Пос — различия между версиями
Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс) (Полностью удалено содержимое страницы) |
Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс) |
||
| Строка 1: | Строка 1: | ||
| + | Мувыв кӧԋӧрјас, ӧтувтчӧј! | ||
| + | ШОНԀІ ЈУГӦР | ||
| + | Сыктыв кар. | ||
| + | Комі ԋіга леԇан ін | ||
| + | 1921 во. | ||
| + | 1. Гортын. | ||
| + | Ічӧԏік мегӧ. | ||
| + | |||
| + | Пӧчӧлӧн волӧма | ||
| + | Ічӧԏік мегӧ. | ||
| + | Со кущӧм, со кущӧм, | ||
| + | Ічӧԏік мегӧ! | ||
| + | Пӧчӧлы мегӧыс | ||
| + | Зев вӧлі муса. | ||
| + | Со кущӧм, со кущӧм, | ||
| + | Зев вӧлі муса! | ||
| + | Гожӧмын мегӧыс | ||
| + | Котӧртіс јагӧ. | ||
| + | Со кыԇі, со кыԇі. | ||
| + | Котӧртіс јагӧ! | ||
| + | Мегӧӧс аԁԇісны | ||
| + | Кӧјінјас уна. | ||
| + | Со кыԇі, со кыԇі, | ||
| + | Кӧјінјас уна! | ||
| + | Коԋӧрӧс мегӧӧс | ||
| + | Ԍојісны најӧ. | ||
| + | Со кыԇі, со кыԇі. | ||
| + | Ԍојісны најӧ! | ||
| + | Пӧчӧлы коԉісны | ||
| + | Ԍурјас ԁа кокјас. | ||
| + | Со кыԇі, со кыԇі. | ||
| + | Ԍурјас ԁа кокјас! | ||
| + | |||
| + | Чіпан віԇыԍ. | ||
| + | |||
| + | Локтіс руч мужік орԁӧ ԁај шуӧ: „боԍт, зонмӧ, менӧ чіпан — петуктӧ віԇны. Зев бура віԇа, ԋекущӧм ԁон ог кор, паԍібӧ вылӧ і віԇа". Ԍерамыс петіс мужіклӧн најан руч вылӧ. Сеԍԍа јуалӧ: — „коԁі-нӧ еԍкӧ, најан ручӧј, віԇас менԍым чіпанјассӧ теыԍ?“ | ||
| + | |||
| + | Коԁлы ԍӧкыԁҗык. | ||
| + | |||
| + | Ԃоԃ шуӧ: "меным тӧлын ԍӧкыԁ.“ Ԏеԉега шуӧ: „меным гожӧмын; ԍӧкыԁ". Вӧв шуӧ: „меным тӧв і гожӧм ԍӧкыԁ“. | ||
| + | |||
| + | Шыр чіпсӧ. Чіпан котсӧ. Мӧс баксӧ. Вӧв гӧрԁлӧ. Порԍ руксӧ. Каԋ ԋавзӧ. Пон увтчӧ. Кӧјін вурзалӧ. Ӧш мурзӧ. Кӧч-чарзӧ. | ||
| + | Лыԍтан мӧс. | ||
| + | |||
| + | Ӧԏі мортлӧн вӧлі мӧс. Сіјӧ вӧлі ӧԏі луннас вајӧ кріԋча јӧв. &Отчыԁ морт кӧсјіс чукӧртны гӧԍтјасӧс. Сеԍԍа, меԁ јӧлыԁ унҗык чукӧрмас, мӧссӧ ез лыԍтыв ԁас лун. Сіјӧ вӧлі ԁумајтӧ, ԁыр лыԍтытӧгыԁ-пӧ ԁасӧԁ лунас вајас ӧтпырјӧн ԁас кріԋча јӧв. Кваԏітчіс-кӧ мӧскыԁ сылӧн ԇікӧԇ сувтіс. Сеԍԍа ӧԏік кріԋча јӧв ез вај. | ||
| + | Гӧрјӧн гӧрӧны, піԋаӧн піԋовтӧны, чарлаӧн вунԁӧны, косаӧн ыщкӧны, куранӧн куртӧны, пуртӧн вӧлаԍӧны, јемӧн вурԍӧны, черӧн кераԍӧны. | ||
| + | |||
| + | Веԍкыԁа віԍталӧм. | ||
| + | |||
| + | Ічӧт ԃеԏіналы ԍетісны чер. Зев ԋімкоԃ лоі сылы. Быԁтор кералӧ, мыј кі улас ԍурӧ. Баԏыслӧн вӧлі пуктӧма пу. Сіјӧс кералас щӧщ. Аԁԇас баԏыс кералӧм пусӧ ԁај јуалӧ: „коԁі-нӧ менԍым пусӧ кераліс? Јона ме сіјӧс і віԁа.“ Піыс шуӧ: „баԏӧ, менӧ віԁ, ме кералі путӧ.“ — Баԏыс сеԍԍа і шуӧ: „веԍкыԁа віԍталӧмыԁ понԁа ог віԁ, зев еԍкӧ ԁона пуыс-ԁа.“ | ||
| + | |||
| + | Паԍкӧм: | ||
| + | |||
| + | Кышӧԁ: ԁӧрӧм, гач, шабур, лаз, шушун, воԇ ԁӧра (нагруԋік), шаԉ, чышјан, маԉіча, парка. Кӧмкот: кӧті, ԋінкӧм, гынкӧм, ԏуԋі, тобокі, пімі, ԏупеԉ, кыс, бакілӧ, сапӧг. | ||
| + | |||
| + | Ԍурук. | ||
| + | |||
| + | Важӧн оліс-выліс Ԍурук. Сылӧн вӧлі віт чеԉаԃ. Ԍурук муніс јірԍыны вој вылӧ. Јома локтіс чеԉаԃ ԁінас, ԁа шуӧ: „чеԉаԃ піјан воԍтӧ, воԍтӧ! черіԋаԋ гӧԍԋеч ԁа пож тыр аԋкыщ вајі!“ — „Огӧ, огӧ, мамӧ ез щӧкты ԋекоԁлы воԍтыны“' — „Мамыԁ-нӧ кытчӧ муніс?;‘ — „Рытыв вылӧ јірԍыны.“ Јома муніс рытыв вылӧ Ԍурукӧс корԍны. Корԍіс, корԍіԍ быԁлаыԍ, быԁ пу улыԍ, быԁ мыр сајыԍ, ԋекыԇ ез вермы Ԍурукӧс аԁԇыны. Јома бара локтіс Сурук чеԉаԃ ԁінӧ: — “Чеԉаԃ піјан воԍтӧ, воԍтӧ! Чері ԋаԋ гӧԍԋеч ԁа пож тыр аԋкыщ вајк“ — „Огӧ, огӧ, мамӧ ез щӧкты леԇны.“ — „Мамтӧ вӧԁ ме ԍојі ԋін!“Оԏј ӧԇӧс зырк, мӧԁ ӧԇӧс зырк. Којмӧԁ ӧԇӧс воԍԍіс. Јома пыріс чеԉаԃ ԁінӧ, корԍіс ԁа &тавнысӧ ԍојјс. Ԍурук локтіс, бӧрԁіс, бӧрԁіс, ԁа муніс мужік орԁӧ. Ӧні олӧ-вылӧ сені мужіклыԍ чеԉаԃсӧ віԇӧ. | ||
| + | Кык мегӧ. | ||
| + | |||
| + | Кык асныра меж паныԁаԍісны шор вомӧн вуҗігӧн вӧсԋіԃік кер вылӧ. Кежны ԋекытчӧ, керјыс вӧлі векԋіԁ. Колӧ еԍкӧ вӧлі ӧԏіыслы бӧріԋтчывны ԁа віԁчыԍыштны, ԍетны мӧԁыслы тујсӧ. Ӧԏі межыс шуӧ: „ԍет меным тујсӧ!" — „Со јешщӧ кущӧм ыҗыԁ кылан! Ачыԁ бергӧԁчы, ме вӧԁ воԇҗык те ԁорыԍ кервылас кајі.“ — | ||
| + | — „Ме теыԍ пӧрыԍҗык, теныԁ, зырым беԃлы, ог кут туј ԍетны! Ԋінӧм вылӧ ог бӧріԋтчы!“ Ԋекоԁныс мӧԁа мӧԁныслы туј ез ԍетны. Понԁісны ԉукаԍны, мӧԁа мӧԁсӧ зырны. Кыкнанныс ԉукаԍіганыс віԉскӧбтісны ԁа бызгыԍісны ваӧ. | ||
| + | Руј. | ||
| + | — Руј, руј! кытчӧ ветлін? | ||
| + | — Мӧскӧс корԍны. | ||
| + | — Кущӧм-нӧ тенаԁ мӧскыԁ? | ||
| + | — Мыԉкја кымӧса. | ||
| + | — Руј, руј! кытчӧ ветлін? | ||
| + | — Вӧлӧс корԍны. | ||
| + | — Кущӧм-нӧ тенаԁ вӧлыԁ? | ||
| + | — Щаја кока. | ||
| + | — Руј, руј! кытчӧ ветлін? | ||
| + | -Межӧс корԍны. | ||
| + | — Кущӧм-нӧ тенаԁ межыԁ? | ||
| + | — Зарԋі ԍура. | ||
| + | — Руј, руј! кытчӧ ветлін? | ||
| + | — Чіпанӧс корԍны. | ||
| + | — Кущӧм-нӧ тенаԁ чіпаныԁ.? | ||
| + | — Кӧнтуԍ ԍера. | ||
| + | — Руј, руј! кытчӧ ветлін? | ||
| + | — Петукӧс корԍны. | ||
| + | — Кущӧм-нӧ тенаԁ петукыԁ? | ||
| + | — Зарԋі сорса. | ||
| + | — Руј, руј! кытчӧ ветлін? | ||
| + | — Каԋӧс корԍны. | ||
| + | — Кущӧм-нӧ тенаԁ каԋыԁ? | ||
| + | — Віԅа орԁа ԍера. | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кывјас: 1) Быԁ заловкаын јеҗыԁ чіпан. 2) Чукԉа пу јылын тар куштӧны." 3) Гез јылын ӧшкӧс щӧгӧԁӧны. 4) Ӧԏі шапка улын ԋоԉ вок. 5) Кык чој шерԁјыԍасны — шерԁјыԍасны ԁа шерԁын уланыс пырасны. 6) Гӧбӧч пос улын ош лапа. | ||
| + | |||
| + | II. Школаын. | ||
| + | |||
| + | Шонԁі југӧр. | ||
| + | |||
| + | Мытчыԍіс асыв вылын шонԁі, кутіс ԍавкјыны асԍыс зарԋі југӧрсӧ, саԃмӧԁны мусӧ. Ӧԏік југӧр уԍі пӧтка вылӧ. Пӧтка чепӧсјіс, жбырӧбтіс вылӧ, кутіс ԍывны: „ԏів, ԏів-віт, ԏів-віт.“ | ||
| + | Мӧԁ југӧр уԍі чіпан позјӧ. Петук шеныштіс борԁјаснас ԁа горӧԁ- | ||
| + | іс: "кікіруԉԉу!“ Чіпанјас шыԅісны, путісны котԍыны; “куԁа — кот, кот-кот, куԁа-кот, кот-кот.“ Којмӧԁ југӧр уԍі маԉазі позјӧ. Маԉазі саԃміс, петіс позјыԍ, шеныштіс борԁјаснас: „ԇіз-ԇіззз,* лебԅіс чӧскыԁ ма ӧктыны міча ԇоріԇјас вылыԍ. Ноԉӧԁ југӧр пыріс морт керкаӧ. Морт саԁміс, воԍтіс ԍінсӧ, четчіс, кӧмаԍіс, паԍтаԍіс, боԍтіс чер, ԁа муніс гажа вӧрӧ кераԍны. Вітӧԁ југӧр усі Ваԍук јурлӧс вылӧ. Ваԍук воԍтіс сінјассӧ, четчіс ԁа котӧртіс школаӧ. | ||
| + | |||
| + | Шкоԉԋік, велӧԁчыны мун. | ||
| + | |||
| + | Шонԁі кајӧма ԋін вылӧ, | ||
| + | Лоі міча гажа лун. | ||
| + | Ԍылыіԍ кајлӧн гӧлӧс кылӧ. | ||
| + | Шкоԉнік, велӧԁчыны мун! | ||
| + | Тырмас уԅны, зіԉа четчы, | ||
| + | Оз ков кыпӧԁчыны ԁыр. | ||
