԋтӧм-інын-олыԍ-уҗалыԍјаслы. Боԍтӧм ԋаԋ ԁа пуктасјас-пыԃԃі ԍіктса-коммунајасӧ Наркомпроԁ (ԍојан-јуан-гӧгӧр-уҗӧн-бергӧԁлыԍ-коміссаріат) ыстіс сов, паԍкӧм-ԁӧра, караԍін, ізтӧг ԁа нӧшта мыј-ԍурӧ, коланҗык-торјас. Најӧс креԍԏаналы карточкајаԍ-ԍерԏі-жӧ јуклісны.
Војеннеј-коммуԋізм отсаліс путкыԉтны ставсӧ важсӧ, раммӧԁіс кулакјасӧс ԁа суԇчана-олыԍјасӧс, отсаліс вермыны асланым ԁа мукӧԁ-госуԁарствоса помешщікјасӧс банкірјаскӧԁ, лӧԍӧԁіс јӧзлы-вежалана-Гӧрԁ-арміја, чорԅӧԁіс, крепаммӧԁіс креԍԏана-сојуз.
Мыј лоі вӧчӧма сӧвет-госуԁарство-омвӧсын& војеннеј-коммуԋізм-ԁырјі? Меԁ-војԁӧр, меԁым лӧԍӧԁны выԉ-,сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧс, колӧ вӧлі ставсӧ
важсӧ, сар-ԁырԍа коԉӧмјассӧ, путкыԉтны-пӧрӧԁны, колӧ вӧлі бырӧԁны став-тујсӧ (следы) помешщік-капітаԉіст-ыҗыԁалӧмыԍ. Колӧ вӧлі бырӧԁны јӧзӧс-нарԏітан-ԇескӧԁан-інјас ԁа лӧԍӧԁны на-пыԃԃі јӧзӧс мезԁан, вынԍӧԁан-інјас. Важ-сарскеј-арміја поліс ԁа кывзіс, воча-кыв-шутӧг быԁтор вӧчіс уҗалыԍ-јӧз-врагјаслы: сарлы, геԋералјаслы, ԁвораналы, купечјаслы. Ревоԉутсіја сещӧм-арміјаӧс бырӧԁіс. Сы-пыԃԃі лӧԍӧԁіс выԉ-,рабочеј-креԍԏана-арміја. Важсӧ путкыԉтны вермім сӧмын сывӧсна, мыј обществоын лоіны важ-олӧмыԍ-паԉалӧм вежӧра-јӧз. А сещӧм-јӧзыс ез вӧв еща: міԉԉонјасӧн лыԃԃісны. Сіјӧ-саԃмӧм-јӧзыс лоі зев-бур-воропӧн выԉ-олӧм-лӧԍӧԁны. Најӧ вӧтлісны важ-управајас, кӧні уҗалісны помешщік-капітаԉіст ԁа најӧ-слугајас інԁалӧм-ԍерԏі. На-местаӧ ас-олӧмӧн веԍкӧԁлыны выԉ-оргаԋізатсіја лӧԍӧԁісны, сӧветскејӧс, шуԍӧны Сӧветјасӧн. Сӧветјасын уҗалӧны уна-міԉԉон-гражԁана. Вӧлӧԍтув, карув, губерԋаув, облаԍтув, респубԉікаув сјезԁ-советовјас-вылын уна-міԉԉон-уҗалыԍ-мужщіна ԁа нывбаба тӧлк пуктӧны олӧмлы, корԍалӧны овмӧс-бурмӧԁан-паԍкӧԁан-тујјас. На-піыԍ сеԍԍа унаӧн петавтӧг-уҗалӧны кущӧмкӧ-совет-уҗ-вылын коміԍԍіјајасын, ԉібӧ мукӧԁ-оргаԋізатсіјајасын. Пабрік-завоԁ-управԉеԋԋејасыԍ вермім вӧтлыны служакјассӧ (враг-ԁор-олыԍјасӧс) сӧмын сывӧсна, мыј ышӧԁім уҗавны сені ԁа нуӧԁны олӧмсӧ ас-колӧм-ԍерԏі парԏіјнеј ԁа беспарԏіјнеј рабочејјасӧс. Сіԇі пабрік-завоԁјасын лоіны проԉетаріат-управԉеԋԋејас. Мі вӧтлім помешщікјасӧс бӧжнас ԁај вужнас, мі боԍтім кулакјаслыԍ ԉішԋеј запасјас — раммӧԁім најӧс, ԁугӧԁім горшаԍӧ- мыԍ. Сіјӧс вермім вӧчны сыпонԁа, мыј міјан-ԁор олісны, щӧкыԁа отсаԍісны-ԁа ԍіктса-шӧркоԃа-олыԍјас (середняки). Тајӧ-коԍын веԍкӧԁчісны, вынԍӧԁчісны грезԁса-гӧԉ-креԍԏана, ԍуртчісны шӧркоԃа-олыԍјаскӧԁ. Со-мыјпонԁа поԅіс лӧԍӧԁны выԉ-економіческеј-поԉіԏіка ԁа выԉ-нога-овмӧс ԍіктјасын. Тајӧ-олӧм-вежӧмыс, ревоԉутсіоннеј-четчыштӧм важ-олӧмԍаԋ выԉ-олӧмӧ, тӧԁӧмыԍ, ез кокԋіа шеԁ. Сӧвет-Респубԉікаса-рабочеј-креԍԏаналы ез леԇны лӧԋа-уҗавны, ез леԇны лӧԋа-олӧм-лӧԍӧԁны аслыс ԁај госуԁарствоас. Міјан-вылӧ, кырнышјас-моз, ӧтарԍаԋ і мӧԁарԍаԋ уԍкӧԁчісны став-капітаԉіст-госуԁарствоса став-буржуј-помешщікыс. Но мі наыԍ јонӧԍҗык вӧлім, јонӧԍ сіјӧн, мыј ԋе тоԉкӧ рабочејјас, но і креԍԏана гӧгӧрвоісны, коԁі сіјӧ Сӧвет-влаԍтыс ԁа коԁ-ԁор сіјӧ песԍӧ-коԍаԍӧ. VІІІ-ԁ-Ставрочмувывса-Сјезԁ-Советов-вылын, 1920-ԁ-воԍа ԃекабрын, Ԉеԋін аслас-ԍорԋіын віԍталіс, мыј ԃумајтӧны ревоԉутсіја-јылыԍ креԍԏана. Секі самеј муніс ԍорԋі Ангԉіјакӧԁ лӧԍӧԁчӧм-јылыԍ. Нӧш-јура ангԉіјаса черносоԏеннеј конԍерваторјас 1) быԁ-ногыс чужјаԍісны бурӧн-лӧԍӧԁчӧмыԍ. Најӧ корісны міјанлыԍ ԋерп, зарԋі-кујлан-інјас ԁа мукӧԁ-сещӧм-тор. Ԉеԋін і віԍталіс сјезԁлы, кыԇі Арзамас-карувса (Ԋіжегороԁса-губ.-улын)-сјезԁ-вылын ӧԏі-беспарԏіјнеј-креԍԏаԋін Ставрочмувывса-сјезԁ-вылӧ-бӧрјӧм-ԃеԉегатјаслы ԍетӧма со-кущӧм-інԁӧԁ: „Јортјас-пӧ, мі тіјанӧс ыстам Ставрочмувывса-сјезԁ-вылӧ ԁа шуам тіјанлы, мыј мі,
- Конԍерваторјас ԁорјӧны важ-влаԍт, олӧмыс меԁ важ-ногӧн мунас-і.
креԍԏана, кӧԏ кујім-во јешщӧ щыгјалам, кынмам, вӧчам, мыј вермам, Сӧвет-влаԍтлы ԋекущӧм-ԁон-боԍттӧг, но Роԍԍіја-матушкаӧс ангԉічаналы енӧ вузалӧ, ԋерпјас ԁа мукӧԁ-тор налы енӧ ԍетӧ“. І Ԉеԋін, Окԏабрса-ревоԉутсіја-нуӧԁыԍ, асԍаԋыс соԁтіс: „Мем вывті ԋімкоԃ кывзыны тащӧм-торјассӧ. Тајӧ-Арзамасса-ԃаԃӧкоԃыс ӧні уна“. Меԁ-ыҗыԁтор-лоӧм војеннеј-коммуԋізм-ԁырј-сіјӧ біын-ԁорӧм рабочеј-креԍԏана-ӧтувтчӧм. Уна-міԉԉон-креԍԏаԋін ԍуртчісны пабрік-завоԁјасын-уҗалыԍ-рабочејјаскӧԁ. Ԃеԋікін-Колчакјас ԁа мукӧԁ-белејјас біӧн ԁа сабԉајасӧн тӧлквыв пуктісны, креԍԏанаӧс, велӧԁісны најӧс вежӧравны коԁкӧԁ колӧ мунны, коԁкӧԁ ԋаԋ-сов вӧԃітны. Ас-ԍіннас креԍԏана аԁԇісны асԍыныс-ԁругјассӧ — рабочеј-классӧс. Каԅалісны, мыј налӧы кыкнаныслӧн ӧԏі-враг — ԅвер-помешщік-капітаԉістјас, ӧԏі-ԁруг — асланыс рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт.
Бурӧн вежӧралӧм, мырԁӧналӧм-ԁа.
Тӧԁӧмыԍ, вӧліны сіјӧ-каԁӧ і мырԁӧналӧмјас. Уна-јӧз-пыщкаԁ-ӧԁ быԁԍамаыс ԍурас. Уна-служашщеј ез кӧсјыны уҗавны Сӧвет-влаԍтлы, пышјалісны, ԉібӧ лыԃԃыԍісны уҗалыԍӧн, а аԍныс ԋемтор ез вӧчны, веԍіг јӧрмӧмінӧ ез отсавны. Тӧԁӧмыԍ, унҗыкыс сіјӧ вежӧравтӧмла вӧлі. Вывті-уна-ԉок коԉіс міјанлы сарскеј-влаԍтыԁ. Сывӧсна војна-вылаԁ, мукӧԁ-ԁырјіыс, војна-ногӧн і лоі уҗавны: мырԁӧнавны коԁ-ԍурӧӧс. Но колӧ віԍтавны веԍкыԁа, уна-мырԁӧналӧм міјанԍаԋ ез вӧв. Мырԁӧналӧмӧн-кӧ еԍкӧ лоі нуӧԁны гражԁанскеј-војнатӧ, гашкӧ, егӧ і вермӧ врагјасӧс. Мі вермімӧ врагјасӧс гражԁанскеј-војнаын сывӧсна, мыј рабочејјас ԁа унҗык-креԍԏанаыс каԅалісны збыԉсӧ ԁа аԍныс, ас-вӧԉаыԍ нуӧԁісны ревоԉутсіоннеј-уҗсӧ. Ас-вӧԉаыԍ ԁа мырԁӧналӧмӧн-уҗалӧм-вылӧ Ԉеԋін інԁіс сіјӧ-жӧ VІІІ-ԁ-сјезԁ-советов-вылын. Ԉеԋін вежӧраліс, мыјла-пӧ колӧ вӧлі гражԁанскеј-војнаыԁ ԁа мыј кӧсјім вӧчны секі, сіјӧ вӧлі гӧгӧрвоана рабочеј-креԍԏаналы. Најӧ тӧԁісны коԁкӧԁ мыјвӧсна коԍаԍӧны, ԁа аԍнысӧ-жаԉіттӧг петісны коԍӧ, унаӧн ловсӧ пуктісны. Ӧні, ӧружјӧа-коԍјас-помаԍӧм-бӧрын, кор мукӧԁ-госуԁарствоса-војска весаԍісны міјан-му-вылыԍ, колӧ боԍтчыны лӧԋа-уҗавны олӧм-лӧԍӧԁӧм ԁа овмӧс-кыпӧԁӧм-бурмӧԁӧм-вылын. Колӧ лӧԋа ԁа бура гӧгӧрбок мӧвпавны, мыјԍаԋ завоԃітны ԁа кыԇі нуӧԁны сіјӧ-уҗсӧ. Колӧ лӧԍӧԁавны, ԇоԋтавны кӧрттујјас, посјас, міртујјас, пабрік-завоԁјас, креԍԏана-овмӧсјас-ԁа. Важсӧ-ԇоԋталӧмыԍ-лӧԍӧԁалӧмыԍ-ӧпріч колӧ зіԉны паԍкӧԁчыны, выԉјасӧс лӧԍӧԁны, выԉјасӧс воԍтавны. Колӧ велӧԁчыны вӧчны војна-воԇԍа-ԍерԏі унҗык, унаӧн унҗык. Міјанлы колӧ зіԉны ԍетны рабочеј-креԍԏаналы бур-олӧм, јона-бурӧс важ-ԍерԏі, меԁ најӧ сар ԁа помешщік-ԁырԍа-олӧм оз кутны жаԉітны. Јона-зіԉа ԁа ԍӧлӧмыԍ колӧ боԍчыны уҗавны. Кыскыны уҗавны став-уҗалыԍсӧ-і. Колӧ, меԁ быԁ-морт олӧм-лӧԍӧԁӧмӧ пуктас асԍыс тӧлксӧ, кужӧмсӧ-тӧԁӧмсӧ. Сіԇ-кӧ, војеннеј-коммуԋізмԍаԋ лӧԋа-олӧм-лӧԍӧԁӧмӧ-вуҗігӧн колӧ корԍны быԁ-рабочеј-креԍԏаԋінлы-гӧгӧрвоана-тујјас. Колӧ, меԁ быԁ-гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаԋін гӧгӧрвоіс сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧсыԍ бурсӧ ԁа асторјӧга-овмӧсыԍ сіјӧс јона-вылӧ пуктіс. Колӧ налы петкӧԁлыны кооператсіјајасыԍ ԁа овмӧсјас-ӧтувталӧмыԍ бурсӧ. Сывӧсна овмӧс-кыпӧԁан-уҗ-нуӧԁыԍјаслы, промышԉеԋԋік- јаслы, коопераԏівјасын-уҗалыԍјаслы-ԁа, колӧ зелтчывны уҗ-вылас, петкӧԁлыны уҗалыԍјаслы асԍыныс уҗалан-ԍамсӧ, петкӧԁлыны, мыј најӧ кужӧны уҗавны асторјӧга-кӧԅајіныԍ бурҗыка ԁај ԁонтӧгҗык. Асланыс зіԉлунӧн ԁа уна-вӧчӧмӧн петкӧԁласны најӧ выԉ-кӧԅајінлы сӧвет-муын — рабочеј-креԍԏаналы, — мыј сӧветса-овмӧс јона-бур асторјӧга-овмӧс-ԁінын. Ԃерт, ӧні-на оз ставыс шыԉыԁа мун, ӧні-на ковлӧны мырԁӧналӧмјас. Уна-во-на сіјӧ кысԍас, кытчӧԇ оз бырны уҗыԍ-пышјалыԍјас, ԁыша-уҗалыԍјас, ԍпекуԉантјас-ԁа. Рабочејјас креԍԏанакӧԁ сывӧсна і лӧԍӧԃісны Сӧвет-влаԍтсӧ, меԁ паныԁ-муныԍјаслы мырԁӧн щӧктыны кывзыны уҗалыԍјаслыԍ. Сӧвет-влаԍт мырԁӧн віԇӧ, ԁај колӧ віԇны, Окԏабрӧн-шеԁӧԁӧм-торјас. Мырԁӧнавны колӧ сӧмын уҗалыԍ-јӧз-врагјасӧс, ыҗыԁ-мыжјасыԍ, ревоԉутсіоннеј-закон пыԃԃі-пуктытӧмыԍ-ԁа. Уҗалыԍјасӧс-жӧ, гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏанаӧс, кӧԏ најӧ і оз понԁыны гӧгӧрвоны Сӧвет-влаԍтлыԍ олӧмӧн-веԍкӧԁлан-ногјас, — најӧс мырԁӧнавны оз ков. Колӧ бурӧн ԍӧлӧмыԍ ԍорԋітны накӧԁ, ԉучкі ставсӧ вежӧравны. Секі најӧ, талунја-врагјас, аскі міјанкӧԁ лоӧны. Најӧ аскежас гортас мӧвпаласны, каԅаласны збыԉсӧ ԁа отсалаԍны міјанлы лӧԍӧԁны уҗалыԍјаслы ԁолыԁ-,шуԁа-олӧм.
