Пос

Тима Вень. Менам гора тулыс. Сыктывкар: Коми книжнӧй издательство, 1980.

<>

«ШОЙДАННИК» (Абулӧн сьыланкыв)

Керка ни карта абу — Ӧти дукӧс — овмӧсӧй... Ов да выв эн шогсьы! — Кулан — некод бӧрдысь. Озырлы, йӧй мортлы, Эмысла оз узьсьы. Гӧль олысь сӧкӧл кодь — Гажӧдчӧ да сьылӧ. Сійӧ сьылӧ, ветлӧдлӧ, Шогсӧ тӧвйыв лэдзалӧ: «Туй сетӧй, озыр йӧз, Гӧльлун мӧдӧдчӧма!» Ыбъяс вывті кӧ мунӧ, Кузь сю сылы копрасьӧ... Шутьӧктыв горӧдлы, Кывзы, пемыд вӧрӧй! Век кӧть шогсьы, век кӧть бӧрд — Синватӧ некод оз аддзы. Повзян кӧ, шогӧ усян — Дзоля кага вермас. Пӧт-ӧ, тшыг-ӧ кынӧмыд — Шоглы тэ эн сетчы: Шыльӧдчы, мыччӧдчысь, Шогтӧ тешнад сайӧд. Олам, сэсся кулам ми, Вӧлисьт лоӧ «керка» сэк... Гӧгӧрво, вежӧра! — Сьыланкыв помасис. 1908

<>

НЕКОР ОЗ ПЕТАВ ШОНДІ РЫТЫВСЯНЬ (Кольцов вылысь) Доддяла ме вӧлӧс, Ассьым сюсь вӧлӧс. Вартӧда ме, лэба Ӧдйӧ пӧткаысь. Вӧр вомӧн, ва сайӧ, Ылі йӧз муӧ... Суӧда-бергӧда Ассьым том гажӧс! Пасьтася, петкӧдча Бур молодечӧн. Муса лоа бара Мича нывъяслы... «Коньӧрӧй, абу туй Воддза олӧмад, Кыдз некор оз петав Шонді рытывсянь». 1909 КӦНКӦ, ВЕЖ ТУРУН ПӦВСТ Кӧнкӧ, веж турун пӧвст муртса кылыштӧ «чоль...» Чукльӧд-мукльӧдлігтыр сӧстӧм визувтӧ ёль. Ӧдйӧ, тэрыба зэв, уна, уна нин во Нуӧ котӧрӧн пыр югыд синва кодь ва...

• * *

Мича веж коръя пу — эзысь сюмӧда кыдз Менам юр весьтын дзик нора шпарӧдіс кырсь... Гӧгӧр, кытчӧдз оз судз синмыд, вӧр-пу йыв пом, — Паськыд видзьяслӧн дор эз и тыдав некӧн.

• * *

Гатшӧн куйла ме сідз: лӧзов енэж ме весьт; Думӧн лэбалі дыр, корси долыдлун сэсь... Кизер, тшын-бус кодь руд, вылӧ лэбзьӧма ру, — Ветлӧ кымӧрӧн пуж, гажтӧм эновтӧм му.

• * *

Небыд турунъяс йыв — тӧвру котраліс сэн, Налысь кокньыдик юр улӧ копраліс мем. Валӧн чольгӧм шы пыр кылӧ зэв лӧсьыд мойд, Меным сьӧлӧмӧдз дзик сылӧн инмис быд войт.

• * *

Кыдзи унмовсиг дыр шензян вӧтӧн, — он чайт, — Кодкӧ пель водзын сэк меным вашнитіс «ланьт!» Чӧскыд кӧр гӧгӧр весь турун дзоридзьяслӧн, Вӧр-пу сир дука тшын нырӧ ӧвтыштіс мем...

• * *

Куньсян син лысъяс пыр югыд вуджӧр кодь, сыв, — Аддза: сувтіс ме водз муса томиник ныв... Шонді югӧръяснас ворсіс юрсияс пӧвст, Кокньыд паськӧм сылысь муртса вӧрӧдіс тӧв.

• * *

— Мый нӧ, эн ӧмӧй тӧд менӧ, муса тэ зон? Кодлы ассьыд тэ, том, сетін олӧмтӧ, ён? Код весьт сьӧлӧмтӧ, бур, видзин ӧнӧдз на пыр, Уна, уна нин во менӧ виччысин дыр?

• * *

— Тайӧ — ывлавыв ме, кодӧс радейтлін тэ. Важӧн, важӧн нин зэв тэнӧ виччыся ме. Бара важ бӧрад моз вунӧд ассьыд тэ шог, Сэсся некор нин ог эновт тэнӧ ме, ог!

• * *

Шойччы, дона мем морт, коли сьӧд пемыд вой, Эн нин дойдав, эн гӧр аслад сьӧлӧмлысь дой...

• * *

Садьми, сыркмуні друг: Кӧнкӧ, веж турун пӧвст муртса кылыштӧ «чоль»... Чукльӧд-мукльӧдлігтыр сӧстӧм визувтӧ ёль... Небыд турунъяс йыв тӧвру котралӧ лӧнь, Налысь кокньыдик юр улӧ копралӧ мем... 1917. Украинаын.

<>

ЮГЫД ВОЙ, КӦДЗЫД ВОЙ

Тӧлысь-кодзув ӧтарсянь — вылісянь. Еджговлӧз лым мӧдарсянь — улісянь. Юрйыв кодзув зэв вылын дзирдалӧ. Шытӧг ылын, войвылын чардалӧ, Кӧдзыд ру кыпӧдӧ юкмӧссянь. Лэчыд тӧв орӧдӧ войвывсянь. Ягын кӧдзыд гораа швачкӧдчӧ, Быттьӧ сэні кодікӧ поткӧдчӧ. Гыӧртӧма мича коз вугралӧ, Гажа тулыс, шоныд гож вӧталӧ. Еджыд кӧч лым вывті тупыльтчӧ. Репасын сьӧла-тар йӧжгыльтчӧ... Кодарсянькӧ кылыштӧ пон увтчӧм, Мӧдарсянь кӧ — кок улын лым дзуртӧм... Керкаясын быдӧн нин узьӧны, Енэж вылысь кодзувъяс усьӧны. Зарни-эзысь киньясӧн сявкйӧны, Ньӧжйӧникӧн, шы ни тӧв, кусӧны. Шудторйӧй, «кодзулӧй» мем мыччысьліс, — Сы кузя нӧ тайӧ гижӧд лоыштіс. Сійӧ кодзув енэжсьыс ме гусьышті, Татчӧ сэсся, эзысьӧс, ме сюйышті. 1918.

<>

НИА

Джуджыд изъя слуда йылын Быдмис ыджыд ниа пу... Йылыс кымӧр пӧвстын, вылын, Вужйыс — корсис пыдысь му. Некод эз вӧв сылысь вевтыр, Некод водзын кос эз син. Кызта сылӧн — куим сывтыр, Йывсӧ мортлӧн оз судз син! Увъяс — быттьӧ кӧртысь дорӧм, Ылӧ шевгӧдӧма сыв. Кырсьыс — чорыд сера дӧрӧм, Быттьӧ пасьтасьӧма ныв. Вӧлі тыдалӧ зэв ылӧ Сылӧн ёсьмӧм туган йыв, Юрсӧ кыпӧдӧма вылӧ, Быд пу вылын вӧлі вев. Аслыс сылы йывсянь тӧдчис: Ылі парма, ю-ёль визь... Шонді петіг, шонді лэччиг йывсьыс югӧр эз кус дыр. Пыжӧн ветлысь сійӧс тӧдліс, Тӧдліс кыйсьысь понъя морт; Урыс сылы уна шедліс, Лыйліс сэтысь сьӧла-тар. Кырсьяс костысь шонді гожйӧн Пычкис сылӧн зарни вый: Уна-сь сувтліс сійӧ гажйӧн Тыла ректысь коми ныв... Шувгис лыснас лэчыд вой тӧв, Мыськис арся кӧдзыд зэр... Некор эз и керсьыв койтов, — Аслас этшнас вӧлі сар. Некод сылысь эз тӧд арлыд, — Гашкӧ, во лыд тыртӧ сюрс... Туша сылӧн быдӧн воймӧм, Ройӧн тошсялӧма — дзор... Сідзи оліс-выліс, быдмис, Уна сулаліс морт нэм. Кыпыд сьӧлӧм йӧзлы сетліс, Тӧдны висьтавліс тшӧтш мем. Уна тӧв и гожӧм воліс, Уна-сь вежліс сійӧ лыс... Кузя сідзи ниа оліс, Кытчӧдз олӧмыс эз кус. Вылӧм сылӧн вӧлі кыпыд; Олӧм, вензьӧм — гажа, ён!.. Сідзи кулӧ быдся кыпӧд, Коді тӧдӧ ассьыс дон... Ӧтчыд сы весьт ӧшйис кымӧр, Ёна чардаліс гым-чард, Шувгис-муніс ыджыд тӧв ныр... Эз тай ковмы сылы чер. Вӧрыс тыри ыджыд зыкӧн: Вӧрлӧн тӧвкӧд пансис тыш. Ёна тышлайтчисны кыкӧн — Пуяс вольсасис, кыдз пыш. Тӧлыс пуяс ёна летіс, Увъяс лайкъялісны дыр; Гырысь вӧрсӧ уна чегис; Вӧр пу шойыс водіс тыр... Ниа ӧтнас ёна вензис, Вензис, кытчӧдз судзсис вын. Медбӧрти нӧ уси вынсьыс: Кыткӧ пытшсьыс ори сӧн. Ниа рутш-ратш шӧри чеги, Гора лыйис... шко-ов... Ылі вӧр керкаӧ кыліс, Кыдзи эштіс... — петіс лов. 1918.

<>

КЫЛАННЫД!..

Кӧні ті, сьӧлӧмъяс? Кӧнӧсь ті, кыпыдъяс? Шыасьӧй! Удж вылӧ петавлӧй! Висьтавлӧй-велӧдӧй! Сьылалӧй, гижӧй! Олӧмсӧ лӧсьӧдӧй Долыдӧс комилы — бурджыкӧс важсьыс! Чуксалӧй-пальӧдӧй, удж вылӧ кыпӧдӧй! Кыланныд? Эй!..

1919.

<>

ЭСЬКӦ

Ок, эськӧ! Гожӧмыс некор кӧ эз кольлы! Эськӧ шондіыс тӧлын кӧ тшӧтш шонтіс! Быд лун кӧ гажаа сьылісны кайяс! Да эськӧ некутшӧм шог кӧ эз вӧвлы!..

1919.

<>

• * *

Коді Гӧрд му понда олӧ? — Мунам, огӧ полӧ! Коді думнас война ёрӧ? — Мила дорӧ! Код эз килькув лёк во дырйи, Мӧдысь локтас йӧктігтырйи. Сьӧд удж бертысь, мувыв пиян! — Муыс миян! 1920.