| + | Ӧԁјӧ пӧлаԏ вывԍыԁ летчы. | ||
| + | Пастаԍ, кӧмаԍ пырыԍ пыр. | ||
| + | Гожјыс ӧшіԋјасӧԁ пырӧ, | ||
| + | Шонԁі ломԇӧ, кыԇі бі. | ||
| + | Лысва турун вылыԍ бырӧ. | ||
| + | Котӧрт школаӧ, бур пі. | ||
| + | Віԇӧԁ: јӧзыс гӧгӧр гыӧ. | ||
| + | Баԏыԁ кералӧ ԋін пес. | ||
| + | Мамыԁ важӧн ԁӧра кыӧ. | ||
| + | Карта сајын јірԍӧ мӧс. | ||
| + | Мӧԁла пӧлын ԇоԇӧг горзӧ. | ||
| + | Ызгӧ, лебԅӧ маԉамуш. | ||
| + | Јуын ічӧт чері ворсӧ. | ||
| + | Шкоԉԋік, велӧԁчыны мун! | ||
| + | Пукԍы зіԉа пызан сајӧ, | ||
| + | Кывзы лӧԍыԁа, ен ԁур. | ||
| + | Теныԁ велӧԁчӧмыԁ вајас | ||
| + | Ыҗыԁ мывкыԁ, ыҗыԁ бур. | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кыв: Ылын, ылын кераԍӧны, ԁа чагјыс татчӧԇ локтӧ. | ||
| + | |||
| + | Іԁӧртӧм. | ||
| + | |||
| + | Ԏіма быԁ асывоԇ јур кушмытӧԇыс корԍысӧ. Ӧԏі ԋамӧԁыс сылӧн улӧс вылын, мӧԁыс пызан улын. Ӧԏі ԏуԋіыс кӧщас пеԉӧсын, мӧԁыс порог ԁорын. Быԁ лун Ԏіма корԍыԍӧмла школаӧ ԍормӧ. | ||
| + | |||
| + | Быԁсӧн уҗ вылынӧԍ. | ||
| + | |||
| + | Пеԁӧр ӧԏі асывоԇӧ школаас ез мун. Гажтӧм-пӧ сені-ԁа. Петіс ывлаӧ. Муніс, муніс — паныԁ лоі вӧв. — ,,Вӧлӧ, вӧлӧ, ворсышт мекӧԁ!“ Вӧв шуӧ: „ме ог ешты, гӧрны — кӧԇны колӧ." Пеԁӧр воԇӧ мӧԁіс. Віԇӧԁокӧ — маԉазі ызгӧ. — ,,Маԉазіӧ, маԉазіӧ, ворсышт-жӧ мекӧԁ!“ — „Ог бара ешты, колӧ турун піын лебавны ԁа ма чукӧртны." Пеԁӧр бара воԇӧ мӧ- | ||
| + | ӧԁчіс. Віԇӧԁӧкӧ-кај сыліг тырјі лебалӧ: "ԏів-ԏів, ԏів-ԏів." — „Кајӧ, кајӧ, ворсышт-тӧ мекӧԁ!" — Ок, ог бара ешты, колӧ гутјас-гагјас кутавны, піјанӧс верԁны. "Аттӧ, быԁсӧн-тај вӧлӧмкӧ уҗ вылынӧԍ!" ԁумыштіс Пеԁӧр, ԁа ӧԁјӧҗыка котӧртіс школаас. | ||
| + | |||
| + | Леԇ велӧдчыны.& | ||
| + | |||
| + | Ог-кӧ ме лӧԍыԁа вӧвјастӧ ԁоԃԃав, | ||
| + | Ог-кӧ ме лӧԍыԁа уҗјастӧ вӧч, | ||
| + | Теныԁ-кӧ ԁӧзмӧԁча керкаын,баԏӧ, — | ||
| + | Школаӧ ӧԁјӧнҗык леԇ! | ||
| + | Грамотнӧј лоа ме. Ԍінјасӧј воԍԍас. | ||
| + | Ԋігаыԍ лыԃԃа ме быԁԍама тор: | ||
| + | Важӧн мыј вӧвлӧма, воԇӧ мыј лоас, | ||
| + | Муыс і шонԁіыс лоӧма кор. | ||
| + | Тӧԁны ме понԁа быԁ турунлыԍ ԋімсӧ; | ||
| + | Тӧԁны ме понԁа, мыј омӧԉ, мыј бур; | ||
| + | Рытјасын тіјанлы ԋігајас лыԃԃа; | ||
| + | Ԉӧк& ногӧн чеԉаԃкӧԁ ԋекор ог ԁур! | ||
| + | |||
| + | Онмовԍытӧԇ војԁӧр. | ||
| + | |||
| + | Тӧвԍа рыт. Ӧԋуклӧн оз уԅԍы. Тӧлыԍ југӧрыс вылас уԍӧ. „Кущӧм тӧлыԍыс кеԉыԁ!“ ԁумыштіс Ӧԋук: „шонԁіыс-нӧ мыј понԁа сещӧма ломԅӧ? Мыјла југјалӧны коԇувјасыс?... Ручыԁ-тај зев најан. Кущӧм бара војнас вӧрыс-а? Кӧнкӧ сӧмын ԅверјас ветлӧны. Кыԇ бара гуас ошјасыс олӧны? Јомаыԁ-кӧ-нӧ сені паныԁаԍас? Сіјӧ еԍкӧ мојԁ кывјын-жӧ сӧмын ԁа. Лун вылаԁ-пӧ тај зев шоныԁ інјас емӧс. Вот еԍкӧ сені олыштныԁ. Во гӧгӧр-пӧ гожӧм, кајјас ԍылӧны. Пуыԁ-пӧ во гӧгӧр корја. А татӧн швачкакылан кӧԇыԁ. Мыј вӧсна бара сіјӧ-а?“ | ||
| + | |||
| + | Школаын. | ||
| + | |||
| + | Школа ԁінті муна. Уна чеԉаԃ аԁԇі. Ӧшіԋ улас сувті. Ԁыр ме сені кывзі. Велӧԁыԍыс шуӧ: „саріԇ сајын емӧԍ гажа мујас уна. Карјасыс сен гырыԍ. Вӧрјасас ԉок &зверјас кущӧмӧԍ сен емӧԍ. “ Рісујтчісны чеԉаԃ. Коԁі мыј кужӧ, сіјӧ і рісујтӧ. Кор велӧԁӧм ештіс, горӧԁісны ԍывны. Ӧшіԋӧԁыс менӧ велӧԁыԍыс лептіс. Меліа зев шуіс: „ԍыв щӧщ зарԋі піјӧј “. | ||
| + | III. Горт гӧгӧрын. | ||
| + | |||
| + | Каԋ. | ||
| + | |||
| + | Ӧшіԋ вылын, шонԁі воԇын. | ||
| + | Шӧвк тупыԉ коԃ шаԋ, | ||
| + | Јеҗыԁ уска, куԋса ԍінма, | ||
| + | Куткырвіԇӧ каԋ. | ||
| + | Ԍуркԋалӧма улас бӧжсӧ. | ||
| + | Копыртӧма јур, | ||
| + | Зумыштчӧма, вомгор улас | ||
| + | Мыјкӧ мојԁӧ: „куррор." | ||
| + | |||
| + | Шыр пі. | ||
| + | |||
| + | Ӧтчыԁ ічӧԏік шыр пі петіс ывла вылӧ, паԉӧԁчыны. Ветлӧԁліс ӧшіԋ увјасті, јӧрјасті, локтіс бӧр мамыс ԁінӧ ԁа і шуӧ: „мамӧ, ме аԁԇылі кык ԅверӧс. Ӧԏікыс, тыԁалӧ, зев ԉок, а мӧԁыс бур.“ Мамыс јуаліс: „кущом — сещӧм ԅверјасӧс-нӧ те аԁԇылін?“ Піыс шуӧ:„ ԉок ԅверыс ветлӧԁлӧ ӧшіԋ увті зев щапа, кокјасыс ԍӧԁӧԍ, јур вылас гӧрԁ сорс, нырыс крукыԉа. Ԇік ԍојыԍ коԃ. Кор ме сы ԁінті котӧрті, сіјӧ коксӧ лептіс, вомсӧ паԍкӧԁіс ԁа јона горӧԁіс. Менам повԅӧмӧјла ԍӧлӧмӧј тајкӧ оз пот!“ Мамыс шпыԋмуніс ԁа шуіс; „сіјӧ вӧԁ петук, некоԁлы омӧԉсо оз вӧч, повны сыыԍ ԋемтор. Мӧԁ ԅверыс-нӧ кущӧм вӧлі?“ — „Мӧԁыс бур. Кујлӧ гож воԇын, ԋулӧ асԍыс морӧссӧ. Гоԉаыс јеҗыԁ, кокјасыс руԁӧԍ, ачыс зев шыԉыԁ. Бӧжсӧ наԇӧԋікӧн ԋукԉӧԁлӧ. Ме вылӧ зев меліа віԇӧԁліс“ — „Ок, те, јӧјукӧј, јӧјукӧј! Сіјӧ вӧԁ і ем міјанӧс ԍојыԍыԁ, каԋыԁ.“ | ||
| + | |||
| + | Мыјӧн Кӧԍта ворсӧ. | ||
| + | |||
| + | Кӧԍталӧн ем уна пӧлӧс чача: мач, ԁур поп, пу вӧв, шегјас, ԉекјас, ічӧԏік пԉеԏ ԁај пӧԉан. Мачӧн Кӧԍта мачаԍӧ, ԁур попӧс җоҗын бергӧԁлӧ, вӧв вылын верԅӧмӧн ветлӧԁлӧ, пԉеԏӧн вӧвсӧ вӧтлӧ, пӧԉанӧн чіпсаԍӧ, шегјасӧн чојыскӧԁ шегјаԍӧ. | ||
| + | |||
| + | Мыјӧн Анна ворсӧ. | ||
| + | |||
| + | Анналӧн ем ԋоԉ акаԋ. Сіјӧ зев јона најӧс ԁӧԅӧрітӧ: верԁӧ-јукталӧ, паԍтӧԁӧ ԁа вӧчӧԁӧ, воԁтӧԁӧ ԁа ӧвјӧԁлӧ: „ӧв-вӧ, ӧв-во, ӧв-вӧ.“ Со кыԇі Анна ворсӧ акаԋјаснас. | ||
| + | Іԁӧраҗык ов. | ||
| + | |||
| + | Ԍемӧ гіжан кӧлујјас коԉас лабічас, ачыс мунас ворсны. Ічӧт вокыс быԁсӧн кабалајассӧ кусԋавлас ԁа коԍавлас. Ԍемӧ гортас локтас. Кутас бӧрԁіг тырјі нораԍны вокыс вылӧ. — "Коԁ-нӧ мыжа?“ шуіс мамыс: „мӧԁыԍ кежӧ сы кі поԁ улӧ ен коԉ ԁај!“ | ||
| + | |||
| + | Малаԋ пӧч. | ||
| + | |||
| + | Ічӧԏік важ керка | ||
| + | Сулалӧ ԍік помын, | ||
| + | Копыртчӧма баԃ пу | ||
| + | Сетӧн ӧшіԋ улын. | ||
| + | Щӧкыԁ корнас сіјӧ | ||
| + | Сајӧԁӧма керка. | ||
| + | Гожӧмын меԁ пӧчлы | ||
| + | Овны вӧлі ыркыԁ. | ||
| + | Важыԍаԋ пӧч сені | ||
| + | Олӧ ԍера каԋкӧԁ. | ||
| + | Ԇормӧма ԋін јона... | ||
| + | Коԁі сіјӧс оз тӧԁ? | ||
| + | Гӧгӧр — ылын, матын, | ||
| + | Јуалан кӧԏ коԁлыԍ: | ||
| + | Пӧԉјас, поԍԋі чеԉаԃ | ||
| + | Тӧԁӧны сы јылыԍ. | ||
| + | Раԃејтӧны чеԉаԃ | ||
| + | Малаԋлыԍ бур кывјас. | ||
| + | Віԍтавлывлӧ налы | ||
| + | Пӧч быԁԍама мојԁјас. | ||
| + | |||
| + | Мам. | ||
| + | |||
| + | Коԁлы быԁтыԍігӧн лоӧ | ||
| + | Кага ԁінын војбыԁ овны? | ||
| + | Кор ті ԁојмаԁ, ԉібӧ віԍмаԁ, — | ||
| + | Коԁлы кутаԁ секі бӧрԁны? | ||
| + | — Муса мамлы! | ||
| + | Коԁ-нӧ паԍкӧмнытӧ вурлӧ? | ||
| + | Коԁі ԍылан кывјас ԍывлӧ? | ||
| + | Коԁі тӧвԍа рытын мојԁлӧ? | ||
| + | Міча чача коԁі ԍетлӧ? | ||
| + | — Зарԋі мамӧ! | ||
| + | Кор ті ԁышӧԁчыны кутаԁ. | ||
| + | Мамлыԍ кывзыны он кутӧ, | ||
| + | Бура овны онӧ кужӧј, — | ||
| + | Коԁлӧн ԍінва секі петӧ? | ||