Выԉ-економіческеј-поԉіԏіка. Креԍԏаԋін вермӧ вузавны запасјас. Сіјӧ велалӧ бӧрјыԍны асторјӧга-ԍпекуԉант ԁа коопераԏів-костын. Сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧс уҗалыԍјаслы бурҗык.
Ԉеԋін-јорт со-кыԇі велӧԁіс уҗавны ԁа ԍорԋітны рабочејјаскӧԁ, меԁԍа-ԋін креԍԏанакӧԁ: вокјас -моз-пӧ ԍорԋітӧј, вок-моз ставсӧ ԉучкі вежӧралӧј, меԁ тіјан-кывјасыԁ налы ԍӧлӧмӧԇыс јіҗасны ԁа меԁ наӧн-гӧгӧрвотӧмтор оз коԉ. Сіԇі-уҗалігӧн мі вермам лӧԍӧԁны выԉ-економіческеј-поԉіԏіка. Вӧліны проԁразвјорстка ԁа проԁналог. Мыјла-нӧ проԁразвјорсткасӧ проԁналогӧн вежісны? — Ԁа сывӧсна, меԁ креԍԏаԋін аслас-чукӧртыштӧмӧн, лӧԍӧԁӧмӧн, ачыс кыԇ-кужас олас: колӧ-кӧ — вузалас, колӧ-кӧ — гортас віԇас. Тӧԁӧмыԍ, вузӧс-кујлӧԁӧмыԍ бурыс абу, колӧ сіјӧс вузавны, ԍӧм боԍтны. Ԍӧм-вылас ԍурас мӧԁ-пӧлӧс-вузӧс, кущӧм тенаԁ абу, он вермы вӧчны-ԋі, шуам: му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан-кӧлуј, пеԉсајас, ԏеԉега, сапӧг ԁа с. в. Вузаԍіг-нӧбаԍігӧн базар-вылын креԍԏаԋін ԉібӧ асторјӧга-вузаԍыԍкӧԁ тӧԁмаԍӧ, ԉібӧ госуԁарствоса ԁа коопераԏівса-вузаԍыԍјаскӧԁ. Ӧні сіԇі, ԁај-воԇӧ-на кытчӧԇкӧ сіԇі лоас. Креԍԏаԋіныԁ-ӧԁ ачыс зев ԍуԍ, кыјӧԁыԍ (сещӧм-ԋін ԍам налӧн, олӧмыс велӧԁӧма сещӧмӧн лоны). Сіјӧ, щӧкыԁҗыка-кӧ бергалас базар-вылын, мустӧмтас асторјӧга-вузаԍыԍӧс, ԋӧбаԍны-вузаԍны понԁас коопераԏівјасын ԁа госуԁарствоса-магаԅінјасын. Татујӧԁ& сотсіаԉіԍԏіческеј-олӧм-лӧԍӧԁны гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏанаӧс бара-жӧ оз ков мырԁӧнавны: аԍныс аԁԇасны, коԁарын бурыс — ԍпекуԉант-орԁын, аԉі коопераԏівын. Рабочеј-класс-інԁалӧмӧн, војԁӧр віԁчыԍӧмӧн, ԋӧжјӧԋік, сеԍԍа збојҗыка ԁа збојҗыка СССР-са-уҗалыԍјас, јур вылӧ-лептӧмӧн, мӧԁасны меԁ-воԇын шеԁӧԁны мезлун мувыв-уҗалыԍ-јӧзлы. Віԇӧԁламӧ ӧні, кыԇі ԍетчіс креԍԏаналы выԉ-нога-олӧм.
1. Уҗԁыԍӧмын. Уна-креԍԏаналӧн асшӧр-турун-наԋ во-гӧгӧр-вуҗны оз тырмы, лоӧ воԇӧсаԍны ԉібӧ ԋӧбны. Нӧшта сіјӧ пыр мыјкӧ лӧԍӧԁӧ овмӧсас: уҗалан-кӧлуј-ӧ, мыј-ӧ. Ԋӧбаԍны ԍӧмыԍ унаыԍ-жӧ јӧрмылӧ. Мунас-кӧ сіјӧ уҗԁыԍны кулак-орԁӧ ԉібӧ ԍпекуԉант-орԁӧ (аскоԃԃем-орԁӧ ԋемтор і мунны: сылӧн ԉібӧ абу-жӧ, ԉібӧ муртса-муртса аслыс, коланторјас-вылӧ), кыԇі најӧ уҗԁасны? Ыҗыԁ-прӧчент-вылӧ. Быԁ-тӧлыԍыԍ быԁ-шајт-вылӧ корасны ԉішнеј 5-10-15-урӧн. Ԉібӧ мусӧ заклаԁӧ боԍтасны, паԍкӧмсӧ, кӧмкотсӧ. Ԉібӧ бур-вӧчӧмыԍ (уҗԁӧмыԍ) кымынкӧ-лун щӧктасны уҗавны: ыщкыны ԉібӧ куртны, вунԁыны-ԉі. Гӧԉ-креԍԏаԋін, і шӧркоԃа-олыԍыс-на овлӧ, сещӧма ԇугԍасны уҗјӧзас, кулак-кабырыԍ немчӧжыс оз мынлыны. Ԇік-мӧԁ-пӧлӧс-отсӧг лоӧ, гӧԉ ԉібӧ шӧркоԃа олыԍ-креԍԏаԋін-кӧ уҗԁыԍасны госуԁарстволыԍ ԉібӧ коопераԏівыԍ. Воԇӧсалас-кӧ сіјӧ сетыԍ кӧјԁыс, уҗԁас ԍӧм скӧт лӧԍӧԁны, боԍтас уҗавны машінајас, сыыԍ сылыԍ ыҗыԁ-прӧчент оз перјыны. Мынтыԍан-сроксӧ ыҗыԁӧс інԁасны, меԁ уҗјӧз-мынԁасӧ вермас нажӧвітны ԁа уҗјӧзсӧ мынтыны кокԋі лоӧ. Сеԍԍа ԋекущӧм соԁтӧԁ-ԋі, уҗӧԁӧм-ԋі, заклаԁујтчӧм-ԋі госуԁарствоса ԁа коопераԏівыԍ-уҗԁыԍӧмын абу. Креԍԏаԋін бара-жӧ аԁԇӧ кулаклыԍ ԁа асторјӧга-вузаԍыԍлыԍ сіјӧ-гӧрбӧн озырмӧԁчӧм, аԁԇӧ, кущӧм вірјуыԍјас најӧ. Креԍԏаԋін каԅалӧ, мыј сылы ԁа сіјӧ-овмӧслы бурҗык, капітал-кӧ абу асторјӧга-кіын, а рабоче-креԍԏанскеј-Сӧвет-госуԁарство-кіын, ԉібӧ сӧвет-кооператсіјаын.