<>

ТУВСОВ ВОЙ

Эзысь югыд, тувсов войясӧй! — Мыйла нӧ менам войясыс оз узьсьыны? Кӧдзыд войвыв, тувсов войясӧй! — Мыйла нӧ менам синъясӧй оз куньсьыны? Тувсов войясӧй! Дженьыд войясӧй! — Сӧмын ті весьт кузяӧсь! Шоныд войясӧй! Гажа войясӧй! — Тэрмасяд олыштнытӧ... Май тӧлысся войясӧй! Кыа куслытӧм войясӧй! Вӧт кодь войясӧй! — Майбырӧй ті, войясӧй!.. Кӧк горзӧм шыӧ ланьтысьӧй, Колипкай дзользьӧм шыӧ узьысьӧй, Ёдіюр садьмӧм шыӧ палялысьӧй, Кокньыд унмӧн, кывзысигтыр, Узьысьӧй тэ, войӧй! Войшӧр кад — лунъюгыдӧй, Тэӧй, войӧй!.. 1920

<>

ӦВВӦ

Пӧчӧ менӧ видзлывліс, Потан дорын сьывлывліс: «Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ». Пӧчӧ менӧ ланьтӧдӧ, Кыдз пу лайкан лайкӧдӧ: «Луйк-лайк. Луйки-лайк». Пӧчӧ сьылӧ нораа, Лайкан дзуртӧ гораа: «Дзурк-дзурк. Дзурки-дзурк». Зарни пиӧй, узь нин, узь! Сьӧлӧмшӧрӧй, узь нин, узь! «Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ». Шебрас кокӧн чужъяла, Ичӧт кекӧн шыблала. «Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ». Пӧчӧ бара тубыртас, Эшкын улӧ шебрӧдас. «Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ». Кодыр дугдас сьывны пӧч, Кута лӧвтны ачым тшӧтш: «Ӧв, ӧв-ӧв, ӧв». Пӧчӧ бара нин сьылӧ: «Вӧрын лэбалӧ сильӧ. Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ. Айыд муніс вӧравны, Сьӧла-урӧс лыйлыны. Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ. Зэв ӧд сійӧ ачыс зіль, Ваяс тэныд уна силь. Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ. Мамыд муніс турунла. Регыд локтас... Эн бӧрд, эн! Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ. Быдман — ыджыд лоан морт, Вылӧ лэбзян пӧтка борд!.. Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ...» Ачыд кутан вӧравны, Ручьяс, ошъяс кыявны. Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ!» Кузя тадзи сьылас пӧч, Кытчӧдз оз ланьт ачыс тшӧтш, «Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ». Ывла-н вой тӧв шутьлялӧ, Керка-н шоныд онялӧ. «Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ». Кага потан довъялӧ, Пӧчӧ сэні вугралӧ. «Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ», Тайӧ гижа тіянлы, Сьӧлӧмшӧр ныв-пиянлы, Уна олӧм во бӧрын Муса Коми му вылын. Гашкӧ, коркӧ сьылыштлад, Посни чой-вок ланьтӧдлад: «Ӧввӧ, ӧввӧ, ӧввӧ». Тайӧ сьыланкывъясас, Небыд, мича шыясас, Кылӧ вӧрлӧн шувгӧмыс, Коми йӧзлӧн олӧмыс, Важся тільсьӧм-мырсьӧмныс, Выльын гажсӧ перйӧмныс. 1920

<>

ДОРЧЧЫСЬЯС

Швачкӧны-дорӧны дорччысьяс... Вылісянь сьӧкыда кӧрт вылӧ усьӧны мӧлӧтъяс. Ыпкӧны-пӧльтӧны пушканъяс, — тырӧма ловныс, Ӧгыр моз доналӧ гӧрниын кӧрт, Лямалӧ, пыдзрасьӧ нӧш улын — гӧрд. Би зэрӧн сявкъялӧ гӧгӧрыс кинь, Зарниӧн мичаа киссьӧ. Кашкӧны-мудзӧны дорччысьяс... Дзожгысьӧ-войталӧ кӧрт вылӧ пӧсь. — Вачкыштлы!.. — горӧдлӧ ёртыслы дорччысь. — Ёнджыка, вокӧ! — шуыштлӧ мӧдыс. — Мед бур лоас гӧр! Пыді мед муркӧдас лукыртас мусӧ! Няньӧн мед тырталас войналысь гусӧ! Мед дорччыськӧд гӧрысь ӧтвылысь олас! Мед чарлакӧд мӧлӧт ӧтлаӧ кысяс! 1921

<>

КАЙЛА ВИДЗӦДЛА

Кайла видзӧдла аслам му вылӧ, — нимкодясьышта. Мый тон вайӧ мем аслам киподйӧй меным водзӧссӧ... Кутшӧм, майбырӧй, долыд видзӧдны ӧні синъяслы!.. Эн ӧд татшӧм вӧв тэӧй войдӧрсӧ вӧчны босьтчигас. Сьӧд вӧр шӧрысь ӧд тэнӧ перйи ме, ёна мырсьылі. Тшем сук пармаысь тэнӧ мезді ме, восьті шондіводз. Тэнӧ вӧчигӧн уна пӧсь кисьтлі кӧдзыд му вылас. Тэнӧ ректігӧн уна мыр бертлі, гырысь вужъяӧс. Топыд эжатӧ гӧрйӧн путкыльтлі бура унаысь. Кӧрта пиняӧн тэнӧ небзьӧдлі, ёна агсавлі... Ӧні, майбырӧй, мича шыльквидзан, сьӧлӧм гажӧдан! Зарни шепъяснад кышакылыштан, меным копрасян... Тэд ме бурсиа, муса муӧйлы, пыр тадз бур лоны. Тэнӧ вӧчысьлы, вежа удж нимлы, улӧ копыртча. 1921

<>

ПЫШКАЙ

Пышкай миян керка лӧскӧ Вӧчӧ пияныслы поз: Коркӧ кокас идзас кыскӧ, Коркӧ вайӧ вомас гӧн. Пышкай кӧсйӧ керка вӧчны! Оз и мудзлы. Уджыс тыр. Лунтыр ноксьӧмысь оз дугдыв, Ноксигмозыс сьылӧ пыр. Сёрӧн, шонді лэччӧм бӧрын, Коркӧ вӧлисьт ланьтлас кай, Луннас коньӧр ёна мудзис, — Лӧня олӧ тувсов вой. Мӧд лун бара, мыйӧн шонді Муртса петас асывводз, Пышкай бара сьывны пондас, Чильксӧ-йӧктӧ: «Чилик-чок». Долыд сьӧлӧм вылас сылӧн: Ас удж помысь кынӧм пӧт. Сійӧн гажаа и сьылӧ, Кӧть и сьӧкыд сылӧн удж. 1921

<>

МЕДБӦРЪЯ КЫМӦРТОР Пушкин ногӧн

Медбӧръя кымӧртор разалӧм кунӧрлӧн! Ӧтнадӧн тӧвзян тэ югаммӧм енэжті, Ӧтнад тэ сайӧдан шондісӧ вуджӧрӧн, Ӧтнад тэ жугыльтан нюмъялан ывласӧ! Енэжсӧ выльӧн на вевттьылін дзоньӧн, Чард биӧн пасьтала ӧзтылін гӧгӧр, Чорыда, шуштӧма сяркъялін гымӧн, Косьмалӧм му эжсӧ юкталін зэрӧн. Тырмас нин! Весась тась, кытчӧ тэд гажыд! (Кольӧма тэнад тай парсъялан кадыд.) Тырмидз нин кӧтасис зэр ваӧн муыс. Вӧр-пуыс пожъясис... Ӧшалӧ лысва; Гӧгӧр дзик лӧньӧма, — нюмъялӧ ывла... Ӧтнад тэ син вежан. Мун татысь, мун! 1921

<>

ТӦВСЯ ТУРӦБ ВОЙӦ (Пушкин серти)

Пемыд. Кӧдзыд. Лымйӧн тыртӧ. Ывла вылын ыджыд тӧв. Лымсӧ посводзьясӧ пыртӧ. Помся камгӧ ӧдзӧс пӧв. Оз и лӧньлы, тӧв пыр ӧддзӧ: Керка вылысь нетшкӧ тьӧс; Лымсӧ гартӧ, нуӧ водзӧ, Кисьтіс, кылӧ, чипас пес. Пукалам ми пӧчкӧд кыкӧн Паччӧр вылын шы ни тӧв. Гӧгӧр ывла тыри зыкӧн: Ёна шутьлялӧ вой тӧв. Пӧчӧ печкӧ... Чӧрсыс швыргӧ. Ме сэн вӧча сюмӧд доз. Керка вылын жбырган шаргӧ, Карта сайын шувгӧ коз. Пӧчӧс тӧвлӧн сьылӧм шыӧ Регыд босьтӧ вугыр-дзӧр, Коркӧ, недыр ов мысьт, кылӧ, Торскӧ-усьӧ кисьыс чӧрс... Сэсся, пӧчӧ лӧньӧм бӧрын, Кутас кажитчыны мем: Быттьӧ кылӧ сьылӧм, бӧрдӧм, Быттьӧ кодкӧ нявзӧ сэн. Син оз куньсьы. Дыр ме ола. — Оз нин кольлы тайӧ вой! Мем зэв гажтӧм... Ме зэв пола... — Пӧчӧ, шебрӧд менӧ вай! 1921

<>

Ок, эськӧ!

Ок, эськӧ, верми кӧ ставсӧ ме висьтавны, Мый менам сьӧлӧмын, юрын мый — пасъявны! Верми кӧ сійӧс ме вуджӧдны морт кывйӧн, — Эськӧ сэк дзоньнас жӧ курышті сывтырйӧн! Мукӧддыр сьыланкыв шыясыс Морӧсад тырыс дзик кылӧ, Зэвтчӧма везъясыд — став тушаыд сьылӧ, Ортсӧ сідз вӧзйысьӧ кывъясыс петны, Сьӧлӧмыд кутлас дзик шогысла потны... Ок, эськӧ, верми кӧ, Висьталі мӧд мортлы быдсяма юӧрсӧ, Тӧв шӧрын сетышті шонділысь югӧрсӧ, Вӧр-пулысь шувгӧмсӧ, шоръяслысь чольгӧмсӧ, Кайяслысь дзользьӧмсӧ вайӧді пельводзӧ. Быдсяма сикаса турунлысь дзоридзсӧ, Став ывлалысь мичлунсӧ вошті ме син водзӧ! Верми кӧ, быдтор жӧ: мортлӧн мый сьӧлӧмын, Мыйыс эм лов сайын, ывлаын, олӧмын, Шондіа-муа кост, став муыс пасьтала, — Быдлаті кытшовта, ставсӧ дзик казьтыла! Да, эськӧ, верми кӧ... Курыда олӧмъяс, шог йылысь висьталі, Синваӧн чужӧмсӧ мӧд мортлысь киськалі; Долыда, сьӧлӧмысь, здук дырйи сералі, Кыпыда выліті пӧтка моз лэбалі... Ок, эськӧ, верми кӧ, Ставсӧ жӧ сійӧ ме Гижӧдӧ сюркнялі-сюйи! Думыштчан. Босьтчан сідз пасйыштны, Гижны на кӧсъян-а — Ставыс тай разалӧ, кытчӧкӧ вошӧ... Оз сюр тай колана шуаныс! Оз тырмы сы вылӧ сёрниным миян! Оз судзсьы мортыдлӧн кывйыс. 1921

<>

ЧУЖАН МУЛЫ (Эскӧм том йӧзсянь Коми автономия воссигӧн)

Чужан му, мусаӧй миян! Донаӧй, сьӧлӧмным шӧрӧй! Мыйяс нӧ виччысян Ӧні тэ миянсянь? Олӧмтӧ панігӧн, Бипуртӧ пестігӧн? Мыйяс нӧ шыбитам Ӧзйӧдан биас? Мыйяс нӧ пуктам ми Ӧтласа уджас? Гашкӧ нӧ, сьӧлӧмным Томъяслӧн колӧ? Кӧртӧдтӧм вежӧрлӧн Лэбзьӧмыс вылӧ? Гашкӧ нӧ, миян тэд Мывкыдным бур? Ошкыштан кывъяс, Сьӧлӧмлӧн шыяс? Гашкӧ нӧ, этша на сійӧ тэд лоӧ?! (Буракӧ, сыысь тай унджык на колӧ!) Сьӧлӧмыд ӧтнассӧ, Тыдалӧ, этша!.. Вежӧрным том на, Абу на ён!.. Мывкыдыд ас кежас Оз на ло шань! Сьылӧм шы миян Муртса на кылӧ... Тэныд ми, чужан му, сетам Асьнымӧс дзоньнаным, ставнас! Сетам тыр сьӧлӧма Том дырся олӧм. Эмбуртӧ кыпӧдны, Морт нога олӧмтӧ вӧчны. Вирнымӧс, ловнымӧс сетам! Став выннымӧс сы вылӧ пуктам! Удж тэныд! Зільлун! Да миянлысь туж! 1921