| + | — ԁона мамлӧн! | ||
| + | |||
| + | Җыҗ. | ||
| + | |||
| + | — Җыҗ, җыҗ, кытчӧ ветлін? | ||
| + | — Сус коԉ ԍојны ветлі — | ||
| + | Віԋԁі. | ||
| + | Ва јуі — | ||
| + | Поԉԁі. | ||
| + | Паччӧр вылӧ кајі — | ||
| + | Мышку сотчіс. | ||
| + | Гобӧч вылӧ четчышті — | ||
| + | Кокӧј жеԉԉаԍіс. | ||
| + | Улӧ четчышгі — | ||
| + | Кокӧј чегі. | ||
| + | Пу кок вӧчі — | ||
| + | Сіԍміс. | ||
| + | Лы кок вӧчі. — | ||
| + | Пон ԍојіс. | ||
| + | Із кок вӧчі — | ||
| + | Ворсігӧн поті. | ||
| + | Кӧрт кок вӧчі — | ||
| + | Пощӧс вылӧ четчышті, | ||
| + | „Җыҗ-җыҗ!“ шуі. | ||
| + | Кывтӧм пемӧсјас. | ||
| + | |||
| + | Мішук вӧлі понјӧс ізјӧн лыјлӧ. Пӧԉ аԁԇіс. — "Јанԁыԍ“, шуӧ: „Мішук, понјӧс лыјлан! Кывтӧм пемӧсјастӧ колӧ бура віԇны: најӧ міјанлы ыҗыԁ бур вајӧны. Вӧлыԁ ԁоԃтӧ кыскалӧ, уҗалӧ міјанлы. Мӧскыԁ јӧв — выјтӧ ԍетӧ. Ыжыԁ паԍкӧм вылаԁ, кепыԍ-чӧрӧс вылаԁ вурунтӧ вајӧ. Чіпанјаԍыԁ коԉк вајӧны, јурлӧс вылаԁ гӧнтӧ ԍетӧны. Понјыԁ керкаԍыԁ ембуртӧ віԇӧ, вӧравнытӧ отсаԍӧ. Кывтӧм пемӧсјасыԁ тӧԁӧны, коԁі најӧс віԇӧ-верԁӧ. Коԁі најӧс раԃејтӧ, сіјӧс аԍныс најӧ раԃејтӧны, кывзӧны сылыԍ. “ | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кыв: Чој паныԁ шор візывтӧ. | ||
| + | |||
| + | Ԍојан — јуан. | ||
| + | |||
| + | Ԍојантӧг мортыԁ кулӧ щыглы. Јуантӧг &ԍіјӧ кулӧ горшыс коԍмӧмла. Меԁԍа колан ԍојантор — ԋаԋ. Меԁԍа колан јуантор — ва. | ||
| + | |||
| + | Ԁубӧн ԍојыԍјас. | ||
| + | |||
| + | Ӧті гӧԉ пӧрыԍ гозја ԋекор ез ԋӧблыны сов. Быԁ ԍојантор ԍојісны ԁубӧн. Ӧтчыԁ најӧ грезԁӧ локтіс сов вежлалыԍ куԃеԉ вылӧ, кӧнтуԍ вылӧ ԁа мыј-ԁа. Пӧрыԍ гозја щӧщ сов вылӧ куԃеԉтор вежыштісны. Пукԍісны сојны. Солыштісны аԅа шыԁ. — „Но, зонмӧ,“ — &„шуӧ мужыкыс: „чӧскыԁ-жӧ сола шыԁыԁ! Вај ставсӧ пукты, ӧтчыԁ колӧ-жӧ ԍојны чӧскыԁҗыкасӧ!" Мӧԁыс пуктіс. Паԋыштісны. Кыкнанныс кутісны ԍӧлаԍны. Шыԁ којыштісны. Сы бӧрԏі најӧ ԋекор ԋін ез солаԍлыны. | ||
| + | |||
| + | Аслаԋыс кужӧ. | ||
| + | |||
| + | — "Піԉа, вајлы мем каранԁаштӧ!" шуӧ Ӧԉӧ. — „Ег теԁ вылӧ ԋӧб!" — шуіс Піԉа. — "Піԉа, озӧ ков сус коԉ?“ | ||
| + | — „Вајышт!“ | ||
| + | |||
| + | Горш іԋ. | ||
| + | |||
| + | Ӧпрӧԍ ічіԋлӧн вӧлі ӧԏі чіпан. Сіјӧ быԁ лун вајіс ӧԏік коԉкјӧн. Пӧрыԍ іԋлы сіјӧ еща. Сылы колӧ вӧлі кык-кујім коԉкјӧн лун вылӧ. Сіјс кутіс щӧгӧԁны асԍыс чіпансӧ. Чіпан щӧгіс, јајԍаліс, сеԍԍа ԇікӧԇ ԁугԁіс коԉкјалӧмыԍ. | ||
| + | Горш морт. | ||
| + | |||
| + | Мікулајлы ԍетісны кујімур. Сіјӧ четчаліг тырјі котӧртіс ывлаӧ. Ԃеԋгаӧн ворсіс — ворсіс ԁај воштіс. Сеԍԍа зев јона кутіс бӧрԁны. Локтіс сы ԁінӧ ԃаԃӧ ԁа јуалӧ: „мыјла-нӧ-пӧ сещӧма бӧрԁан?“ — „Кујімур-пӧ воші ԁа сіјӧн!“ — "Ен-пӧ бӧрԁ, ме-пӧ мӧԁ кујімур ԍета“. Ԃаԃӧ кујімур ԍетіс. Мікулај бара тіԉс кылӧ бӧрԁԇіс. „Мыјыԍ-нӧ ԋін бӧрԁан?“ јуалӧ ԃаԃӧ. „Кујімурыс воші-ԁа. Ӧні-ӧԁ еԍкӧ менам кык ԁеԋга вӧлі!.“ | ||
| + | |||
| + | Отсӧг. | ||
| + | |||
| + | Пӧрыԍ баԏ локтіс уҗ вылыԍ. Упкіг тырјі пукԍіс лабічас. Сеԍԍа ыҗыԁа лолыштіс ԁа шуӧ: „корԋін-пӧ бара меным отсӧгыс лоӧ-а? Мікулај, кор ԋін бара те быԁман-а?“ | ||
| + | Аскіас Мікулај четчіс воԇ. Кӧмаԍіс, ԍојыштіс баԏ-мамыскӧԁ. Сеԍԍа паԍтаԍіс ԁа козјана тасмааԍіс. Мамыс сы вылӧ шенԅіг тырјі віԇӧԁліс. — „Кыіԏчӧ-нӧ,“ шуӧ: "Мікулај мӧԁӧԁчін?" - ,, Кераԍны-пӧ, баԏӧлы отсӧг вылӧ!“ | ||
| + | |||
| + | Піјана каԋ. | ||
| + | |||
| + | Коркӧ міјан вӧлі пӧрыԍ каԋ. Мі зев јона сіјӧс раԃејтім. Локтас вӧлі рытјаснаԁ воԉпаԍ вылӧ, ԁа мыјкӧ ворсас. Сеԍԍа воԁас міјан ԁінӧ щӧщ. | ||
| + | Ӧтчыԁ посвоԇын кылӧ ԋавзӧм шы. Ӧԇӧс ме воԍті. Каԋ пыріс кујім каԋ пікӧԁ. Каԋ піјас зев посԋіԃікӧԍ. Ме лун-мӧԁ керкаыԍ ег петав, пыр накӧԁ ворсі. | ||
| + | Ӧтчыԁ Матрен ічіԋӧ шуӧ: "мыјла-пӧ тамынԁа каԋ пісӧ віԇанныԁ, он шыблалӧј?“. Мамӧ сеԍԍа щӧктіс шыблавны најӧс му јӧрӧ. Марјакӧԁ мі најӧс нуім, ԁа му вылас і коԉім. | ||
| + | Регыԃік мыԍԏі меным каԋ піјаныԁ ԁум вылӧ уԍіны. — „Лок,“ шуа Марјалы: „ветлам, каԋ піјантӧ віԇӧԁлам!" Мунім. Најӧ сені вегԉаԍӧны, ԋавзӧны, кок јыланыс муртса ӧшјӧны. Міјанлы зев жаԉӧԍ лоіны. Воԇаным боԍталім ԁа нуім гортӧ. | ||
| + | Пос помын каԋным паныԁаԍіс. Піјансӧ мыјӧн аԁԇіс, кутіс ԋавзыны, кок гӧгӧр кыщлавны. | ||
| + | Сеԍԍа мамӧ петіс кіԉчӧ вылӧ. Міјанӧс понԁіс віԁны каԋ піјан вајӧмыԍ. Мі шуам: „міјанлы зев жаԉӧԍ лоіны, ԁа бӧр вајім.“ Бӧрԏі мамӧлӧн аслас жаԉыс петі, ԁа керкаӧ пыртны щӧктіс ставнысӧ. | ||
| + | IV. Јӧрын. | ||
| + | |||
| + | Граԁ јӧрын. | ||
| + | |||
| + | Аттӧ! ыҗыԁ-жӧ Ваԍка ԃаԃлӧн граԁ јӧрыс! А пуктасыс кымын пӧлӧс! Картупеԉыԁ, галанкаыԁ, кушманыԁ, лукыԁ, — мыјыс абу! Ԁа вӧԁ ставыс зев бур, гырыԍ, міча. Јона-жӧ вӧԁ ԍемјананыс тулыс быԁ мырԍісны: пуктыԍісны, кіԍкаԍісны, весаԍісны. Со вӧԁ талун ставныс-жӧ јӧрасӧԍ. Бабаыс кіԍкалӧ, нылыс пӧчыскӧԁ весаԍӧ. Кык ічӧт піыс чіпанјасӧс вӧтлалӧны јӧрԍыс. Сеԍԍа ӧԏіыс мӧԁыслы шуӧ: "вај-пӧ сувтӧԁам граԁ вылаԁ полокала. Крестӧн моз кык беԃ кӧрталам, кіԍԍӧм ԁукӧсӧн паԍтӧԁам, ԉок шапкаӧԁам, ԁај сувтӧԁам. Тӧлыс сіјӧс понԁас бергӧԁлыны, сыріԉеткіыс кутас тӧлавны. Чіпанјасыԁ мортӧн чајтасны, ԁај оз лыԍтны матыштчыны пуктас ԁінаԁ“. | ||
| + | |||
| + | Кӧјԁыс. | ||
| + | |||
| + | Мі вӧлі пукалам школаын. Локтіс велӧԁыԍ ԁа шуӧ: „чеԉаԃ, міјан-лы кӧјԁыс ыстӧмаӧԍ. Пуктыԍан каԁ воӧ. Міјан ем јӧр. Кутам огӧ-нӧ пуктыԍны?" Мі шуам: „кутам бара! Вај, Іван Ԍеменӧвіч, петкӧԁлы кӧјԁысјастӧ!" Велӧԁыԍ кутіс раԅавны посԋіԃік мешӧкјас. Школа шыԅіс. | ||
| + | Ӧԏік шуӧ: „тајӧ со капуста, буракӧ!" — „Тајӧ-нӧ мыј?“ — „Тајӧ он тӧԁ?.. морковтӧ?“ — „А есіјӧ-нӧ кущӧм кӧјԁыс, ԍвеклӧ? Кущӧм гырыԍ!" Коԁкӧ кылӧ шуӧ; „аттӧ, кымын ԍікас! Тајӧ-нӧ коԁі мӧԁыԍ кутас ԍојны?“ Велӧԁыԍ шуӧ; „коԁі пуктас, сіјӧ і ԍојас.“ — „ Ак,“ коԁкӧ шуӧ: „чӧскыԁ-жӧ ԍоркԋіыԁ!“ Мӧԁ шуӧ: "морковыԁ-на меԁ чӧскыԁ!“ Іван ыҗыԁа лолыштіс ԁа шуӧ: „ок, кор ԋін бара арыс воас-а?" | ||
| + | Мі веԉ ԁыр ԍорԋітім кӧјԁыс јылыԍ ԁа пуктыԍӧм јылыԍ. | ||
| + | |||
| + | Ӧтувја уҗ. | ||
| + | |||
| + | Аттӧ, школаным міјан талун ԇік маԉазі поз моз ызгӧ. Гӧгӧр жуӧны. Школа јӧр тырӧма чеԉаԃӧн. Быԏԏӧ коԇувкотјас гыӧны ӧтарӧ — мӧԁарӧ. Со тонӧ Ӧԍіп ԁа Мікіта вӧлӧн кујӧԁ вајалӧны граԁјас вылӧ. Уна чукӧр ԋін путкыԉалӧмаӧԍ. Сені со ԁасӧн кымын кујӧԁ пазӧԁӧны. Песвіԇан бокын велӧԁыԍ, Іван Семенӧвіч, ештӧԁӧ віріч. Вітӧн — квајтӧн отсаԍӧны. Муас, ԁозјасын рӧсаԁа. Нывјас віԁчіԍӧны віріч, рӧсаԁасӧ пуктыны. Грішалӧн баԏыс гӧрӧ. Кык ічӧԏік ныв зіԉа кујӧԁ леԇӧны. | ||