2. Уҗын (проізвоԁствоын). Гӧԉ ԉібӧ шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаԋін аԁԇӧ, кор сіјӧ асԍыс-овмӧссӧ аскежас нуӧԁӧ, торјӧн суԍеԁјасԍыс, торјӧн обществоԍыс, секі сылӧн омӧԉік-овмӧсыс ԋекыԇі оз бурмы, ԁај бурмӧԁныс оз вермы. Аскежас сіјӧ оз вермы лӧԍӧԁны му-вынԍӧԁан-торјас, бур-кӧјԁыс, му-віԇ-гӧ- гӧр-уҗалан-машінајас, вуҗны унавежаа-му-уҗалӧмӧ, лӧԍӧԁны бур-скӧт, выј-вӧчан-машіма, ԋіраԍан-ԋарјаԍан-машінајас ԁа с. в., венԍыны ԋаԋ-жугӧԁыԍ-гагјаскӧԁ, кос-повоԃԃакӧԁ-ԁа. Ԇік-мӧԁ-ԍікас-олӧм лоас, сещӧм-креԍԏанаыс-кӧ ӧтувтчасны ԍеԉско-кӧԅајственнеј-товаріществојасӧ, арԏеԉјасӧ, коопераԏівјасӧ. Секі еԍкӧ ӧтвылыԍ ԁа сӧвет-влаԍт-отсӧгӧн поԅӧ лӧԍӧԁны бур-кӧјԁыс, бур-скӧт, уна-пӧлӧс-му-віԇ-уҗалан-машінајас; поԅӧ суԇӧԁны агрономӧс ԁа му-гӧгӧр-уҗтӧ сіјӧ-інԁалӧм-ԍерԏі уҗавны. Асшӧр-ԍӧм-кӧ-абу, арԏеԉлы ԉібӧ коопераԏівлы кокԋіԁҗык уҗԁыԍны. Налы уҗԁасны гортса (местнеј) ԉібӧ госуԁарствоса-бјуԁжетыԍ, банкыԍ-ԉі. Банкјасыс-ӧԁ сӧветскејӧԍ-жӧ, асланым. Бјуԁжетнас (прікоԁ-рӧскоԁ) быԁлаын бергӧԁлӧны рабочеј-креԍԏана-сӧветјас. Ӧні зіԉӧны, ԁај нӧшта понԁасны зіԉны, ыҗԁӧԁны, паԍкӧԁны креԍԏана-овмӧс-бурмӧԁӧм-вылӧ уҗԁыԍӧмјас. Уҗԁыны понԁасны сіԇі, меԁ уҗԁыԍјас кокԋіԁа бӧр вермасны мынтыны. Арԏеԉӧн ԋемторјыԍҗык он пов ԁај ԁонтӧм сувтӧ, поԅӧ стракујтчыны шерыԍ, ԋаԋ-коԍтӧмыԍ ԁа мукӧԁ-сещӧм-прітчаыԍ. Креԍԏаԋін ас-ԍіннас олӧмыԍ аԁԇӧ, ӧтка-уҗалыԍлы ԍӧкыԁ, коԉтчӧ мукӧԁыԍ, гӧԉмӧ, оз вермы лӧԍӧԁны выԉ-нога ԁа выԉ-торјӧн-уҗалӧмјас. Мӧԁарӧ, арԏеԉтчӧм, ӧтувтчӧм-војтыр (выј вӧчны, вӧԃітны шабԁі, картупеԉ ԁа с. в.) ӧтарӧ паԍкӧԁчӧны, бурмӧ налӧн овмӧсыс. Артавны-кӧ во-гӧгӧрԍа-воӧм (ԁокоԁ) креԍԏаналыԍ, арԏеԉӧ ԉібӧ коопераԏівӧ-пырӧм-креԍԏаԋінлӧн сіјӧ јона ыҗыԁ ӧтка-креԍԏаԋін-ԁорыԍ. Таԇі, со, олӧмыс велӧԁӧ креԍԏанаӧс ӧтувтчавны арԏеԉјасӧ, товарішществојасӧ, коопераԏівјасӧ. Татујӧԁ& бара ԋекущӧм-мырԁӧналӧм оз ков. 3. Вузӧсӧн-вежлаԍӧмын. Креԍԏаԋін ԉішнеј-ԋаԋсӧ, пуктасјас, вӧчасјас-ԁа вузалӧ ԉібӧ асторјӧга-вузаԍыԍлы, ԉібӧ коопераԏівӧ, ԉібӧ госторгјасӧ. Асторјӧга-вузаԍыԍ зев-муԃер: ку-піԍыс петӧ зіԉӧ пӧрјавны креԍԏаԋін-вузаԍыԍӧс. Коопераԏівын-ԁорыԍ ыҗыԁҗык-ԁон ԍетӧ вузӧс-вылӧ, ошкӧ креԍԏаԋінӧс; оз і лаԋтлы, пыр тоԉгӧ-віԍталӧ мыјкӧ. Креԍԏаԋінлы ԋімкоԃ ԁонӧнҗык (кымынкӧ-урӧн) вузӧсыс інӧ-ԁа, раԁ-ԋін ԍетас. А оз тӧԁ сіјӧ, кыԇі варов „бур“-ԍпекуԉант кокорԋітас сіјӧс: ԍӧктасӧ ещаҗык віԍталас, ԁозԍыс ԉішнеј пуктас, гірасӧ вежас ԁа м. т. Вӧзјас воԇӧ-вылӧ јӧрмӧмінӧ ԍӧм ыҗыԁкоԃ-прӧчентӧн. Вӧзјас вузӧс-вылас асԍыс-вузӧсјассӧ ԁа ԁонсӧ кујім-ԁонӧн пуктас. Креԍԏаԋін вузӧс-ԁонјас коопераԏівыԍ оз тӧԁ, ԋӧбас ԍпекуԉантлыԍ. Кыԇ он ԋӧб, кущӧма јешщӧ ошкӧ ԁа! Уна-ног асторјӧга-вузаԍыԍ ылӧԁлӧ креԍԏанаӧс, став ногсӧ он і вермы урчітны. Јона ԁолыԁ асторјӧга-вузаԍыԍлы, кор базар-вылын креԍԏана-вузаԍыԍ уна. Секі сіјӧ меԁ-бӧрја-кутӧ вывԍыԁ куԉас. Уԁајтчас ԁа ӧԏі-базар-лунӧ став-рӧскоԁсӧ вештас, кор кущӧм сылӧн вӧлӧма. Ԇік-мӧԁ-ногӧн вузаԍӧм-ԋӧбаԍӧмыԁ мунӧ госторгјасын, коопераԏівјасын-ԁа. Сені креԍԏаԋін-вузаԍыԍ ачыс вермас віԁлавны вескісӧ, гірајассӧ, ԁонсӧ, кыԇі боԍтісны сылыԍ вузӧссӧ, кытчӧ ԉібӧ мыј вылӧ сіјӧс іналісны. Креԍԏаԋін-кӧ шԉенын коопераԏівас, ԁа вермӧ бӧрјыны сӧветас, ачыс, ԉібӧ уполномоченнеј-пыр вермас тӧԁны, веԍкыԁа-ӧ (честно-ли) уҗалӧны коопераԏівын. Овлӧны-ӧԁ і сені ԋеԉучкіјас, ԁажӧ унаыԍ. Креԍԏана-рабочејлы аслыныс колӧ кыјӧԁны коопераԏівын-уҗалыԍјас-бӧрԍа, уҗ-ԇугыԍјасӧс сетыԍ вӧтлавны-ԁа. Став-шԉенлы колӧ ӧтвылыԍ зіԉны бурмӧԁны кооператсіја-гӧгӧр-уҗ, зіԉны бур-вузӧс суԇӧԁны ԁа ԁонтӧгҗыка вузавны сіјӧс. Мі шуам креԍԏаԋін-рабочејлы. ,,Ԍуԍа віԇӧԁ гӧгӧрбок. Бур-кӧԅајінӧн ло. Секі тенаԁ-коопераԏівын лоас веԍкыԁ-оласа (честный) -прікашщік, тенаԁ-госуԁарствоын лоас веԍкыԁ-оласа-служашщеј“. Креԍԏаԋін ԋӧбӧ ԍојан-јуан, кӧмкот-паԍкӧм, ԁозмукјас, уҗалан-кӧлуј ԁа м.-тор. Сылы вузалӧны ԉібӧ асторјӧга-вузаԍыԍ, ԉібӧ коопераԏів, ԉібӧ госторг. Креԍԏаԋін воыԍ-воӧ, луныс-лунӧ аԁԇӧ, мыј асторјӧга-вузаԍыԍлӧн вузӧсыс ԁонаҗык ԁај омӧԉҗык. Сӧмын сіјӧ ԋӧбаԍыԍыскӧԁ мелі, кужӧ сіјӧс кыјны ԁај чорыԁа пӧрјавны. Міјан коопераԏівјас ԁа госторгјас абу-на велалӧмаӧԍ ԋӧбаԍыԍјаскӧԁ бурӧн ԍорԋітны, но кужӧны-ԋін асторјӧга-вузаԍыԍыԍ ԁонтӧгҗыка вузаԍны. Сіјӧ, тӧԁӧмыԍ, зев еща. Колӧ зев-на уна вӧчны, меԁ коопераԏівјас ԁа госторгјас велаласны ԍетны ԋӧбаԍыԍлы быԁ-вузӧс каԁын, ӧчереԁын-сулавтӧг. Став-вузаԍан-уҗсӧ-бура-лӧԍӧԁӧмыс коопераԏівјасын ԁа госторгасын ас-сајаным. Мі шуам креԍԏаԋінлы ԁа рабочејлы: „Ԍуԍа віԇӧԁ гӧгӧрбок. Бур-кӧԅајінӧн ло, щӧктытӧг гіжԍы коопераԏівӧ, ветлы ревіԅіоннеј-коміԍԍіја-заԍеԁаԋԋејас-вылӧ, ветлы рабоче-креԍԏанскеј-інспектсіјаӧ, профсојуз-чукӧртасјас-вылӧ, ԍеԉсоветӧ ԁа с. в. Ен чӧва ов, шыаԍ — кытчӧ колӧ, к о р — мыј колӧ, отсав бур-тӧлкнаԁ, інԁӧмӧн, уҗӧн, отсӧгӧн, — секі тенаԁ лоӧ зев-бур госуԁарствоса коопераԏів-лавка“. Креԍԏаԋін аԁԇӧ, мыј асторјӧга-вузаԍыԍ кулаккӧԁ сіјӧс грабітӧны, ылӧԁлӧны, пӧрјӧԁлӧны. Сіјӧ аԁԇӧ, мыј коопераԏів ԁа госторг сылы ԁа сіјӧ-овмӧслы бурҗык, најӧс-бурмӧԁӧм ас-сајас. Ԋекущӧм-мырԁӧнавтӧг, ас-вежӧрнас-олӧмӧн креԍԏана-рабочеј пырӧны коопераԏівӧ, уҗалӧны сені, лӧԍӧԁӧны сотсіаԉіԍԏіческеј-госуԁарство.
Бур-лоӧмјас выԉ-економіческеј-поԉіԏікаыԍ. Јонмӧны, паԍкалӧны промышԉенноԍԏ, креԍԏана-овмӧс, тујјас. Червоԋетс. Лӧԍӧԁам сотсіаԉізм. Јӧз быԁ-уҗӧ аԍныс кутчіԍӧны, велӧԁчӧны. Јӧз-кост-олӧм бурмӧ. Рабочејјаслӧн ԁа гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаналӧн крепыԁа-ԍуртчӧм вермӧ јеҗыԁјасӧс. Натсіонаԉнеј респубԉікајас, облаԍтјас-ԁа. Отсаԍам нуӧԁны ревоԉутсіоннеј-уҗјас капітаԉіст-госуԁарствојасын ԁа колоԋіјајасын.
Віԍталам ӧні җеԋыԃіка мыјјас вӧчӧма Ԉеԋін-інԁалӧм-ԍерԏі овмӧс-кыпӧԁӧм-бурмӧԁӧмын ԁа госуԁарство-лӧԍӧԁӧмын, кыԇі олам мукӧԁ-госуԁарствојаскӧԁ, кыԇі отсаԍам коԍаԍны мувыв-рабочеј-креԍԏаналы помешщік-банкірјасыскӧԁ, меԁым мезԁыны мувыв-уҗалыԍ-јӧзӧс ԁа лӧԍӧԁны сотсіаԉізм.