<>

АРЪЯВЫВ

Гудрасьӧ тай, кымрасьӧ Мича енэжыс. Дзебсясьӧ нин, сайласьӧ Югыд шондіыс. Лӧньӧма тай, кушмӧма Гажа расъясыс, Бӧрддзӧма тай, бӧрддзӧма Гӧгӧр ывлаыс... Кольӧма тай, тыдалӧ, Шоныд гожӧмыд! Воӧма тай, воӧма Арся лунъясыс: Лун-лун зэрласьӧ, Войяс пемыдӧсь. 1921

<>

СЬЫВЛІС ГАЖА КОЛИПКАЙ

Сьывліс гажа колипкай... Мыйкӧ лӧнис. Тӧдліс сьӧлӧм долыдлун, Шог бӧр босьтіс. Мыйла, сьылысь сильӧӧй, Тэ бӧр лӧнин? Кысь тэ, сьӧлӧм, кӧвъялін Курыд шогсӧ? Помаліс тай сильӧӧс Кӧдзыд ар пом. Дзугис олӧм том зонлысь Йӧз кост вӧйпӧм. Лэбны эськӧ пӧткалы Лун саридзӧ! Пышйыны нӧ том мортлы Пемыд вӧрӧ! Саридзлӧн тай гыясыс Ёна ызгӧ. Вӧрын зверьяс олӧны Ёна лёкӧсь... 1921

<>

«НЕМАС-ДӦМАС» (Крылов басня серти)

Прокӧлӧн гырддзаӧдз дукӧсыс киссьӧма, Но сы понда Прокӧ эз зэв и шогсьы, — (Морт сійӧ тӧждысьтӧм вӧлі). Сунис-ем босьтіс, дӧмсьыны пуксис. Дӧмастор Прокӧлы ки улас нинӧм эз сюр. «Мыйӧн жӧ дӧмны?» Эз тай дыр миян морт кӧсйы: Весьт кузя вундаліс, тшӧтшӧдіс дукӧслысь сосъяс — дӧмасыд пырысь-пыр лои. Регыдӧн гырддзаыд дзоньмис. Бӧр лои дзонь и бур дукӧс, гӧтов, кӧть пасьтав. Сӧмын нӧ дженьдаммис неуна дукӧслӧн сосъяс: килутшыс тыдавны гырддзаӧдз кутіс... Мыйысь нӧ Прокӧлы шогыс?! Теш аслыс, оз бара маитчы: ветлӧдлӧ, гырддзавый весьт кузя соска, Прокӧлӧн дукӧсыс бур йӧзлы серам, коді оз видзӧдлы, сійӧ и нюмдӧ. Прокӧ нӧ шуӧ: «Ме пӧ ӧд абу на йӧй! Важ выйӧдз воштыны тайӧ мем абу на дыр (оз кӧ тадз кажитчы). Важ дорсьыс кузь лоӧны сосъясыд менам!» Вундаліс пӧлаяс, тшӧтшӧдіс бӧж дорсӧ: дзоньталіс торъяснас сосъяссӧ... Чунь йывті лоины медбӧрти сосъяс! Шпыннялӧ-ветлӧдлӧ — Прокӧлы долыд. Кӧть дукӧсыс лои дӧрӧмысь дженьыд, сы пыдди нӧ сосъясыс кузьӧсь! 1921

<>

ГӦРЫСЬ

Тулысын му кузя гӧръя морт ветлӧ, Долыдапырысь зэв вӧвсӧ сэк вӧтлӧ... Юр весьтас гӧрысьлӧн югъялӧ шонді, Выль лэптӧм му эжсӧ лӧсьыда шонтӧ. Орччӧн сэн сю ӧзим вежӧдӧ бура; Сынӧдыс чӧскыд зэв, рудзӧг нянь кӧра... Мича сэк видзӧдны гӧрысьлысь кӧдзӧм, Кыдзикӧн кӧйдыссӧ коялӧ мӧддзӧн. Нимкодь да гажа зэв гӧрысьлы овлӧ, Кӧйдысыс сылӧн кор му вылас ловзьӧ. Кыдз сэсся мӧдӧдчас шептавны кӧдза, Тусьясыс чорзьыны, банйыны ӧддзӧ. Сы бӧрти дзирдавны-шырскыны чарла, Му пасьта сярвидзны зарниа кольта... Медся на долыд, дерт, аръявыв сёрӧн, Сюӧн да идйӧн кор тырӧма сёрӧм. Ки-кок сэк уджъясысь мудзӧма ёна... Кутшӧм тэ, во помӧй, гӧрысьлы дона! 1922

<>

УСИ ТӦД ВЫЛӦ

Уси тӧд вылӧ Менам томдырӧй, Кодыр вӧлі ме Ар дас сизима. Кодыр сьӧлӧмӧй Гажъяс тӧдлывліс, Кодыр вир-яйӧй Ёна ворслывліс... Майбыр, том кадӧй, Менам сэкъяӧй! Югыд шондіӧй, Том олӧм гажӧй! Сё майбырӧй ті, Тувсов войясӧй! Шондібанӧй да-й Гажа войясӧй!.. Сё майбырӧй да-й Мӧдлапӧв сиктӧй, Сьӧлӧмшӧрӧй тэ, Медводдза мусӧй! Сё муса другӧй, Менам Коляӧй, Сэкся ветлысьӧй, Менам тшӧтшъяӧй! Рытъя войсяньыс Асъя шондіӧдз Тшӧтш тай ветлывлім, Ёна овлывлім. Вӧлі ветла ме Олангаж кузя. Нора сьывлывла, Мелі чуксасьла: «Шонді лэччис нин, Рӧмдӧ ывлаыс. Петав ме дінӧ, Менам сьӧлӧмшӧр». Муртса аддзыштан Сійӧс ныв пӧвстысь, Тӧдас пырысь-пыр Тэнад сьӧлӧмыд. Сё майбырӧй тэ, Тувсов том кадӧй, — Дзоридзалӧмӧй! Ӧмидз рӧмаӧй, Гӧрд оз кӧраӧй, Ытва пасьтаӧй Менам томдырӧй! Кытчӧ кольӧма? Кытчӧ мунӧма? — Ылӧ кольӧма! Абу вунӧма! Кӧн нӧ, мусаӧй, Менам нылукӧй? Кӧн тэ, аканьӧй, Сьӧлӧмшӧранӧй? (Абу силӧма Мекӧд овнысӧ... Верӧс сайӧ тай Важӧн мунӧмыд). 1922

<>

МЕНАМ КЫВЪЯСӦЙ

Менам кывъясӧй тайӧ — вир тусьяс; Менам гижӧдъяс — менам синваяс; Кыпыд сьӧлӧма олан дыръясӧ?!. Менам ставыс сэн — гижӧд-висьтъясас. Тайӧ кывъясас — войвыв дзоридзьяс, Кыла ачымӧс сійӧ шыяссьыс: Сьӧлӧм дойясӧс, мича муслунӧс, Небыд, нормана сьӧлӧм вӧрзьӧдӧс... Сідзи Морӧсад ставыс чукӧрмас, Мыйӧн пасйыштан, вӧлисьт личмунас. Кывзышт, лыддьысьӧй, чӧскыд кӧръяссӧ: Абу прӧста сідз найӧс лӧдӧма, Сэтчӧ пуктӧма мый меддонаыс. 1922

<>

СЬӦЛӦМӦЙ БӦРДӦ И СЬЫЛӦ

Сьӧлӧмӧй бӧрдӧ и сьылӧ, Виралӧ быдсяма ног: Том кадӧй лэбзьӧма ылӧ, Кольӧма пальӧдтӧм шог. Мый менам олӧмӧй тайӧ? Кутшӧм эм — ачым ог тӧд. Мый на пӧ водзысьсӧ вайӧ... Шогысла сэсся кӧть пӧд. Некор оз бурасьлы сьӧлӧм, Оз волыв колӧмлы пом, Оз бырлыв морӧсысь сьылӧм — Сьӧлӧмӧй пыр кольӧ том. Морӧсӧй тырӧма шогӧн, Пыкӧсыс некыдз оз письт. Вермис кӧ, лэччис жӧ шорӧн, — Синва тусь весиг оз пет!

<>

ЛЁК ТӦЛӦН МУӦДЗ

Лёк тӧлыс муӧдз синӧ пуяс, Зэв ёна ызгӧ Днепрлӧн ва... Ок, вылӧ-вылӧ качӧ гыыс, Веж быгйӧн ветлӧ сылӧн вал... А кельыд тӧлысь сійӧ кадӧ Шынь-гусьӧн шлывгис кымӧр пӧвст, Кыдз быттьӧ пыжа гы кост катӧ: Дзурс сунлас, вошлӧ — кыптӧ бӧр. Быд морт на сиктын вӧлі узьӧ, Эз чуксась петук асъя вой. Лёк шуштӧм кыліс буксӧм сюзьлӧн Да... нора дзуртіс ясень пу... 1922

<>

КАЛЯ (Бальмонт ногӧн)

Каля, со, рудіник каля Лэбалӧ жугыля горзіг Пыдӧстӧм саридз ва весьтын. Кодарсянь воӧма сійӧ? Мыйла сідз лябсьӧмыс нор, Пальӧдтӧм шогъясӧн тыр? Пом ни дор некӧн оз тыдав. Зумыштчӧм ӧшалӧ енэж. Гыясӧн йиа ва быгзьӧ. Шутьлялӧ вой тӧлыс лёка... Ырзӧмӧн бӧрдӧ сэн каля, Некытчӧ инасьтӧм каля, Йӧз муысь, ыліысь локтӧм. 1922

<>

ВОЙВЫЛӦ (Плещеев серти)

Тулысын пӧткаяс войвылӧ лэбисны, Лунвылысь, саридзысь чукӧрӧн мунісны... Пальма пу сулаліс, туганнас довъяліс, Жальпырысь на йылысь аслыс сідз мӧвпаліс: «Мый бара кыскӧ сідз найӧӧс войвылас? Мыйӧн оз кажитчы зарниа лунвылыс? Мый понда мунӧны татысь быд гожӧм Жугылин оланас, мый вылӧ гажйӧн?..» Зэв вылі енэжті бордаяс лэбисны, Сьӧлӧмсьыс долыда найӧ сідз горзісны: «Ылын сэн, войвылас, чужан му миян. Сэтчӧ ми чукӧрӧн гортаным лэбам!» 1922

<>

ТӦВ ПАНЫД (Языков «Пловец» серти)

Абу сибыд миян саридз, Оз ланьтлы, ызгӧ лун и вой, Паськыд йирлӧн джуджыд пыдӧс Уна мортлысь босьтіс лов. Повтӧг, вокъяс! Мунам ылӧ... Парус гезъяс зэвтӧ тӧв: Лэбзяс пыжным гыяс вылӧ Бордъя пӧтка, пӧтка моз. Юръяс весьтті швучкӧ кымӧр, Тӧвныр ӧддзӧ, гызьӧ ва, Ыджыд шыӧн локтӧ кунӧр... Вынкӧд вензям — мый лоас ло! Сюся, вокъяс! Гым-чард гымгас... Пузяс ва, веж лыбзяс быг; Вылӧ, гы вылӧ гы каяс, Восьтлас пыдӧс — джуджыд гу. Сэні водзын, саридз сайын, Майбыр гажа оланін: Оз и пемдыв енвевт вылын, Шондіа, оз шызьыв — лӧнь... Сэтшӧминас вермас воны Сӧмын ён сьӧлӧма йӧз... Чорзьӧй, вокъяс! Кутӧй ёна, Мед оз оръясь парус гез! Ар, 1922