| + | Мӧԁа мӧԁ вежмӧн уҗалӧны школа јӧрын. Уҗ уна-быԁӧнлы тырмӧ. Ӧԏі зԁукон лептісны граԁјастӧ, сеԍԍа куранӧн шыԉӧԁалісны. Со чеԉаԁ чукӧр вајісны кӧјԁыс. Сеԍԍа чуԋ тујӧ быԁӧн ԍујалісны. Сені со котрӧԁлӧны чуманјасӧн картупеԉ, мукӧԁ ԍујалӧны. | ||
| + | Кіԉчӧ вылын кылӧ горзӧм шы: „локтӧ ӧԁјӧ, шыԁныԁ кӧԇалӧ!" Марпа Ануккӧԁ асывбыԁ-на нокԍісны — ԍојан лӧԍӧԁісны. Аскі сеԍԍа мукӧԁ пуԍасны. | ||
| + | Чеԉаԃлӧн кынӧм јона ԋін ԍумалӧма: ӧԁјӧҗык шыблалісны зырјас, вілајас, котӧрӧн пырісны ԍојны. | ||
| + | |||
| + | ІІ. | ||
| + | |||
| + | Пызан вылын руалӧ пӧԍ шыԁ. Шур-шарӧн ызгігтырјі чеԉаԃ пукԍісны пызан сајӧ. Чеԉаԃ сіԉгӧмла ӧԏі кыв он велав. Мырԃԃыԍӧны таԍті паԋ вылын. Аслыныс зев гажа. Стӧрӧж, Ӧпрӧԍ ԏӧтка, ропкӧ: „аттӧ ԃівӧјас, мокоԍтӧ чеԉаԃ, лаԋтлӧј кӧԏ ԍојіганыԁ. Морт ӧԏіка вӧԁ вомныԁ!“ | ||
| + | Велӧԁыԍјас щӧщ пукԍісны ԍојны чеԉаԃкӧԁ. Јван Семенӧвіч шуӧ: јона кӧнкӧ, чеԉаԃ, талун і муԇінныԁ?" -Чеԉаԃ шуӧны: «егӧ бара ԋӧԏі муԇӧ, тамынԁанаԁ!“ Іван Семенӧвіч шуӧ; „со вӧԁ ӧтувтӧ уҗавныԁ кущӧм кокԋі ԁа гажа. Кущӧм регыԁӧн кымын граԁ ештіс. Кымын пӧлӧс пуктас пуктім ԁа кӧԇім. Ӧткӧннаԁ-кӧ мыј лоі мырԍыны!“ Ӧԋук јуалӧ: "аттӧ, мыјла-нӧ еԍкӧ гырыԍјасыс оз ӧтув уҗавны? Міјанлы моз-жӧ еԍкӧ кокԋі ԁа гажа вӧлі." Јван Семенӧвіч бара шуо: "најӧ быԁмісны мӧԁ ногӧн. Ті мӧԁыԍ быԁманныԁ ԁа онӧ ԋін кутӧ ӧткӧн мырԍыны. Ічӧтыԍаԋ тіјан олӧмыԁ ԁа уҗалӧмыԁ ӧтувја лоӧ. Тащӧм олӧмсӧ шуӧны коммунаӧн". | ||
| + | — „Со ԃівӧ-тај! сіԇкӧ мі коммуԋістјас лоам,“ ԍералӧ Марпа. | ||
| + | — „Со мыј вӧлӧма коммунаыԁ" ! шенԅӧ Ӧԋук. | ||
| + | |||
| + | Пуктас кіԍкалӧм. | ||
| + | |||
| + | Чеԉаԃлӧн јӧр оз вунлы. Ас костԍыныс бӧрјӧмаӧԍ віт мортӧс. Најӧ быԁ рыт торкӧԁчӧны, ыстӧны пуктас кіԍкавны. Быԁ лун шонԁі летчан ԁор морт ԁас чукӧртчылӧны. Кылас бара налӧн шыыԁ! Оз чӧв овны. Зіԉа вӧԁ аԍныс уҗалӧны! То — кыкӧн ва лепталӧны јукмӧсыԍ. Ԋоԉӧн кымын котрӧԁлӧны веԁрајасӧн. Мукӧԁ граԁ помын віԁчыԍӧны кӧшјасӧн ԁа ԁарјасӧн. | ||
| + | Став пӧлӧс пуктассӧ кіԍкалісны. Аскі рыт, оз-кӧ зер, мукӧԁ кіԍкаԍасны. | ||
| + | |||
| + | Пуктас весалӧм. | ||
| + | |||
| + | Ӧԁјӧ-жӧ ԋін лун-војыԁ коԉӧ! Ӧні-на вӧлі пуктыԍӧны чеԉаԁ. Коркӧ пуктасыс ԋін быԁмӧма ԁај. Со тонӧ локтӧмаӧԍ унаӧн граԁјас весавны. Быԁ граԁ костын вӧрӧ чеԉаԃ. Сені морков ԁа галан весалӧны. Тані ԍоркԋі ԁа ԍвеклӧ. Гырыԍҗыкјасыс Іван Семенӧвічкӧԁ муԁјӧны ԁа весалӧны картупеԉ. Чорыԁжык граԁјассӧ коканӧн позтыр гӧгӧрыс кокӧны, небԅӧԁӧны. Сеԍԍа ԋебыԁ мусӧ позтыр гӧгӧрыс лептӧны. Муртса корјасыс тыԁалан коԉӧ. Ԋебыԁҗык граԁјассӧ кінаныс муԁјӧны. Велӧԁыԍ шуӧ: „сіԇітӧ-пӧ, котыраҗык артмас картупеԉныԁ. “ Сӧмын коԉіны капуста граԁјас. Со-тај тоԋвіԇӧны кущӧм куԅӧԍ, кокјыв кајӧмаӧԍ. Іван Ԍеменӧвіч велӧԁӧ чеԉаԃӧс муԁјыны. Быԁ капуста гӧгӧр мусӧ ԋебԅӧԁӧны, лептӧны корјаԍ берԁӧԇыс. Таԇітӧ-пӧ гырыԍҗыка мачалӧ капустаыԁ. Кујімыԍ гожӧмнас чеԉаԃ весалісны јӧрнысӧ. | ||
| + | |||
| + | Пуктас іԁралӧм. | ||
| + | |||
| + | Егӧ — тај і тӧԁлӧј, кор гажа гожӧмыԁ коԉӧма. Віԇ-муыԁ тыртӧммӧма ԁа гажтӧммӧма. Сӧмын јӧрыԁ тыр ԁа бур. Абу-тај веԍ лсӧма чеԉаԃыԁлӧн мырԍӧмыс — тіԉԍӧмыс. Морковыԁ мыј гырԍа ԁа кущӧм чӧскыԁ! Ԍоркԋіыԁ, галаныԁ гырыԍыԍ-гырыԍ! Ԇік пож паԍтаӧԍ ԁӧввіԇӧны. Картупеԉ позтырјасыԁ пӧԉтчӧмаӧԍ; потны кӧсјӧны. Тӧвбыԁ кежлӧ чеԉаԃлӧн ԍојан лоі ас кі помыԍ. Велӧԁыԍ шуӧ: „аскі сеԍԍа ставным чукӧртчам јӧрӧ. Керам став пуктаснымӧс. Коԉам җынсӧ тӧв кежлӧ ԍојны, мӧԁ җынсӧ гуалам тулыс кежлӧ.“ Ӧԋӧ шуӧ Петырлы: „пуктӧм ԁорԍыԁ-пӧ керныԁ гажаҗык лоӧ. Пӧттӧԇ чӧсмаԍны ԍурас чӧскыԁ морковнаԁ ԁа јумов галаннаԁ. “ - Петыр шуӧ: „пӧжалӧм картупеԉыԁ-нӧ чӧскыԁтӧм?“ | ||
| + | |||
| + | Јӧрын. | ||
| + | |||
| + | Јӧрын уҗалӧны Ԍемӧлӧн мамыс, ԁа чојыс, ԁа вокыс, ԁа пӧчыс. Мамыс пӧчыскӧԁ граԁ весалӧны. Чојыс ԍоркԋі кіԍкалӧ. Вокыс ва вајалӧ, Ԍемӧ чіпанјасӧс повԅӧԁлӧ граԁ вылыԍ. Повԅӧԁліс, пӧвԅӧԁліԍ ԁај шуӧ вокыслы: „Петыр, вај полӧкалӧ вӧчам!“ — „Вӧчам бара!“ шуӧ Петыр. Најӧ сущкісны муӧ беԃ. Мӧԁ беԃ сыкӧԁ вомлӧсӧн кӧрталісны. Сеԍԍа беԃјассӧ паԍтӧԁісны кіԍԍӧм ԁукӧсӧн. Јылас ԉок шапка кышалісны. Кі пыԃԃіыс корӧс кӧрталісны. Регыԁ-тај чіпанјас еновтісны јӧртӧ. | ||
| + | Јӧрын. | ||
| + | |||
| + | Міјан јӧрын зев бур јӧз: | ||
| + | Чӧскыԁ морков шонԁі вылын | ||
| + | Ԇебԍаԍӧмӧн гӧрԁӧԁчӧ, | ||
| + | Ічӧт ԍоркԋі кушман сајын | ||
| + | Чеԉаԃјасӧс віԁчыԍӧ. | ||
| + | Аԋкыщ пуртӧс, быԏԏӧ пірӧг... | ||
| + | Ок, јона вӧԁ веж петӧ! | ||
| + | Јумов галан меԁԍа пӧтӧс — | ||
| + | Ԍојан кыкӧс — уман пыр. | ||
| + | |||
| + | V. Віԇ-му вылын. | ||
| + | |||
| + | Менам муӧј. | ||
| + | |||
| + | Муӧј менам, муӧј, | ||
| + | Зев те меным муса. | ||
| + | Кӧр ме тенӧ аԁԇа | ||
| + | Шогјас менам кусӧ. | ||
| + | Важыԍаԋ ме теныԁ | ||
| + | Чорԅыны ег ԍетлы: | ||
| + | Те вывті ме зіԉа | ||
| + | Југыԁ гӧрјӧн ветлі. | ||
| + | Ԋебԅӧԁі ме тенӧ, | ||
| + | Ԁӧԅӧріті јона... | ||
| + | Муӧј менам, муӧј, | ||
| + | Зев те меным ԁона! | ||
| + | Те вылӧ ме ԋаԋсӧ | ||
| + | Веԍкыԁ кіӧн кӧԇі, | ||
| + | Аслым ԍојан торсӧ | ||
| + | Быԁмӧм вылӧ леԇі. | ||
| + | Кӧјԁыстӧ ме теныԁ | ||
| + | Коԉан арын перјі, | ||
| + | Весалі став јогсӧ, | ||
| + | Мічаҗыка бӧрјі. | ||
| + | Гӧгӧр тенӧ пощі. | ||
| + | Таԉалӧмыԍ віԇі... | ||
| + | Муӧј менам, муӧј, | ||
| + | Шуа теныԁ сіԇі: | ||
| + | Чужты менԍым ԋаԋсӧ, | ||
| + | Вужјассӧ ен коԍты, | ||
| + | Ԋаԋлы петан тујсӧ | ||
| + | Шонԁі улӧ воԍты! | ||
| + | Лептыԍас меԁ вылӧ | ||
| + | Іԁлӧн — ԍулӧн јурыс, | ||
| + | Ԋекор меԁ оз бырлы | ||
| + | Тенаԁ сещӧм бурыс! | ||
| + | Меԁ выԉ воӧм ԋаԋыс | ||
| + | Пӧттӧԇ верԁас менӧ!.. | ||
| + | Муӧј менам, муӧј, | ||
| + | Раԃејта ме тенӧ! | ||
| + | |||
| + | Турунјас. | ||
| + | |||
| + | Ежӧр, пыреј, сітурун, бобӧԋаԋ, тӧԅ, зӧріԇ, урбӧж. | ||
| + | |||
| + | Кӧԇантор. | ||
| + | |||
| + | Ԍу, іԁ, зӧр, шобԁі, шабԁі, пыш. | ||
| + | |||
| + | Нӧԁа: му кока, сӧн тушаа, выј тупыԉ јура. | ||
| + | Шепјас. | ||
| + | |||
| + | Му бор куԅа мунӧны аја-піа. — „Аттӧ, таво бур-жӧ ԋаԋ локтӧ!“ шуӧ баԏыс: „шепјас куԅӧԍ, тыраӧԍ.“ Піыс кылӧ шуӧ: „мыјла-нӧ-пӧ став шептыс копыртчӧмаӧԍ, а етіјӧ ӧтнас сувтса сулалӧ, бурҗык аԉі мыј-нӧ?“ — „Чӧв, піӧј, — бур шепјасыс со крукыԉтчӧмаӧԍ. Тыраысла најӧ оз вермыны јурсӧ кутны. А етіјӧ сувтса шептыԁ ԇік тыртӧм.“ | ||
| + | |||
| + | Ӧтув уҗалӧм. | ||
| + | |||