Ԍӧмӧн-вӧԃітчӧмын. Меԁ-ыҗыԁтор-ԍӧмӧн-вӧԃітчӧмын рабоче-креԍԏана-влаԍтлӧн ԁоныԍ-уԍтӧм-ԍӧм-лӧԍӧԁӧм — червоԋетсјас. Ез-на, ме чајта, ԋекоԁ вунӧԁ, кущӧм-омӧԉ-ԍӧмӧн-вӧԃітчӧм вӧлі гражԁанскеј-војна-војасӧ. Уналаын асԍама-ԍӧм ветліс: кӧні сарскеј, кӧні „керенка", „ԃеԋікінка", „ԁумскеј“, украінаса-карбоваԋетс, сӧветса-ԍӧмјас ԁа уна-уна мукӧԁ-пӧлӧс. Гумага-ԍӧмӧн тыртісны мутӧ: быԁӧн аслыныс аԍныс леԇісны. Ԍӧм ԁонтӧмміс, луныԍ-лунӧ ԁоныс уԍі, чіні. Веԍіг-ӧԁ Сӧвет-влаԍт врагјасӧс-вермӧм-бӧрын регыԁӧн ез вермы лӧԍӧԁ- ны чорыԁ-ԁона-ԍӧм. Сіјӧсывӧсна, мыј ӧԏікӧ, зарԋі-запас міјан пӧшԏі бырі. Мыјкӧмынԁа-зарԋі міјанлы лоі ԍетны Брестса-лӧԍӧԁчӧм-куԅа. Мыјкӧ-мынԁа боԍтісны чеко-словакјас ԁа белејјас. Мыјкӧмынԁа ыстім заграԋітсаӧ му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан-машінајасыԍ, шомыԍ, паровозјасыԍ ԁа с. в. Уна-зарԋі лоі віԇӧма 1921 — 22-ԁ-воԍа-щыгјалан-војасӧ. Міјан-госуԁарствоын пырҗык асшӧр-ԋаԋӧн олам, коԉассӧ вузалам заграԋітсаӧ. А сіјӧ-војаснас меԁ-ԋаԋа-інас став-ԋаԋыс коԍміс, ԋаԋтӧмӧԍ коԉімӧј. Аслыным лоі ԋаԋсӧ ԁа мукӧԁ-ԍојан-тор ԋӧбны заграԋітсаыԍ. Вузаланторјас секі міјан ԋемтор-на ез вӧвны, став-ԋаԋсӧ лоі ԋӧбны зарԋі-вылӧ. Мӧԁкӧ, ԍӧм-ԁонтӧ кутӧ госуԁарствоса-ԁокоԁ. А ԁокоԁыс міјан сіјӧ-војасӧ зев-ічӧт вӧлі: олыԍјас куԅа-војујтігӧн јона гӧԉмылісны, пӧшԏі ставныс корыԍ-коԃӧԍ вӧліны. 1922-ԁ-воԍа-арын (сӧмын-на віт-во-сајын), ІV-ԁ-Комінтерн-конгресс-вылын, міјан-респубԉікаын-олӧм-јылыԍ-віԍталӧмын Ԉеԋін-јорт меԁ-воԇԇаыԍ ошјыԍіс озырлунӧн. Сіјӧ шуіс, неп-пӧ меԁ-воԇԇа-вонас чукӧртіс міјанлы кыԅ-міԉԉон-шајт зарԋіӧн. „Тӧԁӧмыԍ", шуіс Ԉеԋін: „тајӧ капітал міјан-респубԉікаын ва-војт-ыҗԁа, јона ічӧт, ԁа понԁам наԃејтчыны, мыј мі кутам чӧжны сіјӧс і воԇӧ, понԁам зіԉны чӧжны“. Оз ков вунӧԁны, мыј тамынԁа-капітал чукӧрмӧма ԍоӧн-җынјӧн-міԉԉона (зарԋі-шајтӧн)-госуԁарствоса-ԁокоԁ-ԁырјі, щыгјалан-воын, мукӧԁ-госуԁарствојасыԍ-уҗԁыԍтӧг. Сӧмын ӧтувја, ӧԏі-морт-моз-отсаԍӧм рабочеј-креԍԏаналӧн тащӧм-ӧԁјӧ ԁа бура кыпӧԁісны госуԁарствоса овмӧс. Ӧні бјуԁжетын ԁокоԁыс віт-міԉԉарԁ-шајтыԍ-уна. Ԍмета-ԍерԏі став рӧскоԁыс ԁа ԁокоԁыс 26-27-ԁ- во-вылӧ лоӧма ԁас-міԉԉарԁыԍ-уна. Каніталыс-ԋін (чукӧртӧм, чӧжӧм-ԍӧм) ԋоԉ-міԉԉарԁыԍ-уна. Вузаԍӧм бура-жӧ мунӧ: ас-вузӧс заграԋітсаӧ унҗык петкӧԁам, пыртам сеԍ ещаҗык. Сіԇ-кӧ, інӧ, ӧні оз міјан-зарԋі мун заграԋітсаӧ, а налӧн міјанӧ пырӧ. 1926-27-ԁ-воын заграԋітсаса-зарԋі пырас Сӧвет-респубԉікајасӧ ԍо-міԉԉон-шајт-гӧгӧр. Со-мыј-вӧсна сӧветса-червоԋетс лоі чорыԁ-ԁона. &ԍӧм-ԁон уԍӧмыԍ ԁугԁіс. Сӧвет-правіԏеԉство пыр зіԉӧ вузӧсјас-вылӧ ԁон чінтыны, меԁ еԍкӧ ӧԏі-шајт-вылӧ унҗык ԋӧбаԍны. Сытујӧԁ бура-уна-ԋін вӧчӧма, тӧԁчымӧн. Рабочеј-креԍԏана каԅалісны, мыј асланыс Сӧвет-влаԍтлы поԅӧ ескыны, кытчӧ-ԍурӧ ԁа ԉок-ногӧн сіјӧ ԍӧм оз віԇ, понԁісны асԍыныс чӧжӧм-ԍӧмјас нуны віԇны сберегаԏеԉнеј-кассајасӧ, уҗԁыны ԍӧмсӧ госуԁарстволы. А сіјӧ зев-ыҗыԁ-бур. Сіјӧн Сӧвет-влаԍԏ кыпӧԁӧ-бурмӧԁӧ креԍԏана-овмӧс, паԍкӧԁӧ промышԉенноԍԏ ԁа мукӧԁ-уҗјас госуԁарство-овмӧсын. Креԍԏана-овмӧсын. Вот-перјӧм Сӧвет-влаԍт лӧԍӧԁӧ сіԇі, меԁ еԍкӧ гӧԉ-јӧзӧс ԇікӧԇ сыыԍ мезԁыны, шӧркоԃа-олыԍјаслыԍ боԍтны мыјкӧмынԁа, а озырјаслыԍ уна. 1926-27-во-вылӧ вотыԍ мезԁӧма квајт-міԉԉон-креԍԏана-овмӧс. Мӧԁарӧ, Сӧвет-влаԍт јона отсалӧ шӧркоԃа-олыԍ-гӧԉҗык-креԍԏаналы. Налы уҗԁӧны ԍӧм ԅемԉеуетројство-вылӧ, а гӧԉ-креԍԏана-веԍт сіјӧ-уҗ-нуӧԁӧны правіԏеԉство-щӧт-вылӧ. Бӧрја-кык-воӧн госуԁарство креԍԏаналы ԍетӧма 9-міԉԉон -ԃеԍеԏіна му ԁа 21-міԉԉон-ԃеԍеԏіна-вӧр. Соԁтӧма кӧјԁыс-лӧԍӧԁан-овмӧсјас, бур-скӧт-рӧԁ-віԇан-інјас-ԁа. Госуԁарствоӧн чукӧртӧма ыҗыԁ-&скӧјԁыс-запас. Быԁ-ногӧн отсаԍӧны креԍԏаналы суԇӧԁны му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан-машінајас. Выԉ-ногӧн-креԍԏана-овмӧсјас-лӧԍӧԁны-кос-местајасын віԇӧма 70-міԉԉон-шајт. Креԍԏаыалы уҗԁыны овмӧсјас бурмӧԁны леԇӧма 140-міԉԉон-шајт. Сыыԍ-ӧпріч, гӧԉ-креԍԏаналы отсаԍны лӧԍӧԁӧма торја-касса. Шӧр-правіԏеԉство пуктӧма сетчӧ 10-міԉԉон-шајт, а местнеј-влаԍтјас бура-унаӧн-жӧ соԁталӧны. Ӧԏілаыԍ мӧԁлаӧ јӧзӧс-овмӧԁӧм-вылӧ (переселение) леԇӧма 27-міԉԉон-шајт. Воԍталӧма уна выј-вӧчан-завоԁјас, кракмал-вӧчан, чері-јај-солалан ԁа мукӧԁ-пӧлӧсӧс, кӧні креԍԏана-овмӧс-помыԍ-шеԁӧԁӧм-торјас пӧртӧны вузӧсӧ. Выԉпӧв завоԃітісны вӧԃітны клопок, шабԁі ԁа мукӧԁ-сещӧм-тор. Му-віԇ-гӧгӧр-уҗалан-машінајас зев уна інӧ, јона-уна војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі. Уналаын уҗалӧны тракторӧн. Леԇӧма (гырыԍ-школајаԍыԍ) уна ԅемԉеустроіԏеԉӧс, агрономјасӧс-ԁа. Зіԉӧны ԍујны ԅемеԉнеј-учрежԃеԋԋејасӧ аԍнысӧ креԍԏанасӧ. Ԍетӧма уна-пӧлӧс-кокԋӧԁјас скӧт-рӧԁмӧԁны ԁа бурмӧԁны, унҗык вӧв лӧԍӧԁны-ԁа. Ԍура-скӧт (ӧшјас-мӧсјас) војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі унҗык-ԋін. Зіԉӧны вӧвјасӧн војна-воԇԍа-лыԁ суӧԁны. Вӧлӧԍтув-бјуԁжетјас чорыԁ-поԁувтас-вылын. Уҗалыԍјас-зіԉӧмӧн ԁа Сӧвет-влаԍт-отсӧгӧн креԍԏана-овмӧсјасыԍ воӧ војна-воԇԍа-војасын-мынԁа-ԋін, ԁас-міԉԉарԁ-шајт-кымын. Поԅӧ ԁумајтны, локтан-војасӧ сіјӧ јона соԁас. Соԁас сывӧсна, мыј креԍԏана-овмӧсӧ воыԍ-воӧ уна-машіна пырӧ, ԍіктјас-грезԁјас еԉектрофітсірујтчӧны (сы-вылӧ віԇӧма-ԋјн 15-міԉԉон-шајт), креԍԏана вуҗӧны уна-вежаа-му-уҗалӧмӧ, кӧԇӧны сещӧмторҗык, кӧні мыј унҗык ԁа бурҗыка воӧ. Мӧԁар-бокԍаԋ-кӧ боԍтны, војнаӧԇ уна креԍԏана-овмӧсын-воӧм-тор помешщік ԁа ԍпекуԉант-кіӧ пыріс. Сыпонԁа креԍԏана, веԍіг бур-војасӧ, пыр щыгјалісны. Ӧні, Сӧвет-влаԍт-ԁырјі, мыј креԍԏаԋін кӧԇас-пуктас, сіјӧ і аслыс боԍтас. Сывӧсна креԍԏаԋін ӧні бурҗыка олӧ, пӧттӧԇ ԁа чӧскыԁҗыка ԍојӧ-јуӧ, мічаҗыка паԍтаԍӧ-ԁа.
Промышԉенноԍԏын. Промышԉенноԍԏын меԁ-ыҗыԁторјыс вын, јӧткыԍ-бергӧԁлыԍ (двигательная) ԁа морт-вын. Капітаԉізм паԍкаліс ԁа јонміс ру-вын-вылын. Сотсіаԉізм лоӧ лӧԍӧԁӧма еԉектрічество-вын-вылын. Промышԉеыноԍԏӧн ԁа креԍԏана-овмӧсӧн-бергӧԁлыԍыс лоӧ еԉектрічество. Војнаӧԇ еԉектрічествоӧн міјанын пӧшԏі ез уҗавны. Быԁ-пӧлӧс-коланторсӧ вајлісны заграԋітсаыԍ. Ԉеԋін щӧктіс лӧԍӧԁны план СССР еԉектрофітсірујтны, вынԍӧԁіс сіјӧс сјезԁ-советов-вылын, чукӧртіс бурҗык-,тӧԁыԍ-уҗалыԍјасӧс. І мыј-жӧ? — 1926-27-ԁ-воын еԉектростантсіјајас ԋоԉ-ԁа-җын-мынԁа-уна вӧчасны 1923-24-ԁ-воын-ԍерԏі, кык-мынԁа-уна војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі. Стрӧітім Волховстрој (зев-ыҗыԁ-еԉектростантсіја Волхов-ју-вылын), панім сувтӧԁны Ԁԋепрострој (Ԁԋепр-ју-вылӧ). Еԉектростантсіјајас пабрікјас-моз-жӧ воԍԍалӧны ԋе тоԉкӧ карјасын, но і ԍіктјасын, ԋе тоԉкӧ тсентрын, но і быԁ-респубԉікаын ԁа облаԍтын Сојуз-паԍтаын. Мі зіԉам регыԁҗык кыпӧԁны асԍыным овмӧс, бурмӧԁны сіјӧс војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі кӧԏ-кык-мынԁа, кокԋӧԁны олӧм уҗалыԍ-јӧзлыԍ. Колӧ, меԁ-быԁ-уҗалыԍ олас ԁолыԁа, суԇчанаҗык- -ԁа ӧніја-ԍерԏі. А меԁ сіјӧ лоас, креԍԏаналыԍ вӧвјассӧ колӧ вежны еԉектріческеј моторӧн. Сіԇі велӧԁіс Влаԃімір Іԉԉіч. Промышԉенноԍԏлы кынӧм-ԍумалӧм-коԃа-жӧ ломтыԍантор колӧ. Меԁ-уна ԍојӧ сіјӧ ԋерп. Гражԁанскеј-војна-ԁырјі врагјас-біа-кыщ-піын - олігӧн ломтыԍанторјасԍыԁ ԇікӧԇ пікӧ волім. Ангԉічана груԅіԋетс-меԋшевікјас (Тсереԏеԉԉі, Чхеіԁԅе, Ԁжорԁоԋі ԁа м.)-отсӧгӧн боԍтісны міјанлыԍ ԋерпа-ін, ԇікӧԇ торјӧԁісны сыыԍ. Бакуса ԁа Грозноса&-рабочејјасӧс, міјанлыԍ бур-јортјасӧс, Груԅіјаса-меԋшевікјаслӧн-слугајасыс (окранка) ангԉіјаса-короԉ-палачјаскӧԁ-ӧтув арестујталісны, лыјлісны, ловјӧн гуалісны. Сіԇі мі ԁыр ԋерптӧг олім. Ізшом-перјан-ін Ԁонбасыԍ Ԃеԋікін-банԁа пазӧԁіс. Сывӧсна мыјкӧԁыра лоі ломтыԍны куш пескӧн, торфӧн, мӧскуаса-руԁ-рӧма-шомӧн ԁа с. в. Рабочејјас асланыс-зіԉӧмӧн ԁа ԍӧлӧмԍыс-уҗалӧмӧн ломтыԍанторјыԍ-щыгјалӧм регыԁӧн бырӧԁісны, мезԁісны сыыԍ. Ӧні ԋерптӧ ԁа шомтӧ војна-воԇса-војас-ԍерԏі јона уна перјӧны. 1922-ԁ-воын заграԋітсаыԍ воіс міјанлы меԁ-воԇԇа шом-парԏіја, 18 1/2 міԉԉон-пуԁ. Ӧні мі шомсӧ аԍным перјам, ас-муыԍ, кык-міԉԉарԁ-пуԁыԍ-уна быԁ-воӧн. Сіјӧс аԍным сотам ԁај петкӧԁам мукӧԁ-госуԁарствоӧ: Ітаԉіјаӧ, Франтсіјаӧ, Маті-Асыввылӧ-ԁа. Ԋерпыԁ уна-жӧ шеԁӧ: аслыным тырмӧ ԁај вузалам заграԋітсаӧ. Со-ӧԁ кущӧм-уна вӧчӧма татујӧԁ 3-4-воӧн! Рабочеј-вын воыԍ-воӧ пыр-жӧ соԁіс, бурміс сылӧн олӧмыс. Воыԍ-воӧ сіјӧ унҗык вӧчӧ, бурҗык-вузӧс леԇӧ-ԁа. 1923-24-ԁ-воын гырыԍ-пабрік-завоԁјасын вӧлӧма міԉԉонӧн-җынјӧн-рабочеј, а 1926-27-ԁ-воын, сӧмын-жӧ сещӧм-гырыԍ-пабрікјасын, кык-міԉԉон ԁа җынјыԍ-ԋін уна. Рабочеј соԁӧма міԉԉон-мортыԍ-уна. 1923-24-воын шӧркоԃ-нажетка-рабочејлӧн вӧлӧма 422-шајт, 1926-27-ӧԁын лоӧ 712-ш. Щӧтӧ-кӧ боԍтам вузӧс-ԁӧнтӧммӧм 25%-вылӧ, 1926-27-ԁ-воын рабочејлӧн олӧмыс 1923-24-ԁ-воын-ԍерԏі кыкпӧв бур. Та-ԁінӧ нӧшта колӧ соԁтыны уна-пӧлӧс-сотсіаԉнеј-страковка: шојтчан-керка (дом отдыха), бурԁӧԁчӧм, отсӧг рушкуа-нывбабајаслы ԁа кагалы, јаԍԉіјас ԁа м.-т. Сотсіаԉнеј-страковка-ԍетны 1926-27-воын быԁ-тӧлыԍ-вылӧ лӧԍӧԁӧма квајтымын-віт-міԉԉон-шајтӧн. Му-паԍтаын, міјанын-кынԇі, ԋекущӧм-госуԁарствоын-на абу рабочеј-креԍԏаналы сещӧм-шојтчан-керкајас, кӧні уҗалыԍјасӧс јона ԁӧԅӧрітӧны. СССР ӧніјавыјӧн ӧтнасӧн песԍӧ-тӧжԁыԍӧ став-уҗалыԍ-понԁа. Сіјӧ — мувыв-уҗалыԍлӧн горт, ас-му (отечество). Рабочејјас, на-понԁа-тӧжԁыԍӧмыԍ, јона-бура мынтӧны Сӧвет-влаԍтлы: уна вӧчӧны. 1923-24-ԁ-воын пабрік-завоԁјасын вӧлі вӧчӧмаӧԍ ставсӧ віт-міԉԉарԁ-шајт-ԁон, а 1926-27-ԁын — ԁасӧԏі-міԉԉарԁ-шајт-ԁон. Креԍԏана-рабочејлы-колан-кӧлуј кујім-мынԁа-уна ӧні леԇӧны. Сеԍԍа вӧчӧны уна-машінајас, струментјас ԁа с. в. Став-вӧчӧмыс војна-воԇԍа-војас-ԍерԏі унҗык-ԋін, сытујӧԁ воԇӧ-ԋін тувтчім. Сіԇ-жӧ бура-уна-вӧчӧма тујјас-бурмӧԁӧм-куԅа (тујјассӧ, паракоԁјас, паравозјас &,вагонјас ԁа с. в.).