<>

ТУВСОВЪЯ

Лӧсьыд, гажа зэв Ӧні му вылын. Долыд сьӧлӧмлы Овны тулысын!.. Сідзи мунан да, Сэсся сувтыштлан, Гажа ывланас Нимкодясьыштан. Кыдзи бузгӧны Тувсов шоръясыс, Кыдзи сьылӧны Лэблысь пӧткаяс, — Пельнад кывзыштан. Мунан-мунан да, Бара сувтыштлан. Кутшӧм видзьясыс Нюдза вежӧдӧ, Кыдзи вӧр пуыс Синтӧ гажӧдӧ. Эськӧ дугдывтӧг Пыр сідз видзӧдан, Чӧла ланьтӧмӧн Помтӧг кывзысян. Сідзи сулалан, Пыді лолалан: Кокньыд морӧслы, Кыпыд сьӧлӧмлы!.. 1922

<>

ГОЖСЯ ЛУНӦ

Шонді ёна пӧжӧ... Нюкыртчӧма кор. Ытшкӧм турун косьмӧ, Дзикӧдз ямӧ шор... Гож сайясӧ челядь Сайласьӧны пыр, Черияс моз гӧптын Сялькӧдчӧны дыр... Вӧр пу сайсянь кымӧр Кыптӧ быттьӧ тшын. Югнитчыліс чардби... Кылӧ ылын гым. 1922

<>

ГОЖӦМ ПОМ

Кисьмӧма, гӧрдӧдӧ вӧр дорын пелысь... Воӧма быдсяматор. Ыркыдӧн лолыштлӧ корсюрӧ тӧлыс, — ывлаысь кылӧ ассяма кӧр... Чукӧрмӧ бур йӧзлӧн ывла выв уджъяс: эштӧма турун, воӧма нянь. Видзӧдлан видз вылӧ — зорӧдыс кымын! Мӧдарӧ, ыб вылӧ — чумали сярвидзӧ тыр... Долыдмӧ сьӧлӧмыс уджалысь мортлӧн, личалӧ морӧссьыс шог; кокниджыкпырысь тэрмасьӧ эштӧдны ӧтитор, мӧдтор... Корсюрӧ зэрыштлӧ. Мыччысьлӧ гажаа шонді, зарниа югӧрнас ворслӧ... Мунан кӧ вӧр дорті, тшак дукӧн ӧвтыштас нырад. Быд пу кост чераньлӧн ӧшалӧ вез, бӧрсяньыд вӧтлысьӧ, быттьӧкӧ гез... Вижӧдӧ, кельдӧдӧ кыдз пу, ньӧжйӧник гылалӧ — шпалгысьӧ кор. Чим гӧрдӧн пӧртмасьӧ, тіралӧ пипу, быд лолыштӧм тӧвруысь шпаргысьӧ-вӧрӧ... Кокньыд да пельк сэк кадӧ овлӧ ветлыны вӧрӧд. Зумыда восьлалан векньыдик лэч туйӧд, лӧсьыда тушатӧ ыркйӧдлӧ тӧлӧн. 1922

<>

ЫВЛА ВЫВ (Ошкӧм-сьылӧм)

Ен югыд ывлаӧй! Морт вӧчтӧг артмӧмторйӧй! Пыдӧстӧм помтӧмӧй, дортӧмӧй, Некытчӧ, нинӧмӧ тӧртӧмӧй, Некутшӧм нимӧн шусьытӧмӧй! Ог куж ме тэ йылысь висьтавныс, Ог лысьт ме тэ йылысь шыавныс. Помтӧмӧй, дортӧмӧй, ывлаӧй! Мый нӧ ме кӧсъя сідз кернысӧ?! Кыдз нӧ ме кужа ыдждӧдлыныс? Кыдз нӧ ме лысьта артыштныыс? Мыйторкӧд верма орччаавныс? Кыдз нӧ ме лысьта тэнӧсӧ вӧрзьӧдны кывъяснас? — Ок тэ, морт кывйӧй-сёрниӧй! Ок тэ, коньӧрӧй мортӧй! Кывйӧн ӧмӧй нӧ кӧсъян тэ Висьтавны ен югыд ывлаыс йылысь?! Шы тӧлӧн ӧмӧй нӧ кӧсъян тэ сьывнысӧ сы йылысь? Сійӧ мичлун йылысь, сійӧ помтӧм олӧм йылысь, Сійӧ ыджда — мера йылысь? Кутшӧм кывъясӧн шыасян тэ йылысь? Кутшӧм рӧма серӧн мичӧдан-пасъян тэ йылысь? Кутшӧм шы тӧлӧн горӧдан сьывнысӧ Тэ йылысь, ен югыд ывлаӧй? Ог, ог лысьт ме, ичӧтиктор тэнад, Мувывса лов кутысь, шыасьны. Сӧмын нӧ шемӧсӧн коля тэ водзын сулалан Ме, тэнӧ аддзысь и кылысь, кывтӧм пемӧс моз.

• * *

Ӧтитор чорыда Дум вылӧ уси. Ӧтитор пыдӧ мен Сьӧлӧмӧ пуксис. Мед эськӧ пыр меным Мойдны да сьывны, Важ йылысь висьтавны Ас чужан мулысь. Пӧльяслысь олӧмсӧ, Вылӧмсӧ налысь Сьылӧмӧ пӧртны да Лӧсьӧдны мойдӧ. Висьтавны гижӧдӧн, Коми йӧз кывйӧн Нэм кежлӧ пасйыны, Гижӧдӧ сюйны. 1922

<>

ПОЭЗИЯ АРТМӦМ

«Ог тӧд, коді менӧ чужтліс, Коді быдтіс, вердіс-удіс, Сьывны-мойдны йӧзӧ лэдзліс... Гашкӧ, лӧзов чӧд тусь пиын Быдми меӧй вӧр туй дорын, Да ӧктіс кудъяс ветлысь-мунысь. Гашкӧ, вӧр ты пыдӧс ваыс Вӧлі меным потан пыдди, Чӧж-пӧткаыс ӧввӧ сьывліс. Гашкӧ, волі лӧня вӧрыс... Меным висьтъяс йӧлӧгаӧ Тӧлысь югӧр чукӧрталіс». 1923

<>

• * *

Кодлы ме висьтала шогӧс? Код водзын сьылышта-бӧрда? Кодлы нӧ норася-горза? Кодӧс нӧ сы вылӧ бӧръя? Коді нӧ? Абу тай некод. Тэ водзын сӧмын ме, муза, Висьтала ас кежся думъяс. Тэ сӧмын ӧтнад мем «гуза»!

<>

КАНТЕЛЕ ЛОӦМ ЙЫЛЫСЬ

Прӧста лӧжӧс шуӧ йӧзыс Менам чужӧм-лоӧм йылысь, Мый пӧ пӧрысь кужысь-тӧдысь Ыджыд вежӧр Вейнемейнен Босьтіс юрган кантелелы Сирлысь черлы сюрӧс пыдди, Везъяс пыдди вӧвлысь сісӧ. Абутӧмла сідзи вӧчис. Шогӧн йитліс сылысь торъяс, Курыд синва тусьяс кисьтіс — Нора кылан везйӧ гартліс... Сы вӧсна нӧ кантелеыд Шоча гажаторсӧ ворсӧ. Нора, жугыль сьылан шыӧн Сы пыр лэччӧ мортлӧн шогыс. 1923

<>

ТУВСОВ ВОЙЫН

Тувсов войясын ставыс кыпавлӧ, Гажа войясын ортсӧ вӧзйысьлӧ мортлӧн сьӧлӧмыс. Тувсов войясын ёна овлывла, Югыд войяссӧ этша узьлывла, дзоньнам ловзьывла... Тувсов войясын ставыс кыпалӧ, Югыд сӧдз войнас пырыс тыдалӧ. Тувсов войясӧй, Мыйла бара ті сэтшӧм дженьыдӧсь?! Кыдзи видзӧдлан тшӧтшыд вӧр вылас, Кыа югӧрӧн ӧзъян кымӧрас — Кыптас морӧсыд, вӧрзяс сьӧлӧмыд... 1923

<>

ЛОКТЫШТІС

Локтыштіс кытыськӧ кымӧртор, Локтыштіс — вӧр весьтын ӧшйис... Кӧсйыштіс зэрыштны, колантор, Шы ни тӧв зэрыштіс, кобис. Пӧльыштіс тӧврутор зэр сорыс, Ӧвтыштіс, усьыштіс, лӧнис. Мыссьыштіс-пожйыштчис вӧр-пуыс, Сӧстӧмӧсь лоины лысъяс. Пуксьыштіс, ӧшалӧ лысватор, Войталӧ ньӧжйӧник пуысь. Кокньыда лолыштіс пожӧм вӧр, Ышловзис, нюмсидзис, садьмис. Волыштіс кытыськӧ ме дінӧ муза, Волыштіс — ӧвтыштіс, муніс; Кольыштіс сьӧлӧмӧ, ог куж кыдз шуныс, Сэтшӧмӧс, меным мый муса. 1923

<>

ВЕЖ, ГАЖА ЛУН (Челядь гимн)

«Веж, гажа лун, том тувсов лун!» — Ми гора сьылам сідз: «Ми — быдмысь йӧз, ми — подув вӧр, Ми — водзӧ мунысь йӧз! Ми, гажа войтыр, посни йӧз, Бур пуктам асьным сад. И быдмас мед, мед лоӧ ён, Мед шедӧ сылы ӧд! Тэ, муса вӧр, веж лыска вӧр, Пыр ёнмы, быдмы, ов! И кутам ми тшӧтш быдмыны, Тшӧтш овны тэкӧд нэм. И сетам ми, мый вермас юр, Ас чужан мулы бур. Пыр сӧмын вӧчны колан удж, Пыр дорны сылысь шуд!.. Кор пӧрысьмам, сэк волам ми Тэ улӧ шойччигмоз... И казьтыштам том олӧм кад, Веж, гажа тувсов сад!» 1923

<>

ЙӦЗ МУЫН

Восьті ӧшиньӧс. Гажтӧмла лои зэв шог... Ӧшинь дорас ме гырддза выв лэччи... Меным паныдӧн ӧвтыштіс тувсовъя вой, Чӧскыд дзоридз кӧр чужӧмӧ вачкис... Кӧнкӧ гажа зэв сьыліс сэк дзоляник кай — Колип сьӧлӧмсьыс дугдывтӧг дзользис... Норми сьӧлӧмӧн, пытшкӧсӧй вӧрзис, Кутны эг вермы — синваӧн бӧрддзи...

• * *

Сідзи сьылӧмнас гажтӧмтчысь кайыс Менам горт йылысь думъяс сэк вайис. Сійӧ уськӧдіс син водзӧ мем: Лӧнь-лӧнь тувсов вой, льӧм дзоридз кӧр... Тадз жӧ кӧнкӧ войвылын ылын Войбыд колипкай льӧм кустын сьылӧ... 1923

<>

ШОНДІ ПЕТІГӦН, ОЛӦМ КУСІГӦН (Шонъянӧй Иона вокӧлы)

Ва дорын садьмӧма, кылӧ, Ёдіюр кольпалӧ-сьылӧ... Вижӧдӧ, пӧртмасьӧ-гыӧ, Кыа тай кыпӧдчӧ, кыа!.. Котӧртіс тэрыба тӧврутор, Лун йылысь юӧртор сетысь, Пожӧмын шувгыштіс, кыдз пу кор Шарӧдіс, — муніс. Вешйӧ нин рытывлань кымӧр, Пышйӧ нин вой зэрысь кунӧр. Шонділӧн югӧр нин му вылӧ усьӧ, — Став йӧзыс узьӧ на, узьӧ... Куим час. Чукӧстчис петук, Сикт вылын кылыштіс ылын. Шпаркнитіс гӧрд морӧс пинькай Ӧшинь дор матыник пуын. ............................