| + | Ԃаԃӧ ԁа ош кӧԇісны ԍоркԋі шӧріӧн. Воӧм бӧрас ԃаԃӧлы шуісны вужсӧ ԍетны, ошлы јывсӧ. Ԍоркԋі воіс зев бур. Јукԍісны пуктасӧн. Ошлы корјасыԁ ез ԍӧлӧм вылас во, ԁај шуӧ: „мӧԁыԍ-пӧ менӧ ӧн ԋін пӧрјав. Тӧԁа, мыј колӧ боԍтныԁ!" | ||
| + | Мӧԁ воас кӧԇісны шобԁі. Јывсӧ ԍетны шуісны ԃаԃӧлы, вужсӧ ошлы. Шобԁі воіс зев јура. Ошлы јукԍӧм бӧрын бара-на ез ло ԍојантор. Скӧрміс, лӧгаԍіԍ ԃаԃӧ вылӧ, ԁај пышјіс сы ԁіныԍ. | ||
| + | |||
| + | Шабԁі. | ||
| + | |||
| + | Гожӧмын, му вылын, лӧз ԇоріԇа турун быԁмӧ. Іԇԇыс куԅ, веԍкыԁ. чорыԁ. Јылыс уна пеԉӧ вожалӧма. Корјасыс векԋіԃікӧԍ. Сещӧмыс шабԁі. | ||
| + | Арын ԇоріԇԍыс артмӧны јоԍ тупыԉ коԃ ԁозјас. Ԁозјас тырыс посԋіԃік југјалан кӧјԁыс. | ||
| + | Пыщкас іԇԇыслӧн пу коԃ чорыԁ ԍув. Сы гӧгӧр сі, сі гӧгӧрыс кыш. Ԋіраԍігӧн ԍувјыс ԁа кышыс шыбытчыԍӧны. Сӧмын коԉӧ ԋебыԁ сі. Сіыс куԅ ԁа јон. Сеԍ вӧчӧны куԃеԉ. Куԃеԉԍыс печкӧны шӧрт. Шӧртԍыс кыӧны ԁӧра. | ||
| + | |||
| + | Іԁја — шобԁіа. | ||
| + | |||
| + | Іԁ кылӧ шуӧ шобԁілы: „мунам вај зарԋі чужан інӧ, ԁа сені овмӧԁчам!" Шобԁі іԁлы шуӧ: „тенаԁ тај еԍкӧ, іԁӧј, куԅ ускыԁ, ԁа мывкыԁыԁ җеԋыԁ. Огӧ-жӧ аԍным мунӧ зарԋі ԁінӧ! Сіјӧ ачыс міјанӧс корԍас!“ | ||
| + | |||
| + | Меԁ бура ԋаԋ быԁмас. | ||
| + | |||
| + | Быԁ быԁман тор боԍтӧ ԍојан — јуансӧ му пыщкыԍ. Муыс сіјӧс верԁӧ — јукталӧ, вын ԍетӧ. | ||
| + | Кӧјԁыслы муыс меԁ воԉпаԍкоԃ, ԋебыԁ, шоныԁ, лапыԁ, пырыс меԁ | ||
| + | тӧв ветлӧ. | ||
| + | Іԇԇыслы ԁа вужјыслы муыс сещӧм-жӧ колӧ. Кымын іԇԇыс вылӧ быԁмӧ, ԁа корјыс паԍкалӧ, сымын вужјыс паԍкалӧ, пыԁӧ пырӧ. Јонаҗыка-кӧ паԍкаласны вужјас, унҗык налы ԍојаныс ԍурӧ, јонҗыка быԁмантор вынмас. Вужјасыс-кӧ пыԁынӧԍ, озҗык коԍмыны кос ԁырјі, вермасныҗык ва суԇӧԁны му пыщкыԍ. | ||
| + | Му колӧ гӧрны пыԁіті, ԁа јона ԋебԅӧԁны. Кӧԇны колӧ шочҗыка. | ||
| + | |||
| + | Ԋаԋ воӧм. | ||
| + | |||
| + | Ваԍуклӧн баԏыс мусӧ гӧріс ԁа кӧԇіс іԁјӧн. Ԋеԁыр мыԍті муыс вежӧԁіс. Коркӧ іԁјыс кутіс шептавны, сеԍԍа воіс. Ваԍуклӧн мамыс ԁа чојјасыс петісны вунԁыны. Ваԍук чукӧртіс коԉтасӧ, баԏыс чумаԉітіс. Кор чумаԉіјас тӧлалісны, сек течсисны. Коркӧ вартісны, ԁа ізӧԁісны. Сеԍԍа мамыс ԋаԋ пӧжаліс ԁа Ваԍукӧс пӧԍ ԋаԋӧн верԁіс. | ||
| + | |||
| + | Выԉ ԋаԋ. | ||
| + | |||
| + | Петіс креԍԏаԋін чеԉаԃыскӧԁ му вылӧ. — „Но чеԉаԃ, лоі вӧв-мӧслы турун, лоӧ міјанлы ԋаԋ. “. Ԋещыштіс ӧԏі шеп, туԍјассӧ кіпыԁӧсас чірјіс. Віԇӧԁӧ — туԍ пемԁӧма, віԁліс піԋ улас — чорыԁ, „Вунԁан каԁ, чеԉаԃ!“ Мӧԁ лунас ставныс, том і пӧрыԍ, петісны му вылӧ. | ||
| + | |||
| + | Му вылын. | ||
| + | |||
| + | Вунԁан каԁ воіс. Ԍу мутӧ ԍіннаԁ он суԇ, шыԉквіԇӧ, југјалӧ шонԁі воԇаԁ. Мувыв тыр јӧз. Ԍу кітырыԁ вылӧ качлӧ. Чарлајас ԇірԁалӧны шонԁі воԇын. Чеԉаԃ му вылынӧԍ-жӧ. Коԁі щӧщ вунԁӧ, коԁі шеп ӧктӧ, посԋіԁҗыкјасыс каща ԍін ԁа пӧлӧԅԋіча вотӧны. Луншӧр каԁын гырыԍ і посԋі чукӧртчасны пажнајтны. Шонԁі увтасмӧм бӧрын чумаԉітчӧны. Посԋіԁјас котралӧны, коԉта чукӧртӧны, гырыԍ сувтӧԁлӧ. Чумаԉіјас ԁорвыв сулалан јӧз моз сувтасны. Оз ԁыр сулавны. Кос-кӧ лоӧ регыԁ гумлаԁорӧ, ԍорӧмӧ чеԉаԃ вӧлӧн кыскаласны. | ||
| + | |||
| + | Отсӧг. | ||
| + | |||
| + | Іван чож ԁа Пеԁӧр ԃаԃ чумаԉітчӧны. Мі Ӧԋуккӧԁ коԉта чукӧртам. Вежаԋ ԁа Анна чој вунԁӧны меԁ бӧрја кітырјассӧ. Со сеԍԍа ештіс. Му выв тыр лоі чумаԉі. | ||
| + | — „Асԍӧ-жӧ ԋін “, шуӧ Ӧпрӧԍ ічіԋ: „аԍԍӧ быԁсӧнлы зев, ыҗыԁа! Кыԇ ԋін міԍа омӧԉлуннам кута вунԁыны, а со тај став вунԁанӧс вунԁыштіԁ. Час, ԇоԋвіԇа-кӧ, Іван локтас војна вылыԍ ԁа кыԇкӧ гашкӧ мынтыԍас!“ — „Кущӧм-нӧ, “ Іван чож шуӧ: „аԍсӧ ԁа воԇӧс мынтыԍӧм. Тенаԁ-ӧԁ піыԁ міјан вӧсна-жӧ омӧԉсӧ пыкӧ. Мӧԁыԍ вӧлӧј-кӧ ԍурӧ, тенԍыԁ щӧщ ӧԏі сајын течышта. | ||
| + | |||
| + | Машінаӧн ыщкӧм. | ||
| + | |||
| + | Мікул Іван машінаӧн ыщкӧ. Сіԇі і шаркјӧԁлӧ пара вӧв ԁоԃԃалӧма-ԁа. Ԋе косаыԁ бара. Віԇӧԁ, мыј ӧԁјӧ мӧвкјӧ. Морӧс улыԁ ԁа коса јылыԁ бара оз коԉ. Іԇа поԁјыԁ гумла коԃ шыԉк. Кураныԁ ԋебоԍ куртігаԁ оз крукаԍ. | ||
| + | |||
| + | Віԇ вылын. | ||
| + | |||
| + | „Но, но, Каркӧ,“ шуӧ Піԉа:„ јурсӧ путкыԉтан!“ Піԉа Каркоӧс кыщовтӧԁіс јур гӧгӧрыс ԁа сувтӧԁіс. — „Тајӧ вӧԁ,“ мамыс шуӧ: „лӧԇԇӧԍ ԁа сіјӧн зыртчӧ... Бӧрӧԋітчышт, Карко, гезјыс оз суԇ... Енлы песԍы... Вӧтлы, Піԉа... Ноко сувтлы, гашкӧ коԉӧ-ԁа... Ӧні вӧтлы“... | ||
| + | Піԉа Каркокӧԁ мӧԁӧԁчісны. Кыкнанныслӧн пӧԍ кіԍԍӧ. Лӧԇԇӧԍ. Карко јурнас і кокнас песԍӧ. Піԉа ԁумајтӧ: „татчӧ пӧԁан жарысла! “ Ачыс еща оз бӧрԁ. — „Воԍлӧԁлы, Піԉа!“ зорӧԁ јӧрԍаԋыс горзӧ баԏыс: „со кымраԍӧ“. | ||
| + | — „Моз-жӧ еԍкӧ крукаԍ, “ ԁумајтӧ Піԉа. Ачыс віԇӧԁӧ бӧрас, јур вылас. Ез крукаԍ: Карко ԉучкі пыртіс јур зорӧԁ јӧрӧ. Пыртіс ԁа зорӧԁсӧ ԋіртыштіс бокнас. Сеԍԍа сувтіс, ыҗыԁа лолыштіс ԁа ԋещыштіс турун вомтыр. — „Ӧԁјӧҗык ветлӧԁлы, Каркӧ,“ баԏ шуӧ: „тӧвнас-ӧԁ сеԍԍа лӧԍыԁ-жӧ лоӧ веж турун ԁінаԁ.“ | ||
| + | Піԉа гез гӧрӧԁ раԅіс. Вӧлӧс бергӧԁіс зорӧԁа-јура костӧԁ. — „Но“, шуӧ: „Каркӧ, гоԋітышт, гашкӧ зермас-ԁа. Аттӧ, веж-жӧ туруныԁ. Моз-жӧ еԍкӧ зер чӧвттӧԇыԁ. “ | ||
| + | Шонԁі увтасміс. Ыркԋітіс ԋеуна. Зорӧԁ сыналӧма, зорӧԁ јӧр куртӧма, пощӧма. Ыщкӧм віԇ шыԉыԁ, веж. Піԉа ԁолыԁ пырыԍ мӧԁӧԁчіс Карко вылын гортӧ мам-баԏыскӧԁ. | ||
| + | Зер војт. | ||
| + | Ԋӧжјӧн зерыс кіԍԍӧ, | ||
| + | Муыс меԁ оз ојԁ. | ||
| + | Војтјасыслы шуӧ | ||
| + | Зерлӧн југыԁ војт: | ||
| + | „Міјан улын, чојјас, | ||
| + | Керка — ічӧт горт, | ||
| + | Ічӧт гортын олӧ | ||
| + | Ԋаԋтӧм коԋӧр морт. | ||
| + | Таркӧԁчам мі сетчӧ, | ||
| + | Шуам: „воас ԋаԋ. | ||
| + | Бура овны понԁам, | ||
| + | Ставыс лоас шаԋ. “ | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кыв: Ворга ԁорті грӧш ԏурӧ. | ||
| + | |||
| + | Ԋаԋ воӧм. | ||
| + | |||
| + | Ваԍуклӧн баԏыс мусӧ гӧріс ԁа кӧԇіс іԁјӧн. Ԋеԁыр мыԍԏі муыс вежӧԁіс. Коркӧ іԁ кутіс шептаԍны, сеԍԍа воіс. Ваԍуклӧн мамыс ԁа чојјасыс петісны вунԁыны. Ваԍук чукӧртіс коԉтасӧ, баԏыс чумаԉітіс. Чумаԉіјас тӧлалісны ԁа сеԍԍа течԍісны. Коркӧ вартісны ԁа ізӧԁісны. Сеԍԍа мамыс ԋаԋ пӧжаліс ԁа Васукӧс выԉ ԋаԋӧн верԁіс. | ||
| + | |||
| + | Кӧԇыԍјас. | ||
| + | |||
| + | Аја-пііа кӧԇісны ԍу. Гортас локтігӧн пі баԏыслы іј шуӧ: — „Баԏӧ, коԁі-нӧ еԍкӧн пујассӧ ԁа турунјассӧ кӧԇӧ?“ Баԏ ԋінӧм ез шу. Віԇӧԁӧны-кӧ — јеҗыԁ гӧн чукӧр лебԅӧ. Баԏыс іј шуӧ: „Со тај коԁі турунјастӧ ԁа пујастӧ кӧԇӧ. Віԇӧԁлы-жӧ тонӧ ӧԏі кӧјԁыс ԉаскыԍӧма гӧн берԁӧ ԁа му-нӧ.“ Пі шенԅӧ: „Аттӧ ԃівӧ, — тӧв вӧлӧм кӧԇӧ!“ Вӧр ԁорын кај пув кокалӧ. Баԏ шуӧ: „со тонӧ бара кӧԇыԍ. Вотӧссӧ сојас, сеԍԍа кытчӧ-кӧ лебас ԁа леԇас. Којԁысыс іј коԉӧ.“ Шенԅыны кутіс пі: „Аттӧ, пӧткајасыԁ вӧлӧм кӧԇӧны-іј!“ Шор вомӧн вуҗігӧн баԏ інԁіс ва вылӧ. Кылалӧ вӧлі зев уна тӧвԅӧм ԇоріԇ јыв. Кыв шутӧг пі гӧгӧрвоіс. Сыыԍ јона шенԅыны кутіс; „Аттӧ ԃівӧ: тӧлыԁ-іј, ваыԁ&іј, пӧткаыԁ-јј — ставныс кӧԇыԍјас вӧлӧмаӧԍ!“ Гортын пі понԁіс пыркӧԁны ԁукӧссӧ. Віԇӧԁӧ — ставыс турун јыв. Баԏыс серавны кутіс. „Ӧні тӧԁан кыԇі кӧԇԍӧны турунјасыԁ ԁа пујасыԁ.“ | ||