Сотсіаԉізм-паԍкалӧмын, асторјӧга-вузаԍыԍјаскӧԁ ԁа кулакјаскӧԁ-венԅӧмын-ԁа. Татујӧԁ міјан уна-жӧ-ԋін вӧчӧма. Уҗалан ногјас інԁіс Ԉеԋін. Ӧтарԍаԋ, проԉетаріат-кіын-кутан-сотсіаԉіԍԏіческеј-промышԉенноԍԏ, банкјас, тујјас. Мӧԁарԍаԋ, креԍԏана-овмӧс-ӧтувтӧм. Кооператсіјајас-понԁа ԍікт јонмӧ, паԍкӧԁчӧ-быԁмӧ; креԍԏана аскостас топыԁҗыка ԍуртчӧны, ӧтувја-уҗалӧмјас лӧԍӧԁӧны. Ӧтувтчӧны гӧԉ-креԍԏаԋін шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаԋінкӧԁ ԁа ӧтвылыԍ отсаԍӧны рабочејлы. Сотсіаԉіԍԏіческеј госуԁарственнеј ԁа коопераԏівнеј овмӧсјас топыԁа ԍуртчӧны мӧԁа-мӧԁыскӧԁ, ԉічкӧны непманӧс ԁа кулакӧс — ԉазӧԁасны најӧс. Олӧм петкӧԁлӧ, Ԉеԋінлӧн-кывјасыс збыԉ вӧлӧма, ставыс сіԇі мунӧ. 1926-27-ԁ-воын кооператсіјајаԍыԍ со-кущӧм-бурјас-ԋін тӧԁчӧны. Уҗԁыԍан-коопераԏів Сојуз-паԍтаын ԁас-ԍурс, ԁас-міԉԉон-гӧгӧр-шԉен сетчӧ ӧтувчӧмаӧԍ. Кустарно-промыслӧвеј-кооператсіја ӧтувтӧ квајтԍо-ԍурс-кустарӧс; вузӧсыс налӧн квајтԍо-міԉԉон-шајт-ԁон. Меԁԍа-јона паԍкаліс овмӧс-кыпӧԁан-кооператсіја (сельско-хозяйственная), уна аслыс-пӧлӧс-шӧр-правԉеԋԋеӧн (хԉеботсентр, ԉнотсентр, маслотсентр, плоԁовінсојуз, картупеԉ-сојуз ԁа с. вԇ Овмӧс-кыпӧԁан-кооператсіјаын лыԃԃыԍԍӧ квајт-міԉԉон-шԉен. Вузӧсыс воӧн бергӧԁчӧ міԉԉарԁ-шајт-ԁон. Потребіԏеԉскеј-кооператсіјалӧн пӧшԏі быԁ-ԍіктын і грезԁын лавка. Ԍіктса-лавкаыс лыԃԃыԍԍӧ ԍіԅімԁас-ԍурсыԍ-уна, ԁаскык-міԉԉон-пајшщік-шԉенӧн. 1926-27-ԁ-воын вузӧсыс бергӧԁчас ԁас-міԉԉарԁ-шајт-гӧгӧр. Став-вузӧсыс респубԉікајас-Сојузын вонас бергӧԁчас пӧшԏі кыԅ-ԋоԉ-міԉԉон-шајт-ԁон, сіԇ-кӧ, інӧ, потребкооператсіја - бергӧԁӧм лоӧ 40% став-вузӧс-бергӧԁӧмас. Правіԏеԉство-тӧжԁыԍӧмӧн ԁа уҗалыԍјас-зіԉӧмӧн кооператсіја госуԁарствоса-вузаԍӧмкӧԁ асторјӧга-вузаԍыԍӧс ӧтарӧ зырӧны. Асторјӧга-вузаԍыԍлы меԁ-барышнӧ вузаԍны чукӧрӧн, гырыԍ-парԏіјаӧн. Вузаԍӧны, ԃерт, і ічӧԏікаӧн, коԁі мыј корыштас, сӧмын сіјӧ абу ківыв налы: рӧскоԁнӧ. Важӧн озырҗыкјас езҗык і зіԉны ічӧԏікаӧн-вузаԍны, ӧні-тај лоі-а, ԋевеԉаыс щӧктіс-ԁа. Ӧні гырыԍ-парԏіјаӧн-вузаԍыԍ асторјӧга-вузаԍыԍыԁ зев-ԋін еща. Став-вузӧс-бергӧԁчӧм-ԁонын на-пај-вылӧ воӧ сӧмын 9%; 91% уԍӧ кооператсіја ԁа госуԁарство-вузаԍӧм-вылӧ. Тајӧ чукӧрӧн, парԏіјаӧн-вузаԍӧмын. Ічӧԏікаӧн-вузаԍӧмын вежԍӧмыс ыҗыԁкоԃ-жӧ. 1923-24-ԁ воын ічӧԏікаӧн-вузаԍыԍ асторјӧга-вузаԍыԍ-пыр бергӧԃчіс 90%-вузӧс, а ӧні мунӧ сӧмын 35%. Понԁам наԃејтчыны, кооператсіја регыԁӧн ԇікӧԇ сіјӧс ԉукыштас — бырӧԁас. Колӧ нӧшта віԍтавны, пабрік-завоԁјасын капітаԉіст-кӧԅајін сӧмын 5%. Тӧԁӧмыԍ, сені непман кулаккӧԁ быԁ-ногыс грабітӧны, песԍӧны озырмӧԁчыны уҗалыԍ-јӧз-гӧрб-вылын. Јешщӧ кымынкӧ-во бура-вежӧралӧмӧн чорыԁа коԍаԍыштам накӧԁ ԁај вермам гагјасӧс. Колӧ зелтчывны, став-выннымӧс пуктыны јонмӧԁны сотсіаԉіст-промышԉенноԍԏ, кооператсіја-ԁа. Коммуԋіст-парԏіја Сӧвет-влаԍткӧԁ вӧчісны план гырыԍ-пабрік-завоԁјас воԍтавны. Леԇасны најӧс, вузӧсјас соԁӧны. Колӧ міјанлы зіԉны асшӧр-вузӧсӧн овны, заграԋітсаыԍ-вајтӧг. Колӧ зіԉны ԍетны креԍԏаԋінлы быԁ-пӧлӧс ԍојан, паԍкӧм-кӧмкот, быԁ-пӧлӧс-ԁозмук, струментјас, машінајас, му-вынԍӧԁанторјас ԁа с. в. Колӧ міјанлы аслыным велӧԁчыны вӧчны машінајассӧ, еԉектростантсіјајас, паракоԁјас, паравозјас ԁа с.в. Сіјӧ рабочејјаслы уҗ. Мӧԁарԍаԋ, колӧ ӧтувтавны креԍԏана-овмӧсјас. Колӧ отсавны воԍтыны машіннеј-тӧварішществојас, выј-вӧчан-завоԁјас, ӧтласа-шабԁі-керан-інјас ԁа мукӧԁ-пӧлӧс-тӧварішществојас. Отсаԍны ставнымлы ԍӧмӧн, бур-мывкыԁӧн, уҗјас-вылын-тујԁӧмӧн ԁа мукӧԁ-ног. Став-выныс міјан ӧтувтчӧмын: ӧтув уҗавны, ӧтув коԍаԍны. Сотсіаԉізм паԍкалас ӧтувја-уҗалӧмӧн, кооператсіја-отсаԍӧмӧн. Колӧ лӧԍӧԁны ԍіктјасӧ ӧтласа-пӧжаԍан-ін, ԍојан-јуан-ін, песлаԍан-ін ԁа с. в.