Лунвылын тыдалӧ Эжва, Югъялӧ лӧз вевъя эжъя... Вермасьӧ шондікӧд кыа, Енэжыс — зарниа-гыа. ...............................

Пальӧдышт юр садьӧс, асылӧй-чойӧй!.. Ну менсьым шогъясӧс, Эжваӧй-юӧй! 1923 24/VII Пӧддельнӧй санаторий.

<>

ДУБИНУШКА

Уна кывлывлі ме сьыланкывъяслысь ног, Мыйтӧм нюмыс и шогыс сэн кылӧ!.. Медся ёнасӧ нӧ мӧрччис сьӧлӧмӧ мем Ӧти сьыланкыв уджалысь йӧзлӧн: «Эк, дубинушка, ухнем! Эк, зелёная, сама пойдет! Подёрнем, подёрнем, Да ухнем!» Водзысь-водзӧ сідз дыр, вояс колины пыр, Чужан му вылын унатор вежсис: Плеть да зор — омӧльтор — ылӧ шыбитіс йӧз, Важ кӧлуйтӧ кӧрт машина вежис. Ок, машинаыд тай кокньыд! Кӧрта кӧлуйыд тай лӧсьыд. Ачыс мунӧ, ачыс мунӧ... Кыдз лэдзан!.. Миян царь эз вӧв йӧй, сійӧ купечладор, Лои купечыд сылы ён пыкӧд. А роч мужиклы мый — ачыс машинатор, Сійӧс йирӧмӧн йирӧ ас мортыс. Ок, машинаыд тай вӧлӧм сьӧкыд! Деньга кӧртыд бӧр дорис: Пикӧ воштіс, пикӧ воштіс Купечыд. Энлы, виччысьлы тэ, миян вир юысь царь! Ми ог кутӧй терпитны сідз водзӧ: Ловзяс уджалысь йӧз, повзяс лёк кырныш став, Вирӧн мынтыны кутас тэд водзӧс. Ок, дубинасӧ кӧ кутны кутас, Юр весьтад кӧ лэптас! Да кыдз ӧддзас, кыдз ӧддзас, Да — лэдзас! 1923

<>

АР

Кӧдзыд нин... Му эжсӧ камгӧма, Кӧрт кодь — дзик кын. Улӧник кымӧръяс ӧшйӧма. Рудіник пуксьӧма лун. Йи зэрӧн лолалӧ Вой саридз, Коллялӧ лунвылӧ гожӧм. Ю кузя кылалӧ наридз, — Пемдӧма, ваыс зэв гажтӧм. Лэбзьӧны медбӧръя пӧткаяс, Горзӧмныс налӧн зэв нор. Юсьяслӧн вылісянь клуксӧмныс Кылыштӧ ылісянь тшук. На бӧрвыв енэжсянь ньӧжйӧник Чӧлалӧ медводдза лым. 1924

<>

• * *

Кисьтӧ кельыд югӧр Эзысь тӧлысь джын. Керка сайӧ вуджӧр Усьӧ, быттьӧ тшын. Тӧлысь улын вӧрзьӧ Лӧзовъеджыд лым. Быд сикаснас ворсӧ Югыд зарни кинь. 1924

<>

• * *

Вылісянь лым вылӧ дзоргисны кодзувъяс — дзирыдӧсь, кӧдзыдӧсь зэв...

<>

УР КЫЙИГӦН

Войся пемыд вешйӧ водзӧ, Лӧзӧдӧ сьӧд вӧр; Вӧр-пу тӧдчӧ, — лыйны позьӧ. Кыа югӧр гӧрд. Керка дорсянь лэч туй кузя Мӧдам гажа понкӧд. Кокъяс улын ратшкӧ резюв, Вольдъя вывті кыпыд. Регыд син вылысь и воши Пуяс пӧвстӧ понйӧй, — Иса туйыд сылы сюри (Виччысь ӧні, урӧй!) Здук-мӧд коли. Кутіс кывны Вӧр пасьтаыс увтӧм, Ӧдйӧ чепӧсйи ме мунны Веськыд туйӧд, вомӧн. Вои. Чатӧртчӧма коз пу вылӧ; Зэв сьӧлӧмсьыс увтӧ. Урыс некӧн оз и тыдав. «Он-ӧ увт тэ ройӧ?» «Часлы», — шуа понлы, — «Эм абу тан, тӧдам». Сэсся чер тышкӧн ме клёнги Судзмӧнвыйӧ пуад. Тыштӧм шыыд урлы ёнтіс, Пучер * бердысь петіс, Шур-шар кайис туган йылас, Ӧдва судзӧ синмыд. Ворсӧ-эльтчӧ, бӧжнас легӧ, — Увтчӧмлы оз эскы. «Войтӧл» сэні: «ув!» да «ув!..» Ме тай урӧс лыйи — «шку-ув!..» Пон шы лӧнис. Урыд эз ло... Лысъяс пӧвстті лэччис. (Пожӧм-козйӧ оз нин кайлы, Пуысь пуӧ чеччы). Сэсся лаз нопйӧ ме урӧс Тубыртӧмӧн сюйи. Асьным понкӧд водзӧ мӧдім Мӧдлысь корсьны туйсӧ. Сідзи лунтыр понкӧд ветлам, Чӧс туй гӧгӧр кыйсям. Коркӧ рытладорыс локтам Вӧлисьт керка дорлань. Рытын, шоныд гор би дорын, Урлысь кучик кулян. Кыкӧн понкӧд, муса другкӧд, Сёрнитан да ноксян. 1924

<>

ТӦВЛАНЬӦ

Расъяс дзик нин пасьтӧм коли, киссис кыдзлӧн кор... Регыд, регыд мӧдас усьны еджыд килля кор. Вевттяс гӧгӧр шобді пызьӧн видзьяс, муяс, вӧр. Дорас юяс клянча поскӧн, камгас-кынтас шор. Лысӧм рака борд кодь лои увтас вылын оль, Лы-сьӧм сюрӧс сӧмын коли. Ланьтіс Борган ёль... Ылі вӧртас вежӧс кизьӧр, быттьӧ чышъян сыр. Сынӧд тӧлыс лои чизыр — чаткыркерӧ ныр. Гӧгыль вежсис кыдз пу доддьӧн, телега оз тюр. Челядь петіс лямпа-даддьӧн, гӧгыль оз нин дзурт. Мустӧм лои кучик кӧмкот, посводз улӧ — брызь! Кӧмав, пиӧ, ӧні кокад тюни вылӧ лызь! 1925

<>

РЫТ-АСЫВ КЫЛӦМ

Долыд асылын водзджык садьмыны... Лӧсьыд лун сьӧмӧс зільны уджавны... Чӧскыд рытъясын лӧня шойччыны. Садя вежӧрыд олӧ асылын. Сӧдза мӧвпалӧ юрыд лунъюгыд. Ворсӧ нораа сьӧлӧм рытъясын. (Асыв уджалӧ мортлӧн вежӧрджык. Рытын кывзалӧ сылӧн сьӧлӧмджык). 1925

<>

ШОНДІБАНӦЙ ИНӦЙ

Шондібанӧй, оланінӧй, Муса Украинаӧй! Кыдз нин бара ӧні, тэӧй, Метӧм дырйи олан? Меным пыр на, коркӧ бӧрын, Син водзӧ тэ волан, Аслад лӧня-небыд гажнад Пель водзын тэ кылан. Колипкайкӧд вишня садйын Муслун кӧнкӧ сьылан; Маа кӧра сынӧд тӧлӧн Пӧлялан да пушкан... Кӧні тэӧй, Оксанаӧй, Муса мелі нылӧй? Сіма чужӧм, сьӧд синтаскӧй, Орӧсіник синмӧй?.. * Шондібанӧй, оланінӧй, Муса Украинаӧй! Коркӧ бара лолӧ оз нин Аддзывны мем тэнӧ? 1925

<>

эн кӧсйы лоны

Эн кӧсйы, вокӧй, тэ поэтӧн некор лоны. Он кӧ кӧсйы позтӧм кӧкӧн нэмтӧ овны... Кодлы сиис сыӧн лоны, сійӧ — коньӧр морт: Оз тӧд аслыс инсӧ шоныд — ӧтка, ӧтка орт... Лунсӧ сійӧ олӧ вӧтӧн, войсӧ — пукӧ дыр; Ставыс муса, ачыс — ӧткӧн, ӧткӧн олӧ пыр... ________

Сьӧлӧм сылӧн сотчӧ-потлӧ, колӧмыс — дзик тшыг. Сӧмын сійӧ аснас пӧтлӧ, кодыр олӧ «дыр»... Ёна лоӧ сьӧлӧм дойдны, бурмысь некор оз; Ытва ваӧн Сійӧ ойдлӧ, косьмӧ — шорӧн моз. Лоӧ сылы уна кывны, сетны — этша зэв; Оз и сяммыв серсӧ кыны, — панасыс зэв кузь!.. Панас ыджыд, кыан — этша, оз судз сэтчӧ сер: Кӧсъян шуны «чорыд, зумыд», тэнад лоӧ нэр. Сідзи олӧ, — асьсӧ косьтӧ, некор кӧть оз узь: Шӧртсӧ каттьӧ, каттьӧ, каттьӧ... Панас — ойя кузь! 1925

<>

МАЙБЫР МАЙ

Войвыв пышйис турӧб тӧлӧн пӧрысь Февраль-пӧч; бырзис-лёксис, нымӧн лымнас лёкысла эз пӧд. Сы бӧр вӧтчис ропкигтырйи Ӧгра Марпа — Март, бӧрсьыс туйсӧ ассьыс каттис, мед оз вӧтчы морт. Ляшкис-муніс сьӧкыд нопйӧн жугыль Апрель-дядь, нуис сьӧрсьыс пельпом вылас тӧвся лямпа, дадь... Тӧлыд коли. Олӧм вежсьӧ: кывсьӧ Майбыр Май... Локтіс збоя ытва вывті Комсомолзон Май; вайис сьӧрсьыс йӧзлы тулыс — гож да югыд вой. Бӧрсьыс локтӧ турун нӧбйӧн Июнь — выль ань шань. Тайӧ тэнад лоӧ пӧлыд — Комсомолныв Юнь. Сыкӧд кыкнад мусӧ шонтад — воас вотӧс, нянь. Быдтор лоас, сӧмын дасьты ӧтув тасьті-пань. 1926

<>

«ПАТЕРЩИКЪЯС»

Ягын, менам керка дорын патерщикъяс эмӧсь: сьӧд кыр — дӧвеч, пеган катша, сэсся пышкай гозъя... Кыр — пыр дорччӧ, нырнас колскӧ — пучӧйясӧс корсьӧ. Катша китшкӧ, удж оз тӧдлы, вечмасьӧ да вӧйпсьӧ. Пышкай гозъя, быттьӧ кизьяс лэбалӧны — гизь-гизь... Эм на ещӧ ӧти олысь, сӧмын сійӧ ёна полысь, весиг некор он и аддзыв асьсӧ синмӧн — вӧй. Сӧмын асыв, выль лым вылын, сылӧн кок туй керка гӧгӧр — табъя сера вӧнь... Олан дырйыс муса гӧстьлӧн, тыдалӧ тай, вой. 1926