| + | |||
| + | Гагјас &іылыԍ. | ||
| + | |||
| + | Ԏіма Ԍемӧкӧԁ ветлісны гагјас кутавны. Куталісны вітчыԍіг тырјі меԁ оз чегјаԍны кокјас, борԁјас. Сесԍа нуісны школаӧ. Ӧні школаас | ||
| + | уна гагјас ԋін лоі важ чукӧртӧмнас. Сені емӧԍ гутјас, бобувјас, маԉазіјас, шом гагјас, номјас, јурԍігуԍјас, коԇувкотјас, чіркјас, гебјас. Велӧԁчыԍјас велӧԁыԍјаскӧԁ гагјассӧ віԁлалӧны школаас. Гагјасыԁ лытӧмӧԍ, квајт кокаӧԍ. Унҗыкыс ԋоԉ борԁјаӧԍ. Тулысын ԁа гожӧмын коԉк вајӧны. Коԉкјасԍыс петӧны зев горш номырјас. Номырјасыс гартчӧны кыш пыщкӧ. Быԏԏӧнӧ тӧбӧм гагјас. Мыјкӧ ԁыра мыԍт кыш пыщкыԍ петӧны гагјас. | ||
| + | |||
| + | Куртӧм. | ||
| + | |||
| + | Каԏуклы мамыс шуӧ: „аскі-кӧ міча лун лоӧ куртны мунам.“ Каԏуклы зев ԋімкоԃ лоі. Аскі шонԁіыскӧԁ щӧщ четчіс, віԁчыԍіс мамыслыо іԁраԍӧм. Сеԍԍа боԍтіс ічӧԏік куран пеԏпом вылас ԁа мӧԁӧԁчіс котӧрӧн мамыс воԇвылын. Баԏысјас вӧлі куртӧны ԋін. Каԏук зев зіԉа мӧԁӧԁчіс куртны. Куртыштас ԁа віԇӧԁлас бӧрвылас. Меԁ еԍкӧ оз-жӧ коксӧ куртыштны. Ез ԁыр курт міјан куртыԍ. Регыԁ муԇіс. Куран шыбытіс, кваԏітіс іԁԋаԋ ԁа котӧртіс ԍӧла оз ԍојны. Пӧттоԇыс ԍојіс ԁај баԏ-мамыслы вајіс воԇԁӧраас. Регыԁ лоі пажін. Ԍојігӧн Каԏук шуӧ: „чӧскыԁ-жӧ ԋін мамӧ талун шомјӧлыԁ.“ — „Уҗалігаԁ ӧԁ шомјӧлыԁ чӧскыԁ овлывлӧ.“ | ||
| + | |||
| + | IV. Ва ԁорын. | ||
| + | |||
| + | Ва. | ||
| + | |||
| + | Ԋекущӧм ловја олыԍ ва јутӧг оз вермы овны. Ва вывті кылӧԁӧны вӧр. Ветлӧԁлӧны пыжӧн, парікоԁӧн. Ва бергӧԁлӧ кӧԉӧсајас меԉԋічалыԍ, машінајаслыԍ. Ваӧн јӧз сӧстӧммӧԁчӧны: мыԍԍӧны, купајтчӧны, паԍкӧм, оланін мыԍкалӧны. Мукӧԁ ԁырјі ваԍыс омӧԉыс овлывлӧ-жӧ. Ваыс жугӧԁлывлӧ меԉԋічајас, кырӧԁлывлӧ віԇјас. Јӧз, скӧт, ем-бур вӧјлывлӧ ваӧ. Шоныԁ ԁырјі ваыԍ лоӧ ру, кӧԇыԁ ԁырјі јі. | ||
| + | |||
| + | Рака ԁа рак. | ||
| + | |||
| + | Ракалы ԍурі рак аԉкӧс ваԁорыԍ. „Час,“ шуӧ: „ме тајӧс ԍоја!“ Уԍкӧԁчіс рак вылӧ, кокыштіс ԁа нуіс баԃ пу вылӧ. Рак кутіс кевмыԍны: „рака, рака, леԇ менӧ! Ме тенԍыԁ баԏ-мамтӧ тӧԁа, зев шаԋ пӧткајас најӧ.“ Рака вомтырнас шуӧ: „ Гу-у! “ — „ Чојјастӧ. вокјастӧ тӧԁа, зев бур | ||
| + | пӧткајас.“ — „Гу-у!“ мӧԁыс бара шуӧ. — „Најӧ бурӧԍ-бурӧԍ, ԁа те коԃ бур ԋекоԁ-на абу!“ | ||
| + | Ракалы зев ԋімкоԃ лоі ԁа кыԇ-тај вом паԍталанас кравкԋітас: „крав!" Ԍојан торјыс і шԉапкыԍас ваас. | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кыв: — „Ачыс вӧранскӧј, гӧлӧсыс горанскӧј, кокыс тӧв і гожӧм | ||
| + | руԁ сапӧга.“ | ||
| + | |||
| + | Черіјас. | ||
| + | |||
| + | Ԏіма ветлывлӧ вуграԍны. Ӧтчыԁ щӧщ боԍтіс Ԍемӧӧс. Сеԍԍа муніг мозыс со мыј сылы віԍталіс черіјас јылыԍ. „Чері-пӧ олӧ ваын. Сіјӧ-пӧ бӧжа, борԁјаса. Бӧжнас ԁа борԁјаснас сіјӧ сынӧ, ԏувкјалӧ ваас. Черіјас куԉмӧны: леԇӧны пӧк ԋек. Пӧкԍыс лоӧ посԋіԃік чері — арпіјан. Навӧсна баԏ мамыс оз тӧжԁыԍны. Најӧ аслыныс аԍныс корԍӧны ԍојансӧ ваԍыс. Чері кыјӧны вугырӧн, кулӧмӧн, тывјӧн, гымгаӧн, кӧвтымӧн. | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кыв: — „Пуын і ваын ӧԏі ԋіма.“ | ||
| + | |||
| + | Ва ԁорын. | ||
| + | |||
| + | Җуҗыԁ, пемыԁ вӧр піын ԇоԉгӧ-візывтӧ ічӧԏік ју. Уна ногӧн сіјӧ чукԉӧԁлӧ-мукԉоԁлӧ. Пујас костын шонԁі воԇын југјалӧ-ԇірԁалӧ. Ју ԁорын пујасын кајјас жбырјалӧны, ԍылӧны. Ју пӧлӧн ԁугԁывтӧг лебалӧны чікышјас, җыҗјас. Ва ԁорас кок пӧв јылас вугралӧ куԅ кока турі. Со ва ԁортіыс турун пӧлӧн утка позтыр ујалӧ, мамыс ӧтарӧ-мӧԁарӧ гоԋјалӧ ԁа гречкӧ. Піјаныс гӧгӧрыс ԍуԉкӧԁчӧны. Туԉгыласны јурнысӧ ваас ԁа бара. | ||
| + | |||
| + | Ԉагуша. | ||
| + | |||
| + | Воіс гажа шоныԁ гожӧм. Ӧтчыԁ Пеԁӧр Јогоркоԁ мунісны купајтчыны. Ва ԁорԍыс аԁԇісны ԉагушаӧс. Пеԁӧр шуӧ: „те Јогор, онӧ тӧԁ, кыԇі ԉагушајасыс олӧны, — мыј ԍојӧны ԁа? Гашкӧ тіјанлы школааԁ віԍтавлісны ԁа?“ Јогор шуӧ: „ԉагушаыԁ сіјӧ олӧ ваын, ԋурјасын ԁа віԇвывјасын ԁа кӧн-ԁа. Најӧ ԍојӧны гагјасӧс, гебјасӧс ԁа номырјасӧс. | ||
| + | Ԉагушаыԁ куталӧ најӧс ԋіԉӧг кывнас. “ — „ Кывнас! Кыԇ-нӧ?“ — „ Вомсӧ-паԍкӧԁас, кывсӧ ԋужӧԁас ԁа вітчыԍӧ. Гагјасыԁ лебіганыс кывјас і ԍібԁӧны“. — "Сіԇ-кӧ тај ԉагушајасыԁ бур вӧчӧны мортыԁлы?“ — „ ԃерт бур — сіјӧн вӧԁ іј оз ков најӧс віјавныԁ. — Тӧв кежлӧ ԉагушаыԁ пырӧ му пыщкӧ. Сені сіјӧ уԅӧ тулысӧԇ. “ | ||
| + | |||
| + | Ју ԁа шор. | ||
| + | |||
| + | Ју шуӧ шорлы: „кущӧм те ічӧԏік!“ Шор шуӧ јулы; — „ԋе посԋі шорјасыскӧ, те емӧј еԍкӧ тащӧм ыҗыԁ вӧлін?“ | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кыв: 1) „Мамыс пісӧ ԋоԋалӧ.“ 2) „Чукыԉ — мукыԉ, кытчӧ ветлін? Шырӧм бурыԍ, мыј теԁ &мӧгыс?" | ||
| + | |||
| + | Помԍӧм. | ||
| + | |||
| + | Веж баԃ пу вужјас увті візывтӧ чукыԉ-мукыԉ јоԉ. Кывтыԁысҗык луԁја, куш. Јоԉ берԁтіыс сет лываа. Ворсӧны чеԉаԃјас сетӧні помԍӧмӧн. Помӧмаԍ ыҗыԁа. Лӧԋӧма јоԉыс. Помӧԁ горувтіыс јоԉ віԅыс коԍмӧма пыԁӧсоԇыс. Чеԉаԃјас ԍорԋітӧны гораа: | ||
| + | — „Вајӧ купајтчамӧј помӧм інас.“ | ||
| + | — „Кущӧм југыԁ ваыс. Пӧртчыԍалӧј!" | ||
| + | — „Леԇамӧј лущщӧ: кырӧԁас ставсӧ. Віԇӧԁам кӧԏ ԋін візывтӧмсӧ.“ | ||
| + | — „Купајтчыштам. Вылыстіыс меԁ візывтас-кӧ.“ | ||
| + | Пӧртчыԍісны. Пырісны ујавны. Шоныԁ гож воԇын ворсӧны. Аслыныс зев гажа. | ||
| + | — „Е-еј, кырӧма!“ горзыны ӧԏі кутіс; „ееј!“ Купајтчыԍјас коԉӧны паԍтӧмӧԍ косӧ. Котӧрӧн ӧԁјӧнҗык ԁӧрӧмјас ԁінӧ. | ||
| + | |||
| + | VII. Вӧрын. | ||
| + | |||
| + | Кӧч. | ||
| + | |||
| + | Кӧч јӧктӧ, јӧктӧ, | ||
| + | Міча табја кокнас, | ||
| + | Выј тупыԉ јурнас, | ||
| + | Шабԁі куԃеԉ бӧжнас, | ||
| + | Ԍӧԁ сетӧр ԍіннас. | ||
| + | Ԉӧмпу кор пеԉнас, | ||
| + | Јоԍ јыла піԋнас, | ||
| + | Ԁас кык тув сылнас, | ||
| + | Аслас ԁона кунас, | ||
| + | Сыла госа кывнас. | ||
| + | Пујас. | ||
| + | |||
| + | Пожӧм, коз, ԋыв, ԋіја, сус, кыԇ, баԃ, пелыԍ-пу, піпу, лопу, ԉӧмпу туԍапу, ԋінпу. | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кыв: Ԍӧԁ вӧр шӧрын гӧрԁ гача. | ||
| + | |||
| + | Пу јыв вотӧс. | ||
| + | |||
| + | Ԉӧм, пелыԍ, сетӧр, ӧміԇ, ыжԋоԋ, жо, ԉежнӧг. | ||
| + | |||
| + | Нӧԁ кыв: Ԍӧԁ вӧр шӧрын віра чуԋлыс. | ||
| + | |||
| + | Му выв вотӧсјас. | ||
| + | |||