Велӧԁчӧмын, ӧтувчӧмын-ԁа. Бур-сотсіаԉістӧн-кӧ кӧсјан лоны, колӧ велӧԁчыны. Сар-ԁырјі рабочеј-креԍԏанаӧс ез велӧԁны, полісны најӧ ԍуԍмӧмыԍ, збојмӧмыԍ-ԁа. Велӧԁчытӧм ԁа пемӧстујын-олӧм коԉі міјанлы сар-правіԏеԉствоԍаԋ. Ез-ӧԁ веԍ Ԉеԋін-јорт унаыԍ шулы, міјанлы-пӧ нӧшта ревоԉутсіја колӧ вӧчны, куԉтура-ревоԉутсіја. Міјанлы колӧ зіԉны ԍуԍмыны, тӧлкԍавны, унҗык тӧԁны, унҗыктор кужны вӧчны. Сіјӧ-кӧ оз ло, рабоче-креԍԏанскеј-влаԍт-јылыԍ ԋемтор і ԍорԋітны. Мыј бурыс, уна-міԉԉон-морт-кӧ морт-права аслыныс шеԁӧԁісны, а аԍныс пемыԁӧԍ, велӧԁчытӧмӧԍ, унаыԍ оз тӧԁны ԋі оз вежӧравны мыј кыԇі вӧчны, кокԋіа-шеԁӧԁчӧны враг-тывјӧ — пӧрјалӧмӧ. Проԉетаріат-ԃемокраԏіја (абу буржуазнеј — сіԍ-кока, а настӧјашщеј проԉетаріат-ԃемокраԏіја) лоӧ сіјӧ, кӧні став-уҗалыԍыс пуӧ-велӧԁчӧ, уҗалӧ быԁ-общественнеј-уҗын. Јӧзӧс-југԁӧԁан-уҗ-нуӧԁыԍ-коміссаріат (Наркомпрос) ԁа гырыԍ-јӧз-пӧвсыԍ-пемыԁлун-бырӧԁан-Ԉеԋін-ԋіма-общество (ОДН) ревоԉутсіјалы зев- -ԋін уна вӧчісны. Мӧскуа-коԃ-губерԋајасын пӧшԏі став-јӧзсӧ-ԋін велӧԁӧма. Быԁлаын, ԁажӧ меԁ-бокі-,меԁ-ылі-грезԁјасын велӧԁӧны грамотаӧ гырыԍӧс: нывбабајасӧс і мужщінајасӧс. Велӧԁчӧмыԍ зев-ыҗыԁ-бур. Велӧԁчӧм-мортлӧн-пӧ ԍінвоԇыс воԍса, шулӧмаӧԍ ԁажӧ важ-јӧз, велӧԁчытӧмјас. Најӧ ԁа велӧԁчӧмыԍ бурсӧ вӧлӧм тӧԁӧны, каԅавлӧмаӧԍ. Зев — ԋін-јона колӧ грамотаыԁ нывбабалы: сіјӧ-ӧԁ мам, быԁтӧ посԋі-гражԁанаӧс. А быԁтыԍӧмыԁ ој-јој-ыҗыԁ-уҗ, уна-тӧԁӧм сетчӧ колӧ. Велӧԁчӧм-нывбабаыԁ — велӧԁчӧм-робоԏԋіча, велӧԁчӧм-куԉтураа-јорт, гражԁанка — сотсіаԉізм-лӧԍӧԁыԍ, бур-коԍаԍыԍ капіталкӧԁ. Сіјӧ тӧԁӧ, кущӧм-тор кыԇі вӧчны, уҗыс сылӧн ӧԁјӧнҗык соԁӧ ԁај аслыс кокԋіԁҗык. Сіјӧ тӧԁӧ, кӧні кыԇі олӧны, мыј уҗалӧны; вежӧралӧ, кыԇі аслыс бурҗыка овны, кущӧм-овмӧс лӧԍӧԁны: вежӧралӧ олан-ногјас, уҗ-нуӧԁан-ногјас-ԁа, отсалӧ мывкыԁнас ԁа тӧԁӧмнас бурҗык-олӧм-лӧԍӧԁны ԁа с. в. Нывбаба-кост-уҗ, меԁԍа-ԋін Асыввылын, кӧні меԁбӧрја-војасӧԇ нывбабајас олісны кык-кӧрт-чеп-кыщ-піын (капітал ԁај ас-мужік-кабырјасас), зев-ыҗыԁ-історіческеј-тор. Колӧ зіԉны сіјӧ-уҗсӧ воԇӧ нуӧԁны, паԍкӧԁны. Ӧԁ нывбаба му-вылын зев-уна: җын-мынԁа став-олыԍ-піас. Зев-колантор комсомол ԁа піоԋер-пӧвсын ӧні кущӧм уҗ-нуӧԁӧны. Велӧԁчӧны посԋі-чеԉаԃ школаӧ-ветлытӧг-на јещщӧ, велӧԁчӧны гырыԍҗыкјас ічӧт-школаын, шӧркоԃын, рабфакјасын, вузјасын. Быԁмӧны, велӧԁчӧны, јешщӧ велӧԁчӧны-ԁај 140-міԉԉон-уҗалыԍ-морт Сӧвет-странаын. Рабочеј-креԍԏана велӧԁчӧны овны, олӧм-лӧԍӧԁны, щӧщ велӧԁчӧны і коԍаԍны. Најӧ тӧԁӧны, капітаԉістјас міјан-вылӧ јона піԋсӧ јірӧны. Сіјӧ і віԁчыԍ, корја ԉок-ԅверјас-моз уԍкӧԁчасны. Нӧшта-ӧԁ он тӧԁ, коԁар-бокԍаԋ уԍкӧԁчасны: пежјасыԁ гӧгӧр кыԋјалӧны, быԁлаын емӧԍ. Сывӧсна быԁлаын — бокі-карјасын, шӧрын — лӧԍӧԁам мі бур-,ыҗыԁ-ԍӧлӧма-ревоԉутсіја-віԇыԍјасӧс — рабочеј-креԍԏана-Гӧрԁ-арміја. Сытујӧԁ міјан-уҗ зев бура ԁа шыԉыԁа мунӧ, ԋекущӧм пыкԍӧм ԋі венԍӧм оз овлы. Јона отсалӧны уҗалыԍјас лӧԍӧԁны сынӧԁӧԁ-лебалан-флот. Меԁ-јона став-імперіаԉіст пыщԍыс пыр повԅӧԁлӧ міјанӧс меԁ-муԃер, ԉок ԁа пеж-оласа ангԉіјаса-буржуј. Ӧԏі-му абу, кӧн сіјӧ оз војујт. Быԁлаыԍ куралӧ-грабітӧ. Сіјӧ топӧԁӧма, уҗӧԁӧ ас-вылас јегіпԏаԋінӧс, турокӧс, арабӧс, інԁусӧс, мусуԉмаԋінӧс, ԋегрӧс, кітајетсӧс ԁа с. в. Ем-кӧ кӧнкӧ ӧружјӧтӧм-морт, грабіԏеԉ-ангԉічаԋін-лорԁ сені-ԋін, куԉӧ сылыԍ кусӧ. Окԏабрса-ревоԉутсіја — Рытыввывса ԁа Асыввывса-уҗалыԍјаслӧн Сӧвет-сојуз-мамыс, Комінтерн, места-вывса-коммуԋіст-парԏіјајас-ԁа чуксалӧны пӧкӧрітӧм-раб-јӧзӧс мезԁыԍны кырнышјас-гыжјыԍ, лӧԍӧԁны аслыныс выԉ-ԁолыԁ-,-шуԁа-олӧм. Ԉок-ԅверјас кылӧны-ԋін, муыс на-кок-улын вӧрԅіс, регыԁӧн уԍасны пыԁӧстӧм-гуранӧ, — јешщӧ јона скӧрмісны СССР-вылӧ, сіԇі еԍкӧ і пурыштасны сіјӧс, чашјасны. Быԁԍама-ногыс корԍӧны помка војна пестыны рабочеј-креԍԏанакӧԁ, мырԃԃыны на-кіыԍ влаԍт ԁа ԍетны сіјӧс важ-помешщік-капітаԉістјаслы, кԋаԅјаслы, короԉјаслы-ԁа. Міјанлы јона колӧ віԇны ԁа ԁӧԅӧрітны Гӧрԁ-арміјаӧс, нӧшта вынԍӧԁны сіјӧс-ԁа. Став-уҗалыԍлы колӧ отсавны віԇны Сӧвет-респубԉікајас. Сіԇ-жӧ пыр уҗалысјасӧс чежмӧԁлӧны, кыскӧны уҗ-вылӧ ԁа велӧԁӧны уҗавны уна-пӧлӧс-учреж- ԃеԋԋејасын. Кымынлаӧ-ӧԁ ӧні бӧрјӧны уҗавны рабочеј-креԍԏанаӧс, велӧԁӧны најӧс быԁтор вежӧравны, артавны, тӧԁны, вӧчны буртор став-јӧзлы. Сӧветјасын ԁа сӧвет-берԁса-коміԍԍіјајасын кык-кујім-міԉԉон-воԇын-муныԍ-рабочеј-креԍԏана уҗалӧны. Профсојузјасын ԁас-міԉԉон-гӧгӧр-шԉен, быԁ-пӧлӧс-кооператсіјаын — 25-80-міԉԉон; сен сеԍԍа нывбаба-кост-уҗалӧм-ԁа, комсомол-ԁа, піоԋер-ԁа, Осоавіахім, ОДН, пабрік-завоԁса-совешщаԋԋејас-ԁа. Ставнысӧ најӧс ас-бӧрԍаыс нуӧԁӧ міԉԉон-шԉена-коммуԋіст-парԏіја. Став-тащӧм-общественно-поԉіԏіческеј овмӧс-бурмӧԁан ԁа куԉтура-кыпӧԁан-оргаԋізатсіјајасыс губка-моз кыскӧны ас-пыщкас быԁ вежӧра, аԍсӧ-морттујӧ-пуктыԍ-уҗалыԍӧс. Таԇі, со, ӧтув-уҗалӧмӧн, јонмӧ рабоче-креԍԏанскеј влаԍт, паԍкалӧ проԉетаріат-куԉтура.
Натсіонаԉнеј-респубԉікајас-лӧԍӧԁӧм. Сојуз-ԁа.
Быԁ-госуԁарствоын ем аслысԍама ас-ԍорԋіа-јӧз. Зев-ԋін уна сещӧмыс міјанын, Сӧвет-муын. Ԋекытӧні сещӧм-јӧз-кост-оланног сещӧм-бура абу лӧԍӧԁӧма, кыԇі Сӧвет-Сојузын. Капітаԉіст-госуԁарствојасын став-јӧз-вылас ыҗыԁалыԍјасыс буржујјас. Налы колӧ, меԁ еԍкӧ посԋі-котыра ас-ԍорԋіа-јӧз мӧԁа-мӧԁыскӧԁ пыр зычітісны ԁа пурԍісны. Најӧс нароԍнӧ мӧԁа-мӧԁ-вылас уԍӧԁӧны, меԁ кокԋіԁҗык быԁ-пӧлӧс-ԍорԋіа-јӧзӧс торјӧн грабітны ԁа нарԏітчыны на-вылын. Јона віԇӧны најӧс ӧтувтчӧмыԍ. Сарскеј-Роԍԍіјаын унҗык-олыԍыс вӧлі увтыртӧм посԋі-котыра ас-ԍорԋіа-јӧз. Налӧн ԋекущӧм-права ез вӧв. Мукӧԁсӧ, олӧмыԍ-јона-коԉӧм-јӧзӧс, пӧшԏі велӧԁчытӧмјасӧс, шуам, кіргізјасӧс, башкірјасӧс, калмыкјасӧс ԁа м., віԇісны рабтујын, ԇікӧԇ најӧс рӧзӧрітісны, щыг віісны. Сӧвет-влаԍт вӧвлытӧм-бур ас-ԍорԋіа-јӧзлы вӧчіс: став-уҗалыԍ-јӧзсӧ, кӧԏ-кущӧм-ԍорԋіа сіјӧ, быԁ-пӧлӧс-праваӧн ӧткоԃаліс. Быԁ-посԋі-котыра ас-ԍорԋіа-јӧзлы ԍетіс права лӧԍӧԁны аслыныс олӧм кыԇі налы колӧ, кӧԏ-пӧ ԇікӧԇ торјӧԁчӧј мукӧԁ-јӧзыԍ. Сӧвет-влаԍт збыԉыԍ, олӧмас петкӧԁліс, мыј рабочеј-креԍԏана-муын абу ԁај оз вермы лоны мукӧԁ-ԍорԋіа-јӧзӧс-нарԏітӧм, увтыртӧм. Мӧԁарӧ, быԁ-посԋі-котыра-ас-ԍорԋіа-јӧзлы ԍетӧма вӧԉа торјӧԁчыны автономіјаа-облаԍтӧ — аслыныс ас-олӧмӧн веԍкӧԁлыны, кыпӧԁны-бурмӧԁны овмӧссӧ кыԇі аслыныс колӧ, воԍтавны школајас ԁа велӧԁны сені ас-кыв-вылын, лӧԍӧԁны суԁ ԁа гіжны ԋігајас ас-кыв-вылын-жӧ, воԍтавны быԁ-пӧлӧс рабочеј-креԍԏаналы-колан-учрежԃеԋԋејас. Став-уҗсӧ сені нуӧԁны бара-жӧ ас-кыв-вылын, меԁым рабочеј-креԍԏаналы ставыс гӧгӧрвоана вӧлі, верміс вежӧравны, вочакыв-віԇны кор колӧ-ԁа. Кущӧмкӧ-облаԍтын-кӧ асшӧр-ԍӧм оз суԇԍы овмӧс-нуӧԁны, шӧр-правіԏеԉство налы отсалӧ: јукӧны Сојуз-ԁокоԁыԍ. Ԋекущӧм облаԍт оз ӧтԁортны, отсаԍӧны ставныслы ӧтмоза. Быԁлаыԍ зіԉӧны бурмӧԁны-паԍкӧԁны уҗалыԍ-јӧз-овмӧс: креԍԏана-овмӧс, промышԉенноԍԏ-ԁа. Коԍтӧны ԋурјас ԁа васӧԁ-інјас, кӧтӧԁӧны кос-інјас. Коԉӧмаҗык облаԍтјас еԉектофітсірујтӧны. Воԍталӧны сетчӧ пабрік-завоԁјас, тујјас. Саԃмӧԁӧны, чуксалӧны вежӧра-олӧмӧ ԍԏепјасын, тунԁраын ԁа тајгаын-олыԍ меԁ-пемыԁ-,вӧј-јӧзӧс. Кыјԍыԍ-вӧралыԍјас, местаыԍ-местаӧ-ветлӧԁлыԍ-скӧтвіԇыԍјас, черікыјыԍјас, му-берԁӧ-боԍтчыԍјас-і, — ставныс ӧтувтчалӧны сӧветјасӧ, коопераԏівјасӧ, пемыԁлун-бырӧԁан-обществојасӧ ԁа с. в. Меԁ-пемыԁ-пеԉӧсас Сојузын пырӧ еԉектрічество-југӧр, сутугатӧм-ра- ԃіо ԁа боԉшевік-Ԉеԋінлӧн чукӧстчӧмыс. Сіјӧ корӧ јӧзӧс веԍкӧԁчыны, велӧԁчыны, ӧтувтчыны ԁа, рабочеј-класс-велӧԁӧм-ногӧн, лӧԍӧԁны аслыныс выԉ,-ԁолыԁҗык-олӧм. Проԉетаріат-программа-ԍерԏі-жӧ лӧԍӧԁӧма Сӧвет-Сојуз. Сетчӧ пырӧ квајт-респубԉіка: РСФСР, 100,5-міԉԉон-олыԍӧн; УССР, 28,5-міԉԉон-олыԍӧн; БССР, 4,9-міԉ.