<>

ВОЙВЫВ СТРАДНА

Саридз дор. Гожӧм. Лун сьӧмӧс шонді Лӧдсалӧ пачысь моз, Коялӧ-ӧвтӧ... Донӧдӧ лыасӧ, Пӧсьӧдӧ васӧ; Чишкалӧ-сотӧ Степ вылысь турунсӧ... Шондіӧй! Нинӧм нин тэд Кернысӧ тан. Весьшӧрӧ ассьыд тэ вынтӧ Му вылас, ва вылас лэдзан. Турунъяс, няньяс важӧн тан эштӧма. Вотӧсъяс кисьмӧма, быдтор нин воӧма... Шондіӧй! Ветлы тэ вай войвылӧ. Енэжас вылӧджык кай! Сэтӧні колан тэ зэв. Моресянь ымралӧ-вайӧ тӧвруӧн улиса турунлысь кӧр, — кыдзи тай нюдз вӧвдӧм асывводз видз вылын пӧжсьӧ... Турун кӧр казьтыштіс мем Мӧд гожӧм — войвылысь, ылысь. Сюрс верстъяс сайӧдз нӧбӧдіс думӧс... Аддза ме, син водзӧ сувтӧ: кӧнікӧ зэв ылын тасянь войвылын, Комиын, Мунӧ сэн «страдна». Тӧда, кыдз мырсьӧ сэн, весиг кызь часа уджалан луныс оз судзсьы йӧзыслы ӧні. Водз асыв — сёр рытӧдз ытшкӧны, куртӧны, чӧвтӧны... Тӧв кежлӧ вӧчӧны, заптӧны турун. Кыдзикӧн асылын люзьгӧны-мунӧны подӧн и, вӧлӧн и, пыжӧн, — котӧрӧн тэрмасигтыр... Ывлаыс нюмъялӧ, Ывлаыс сьылӧ. Сулалӧ вӧр-пуыс, Шы ни тӧв кывзӧ. Сьылӧны лэбачьяс Быдсяма пӧлӧсыс. Чирзӧны чиркъяс сэн — Сьылӧны шуднысла... Оз аддзы, оз кыв Страдуйтысь тіянӧс! Оз эшты тэкӧд тай, Майбырӧй гожӧмӧй, Гажлунтӧ юкныс. 1926

<>

• * *

Кодӧскӧ аддза кӧ ылысь, — Томиник аньӧс — шань нылӧс, Кыла кӧ нылуклысь сьылӧм, Вӧрзьыштӧ менам сэк сьӧлӧм... Ола ме сӧмын сы мусӧн, Код сійӧ — ог висьтав мӧдлы, Сьӧлӧмын видза пыр гусьӧн, Мед весиг некод оз тӧдлы...

<>

19-ӧд ВО («Ыджыд висьт» гижӧдлы бурсиӧм)

Бара тэ сувтін мем син водзӧ, Сюрс ӧкмыссё дас ӧкмыс воӧй! — Кенясьӧм дойясыс сьӧлӧмлӧн, Джуджыд да вируля дойясыс Морӧсысь воссисны бӧр... Локтӧны син водзӧ вуджӧръяс Ӧтвылысь вермасьысь-тышлайтчысь Вундывтӧм ёртъяслӧн ортъяс... Уна нин на пӧвстысь эз лоны: Усины, куліны, бырины, Аддзывтӧг мездлуна олӧмсӧ, Мый вӧсна пуктісны ловнысӧ... Сӧмын нӧ ортъясыс налӧн Миян пӧвст лэбалӧ ловъя; Лэбалӧ — ызйӧдӧ, водзӧ пыр кӧсйӧдӧ, Нӧшта на ыджыдджык удж вылӧ кесйӧдӧ...

<>

ПОЕЗД

Шпалъяс синсьӧ, шпалъяс дзуртӧ, Рельсъяс водзысь-водзӧ югдӧ. Поезд мунӧ, мунӧ, мунӧ... Тшынӧн пуркйӧ, горзӧ-увгӧ; Тӧвсӧ гартӧ, тӧвсӧ дзугӧ, Пеляд сьылӧ, сьылӧ, сьылӧ; Эй, ті! Код сэн, ылын-матын? Код эм? Кылад, мувыв пиян! Кӧртсӧ дорӧй, сьӧлӧм ёнтӧй, Гажа туйсӧ, паськыд туйсӧ... Водзӧ видзӧд, эн тэ личӧд. Олӧм вылӧ гажа видзӧд. Вӧрті, ыбті, видзьяс вывті Мунам водзӧ, ӧдйӧ вывті Туйлӧн помыс матын, матын... Кольӧ бӧрӧ лунъяс, войяс, Матын станциялӧн бияс. Эй, ті! Кылад? Вӧчӧй асьныд Олан ногсӧ ӧтув ставныд, Вылӧ лэбзьӧй, сьӧлӧм ӧзтӧй, Мӧда-мӧдлысь вежӧр восьтӧй. Энӧ улӧ ӧшӧй юр, — Олан дырйыс ӧні бур!.. Ставным туйын — кӧрт вӧв вылын. Кӧрт вӧв вылын, гӧрд звӧн шыӧ Гӧнеч мунам — бусъям тшынӧн. Ставным — шпалъяс, винтъяс, рельсъяс... Ставнас лоам сійӧ ми. Ставным, ставным ӧтув ми!

<>

ВАЖ ОЛӦМ КОЛЛЬӦДӦМ (Шондібанӧй моз)

Коми сьылан ногъясӧй дай Сиршог песан кывъясӧй... Сиршог песан кывъясӧй дай Нюркйӧдлана горзӧмӧй... Кылан тэнӧ жугыльӧс дай Сьӧлӧм вужйыд гӧрддзасяс. Сьӧлӧм вужйыд гӧрддзасяс дай Синваыд тай доршасяс. Висер-Лӧкчим вожъясӧй дай Жугыль коми гажъясӧй. Пелысь шома олӧмӧй дай Курбыш курыд вылӧмӧй... Паськыдӧсь тай юясыс дай Помтӧмӧсь тай вӧръясыс. Помтӧмӧсь тай вӧръясыс дай Векньыд вӧлі ордымыс... Пемыд жугыль олӧмӧй дай Кузь мыр олӧм бертӧмӧй... Сюмӧд вылӧ гижӧмӧй дай Ыжпасӧн пасйысьӧмӧй... Важ сир курыд олӧмӧй дай Кытчӧ нӧ пӧ кольӧма... Ылӧ пӧ тай кольӧма дай Ытва ваӧн нуӧма... Ытва ваӧн нуӧма дай Саридз ваӧн ойдӧма. Медым жӧ и кольӧма дай Му пырыс мед мунӧма! 1928

<>

МАЙ ТӦЛЫСЬ ВОДДЗА ЛУН

Мый талун йӧзыс шызьӧма Быд карын, грездын, сиктъясын? Мый му пасьтала ӧтпырйӧн Гаж, сьылӧм, горзӧм кыптӧма? Мый быдла-н йӧзыс новлӧдлӧ Гӧрд ӧти рӧма флаг? Код вермис йӧзсӧ ӧтлаӧ Став му пасьтасьыс ывлаӧ Тшӧтш петкӧднысӧ, — код? Код шуис сэсся йӧзыслы, Мед ӧти пӧлӧс дӧрапас Тӧв пожъяліс лунтыр? Быд карын, грездын, сиктъясын, Быд муын, уна кыв вылын Сюрс ногӧн ызгӧ йӧз: Кӧн гажӧдчӧны, сьылӧны, Кӧн сьӧлӧмысь зэв висьталӧ Сюрс йӧзлы ӧти морт. Быд сьыланын, быд сёрниын, Быд горзӧмын, быд гижӧдын — Быдлаын ӧтитор: «Став уджалысьяс, ӧтувтчӧй, Тшыг коньӧр йӧзӧй, кыпӧдчӧй!»

<>

«ЫТВА» (Экспромтӧн)

«Ытва» — абу прӧстӧ ва. «Ытва» — биа ва! «Ытва» — битва! Олӧм — ытва, Олӧм — битва, битва — чорыд кось! Олӧм — визув косьт! А газет... — бритва: вундӧ, — кодлысь «чирӧй», кодлысь «мыль». (Пузис вирӧй... тайӧ — збыль.) Сідзжӧ — вуштӧ «няйт», и кодлӧн «чуньыс квайт»... 1931

<>

ПЕРЕКОП

С-со — Перекоп. Гӧгӧр — вевся окоп. А сы сайын — Крым, гӧрааин. А водзынджык — пыдӧстӧм море — гыалӧ-ызгӧ, мездлуна олӧмсӧ сьылӧ. Но мореыс тайӧ абу на тэнад. И Крымыс на — абу. А тэ водзын нюжвидзӧ-куйлӧ сизим вевся окоп, крепость Перекоп. Гӧгӧрыс жервидзӧ пушкаяс, а тӧлыссӧ эралӧ орудие вомас. Тӧлӧй тэ, тӧлӧй! Мед эськӧ лэблін тэ саридзьяс саяс, сьылыштін сэтчӧс тӧвъяслы вояс, сьыланкыв Октябрлысь збойяс.

<>

ТОМ ЁРТЛЫ

Пу! Пу! Сотчы, ломзьы, оняв! Дзулькйӧн пу! Весь эн довъяв. Эн асьтӧ донъяв, а донӧд, сот! Пӧимӧдз дзик сот, мед эз коль чуса сэрапом. Олӧм пузьӧд! Эн «шыдсӧ» шузьӧд, — шоммас весь, да дась пӧсь вывсьыс клемйы-паняв, сёй! Мед сола, переча кӧ, курыд — пыдӧсӧдзыс курав! Выль кӧйдыс петас, — шондіӧн моз пӧляв, шонт. Лёк ёгсӧ пӧжар биӧн сот! И пыр тэ быдмы, сод! 1932

<>

ПОСВЯЩЕНИЕ (Ӧльӧк Ӧньӧлы и став менам ёртъяслы)

«...Во дни печали и сомнений...» Кор килякувлӧ дзикӧдз лов, Кор киӧ нинӧм мем оз пыр, Кор ставыс мустӧм, Мыйяс тэ он кер. И олан мирас пинь курччӧм вомӧн, ыштӧ немӧй... И чайтлан кор, Мый некытчӧ оз ин — (Кӧть ещӧ пальӧд ун И мыйетш тэ эн вись), Став тэнад юр вем, Сьӧлӧм сотӧм — весь... Кор содтӧд кылан: «Ӧд тайӧ абу на пӧ нянь...» «Кутшӧм удж! — Оз мустӧ зырт», «Оз сювтчы гырк...» «Оз коскад сюй...» «Он няйтын уй...» «Киыд перӧнад оз гаддяв...» «Кок сӧнъясыд оз оръясь...» Ок, сэк Тӧд вылӧ мем усьлӧ, Мый кӧнкӧ эмӧсь Водзын мунысь мортъяс, Поэтӧс гӧгӧрвоысь ёртъяс... И на пӧвстын Медбурыс — тэ! — Сэк бара ловъя ме!

<>

ОЛАН ДА ВЫЛАН, СӦВЕТ КОМИ МУ! Олан да вылан, Сӧвет Коми муӧй! Привет тэныд месянь Да бур видза юӧр. Кыдзикӧн мунан тэ выльлань... Тэ водзын копырта юрӧс... Бара ме петі Ылі туйӧ, Ӧні со муна Коми муӧд Гажаа шондіа лунӧ. (Поводдя бергӧдчӧ арлань, а туй — Сыктывкарлань).