| + | Оз, чӧԁ, чӧԁлач, пув, мырпом, намыр, ԍӧлаоз, туріпув (ԋурмоԉ), понпув. | ||
| + | |||
| + | Щакјас. | ||
| + | |||
| + | Урщак, јеԉԁӧг, рыжік, кӧчјӧла, понщак, ԋывщак, пеԉщак (баба пеԉ), јеҗыԁ гоб, гӧрԁ гоб, віж гобу; гӧрԁ јагԍер, јеҗыԁ јагԍер, гуткулан щак. | ||
| + | |||
| + | Ԇоԇув (пеж гаг). | ||
| + | |||
| + | Ваԍук кашкӧ пырӧ ԋігајаса. — „Вај шуӧ: „мамӧ, ԍӧјны!" — „Пукԍы,“ шуӧ мамыс: „ваја аԅа шыԁ, ԁа ԍојышт. “ Ваԍук пукԍіс ԍојны. Ачыс ԋімкоԃа ԋумјалӧ, — „Мамӧ“, шуӧ: „талун мі вӧрӧ ветлім.“ — „Вӧрӧ! Мыј-нӧ сені керінныԁ?“ — „Велӧԁчім. Вӧраԁ тај зев гажа велӧԁчыныԁ!“ — „Мыјкӧ ті керԍанныԁ ԋін.“ — „Вӧрас мі, мамӧ, &ԇӧԇувӧс кутім..." — „Ԇоԇувӧс! Сещӧм пеж торсӧ?“ — „Сеԍԍа ԇоԇувјывԍыс і мі велӧԁчім.“ — „Мыј-нӧ велӧԁчіԁ?“ — „Ԇоԇувыԁ вӧлӧмкӧ ԉоԉӧ, ԁа бобул ԁа гут ԍојӧ. Мортыԁлы тај бур вӧлӧм вӧчӧ. Кывјыс сылӧн кык вожа. Мі јешщӧ тӧԁтӧгыԁ чушканӧн чајтім. Быԁсӧн повԅім. Ԋоԉ кока, чуԋјасаӧԍ быԁӧн. Зев куԅ бӧжа. Бӧжсӧ-кӧ орӧԁан бӧжтӧгыс пышјас...“ — „Гӧгӧр-жо ԋін ветлӧԁлӧмныԁ!“ — &Тулыснаԁ-пӧ вајӧ кыштӧм ԋебыԁ коԉк. Коԉкԍыс петӧны піјаныс. Тӧв кежлаԁ-пӧ му пыщкӧ пырӧ. Сені уԅӧ тулысӧԇ.“ — „Велӧԁасны | ||
| + | ԋін тыԁалӧ тіјанӧс быԁ му выв ԃівӧ јывԍыс.“ — „Сеԍԍа бара, “ шуӧ Ваԍук: „ог-жӧ ԋін кут повны ԇоԇувԍыԁ.“ | ||
| + | |||
| + | Ез ошкыны. | ||
| + | |||
| + | Кӧјін кутіс ошјыԍны аслас рӧԁ вужнас кӧјінјаснас. — „Быԁсӧн,“ шуӧ; „міјанӧс тӧԁӧны, быԁсӧн міјаныԍ полӧны.“ Кыліс кӧјінлыԍ ошјыԍӧмсӧ ур. — „Тӧԁнытӧ,“ „шуас; „тіјанӧс еԍкӧ тӧԁӧны, ԁа бурнаԁ каԅтыштыԍыԁ-ӧԁ ԋекоԁ-жӧ абу. Омӧԉ тіјан јылыԍ јуӧрыԁ кывԍӧ. Јанԁыԍны колӧ сіԇтӧ овнытӧ.“ | ||
| + | |||
| + | Јӧлӧга (јӧла). | ||
| + | |||
| + | Ӧԉӧ баԏыскӧԁ локтіс вӧрӧ. Понныс налӧн кытчӧкӧ коԉтчіс. Ӧԉӧ сіјӧс чукӧстіс; „ԍта, куԏу, ԍта!“ Вӧрас коԁкӧ горӧԁіс: ,,ԍта, куԏу, ԍта!“ — „Ԍта, Кащыс, ԍта!“ бара Ӧԉӧ горӧԁіс. — „Ԍта, Кащыс, ԍта!“ коԁкӧ шыаԍіс. — „Коԁі тајӧ ԋерԍӧ?“ ԁумыштіс Ӧԉӧ. — „Коԁ-нӧ те?“ — „Коԁ-нӧ те?“ шыаԍіс вӧрас. Ічӧт пі чујміс: — „Коԁ-нӧ,“ шуӧ: „баԏӧ, менӧ ԋерӧ?“ — „Ԋекоԁ оз ԋер,“ шуӧ баԏыс: „тајӧ јӧлӧга кылӧ.“ | ||
| + | |||
| + | Каща, каща... | ||
| + | |||
| + | Каща, каща — кіщ-кощ... | ||
| + | Турі помӧчӧ корӧ. | ||
| + | Вурԁ кер сывјалӧ. | ||
| + | Кӧјін кер кыскалӧ. | ||
| + | Ош керка лептӧ. | ||
| + | Ԍіԅ ӧшіԋ піԍкӧԁӧ. | ||
| + | Гӧрԁ петук җоҗ вӧчӧ. | ||
| + | Меж пач вартӧ. | ||
| + | Ԍуԅ пожнаԍӧ. | ||
| + | Кӧч кӧвԁум пӧжалӧ. | ||
| + | Ур бі віԇӧ. | ||
| + | Руч ԁӧра кыӧ. | ||
| + | Ӧбӧԁајтны кутасны-ԁа | ||
| + | Тӧрӧкан пырас | ||
| + | Шыԁ таԍтіас. | ||
| + | Ставныс пышјасны. | ||
| + | |||
| + | Бі. | ||
| + | |||
| + | Вӧлі зера арԍа лун. Ԍемӧ ԃаԃ лунтыр леч кыјіс, кӧтаԍіс, кынміс. Кынӧмыс сылӧн ԍумаліс. Рытнас вӧԉіԍԏі ештіс бі пестыны. Бі ԁорын шонтыԍіԍ, пӧртјӧн ԍӧла пӧв пуіс ԁа ԍојыштіс. Ачыс бі вылӧ віԇӧԁӧ ԁа ԁумајтӧ: „аттӧ-по бур тор-жӧ тајӧ біыԁ. Ԋе сіјӧ-кӧ еԍкӧ шыԁтӧ он-жӧ пу, ԋаԋтӧ ԉібӧ он-жӧ пӧжав. Кыԇ еԍкӧ сытӧг вӧраԁ-вааԁ шон- | ||
| + | тыԍан? Бігӧгыԁ ԋекущӧм кӧрта кӧлуј оз поԅ ԁорны: чер-ԋі пурт, гӧр-ԋі коса. Пабрік — завоԁыԁ біӧн шонтӧм руӧн-жӧ уҗалӧ. Біӧн шонтӧм руӧн-жӧ кӧрттуј машінаыԁ ԁа парекоԁыԁ ветлӧԁлӧ. Ыҗыԁ жӧ бур вӧчӧ јӧзыԁлы біыԁ. | ||
| + | |||
| + | Віԇӧј вӧртӧ. | ||
| + | |||
| + | — Бур біыԁ, бур, а јона-жӧ колӧ кужны сыыԍ віԁчыԍныԁ! Ԍемӧ ԃаԃ віԇӧԁліс гӧгӧрыс. | ||
| + | — „Со-тај“, ԁумыштіс: „гӧгӧр сулалӧ гырыԍ сотчӧм пожԍм. А уна-жӧ вӧр сотчіс таво гожӧм! | ||
| + | Таво гожӧм-ӧмӧј? Быԁ гожӧм сотӧны віԁчыԍтӧгыԁ. Сотӧны ԁа жугӧԁӧны ԉок ногӧн кертӧ леԇӧмнаԁ. А вӧр-кӧ бырӧ, сеԍԍа керка керјыԁ оз ло, ԁа і пачто ломтыны ԋінӧмӧн лоӧ, вајасыԁ коԍмаԍны ԁај. А ва-кӧ коԍмас і ԋаԋјас щӧщ кутасны кынмыны, коԍмыны. Ӧні кынмӧны, коԍмӧны, а сек сыыԍ јона щыкны кутасны.“ Ԍемӧ ԃаԃ ԁыр ԁумајтіс шога пырыԍ: | ||
| + | — „Кыԇ еԍкӧ віԇны вӧр біыԍ-ваыԍ ԁа вежӧртӧм јӧзыԍ?“ | ||
| + | |||
| + | Вӧрын. | ||
| + | |||
| + | Комі му куԅа ме муна: | ||
| + | Гӧгӧр сулалӧ ԍӧԁ вӧр. | ||
| + | Вӧрыс вывті, вывті уна, | ||
| + | Сыыԍ унаыс оз тӧр. | ||
| + | Аԁԇа: сені міча пожӧм | ||
| + | Лептӧ вылӧ асԍыс јур; | ||
| + | Сылы ӧткоԃ: тӧв кӧԏ гожӧм, | ||
| + | Сещӧм пуыс тајӧ бур. | ||
| + | Сені быԏԏӧ пӧрыԍ пӧчӧ, | ||
| + | Ԇормӧм кыпӧԁчӧма коз. | ||
| + | Сіјӧ увјас костын вӧчӧ | ||
| + | Вӧрса пӧтка шоныԁ поз. | ||
| + | Сені вашкӧԁчӧны гора | ||
| + | Піпу чојкӧԁ јеҗыԁ кыԇ. | ||
| + | Мыјкӧ ԍорԋітӧны нора, | ||
| + | Корјӧн лапкӧԁӧны сіԇ... | ||
| + | Сені сус-пу гӧгрӧс бока, | ||
| + | Сені пелыс, сені ԉӧм. | ||
| + | Тані баԃјас вӧсԋі кока, | ||
| + | Зев-на җеԋыԁ налӧн нем... | ||
| + | Вӧрыс помтӧм. Тујыс кӧні? | ||
| + | Зонмӧј, јагас те ен вош! | ||
| + | Аԁԇа сені, аԁԇа тані | ||
| + | Ыҗыԁ тапікаԍӧ ош. | ||
| + | Ветлӧ кӧјін, піԋсӧ јірӧ: | ||
| + | Корԍӧ аслыс кынӧм пӧт. | ||
| + | Најан ручыԁ гуӧ пырӧ. | ||
| + | Бурӧн ԋекоԁлы оз шеԁ. | ||
| + | Кӧчыс ԇебԍӧ лӧпјас сајӧ, | ||
| + | Віԇӧ асԍыс ԁона јур. | ||
| + | Ӧԁјӧ, ӧԁјӧ пуӧ кајӧ | ||
| + | Паԍкыԁ бӧжа ічӧт ур. | ||
| + | Ԁозмӧр пувсӧ зіԉа ԍојӧ, | ||
| + | Гӧгӧр гыӧ ԍӧла, тар. | ||
| + | Турі кокнас ԋурсӧ лојӧ, | ||
| + | Абу муса сылы ар. | ||
| + | VIII Во гӧгӧр чӧж. | ||
| + | |||
| + | Во гӧгӧр | ||
| + | (Пӧтка оылӧм шыӧн.) | ||
| + | |||
| + | — „Піԋ-піԋ, піԋ-піԋ, піԋ“... — кытӧнкӧ коз јылын кылӧ уркај коԉ гылӧԁӧ. Сеԅ, лӧԋ. Шонԁі југыԁа ԋін мытчыԍлӧ, сӧмын оз-на ԋӧԏі шонты. | ||
| + | — „Кра-ав!.. кра-ав!..“ — асывјасын рака горзӧм шыӧ саԃман. Уԉалӧ лым топалӧ, тујјас ԍӧԁӧԁӧ, војтва ԏопкӧ... | ||
| + | — „Туррр... куррр“... — кылӧ тарјаслӧн којтӧм... | ||
| + | Асывјасын мозја, чарӧма... | ||
| + | — „Чічі-чічі, чічі-чі-і-і“... — матіԋікын кустјасын кылӧны меԁвоԇԇа локтыԍ ԍылан кајјас. Зев ԋебыԁа, нора, жугыԉ пырыԍ кыԇкӧ ԍылӧны, быԏԏӧ шогԍӧны: — „гӧгӧр-на-пӧ лым-ԁа“... Лунԍаԋ шоныԁ тӧв пушкӧ — лымсӧ ԍојӧ. Гӧгӧр лӧзалӧ. | ||
| + | — „Чік-чіԉік, чік-чіԉік!..“ — сырчік воӧма: јі чегӧ. Ва воԍԍӧ. Ԇоԇӧгјас горзӧны: „гог-гок, гог — гогок!..“ Быԁԍама пӧткаыс саріԇыԍ локтӧ. Бузгӧны шорјас. Віԇјас гӧгӧр ојԁӧмаӧԍ. | ||
| + | — „Кук-ку-у-у, кук-ку-у-у!.. рытјасын оԉјасыԍ кылӧ кӧклӧн нора горзӧм. Бӧр вывԍаԋыс чеԉаԃјас-нывјас ԋерӧны сіјӧс, јуаԍӧны: „кӧкӧ-чојӧ, кӧкӧ-чојӧ! уԅ ԁа вӧтаԍ-ԁа — кымын во ԋін ме верӧссајӧ ог му-у-ун?“ Ва уԍӧма ԋін кырјыԍ. Гӧгӧр ԋајт. Ва јамас вылын мічаа вежӧԁӧ турун. | ||
| + | Ваԁор баԃԃын оз лӧԋлы кајлӧн ԇоԉԅӧм. | ||