-олыԍӧн; ЗСФСР, 5,8-міԉ.-олыԍӧн; Узбекса ССР, 5,5-міԉ. олыԍӧн; Туркменса ССР, 1.000.000-олыԍӧн. РСФСР-ын 44-губерԋа, 4-торјӧԁӧм-облаԍт (Урал, Вој-Кавказ, Ԍібыр, Ылі-Асыввыв-ԁа). 23-автономіјаа ССР ԁа автономіјаа облаԍтјас: Башкірскеј АССР, Бурато-Монгоԉскеј, Ԁагестанскеј, Казакскеј, Кареԉскеј, Крымскеј, Волгапӧвсса-ԋеметсјаслӧн АССР, Татарскеј, Чувашскеј, Јакутскеј, Вотскеј, Калмытскеј,Кара-Калпакскеј, Кіргізскеј, Комі, Марі, Ојратскеј, Аԁыгејскеј, Інгушскеј, Кабарԃіно-Балкарскеј, Карачајево-Черкесскеј, Вој-Оԍеԏіја ԁа Чеченскеј. Тајӧ-став-пыщкас меԁ-ічӧт-облаԍт Інгушіја, 69.000-олыԍӧн. Меԁ-ыҗыԁыс — Казакскеј, 5.000.000-олыԍӧн. Сы-бӧрын олыс-ԍерԏіыс Тотара-автономіјаа-облаԍт, 2.800.000-олыԍӧн; Башкіріја — 2.400.000-олыԍӧн. Став-автономіјаа-респубԉікаас ԁа облаԍԏын 18.000.000-уҗалыԍ-морт. Ставнысӧ најӧс Сӧвет-влаԍт мезԁіс капітал-кабырыԍ ԁа коріс уҗавны ӧтув, выԉ-олӧм-лӧԍӧԁны. Торјӧԁӧм ԋоԉ-облаԍтын (Урал, Кавказ, Ԍібыр ԁа Ылі-Асыввыв) олӧны 66,5-міԉԉон-морт. Сіԇ-кӧ, 44-губерԋаын РСФСР-ын олӧны 62-міԉԉон-морт, 45% Сојуз-паԍта-олыԍыԍ. ССР-Украінаын торјӧԁӧма автономіјаа ССР Молԁавіја. Сыкӧԁ ортча Румыԋіја. Румыԋіја топӧԁӧма Бессарабіјаӧс, пычкӧ сылыԍ став-вын-ебӧссӧ, озырлунсӧ; рабочеј- -креԍԏанасӧ рабӧ пӧртӧма, пыр кыјӧԁӧ на-бӧрԍа, арестујталӧ-ԁа. А ортча-олыԍјас — украіԋетсјас молԁаванакӧԁ — Сӧвет-Сојузын олӧны, аԍныс гражԁана, вӧԉаыԍ уҗалӧны, бурмӧԁӧны асԍыныс олӧмсӧ, овмӧссӧ-ԁа, велӧԁчӧны-і. Поԉшаын Пілсуԁскеј уҗалыԍ-украіԋетсјасӧс, белоруссјасӧс-ԁа, оз-жӧ морттујӧ пукты. Сені најӧс веԍкыԁа грабітӧны: топӧԁӧмаӧԍ — оз леԇны вӧԉаыԍ уҗавны ԋі ԍорԋітны. Арестјас оз і куслыны ыҗыԁа. УССР-жӧ ԁа БССР торја-респубԉікајас, аԍныс, кыԇ кужӧны, асԍыныс олӧмсӧ лӧԍӧԁӧны. Ас-окота-ԍерԏіыс најӧ пырісны Сӧвет-Сојузӧ шԉенӧ. Кавказсајса (Закавказская) СФСР-ын со-кущӧм-автономіјаа-респубԉікајас: Аԅерԁбејԁжан, Армеԋіја ԁа Груԅіја. Аԅерԁбејԁжанӧ пырӧны: а) автономіјаа ССР Накічеваԋ ԁа б) автономіјаа-облаԍт Нагорныј Карабак; Груԅіјаӧ — а) ССР Абкаԅіја, б) ССР Аԁжарістан ԁа в) автономіјаа-облаԍт Југо-Оԍеԏіја. Кавказын олыԍыс зев-уна-пӧлӧс. Сар-ԁырјі најӧ пыр зычітісны аскостаныс, унаыԍ коԍаԍісны, прамеј-војна-коԃ вӧвлі. Меԁԍа-ԋін армјана тотаракӧԁ ез лӧԍавны. Сіԇі-жӧ олісны кавказса-војтыр аскостаныс ангԉічана-ԁырјі, кор ыҗыԁалісны сені јеҗыԁ-меԋшевікјас. Пурԍісны Груԅіја Армеԋіјакӧԁ, Груԅіја Аԅербејԁжанкӧԁ; мӧԁа-мӧԁсӧ војнаӧн повԅӧԁлісны. Ӧні, Сӧвет-влаԍт-ԁырјі, став-кавказса-уҗалыԍ-војтырыс ӧтвылыԍ песԍӧны лӧԍӧԁӧны выԉ-олӧм ас-респубԉікајасас. Вӧтлісны најӧ буржуј-помешщікјасӧс, кԋаԅјасӧс, кулакјасӧс, меԋшевікјасӧс, ангԉіјаса-буржуј-агентјасӧс-ԁа. Бырі щӧщ накӧԁ зычітан-помка кавказса-уҗалыԍ-јӧзлӧн, мӧԁа-мӧԁ-вылас-воӧм-ԁа. Немӧвејја-тӧртӧм-јӧз (немыс ез лӧԍавлыны мӧԁа-мӧԁыскӧԁ, пыр зычітісны), ӧніја Узбек ԁа Туркмен-респубԉікајас, олӧны вокјас-моз, ӧтувја-уҗ нуӧԁӧны. Тајӧ петкӧԁлӧ, мыј уҗалыԍјас мӧԁа-мӧԁыскӧԁ зев-бура ԁа шыԋітӧма& вермӧны овны. Міјан-вылӧ-віԇӧԁӧмӧн капіталтіст-госуԁарствоса-уҗалыԍјас, меԁԍа Ангԉіјаса ԁа Франтсіјаса-рабочејјас, велӧԁчасны выԉ-ногӧн лӧԍӧԁны олӧм асланыс-госуԁарствоын, мезԁасны колоԋіјаса-јӧзӧс нарԏітӧмыԍ, понԁасны віԇны најӧс вокјасӧс-моз. Рабочејјаслы колӧ боԍтны влаԍтсӧ ас-кіас, вӧтлыны јӧз-гӧрб-вылын-олыԍ-,вір-пычкыԍ-капітаԉіст-помешщікјасӧс, мунны Сӧвет-Сотсіал-Респубԉікајас-Сојуз-тујӧԁ.
СССР-јӧз-кост-олӧм. Гражԁанскеј-војна-помаԍӧм-бӧрын, кор став-белејсӧ раммӧԁісны, вӧтлісны Сӧвет-муыԍ, мукӧԁ-госуԁарствоса-правіԏеԉјас ԋӧжјӧԋікӧн, мӧԁа-мӧԁ-бӧрԍаыс, понԁісны пыԃԃі пуктыны Окԏабрса-ревоԉутсіја-правіԏеԉствоӧс, панісны накӧԁ ԍорԋіјас. Мукӧԁыс ез ԁругӧн сывылӧ ԍетчыны, ԁыр пыкԍісны. Најӧ ас-муас ԍібӧԁісны ІІ-Інтернатсіоналса-сотсіал-ԃемократјасӧс, велӧԁісны најӧс, кычі-піјанӧс-моз, кывзыны налыԍ ԁа вӧчны, мыј щӧктасны. Мӧвпалісны сіԇі-жӧ ԋӧбны налы-служітны боԉшевікјасӧс. Сіԇі мӧвпалісны, сіԇі і уҗалісны муԃерҗык буржуј-нырщікјас, мошеԋԋік Ллојԁ-Ԁжорԁжјас. Горшҗык-нӧшјурајас корісны војна СССР-кӧԁ. А вузаԍыԍјас промышԉеԋԋікјаскӧԁ мӧԁарӧ кыскісны: налы вӧлі колӧ міјанкӧԁ-ԋӧбаԍӧм-вузаԍӧм. Наркомінԃеллы (ортсыса-уҗ-нуӧԁан-коміссаріат) зев-ԍӧкыԁ вӧлі сіјӧ-војасӧ коԍаԍӧм-сорӧн нуӧԁны уҗсӧ. Ӧні сіјӧ гылыԁаҗык мунӧ. Бӧрја-5-6-воас гырыԍ-капітаԉіст-госуԁарствојас, мӧԁа-мӧԁ-бӧрԍаыс, СССР-ӧс пон- ԁісны пыԃԃі пуктыны, ԍорԋітны сыкӧԁ праваа-госуԁарствокӧԁ-моз. Сӧмын-тај Амеріка мыјкӧ ышԋасӧ-на-а, Сӧвет-правіԏеԉствоӧс оз правіԏеԉство-пыԃԃі віԇ. Ачыс еԍкӧ вузаԍӧмӧн міјанкӧԁ зев-ԋін јона ԍуртчӧма-ԁа. Тајӧ-став-вӧснаыс міјан паԍкаліс вузаԍӧм-ԋӧбаԍӧм мукӧԁ-госуԁарствојаскӧԁ, крепаммӧԁіс міјанӧс ӧтсӧгласа-олӧм-понԁа (за мир)-коԍын. Меԁым лӧԍӧԁны сещӧм-ӧтсӧгласа-олӧмсӧ, віԁчыԍны выԉ-војнајасыԍ-ԁа, мі ԍорԋітім капітаԉіст-госуԁарствоса-правіԏеԉјаскӧԁ, лӧԍӧԁчім накӧԁ, кыԇі вӧлі міјанлы поԅӧ. Лӧԍӧԁчам накӧԁ, а аԍным пыр тӧԁвылын кутам: буржујыԁ-ӧԁ міјан-враг, ԁругыс — став-капітаԉіст-странаса-рабочеј-класс ԁа колоԋіјаса пыԇыртӧм-нарԏітӧм-уҗалыԍјас. Мі секі тӧԁім, ԁај ӧні тӧԁам, Окԏабрса-ревоԉутсіјаыԁ му-паԍта-ревоԉутсіјалӧн воԇԇа-помыс — нырыс. Кытчӧԇ оз бырны міјан-гӧгӧрыԍ капітаԉіст-ыҗыԁалыԍјас, пыр лоӧ војнаыԍ віԁчыԍны, он тӧԁ каԁсӧ ԋі інсӧ, кор кырнышјас уԍкӧԁчасны. Со-тај-нӧ ангԉічана-ԉок-ԅверјас (ез уҗалыԍјасыс-а, буржујјасыс) ԋеважӧн мыј вӧчыштісны: Пекіныԍ ԁај Лонԁоныԍ міјан-преԁставіԏеԉствонымӧс пазӧԁісны. Кітајӧ ыстісны војска, СССР-кӧԁ ԁугԁіс волыԍны, кресталіс вузаԍӧм-ԋӧбаԍӧм-јылыԍ лӧԍӧԁчӧм-артмӧԁчӧм. Песԍӧны пестыны выԉ-војна. Став-врагыс мырԍӧны ӧтвылыԍ нырыштны Сӧвет-влаԍтӧс. А налы-воча зев-јон-оргаԋізатсіја міјан ем: мувыв-рабочеј, ревоԉутсіоннеј-креԍԏана ԁа Асыввыв-уҗалыԍјаслӧн ӧтувтчӧм. Му-паԍта-ревоԉутсіја Окԏабрӧн-шеԁӧԁӧм-тор помӧԇ крепаммӧԁас. Мувыв-уҗалыԍлӧн, став-рабочеј-креԍԏаналӧн секі лоӧ ӧԏі Сотсіаԉіԍԏіческеј Сӧвет-Респубԉікајас Сојуз. Кывбӧр.