• *

Зарниа, гажа Пукалӧ лун, — Зумыдик яран тӧв Войвывсянь пӧльтӧ. Пыдӧстӧм лӧз-лӧз Енэж... Но... нолтӧ: Улӧ юр сунӧма Эжва ю шӧрӧ аэропланлӧн Пӧтка вуджӧр... Увтасысь увтасӧ, — Вевтасысь вевтасӧ, — Видзьяс вывті, Ыб муяс пӧлӧн Мунам ми Колхозса вӧлӧн. Нуӧдӧ менӧ Выль Коми муӧд Выль петӧм морт — Комсомол ёрт: Чӧдъя расъясті, Ялаа ягъясті, Бокшаті, тшӧтшкӧсті... Чой йывсянь чой йылӧ — Качӧдлӧ вылӧ телегаӧн.. — Кодӧс нӧ кытчӧ тэ нуан? — Ставсоюз гижысьяс Съезд вылӧ Делегатӧс! — Видзис повозник воча. — О! — шензьыштіс-сулаліс юалысь. — О! — долыда горӧдіс нуысь. Зарниа, гажа пукалӧ лун. Шувгӧны пуяс, Копрасьӧны Идъяс да сюяс. Ыджыд нимкодьӧн радлӧ Морӧсын сьӧлӧм — Воӧма урожай — во!.. Ю кузя вочасӧн Кывтӧ и кывтӧ Ас уджсӧ керӧ, Унаысь уна экспортнӧй вӧр. (Ӧтвылысь уджалӧ чарла да чер). Тракт кузя котралӧ автомобиль, Вӧр пу йыв лэбалӧ аэроплан. Колхозса му вылын Оз чирк моз сьылӧ, Краситӧм выль на Шырана машина. Олан да вылан, Коми уджалысь йӧз! — Колхозник ёрт, И тэ, ӧтка олысь, — Честнӧй уджалысь морт. Олан да вылан, Сӧвет Коми муӧй! Оланныд-выланныд, пуяс, Оланныд-выланныд, муяс, Оланныд-выланныд, юяс — Эжва, Сыктыв и мукӧд... Бисерӧн Лӧсталысь Висер! Олан Став выль вӧчӧмторъяснас! Олан, вӧр лэдзысь, Кыйсьысь и гӧрысь. (Оланныд, том йӧз и пӧрысь! Быдманныд-вежсянныд ті...) Тіянлысь шуднытӧ-уджнытӧ Мунам да мирыслы висьталам ми.

Помӧсдін — Москва.

<>

ЮКМӦСӦ («1919-ӧд» нима поэмаысь чуктӧд)

...Лолӧй, Пукышт мекӧд тавой! Сьӧлӧмӧй, Кутышт лолӧс! — Казьтыштам, мый лолі Тайӧ лун-войӧ Дас ӧкмысӧд воӧ (Поэмаӧ пыртас кывъяс). Пыдӧ кынмис му, Кыза йизис ю... Юкмӧс, Кытчӧ Некутшӧм чер пу Оз судз! Пыридз... Жугласьӧ вирӧдз Йи дорӧ чунь рӧч... Лэччӧдіс «ваӧн!» Белӧй конвой Кӧдзыд кын кумысь Морт дас вита чукӧр .. (Эз вӧв енэжын чукыр — Сулаліс дон Кодзула вой...) — Кералӧй йӧрдан, — Горӧдіс полкан. — Татчӧ ми тіянӧс, Гӧрдъясӧс, йӧртам!.. Чездалӧ, печласьӧ сынӧд... Пезьдалӧ пищаль затвор... Жугласьӧ вирӧдз Йи дорӧ чунь рӧч... Воссис «ыызз»! Пемыд йи вор... Полканлӧн став Пасьтӧм войтырӧс Штык йылӧн чуняліг Ры дорӧ зырӧ... Эз сетчы пежавны асьсӧ Ёсь йыла кӧртӧн Славнӧй ёрт Петыр Степан: Эз горӧд «ой»! Вӧзйис сьӧлӧмсьыс сӧмын Ёрччыштіс... «на, босьтӧй!..» Да медвойдӧр Суныштіс ваӧ... (Эз кыв и челядьлӧн, Гӧтырлӧн «ой» Тӧдліс тай сӧмын Январса кодзула вой.)

1936.

<>

• * *

Прӧщай да видза ов, Муса чужанін менам! Прӧщай, древньӧй Рим моз Сизим мыльк вылын Сулалысь Помӧсдін сиктӧй. Прӧщай, Помӧс бок, Джуджыд мельнича гӧра, Кӧн менам мунігӧн Сулаліс важ вичко Копыртӧм юра... Прӧщай, гажа Ягвыв, Но видза ов ме бӧрын Сэтӧні олӧм. Оз нин сӧмын видза ов Ӧтнас ниа пу Менам ӧшинь ув йӧрын. Кольӧм во лёк тӧлӧн Пӧрӧма вужнас. Прӧщай, Ыбдор грезд И Вадорвыв, Яггорув. Прӧщайтлӧй ӧні кежлӧ ставныд — Став йӧзыс, быд мусаинъяс: Видзьяс, юяс, ыбъяс, Вӧръяс и ваяс. Прӧщайтлӧй сэтчӧдз, Коркӧ ӧд нюмсидзлас жӧ Судьбаӧй менам Да бӧр на тіян дінӧ Менӧ лэбӧдас-ваяс.

1939 вося май 15 лун.

<>

МУ ВЕЖАНДЫР поэма

Уна морт нэм кежлӧ на кольӧ казьтывлантор Миян олана нэм... Куим во чӧж гымгис-муніс ёрӧм война... Земля-муыс адӧ пӧри, — лои шойна. Уна морт лов сійӧ нуис мыжтӧм йӧзлысь. Уна миллион кулі, уси поле вылын. Уна доймысь, китӧм-коктӧм локтіс гортлань... Кымын дӧва, ныв-пи коли батьтӧг бӧрдан...

• * *

Куим во чӧж сідзи муніс царскӧй бойня. Уна эмбур тшынйыв лэптіс йӧзлысь чӧжӧм. Уна вир-яй сёйис-юис буржуй шайка... (Будь ті проклят, кырныш чукӧр, му нэм кежлас!) Ог тӧд кытчӧдз сідзи муніс олӧм адыс, эз кӧ Октябрь лок да дорйы сьӧд удж йӧзӧс. Со тай чужи, петіс-локтіс выль морт — большевик. Локтіс, сувтіс, гора шуис: «Коді Гӧрд му понда олӧ, — Мунам, огӧ полӧ! Коді война думнас ёрӧ — мила дорӧ!..» «Став му вывсьыс пролетарийяс, ӧтувтчалӧй!» «Сьӧд удж бертысь, му выв пиян, — муыс миян!..» Сідзи шуис. Кӧсйис — вӧчис! Важ мир пусь-пась керис-вӧчис, — кыз буржуйлысь «сювсӧ лэдзис»... Важлысь лӧпсӧ тылаӧс моз ректіс, кӧрт плуг-гӧрйӧн пыді-гӧрис — кӧдзис кӧйдыс выль. Важ властьладор олысь енмысь дзикӧдз чӧвтчис. Сы пыддисӧ лозунг лэптіс: «Коді уджтӧг олӧ-вылӧ, мед сійӧ оз сёй!» «Царствуйтас мед му шар вылас медся ыджыд вежаторйыс — удж!» Сідзи уна джаггӧрӧда кӧртӧд Октябрь разис. Посни нима олысь йӧзӧс увтыртӧмысь бертіс...

• * *

Но гундыр чукӧр, буржуй котыр дзикӧдз эз на кув. Кыдз тай пежгаг беддьӧн виан уна пельӧ: юрыс кулӧ, бӧжыс кольӧ, век на ловъя, сідз жӧ буржуй чукӧр рӧдыс вӧлӧм ловъя: Эз коль нинӧм, ставыс киссис... Пуксис сьӧкыд олан дыр! Йӧзыс дзикӧдз киля кувлі, сьӧлӧм вывсьыс усьлі. (Ёна гудыр сэки вӧлі миян юрным!) Нинӧм думайттӧм морт шуліс: — Мый нӧ таысь, куш мездлунсьыд?! Вӧля пӧ да тшыг! Быд лун няргис, ассьыс кайтіс, ветліс-вӧйпсис, кыв-вор бертіс: — Мый нӧ бурыс тайӧ властьсьыд, — дубъя пассьыд?! Гӧгӧр вурыс, дӧмас киссьӧ, сунис кыссьӧ... — Деньга — тырыс: Гундыр змей моз лэптіс голя, кӧсйис бӧр мырддьыны вӧля, пондіс быд бок йирны-пурны Сӧвет муӧс, Кольча кытшӧн гӧгӧртіс да мӧдіс жмитны... Лои бара Сӧвет властьлы война нуны. Олӧм лад вылӧ эз волы нӧшта нёль-вит во! Война — фронтын, война — гортын, война — семья пытшкын, война — врагкӧд, война — тшыгкӧд, война — олӧм быткӧд. Сідзи ногнад, сизим вонад овмӧс дзикӧдз быри. Эм да абу; Лыднас кыптӧ быд лун мильон, быттьӧ пыктӧ пыкӧс мылльӧн, — зептад — мыльк!.. А ньӧбны нинӧм: весиг оз шед сюмӧд нинкӧм гоз! Но вӧлі биаиз кодь чорыд миян ВКП! И сылӧн юрнуӧдысь мортыс — Ленин ёрт! Налӧн водзвыланыс туйныс вӧлі восьса, синныс эз вӧв куньса. Война эштіс. Мыйӧн эштіс, — бара шуис: — «Ӧні сэсся мӧд пӧлӧс фронт восьтлам, — тшыгкӧд война панлам! Овмӧс крестьяналысь лэптам! Киссьӧм заводъяс ми дзоньтам! Изъяс, кӧртъяс муысь перъям... Изнас — кӧртсӧ сывдам. Кӧртсьыс посъяс карсянь деревняӧ дорам. Мужик мортлысь тӧвар кӧртӧн сьӧлӧмсӧ ми сывдам! Сідзи кӧсйис. Шуис-вӧчис!.. Коли муртса нёль-вит во. И... лои чудо, — дивӧ, Шензьыны оз позь! Мисӧ тасянь этша аддзам, кыдз оз дугдыв, лун и вой фабрик-завод пуӧ уджӧн, дзенгӧ кӧртӧн, — мунӧ овмӧс кыптӧм. Синным-пельным миян оз кыв, сӧмын — зепным кылӧ: важӧн-ӧ нӧ миян гӧрйын вӧлі кӧртыс муртса кӧрт зыр ыджда амӧсьтор?! А гӧр ньӧр кӧртӧд, да и сійӧ вӧлі кыдз пу ньӧр. А ӧні гӧрйыс дзоньнас кӧртысь, — Весиг пуыс шыр гыж ыджда абу сэні! Нимыс — плуг, а сьӧктаыс — кык пуд! Паськыд дора лагир черыс кытысь? Али ситеч-дӧра новланторйыс чорыд? А урлӧн доныс вылын вӧлі? Мыр бердӧдзыс усьлі-воліс: ыргӧн ку-им-ур (истӧг кӧрӧб дон!) А ӧні? — туганӧдзыс качис. Да мый нин шуан... Важӧн-ӧ ми вӧлі «шпуткам» табак пыдди пипу рос! А ӧні? — лавка шӧрӧ пырас морт да шуас: «подавай пӧ папирос!» Да и тані, со, примерыс: вӧлі сюмӧд куритчыны шулям; письмӧ сюмӧд вылӧ гижам. А ӧні, со: мыйтӧм талун ыджыд праздник кузя ме — кабаласӧ ляки! Дас во чӧжӧн олӧм миян ёна вежсис. Унатор вылӧ нин воссис миян синъяс... Вӧлі — бар да раб — (юкліс йӧзсӧ), ӧні кӧть кыдз сійӧс лыддьы, — водзӧн, бӧрӧн, — кывйыс быри. Вӧлі ен, — зэв ыджыд, ён. Ӧні? — енлӧн чиныс ёна чині.. «Му пӧ вежас»... коркӧ мойдлӧмаӧсь важӧн. Ӧні нинӧм нин сэсь повны, — муыд вежис: дас во чӧжӧн миян ёна олӧм вежсис! Коли дас во, олім — сё во дон! Водзӧ овны выль му вылын миян сьӧлӧм пыр на дон! Олім дасӧс, — пӧрысьтіс том верстьӧ йӧзӧс... Но эгӧ прӧста сійӧс олӧй ми! Медым коли, — (миян абу ыджыд дон). Но медым муыс, мирыс, — вексӧ вӧлі том.