Віԇӧԁлам-кӧ бӧрӧ, ԁумыштам ставсӧ, мыј вӧчӧма ԁас-воӧн Окԏабрса-ревоԉутсіја-бӧрын, СССР-са, ԁажӧ мувыв-рабочеј-креԍԏаналы ем мыјӧн ошјыԍны. Квајтӧԁ-јукӧн-му рабочеј-креԍԏана-влаԍт-улын. Сені ӧні важ-олӧмӧн-веԍкӧԁлан-ногјаслӧн веԍіг вуҗӧрыс абу. Став-помешщік-капітаԉістсӧ вужнас і бӧжнас вӧтлӧма, белејјасӧс вермӧма, банԃітјасӧс лӧԋӧԁӧма. Мукӧԁ-госуԁарствоса-капітаԉістјаслыԍ СССР-вылыԍ лапајассӧ вештӧма, мыј кӧсјісны боԍтны міјанлыԍ, ез вермыны. Лӧԍӧԁӧма-ԋін, ԇоԋталӧма војна-ԁырԍа-пазӧԁалӧмјас, жугӧԁалӧмјас. Воыԍ-воӧ бурмӧ-паԍкалӧ креԍԏана-овмӧс, промышԉеныоԍԏ, транснорт-і. Ӧԁјӧ соԁӧ бјуԁжет. Тӧԁчӧмӧн бурмӧ креԍԏана-рабочејлӧн-олӧм. Паԍкалӧ сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧс-лӧԍӧԁӧм: сотсіаԉіԍԏіческеј промышԉенноԍԏ, креԍԏана-овмӧс, кікост-уҗ, кооператсіја. Рабочеј-креԍԏаналы ԁолыԁҗык-,кокԋіԁҗык-олӧм лоі, — понԁісны најӧ велӧԁчыны, ԍуԍмӧԁчыны, аԍнысӧ нӧшта кокԋӧԁны — ӧтувтчавны. Уна-ԁас-міԉԉон-уҗалыԍ ԍуртчӧма олӧмӧн-веԍкӧԁлан, овмӧс-кыпӧԁан, јӧзӧс-ӧтувталан, јӧзӧс-југԁӧԁан-уҗӧ. Бурмӧ-вынԍалӧ проԉетаріат-госуԁарство. Быԁмӧ-вынԍалӧ проԉетаріатӧс воԇӧ-нуӧԁыԍ проԉетаріат-коммуԋіст-парԏіја. Сӧвет-влаԍт ӧні меԁ-јон, меԁ-сулач-влаԍт мірын. Мукӧԁ-госуԁарствојас сыкӧԁ лыԃԃыԍӧны, пыԃԃі пуктӧны. Зев-ԋін, со, уна бурсӧ вӧчӧма, а поԅӧ оз сувтны та-вылын, овны воԇӧ, мыј ӧні ем? Оз! Міјанлы колӧ аскостыԍ помӧԇ бырӧԁны асторјӧга-вузаԍыԍјасӧс, кулакјасӧс-ԁа. Міјан зев-уна посԋі ԁа вывті-посԋі асторјӧга-овмӧсјас. Ԃерт еԍкӧ, со, најӧ уҗалыԍјас-кіын-ԁа, пыр-җӧ асторјӧгаӧԍ, абу ӧтув- талӧма. Колӧ најӧс ӧтувтны ыҗыԁ-,бур-,сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧсӧ (ӧтув уҗавны ӧтувтӧм-му-віԇ-вылын). Зев-на уна міјанын пемыԁлун, велӧԁчытӧм, ԋінӧмабуӧ-ескӧм, јенлы-кевмыԍӧм. Емӧԍ-на уҗалыԍјас-костын ыҗыԁӧ-пукԍыԍјас, уҗыԍ-кӧԇӧԁчыԍјас, мӧԁа-мӧԁ-вылӧ-ыстыԍыԍјас, ԃелӧ-ԋужӧԁыԍјас. Зев-на јона ԁа уна колӧ міјанлы велӧԁчыны, велавны вӧчны-ԁа. Унаторјыԍ міјанлы колӧ чӧвтчыны. Став-ԉоксӧ важ-олӧмыԍ колӧ сотны, бырӧԁны ԇікӧԇ ԁа воԍтыны туј выԉ-,сотсіаԉіст-куԉтуралы. Унатор-на міјанлы колӧ вӧчны, сӧмын сіјӧ коԍтӧг оз шеԁ. Кыԇі коԍаԍны, кущӧм-ногӧн став-коланторсӧ вӧчны? Та-вылӧ воча-віԍталӧм ԍурас коԉан-ԁас-во-чӧжԍа-коԍыԍ. Ӧԏікӧ, рабочеј-класс еԍкӧ кыпӧԁчіс-ӧ ԁа верміс-ӧ асԍыс-врагјассӧ парԏіја-нуӧԁтӧг? Міјан гермаԋіјаса, венгріјаса ԁа мукӧԁ-ревоԉутсіјајас петкӧԁлісны, мыј врагјаскӧԁ-коԍаԍны ԁа вермыны најӧс колӧ парԏіја. Кӧні боԉшевік-парԏіја вӧлі ічӧт-на, вынтӧм, сені буржујјас меԋшевікјаскӧԁ ԍінісны рабочеј-классӧс. Окԏабр верміс сӧмын коԍын-ԁорӧм, чорыԁа-ԍуртчӧм, бур-ԃістсіпԉінаа важ Ԉеԋін-ԋіма-боԉшевік-парԏіја-отсӧгӧн. Мӧԁкӧ, верміс-ӧ еԍкӧ рабочеј-класс врагјассӧ креԍԏана-отсӧгтӧг? Ԁа мӧԁарӧ: вермісны-ӧ еԍкӧ креԍԏана куш-ас-вынӧн мезԁыԍны помешщік-кабырыԍ? Ез! Мӧԁа-мӧԁыслы-отсавтӧг ԋекущӧм-мезлун еԍкӧ налы ез шеԁ. Татујӧԁ Окԏабр со-мыј петкӧԁлӧ. Временнеј-правіԏеԉство-ԁырјі, кор олӧмнас бергӧԁлісны меԋшевікјас, есерјас-ԁа, креԍԏана-кыпӧԁчылӧмјас (восстания) пӧԁтісны караԏеԉнеј отраԁјасӧн. Сіԇ-кӧ, карса-ыҗыԁалыԍјас віԇісны помешщікјасӧс. Меԁым бырӧԁны ԍіктыԍ помешщік- јасӧс, шеԁӧԁны креԍԏаналы мезлун ԁа му, колӧ вӧлі карјасын влаԍтсӧ боԍтны рабочејјаслы ас-кіас. Сіԇі і вӧчісны најӧ. Рабочеј-класс паніс мезлун-шеԁӧԁны коԍ аслыс, креԍԏаналы-і. Рабочеј коԍӧ петіс креԍԏана-вылӧ-наԃејаӧн. Креԍԏана шыаԍісны рабочеј-чукӧстчӧм-вылӧ. Најӧ ескісны проԉетаріатлы. Рабочејлӧн ԁа гӧԉ ԁа шӧркоԃа-олыԍ-креԍԏаԋінлӧн-ӧтувтчӧм (сојуз) верміс гражԁанскеј-војнаын. Сіјӧ-жӧ-ӧтувтчӧм ԁа ӧтвылыԍ песԍӧм уна-буртор вӧчісны сотсіаԉіԍԏіческеј-овмӧс-лӧԍӧԁӧмын. Којмӧԁкӧ, тырмымӧн-ӧ міјан асшӧр-вын вӧлі врагјасӧс помӧԇ вермыны? Ез! Окԏабрса-ревоԉутсіја-воԇԇа-лунјасӧ зев-кокԋіа поԅӧ вӧлі міјанӧс пуԍ-паԍ жугӧԁны мукӧԁ-госуԁарствоса војскалы. Фронтјас секі воԍсаӧԍ вӧліны: важ сарскеј-арміја пышјіс, а Сӧвет-влаԍтлӧн Гӧрԁ-арміја ез-на вӧв. Коԁі-жӧ секі міјанӧс мезԁіс? Мукӧԁ-госуԁарствоса рабочеј-уҗалыԍјас: најӧ олӧм-јывԍыԁ ԁа олӧмӧн-веԍкӧԁлӧм-јывԍыԁ міјан-моз-жӧ мӧвпалӧны. Гермаԋіјаса-рабочејјас бунтујтчісны, Ангԉіјаын воԍтісны Сӧвет-влаԍтлы-отсаԍан-коміԏет, Франтсіја-паԍта нуӧԁісны кампаԋіја војска бӧр гортӧ вајны. Тӧԁӧмыԍ, тащӧм-бунтјас ԁа војујтӧмыԍ-чужјаԍігӧн капітаԉістјас пыԁӧ Сӧвет-муӧ асԍыныс војскасӧ ез лыԍтны пыртны. Коԁјасӧс вӧлі пыртӧма, веԍіг најӧс лоі бӧр петкӧԁны. Рытыввыв-госуԁарствоса-коммуԋіст-парԏіјајас ԁа уҗалыԍ-јӧзыслӧн отсӧгыс зев-ыҗыԁ-бур вајісны міјанлы Поԉшакӧԁ-војујтігӧн. Секі-жӧ колоԋіјајасын уҗалісны Комінтерн ԁа сылӧн ԍектсіјајасыс. Капітаԉістјаслы ковміс шыбытны војскасӧ і сетчӧ, сені кутчіԍны. Быԁлаын мувыв-уҗалыԍјас гыԅісны, јур лептісны ас-понԁа сулавны, мезԁыԍны вермытӧм-ԍӧкыԁ-олӧмыԍ. Коԍјас Маті-Асыввылын, Туртсіјаын, Пер- ԍіјаын, Мароккоын, Іԋԃіјаса-забастовкајас ԁа кыпӧԁчылӧмјас, Јава-ԁі-вывса-кыпӧԁчылӧм, Лунвыв-Амерікаын ԁа Корејаын гыԅылӧм, — ставыс-ӧԁ тајӧ мувыв-ревоԉутсіја воԇ-ԍерјас. Матын, інӧ, ачыс ревоԉутсіјаыс. Меԁ-воԇын ԍерјас-піас зев-паԍкыԁа мунӧ Кітајса-ревоԉутсіја. Кітајса-ревоԉутсіја, колоԋіјаса натсіонаԉно-ревоԉутсіоннеј-кыпӧԁчылӧмјас, јӧз-госуԁарствоса рабочеј-класс-кыпӧԁчылӧмјас, — ставыс-ӧԁ сіјӧ вӧлі і ем ыҗыԁ-наԃеја міјан вермыны мувыв-ревоԉутсіја-ԁырјі. Бара-на міјан-јур-вылын кыптӧ ыҗыԁ-ԍӧԁ-кымӧр. Колӧ віԁчыԍны ыҗыԁ-гым. Мувыв-капітал лӧԍӧԁчӧ ԉукыштны Комінтерн-знамја-улӧ-крепыԁа-ԍуртчӧм-мувыв-рабочеј-уҗалыԍӧс ԁа колоԋіјаса-рабјасӧс. Ангԉіјаса-кырнышјас уҗалӧны-ԋін: Кітајкӧԁ војујтӧны, зыртчӧны СССР-вылӧ, быԁ-ногыс мырԍӧны кыскыны сіјӧс коԍ-вылӧ. Став-вын-ебӧснымӧн колӧ міјанлы віԇны Сӧвет-влаԍтнымӧс, зіԉны јонмӧԁны рабочеј-креԍԏана-Гӧрԁ-арміјаӧс, бурмӧԁны Сӧвет-му-віԇан-ӧружјӧјас. Став-вынсӧ колӧ крепыԁа јітны-ԍуртны ԁа быԁ-сԁукын меԁ вӧлі лӧԍӧԁчӧмыԁ петны коԍ-вылӧ. Мувыв-уҗалыԍкӧԁ ԁа колоԋіјаса-рабкӧԁ-ӧтувтчӧмӧн петамӧ выԉ-коԍ-вылӧ. Уҗ капіталӧс вермас, помӧԇ, ԋӧтчыԁ-кыпӧԁчылӧм-вылӧ. Роԍԍіјаса-Окԏабрԍаԋ му-паԍта-Окԏабр лӧԍӧԁны! Ставӧн, коԁі кыԇі вермас!