Ноябрь 6 — 7, 1927 во.

<>

ЛЕНИН ГУ ДОРЫН поэма

Кольӧм во, ӧкмысӧд арӧ, Волі ме Москва карӧ... Волывлі и Октябрӧдз татчӧ. Но кутшӧма вежсьӧмыс тӧдчӧ! Москва — сьӧлӧмыс СССР-лӧн. Кремль нӧрыс — Москва карлӧн. Ленин гу — став му шарвыв уджалысь йӧзлӧн. Москваса Гӧрд площадь выв. Рыт. Лэччис нин енэжса шонді. Миллион шондіӧн ыпнитіс-ӧзйис сы пыдди кар... Гӧрд площадь — рӧм, Кремль нӧрыс — лӧнь: кывзысьӧ — сулалӧ, кыдзикӧн гымалӧ, муркӧдӧ кылӧ мильона кар. Кремль-крепӧсть ыджыда дӧввидзӧ, нитшсялӧм из-кирпич стенъяснас сьӧкыда базвидзӧ... Сулалӧ-видзӧ сюрс вося олӧмъяс, чукрасьӧм кымӧсас кутӧ... Видзӧдны, быттьӧкӧ — ставыс на важ, абу на некутшӧм выль олӧм гаж: быдлаын вичкояс, чурвидзан крестъяс, тоньвидзан ӧшлӧма сё пудъя жыннянъяс... — Мед! Миянӧс оз нин вермыны найӧ бергӧдны важӧ. Сӧмын нӧ ёнджыка петкӧдлӧ-казьтывлӧ важ мирлысь пежсӧ!.. Тонӧ, со, царьяслӧн рель — морт юръяс кераланін (вирӧсь на пос помныс налӧн). Ӧнісӧ сэтысянь юӧръяс сетӧны — кедзовтӧм войтырлы мир! Аддзам, кыдз сувтлывліс этійӧ пос вылас медбӧръя здукъясас Разин... Сӧмын тай, мужикӧй, сё вояс бӧрын джаггӧрӧд гӧрӧдсӧ вӧлисти Октябрын сьылісьыд разин! Гӧрд площадь пасьтала йӧз. Зэв ыджыд кытшыльӧн гартчыштчӧ-люзьвидзӧ ӧчередь-бӧж, быттьӧкӧ кыскыссьӧ сюрс сывъя гез... Гӧрд площадь лӧнь, — дас сюрс морт виччысьӧ, сулалӧ чӧв. Кытысьсӧ абуӧсь! — Быдлаысь, му шар выв пасьтаысь: Азия, Африка, Европа гӧгӧрысь, ыліысь — мореяс сайысь локтӧмны — кыссьӧмны татчӧ. Коді нӧ тані тіянлы рӧдняыс?.. — Сійӧ тай, код кузя аддзинныд мортъясӧн асьтӧ! Коді тай олӧмсӧ му шар выв йӧзыслысь мӧдарӧ бергӧдіс. Тадзикӧн семья ыджыд ай гу вылӧ казьтывлӧ-волӧ. Сідзи жӧ ӧні быд лунӧ-часӧ волысьлӧ татчӧ. Но семьяыс налӧн му шар выв пасьтаса Интер- нацио- нал! ................... «Тринь... тринь... тринь... Бре-е-ень!» — Кремль башня йывсянь троньӧдіс-кучкаліс кӧкъямыс час. Зымӧбтіс, горӧдіс ворсны музыка «Интер- национал». Чукӧстчис сьӧлӧмас быдӧнлы: «Ӧтувтчӧй, уджалысь быд нация йӧз!» Ырӧстіс, — бӧрддзыны кӧсйис синваӧн морӧсын сьӧлӧм, — визлаліс сӧнъясӧд, чепӧсйис чужӧмӧ, — войтыштны эз лысьт: Ленинлӧн кывъясыс тӧд вылӧ уси, сьӧлӧмсянь юр вемӧ кайис, син водз эз гудырт, сӧдз вежӧр пуктіс, — разалі тушаӧ, ёнтіс. Ньӧжйӧник, воськолысь-воськолӧ мӧдӧдчис гу дорлань визувтны йӧз. Лӧньыштлам... — Куйлӧ тан миян медыджыд ёртным! Вой. ВЦИК керка юрйылын, зэв вылӧ качӧдчӧм, гӧрд-дӧла биӧн ӧзъялӧ-шпорӧдчӧ гырд рӧма флаг, кыпӧдӧ-кыскӧ бӧрсяньыс сьӧлӧмтӧ, кытчӧкӧ зэв ылӧ кесйӧдӧ-ыстӧ!.. Кар весьтын сынӧдыс ломтысьӧ биӧн, кыдзи тай вӧр тыла сотігӧн сюръяӧн енэжас югӧрыс довкъялӧ — ветлӧдлӧ-жӧдзӧ... Ломалӧ? О-оз! Вежсялӧ шыясыс вой кежлӧ. Кремль нӧрыс быттьӧкӧ зэв ыджыд рупор, чукӧртӧ гӧгӧрсьыс шыяссӧ ставсӧ. Луннассӧ Москва кар быттьӧкӧ зэв ыджыд кодзувкоткар. Войнассӧ — зарада электрическӧй шар. Лыйлӧны-сявкйӧны радиостанция башняяс — сетӧдлӧ-ёнтӧдлӧ гӧгӧрыс сынӧдас, ысталӧ-разӧдӧ юӧръяс, сёрнияс: рытылӧ, лунвылӧ, асылӧ, войӧ — став Союз пасьтаӧ... Кывзӧ миллион йӧз сиктъясын, грездъясын, рытъясын олӧ, — тіпиктӧ-ёпкӧ сьӧлӧмнас, быдлаӧ волӧ... Кузь войбыд асылӧдз дугдывтӧг буксісны-сьылісны паровоз буксанъяс: «у-уук!..» Чуксасисны ӧтмӧда-мӧдныскӧд: «эн у-уузь!» Кыптӧ нин шонді, быттьӧ вир ёкмыль гӧ-ӧ-ӧрд!.. Сьӧд тшынӧн шпуритан фабрик трубаяс пӧвстті. Садьмӧма-сь, кылӧ, кӧрт бордъя пӧткаяс: «жжрррнь» — зэв вылын енэжас винт шыныс жуньгӧ, — кыпӧдчӧны аэропланъяс... Пуксьӧ лун. Сідзикӧн вежласьӧ — оз лӧньлы, узьлы, лун и вой уджалӧ мудзлывтӧм сьӧлӧмыс СССР-лӧн, кытӧні куйлӧ нуӧдысь ёртныс уджалысь йӧзлӧн.

1927.

<>

КОДАРАС МИ поэма

Мед кӧть и сьӧкыд ӧнісӧ овны — колям ми век таладор пӧлас. Медым кӧть мыйӧн ми воксӧ шуасны, сынам ми пыр выльла дор. Мед кӧть и лякласны мукӧд дыр миӧс: «сійӧ пӧ вошӧма сюрӧса туйсьыс...» — сы понда ог шыбитчӧй мӧдарла пӧлас!

• *

Олӧма му вылын нелямын во: кык юкӧн — важ мирын, коймӧдсӧ выльын. Мед унджык кӧ кольӧма сэні, — олӧмыс миянсӧ — тані! Некод оз лысьт тойыштны миӧс важ мира йирӧ. Мыйла? Да сійӧн, — мый сьӧлӧмъяс йирӧмӧн йирліс важ олас мирыс!..

• * *

Кывзыштлы тэ, сӧвъяммӧм том, комсомол зон! Кывзыштлы тэ, нэриник, пионер пиӧ! Кывзыштлы тэ эзысь кытш пельнад, Октябрлӧн челядь! (Кывзыштлӧй быдӧн, коді синма да пеля!) Некор оз вун юль кызьӧд лун сюрс ӧкмыссё дас нёльӧд волӧн. Оз вун сійӧ кос гожся лун, кор ӧтнасӧн царь мильон йӧзӧс минутӧн ытшкигкост нетшыштіс, шуыштіс: «Мун турун пыдди ӧт-мӧдтӧ шыр!» Некор оз вун, кыдз «запаснӧй» мунігас бӧрдысь гӧтырлы сетіс дзик ӧти шайт. «Н-на!» — шуис, — тайӧ кӧть тэныд овмӧстор коля, да эн казьтывлы лёкӧн, локта кӧ ме куим кокӧн...» Та йылысь лыддьыштлы тэ, зарни пиӧ, «Царь война», «Микитлысь олӧм»... А он кӧ тэ меным да книгалы-гижӧдлы верит, — корсьлы тэ сы йылысь ачыд документ. Корсьлы тэ улыс кум джаджсьыд айыдлысь важ салдатсянь мӧдӧдлӧм письмӧсӧ, лыддьыштлы мамыд синваӧн кӧтӧдӧм письмӧсӧ. Тшӧктыштлы тэ пу кока чожтӧ «мойдыштны», кыдзикӧн вуджлісны Карпатті, кымынӧн слуда бок кымыньӧн кольлісны; Кавказ сёртассӧ тыртлісны шойнаныс, кыдзикӧн окопын куйлігӧн тырлісны тойнаныс... Видзӧдлы сэсся книгаӧ тэ серпастор вылӧ: мерлина юр лыысь тэчӧм гӧра кодь чукӧр (абу-ӧ айыдлӧн юр лыыс тані?) Лыддьыштлы тэ Варышлысь «Чераньяс, гутъяс» да мӧвпыштлы, мый понда буржуйыс кыз, кор сійӧ жуйвидзліс бура, — тӧдан сэк, мыйла уджалысь мортыс печкан кодь кос... Тӧдлін-ӧ тэ, кыдз горш купеч кыйсьысьлысь ур кучик ньӧбліс ыргӧн грӧш донӧн, а вузавліс рубӧн?.. Кыдз урадник, стражник мужиклысь кисьтлывліс пинь...

• * *

Лыддьыштлы тэ (матынджык тайӧ) «Сыктывдін карынкылӧ гажа звӧн»... Кодъяслы вӧлі сэк «Ыджыд лун» и кодъяслы курыд «Шог асыла лун»... Корсьыштлы сэсся тэ асланыд керкасьыд, абу-ӧ кольӧма-сь «на память» еджыдъяс кутшӧмкӧ пас: абу-ӧ стенад штыкъясӧн зургӧм чунь тӧрмӧн розь. Абу-ӧ потӧма джодж плака пӧвйыд прикладӧн зутшыштӧм помысь (мӧрччӧма гӧп?), кыдз весьӧпӧрлӧма мамыд ли чожыд? Петавлы сэсся тэ сикт саяд, абу-ӧ кӧнкӧ, потшӧс бокын либӧ пес керас вӧрад кутшӧмкӧ пас? Кывзыштлы, мый йылысь шувгӧ лысъяснас скӧра гӧгӧрыс сулалысь вӧр; ю дор кӧ, юкмӧс дор весьт, кытчӧ сэк пачкаӧн-пачкаӧн сюйлісны йӧзӧс вой шӧра веж мороз войын дас ӧкмысӧд воын... Ставсӧ тэ тэч тайӧс юрад да пель гӧгӧрыд гарт! Быдман да мед некод нин оз, сідзикӧн важ моз, ныр-вомад либӧ пель дінад варт.

1930.