| + | — „Поԃ-пӧлуԃ, поԃ-пӧлуԃ!..“ — ԁугԁывтӧг шпаԏкӧ турун пӧвсын југыԁ шоныԁ војӧ квајтпаԉіч. Ставыс быԁмӧ, ԇоріԇалӧ... | ||
| + | — „Піје-піје, піпу-пі-і-і!.. “ — пӧԉан вылын ԁовјалӧ-ԇоԉԅӧ јоԁіјур. Шонԁі сотӧ, пӧԍ. Быԏԏӧ пач вомыԍ ӧвтӧ. Ыщкӧм турун ԋукыртчӧ. | ||
| + | — „І-іс, і-іс, іс-іс, і-і-іс!..“ Асывјасын ыркԋітлӧ, — ваыԍ ру кыпӧԁӧ. | ||
| + | — „Җів-җів, җів-җів-җів!.. — ок, җіјанјас ԋін кыпӧԁчӧмаӧԍ, чукӧрӧн лебалӧны. Быԁлаӧ пукԍӧны. Ԍо мајбырӧј те гожӧмӧј, коԉны тај кутін! | ||
| + | — „Тпру-ту, тпру-ту ԏіԋԋԋ!“.. — Ӧԏі вӧрԁіԍаԋ-мӧԁӧ лебалӧ — суналӧ кыр. | ||
| + | Корјас віжӧԁӧ, гылалӧ. Вӧрын јӧлӧга гораммӧ. | ||
| + | — „Клук-кулук, клук-кулук!..“ — Мӧԁӧмаӧԍ езыԍ јуԍјас! Саріԇӧ гезјаԍӧмӧн лебӧны. | ||
| + | Лолыштіс војԍаԋ. Лым чӧлалӧ. | ||
| + | — „Кыщ-кыщ, кыщ-кыщ!..“ — пощӧсыԍ-пощӧсӧ, мајӧгыԍ-мајӧгӧ, шывјалӧ-лебалӧ каща. | ||
| + | Кымӧрјас ӧшјӧмаӧԍ. Гӧгӧр јеҗыԁ. | ||
| + | — „Трк-трк-трк!..“ — пуыԍ-пуӧ терыба лебалӧ-шпырјалӧ сіԅ; зіԉа ԁортчӧ: „тук-тук, тук-тук-тук!..“ | ||
| + | — „Жжԋԋ, жжԋԋ, жжԋԋ...“ — јӧжгыԉаԍӧ пујылын жоԋ. Кӧԇыԁ. Гӧгӧр лӧԋ: — шы-ԋі ру. | ||
| + | |||
| + | Тулыс. | ||
| + | |||
| + | Тулыс локтіс — шонԁі југԁіс. | ||
| + | Јі, лым сылі — ва, му воԍԍіс. | ||
| + | Турун петіс — вӧрыс вежміс. | ||
| + | Пӧтка локтіс — ԍојан вежԍіс. | ||
| + | Гӧрны ковміс — баԏӧ муніс. | ||
| + | Лунтыр гӧріс, — ԋаԋсӧ кӧԇіс. | ||
| + | Тулыс воіс — чеԉаԃ петіс. | ||
| + | Тулыс воіс — быԁтор ловԅіс. | ||
| + | |||
| + | Тулыс. | ||
| + | |||
| + | Гажа тулыс воіс! | ||
| + | Гӧгӧр жургӧ шор. | ||
| + | Шонԁі лымсӧ сојіс. | ||
| + | Ловԅіс пулӧн кор. | ||
| + | Ју куԅа јі кывтӧ — | ||
| + | — Тувсов ва оз уԅ. | ||
| + | Југыԁ јенеж вывті | ||
| + | Лебԅӧ ԇоԇӧг, јуԍ. | ||
| + | Гожӧм абу ылын. | ||
| + | Ежа лоі веж. | ||
| + | Чеԉаԃ ваԁор вылын | ||
| + | Ворсӧны лун чӧж. | ||
| + | Коԁлы кӧԇны колӧ — | ||
| + | — Лӧԍӧԁӧны гӧр. | ||
| + | Лымјыԍ оз ԋін повны. | ||
| + | Віԁчыԍӧны зер. | ||
| + | Пӧрыԍлы мыј керны? | ||
| + | Ԍірӧн мавтны пыж. | ||
| + | Шонԁі улын вӧрны | ||
| + | Сылы абу ԁыш. | ||
| + | Тулыс мортлы шуіс: | ||
| + | „Гажӧԁчы, бур вок!“ | ||
| + | Ылӧ, ылӧ нуіс | ||
| + | Сіјӧ јӧзлыԍ шог. | ||
| + | Локтӧны ԋін кылӧ | ||
| + | Утка, ԇоԇӧг, јуԍ. | ||
| + | Ԍылыԍ кајыс ԁылӧ. | ||
| + | Ԍылыԍ кај оз уԅ. | ||
| + | Мортыс мујас гӧрӧ, | ||
| + | Кӧԇӧ аслыс ԋаԋ... | ||
| + | Терыба зев вӧрӧ — | ||
| + | Кујӧԁ леԇӧ аԋ. | ||
| + | Ԁолыԁ олӧм воіс, | ||
| + | Гажӧԁчӧј, том јӧз. | ||
| + | Шоныԁ тувсов војыс, | ||
| + | Јенеж вој быԁ лӧз. | ||
| + | Во гӧгӧр каԁ. | ||
| + | |||
| + | Во гӧгӧрлӧн ԋоԉ пӧлӧс каԁ: гажа тулыс, шоныԁ гожӧм, зера ар, кӧԇыԁ тӧв. Воас 12 (ԁас кык) тӧлыԍ: јанвар, певраԉ, март, апреԉ, мај, јуԋ, јуԉ, август, ԍеԋԏабр, окԏабр, нојабр, ԃекабр. Вежоныс воас 52 (ветымын кык). Быԁ вежонын 7 (ԍіԅім) лун: выԉԉун, воторԋік, ԍереԁа, чеԏверк, пекԋіча, субӧта, вежалун. Лун војыс јукԍӧ ԋоԉ пеԉӧ: асыв, лун, рыт, вој. Шонԁі петӧмԍаԋ мӧԁ шонԁі петтӧԇ 24 (кыԅ ԋоԉ) час. | ||
| + | |||
| + | Тӧв ныр. | ||
| + | |||
| + | Вӧлі тувсов луншӧр каԁ. Зев јона пӧжӧ. Ԍемӧ, Машӧ, Ӧгрӧ, ԁа Іван шор ԁорын ԁӧра віԇӧны. Ызгӧны маԉазі моз, ԇізјалӧны, ворсӧны. Лунтыр еԍкӧ гашкӧ ԇізгісны, ԁа лоі разӧԁчыны. Кыԍкӧ кыпӧԁчіс сім кымӧр. Сеԍԍа петіс зев ыҗыԁ тӧв. Ԁӧра віԇыԍјас каԏԏӧны-каԏԏӧны ԁӧрасӧ, оз вермыны. Тӧлыс ԇугӧ. Ԋеуна аԍнысӧ оз ну. Ачыс век ыҗԁӧ ԁа ыҗԁӧ. Пујассӧ быԁсӧн кутіс ԋукԉӧԁлыны. | ||
| + | Чеԉаԃ ԉок ногӧн ԁӧра јокмыԉтісны ԁа уԍкӧԁчісны котӧртны. Коԁі уԍӧ, коԁі четчӧ. Бӧрԁыԍыԁ і быԁԍамаыԁ ем. | ||
| + | Котӧртісны ԍіктӧ. Ԍіктын грыма — јірка кылӧ. Тӧв ӧԇӧсјас ԁа ԏӧсјас быԁсӧн ԋещкӧ. Кӧнкӧ кылӧ ӧшіԋ ԅіԉ-ԅоԉмуні. Ывла тырыс кыпӧԁчіс бус. Ԍінтӧ оз поԅ ԇаркерны. Котӧрӧн чеԉаԃ пырісны гортаныс. | ||
| + | Керка выланыс грым-јірк. Ӧԏі ӧԇӧс „ԇурк.“ возԍӧ. Мӧԁ ӧԇӧс „гур.“ воԍԍӧ. — „Аттӧ тӧв,“ шуӧны гырыԍјас: „Ԁыржык-кӧ оз лаԋт, уна і пакӧԍт вӧчас!“ Кымӧрысла ԇікӧԇ пемԁі. Коркӧ ӧшіԋӧ кутіс зер швачкыны. Ԋеԁыр мыԍԏі тӧв лаԋтіс. | ||
| + | |||
| + | Шонԁі југӧр ворсӧм. | ||
| + | |||
| + | Віԇӧԁлы, тонӧԁӧԍ җоҗ вылын | ||
| + | Ворсӧны — јӧктӧны кӧчјас! | ||
| + | Кӧсја-на чукӧстны најӧс, | ||
| + | Чургӧԁа на ԁінӧ кіӧс, | ||
| + | Шуа ме ачым: „ог, міԍа, ԁојԁ, | ||
| + | Ен пыщјӧј, ен полӧј меыԍ, | ||
| + | Кекеԋен ԋебыԁа кута“ — | ||
| + | — Кущӧмӧԍ абуӧԍ шаԋӧԍ: | ||
| + | Повԅісны јӧј кӧчјас, | ||
| + | Пырыԍ-пыр вошіны. | ||
| + | — „Віԇӧԁлы, — тонӧ ԋін јіркын | ||
| + | Јӧктӧны вежа-веж мыԍт! | ||
| + | Енлӧ ті, кӧч піјан, | ||
| + | Ог-кӧ ме тіјанӧс кут!..“ | ||
| + | Шонԁі воԇ ӧшіԋӧс ӧԁјӧҗык | ||
| + | Быԁԍама кӧлујӧн вевԏԏі. | ||
| + | — „Ӧні мем ԍуранныԁ | ||
| + | Асныра, кывзытӧм кӧчјас!“ | ||
| + | Тупкалі. Кӧсја-на кутны, — | ||
| + | Керкаын ӧԏі ԋін абу... | ||
| + | Тулыс пом. | ||
| + | Шоныԁ гожӧм воіс. | ||
| + | Ывла вылын гажа. | ||
| + | Комі муын лоі | ||
| + | Бара ој-ој гажа! | ||
| + | Коԍмалӧма тујјас. | ||
| + | Ештӧма ԋін кӧԇа. | ||
| + | Чеԉаԃјасԉы бара | ||
| + | Воіс ворсан пӧра. | ||
| + | Комі јӧзлӧн чеԉаԃ | ||
| + | Быԁԍама ног ворсӧ. | ||
| + | Ԋімкоԃ ӧні налы, | ||
| + | Оз-на тӧԁны шогсӧ. | ||
| + | Гурјаԍӧны ӧԁјӧн, | ||
| + | Ԏеԉеганыс ԇуртӧ... | ||
| + | Коԁкӧ зорӧԁ вӧчны | ||
| + | Кінас турун куртӧ. | ||
| + | Коԁыс ворсӧ галӧн, | ||
| + | Коԁыс горзӧ — сылӧ... | ||
| + | Гажӧԁчӧмныс налӧн | ||
| + | Рытын ԍорӧԇ кылӧ... | ||
| + | |||
| + | Шонԁі ԁа ӧшка-мӧшка. | ||
| + | |||
| + | Рытја зер бӧрын петкӧԁчіс шонԁі. Шонԁіыскӧԁ ӧтпырјӧ тыԁовтчіс зев міча оіԅім ԍікаса рӧма ӧшка-мӧшка. Тыԁовтчіс ԁа кутіс ошјыԍны. — „Віԇӧԁлӧј," шуӧ: „ме шонԁіԍыԁ мічаҗык!" А шонԁі сылы шуӧ; „мічанаԁ-пӧ еԍкӧ те ԃерт міча. ԁа ме-кӧ-пӧ кымӧр улӧ ԇебԍа, тенаԁ олӧм-ыԁ овԍасԁ1 Ӧшка-мӧшка шонԁіӧс пыԃԃі оз пукты. Век ԍералӧ ԁа ошјыԍӧ. Шонԁі лӧгаԍіс ԁа кымӧр улӧ і пыріс. Мыјӧн шонԁі кымӧр улӧ пыріс, ӧшка-мӧшка і бырі. | ||
| + | |||
| + | Гожӧмын. | ||
| + | |||
| + | Ме-кӧ муна ворјасӧԁ-расјасӧԁ — | ||
| + | — Кущӧм сені гажаа кајјасыс ԍылӧны, | ||
| + | Шоныԁ позјас вӧчӧны-кыӧны. | ||
| + | Ме-кӧ муна віԇ куԅа, ваԁорӧԁ — | ||
| + | — Міча сені ԇоріԇјас быԁмӧны, | ||
| + | Турун пӧвсас гагјасыс ызгӧны. | ||
| + | |||
| + | Гожԍа асыв. | ||
| + | |||
| + | — „Четчӧј, чеԉаԃ, четчӧј!“ Сарајын ыркыԁ. Чеԉаԃлӧн бура уԅԍӧ. Мам бара чуксаԍӧ: — „Четчӧј ԋін, четчӧј. Шонԁіыс асја-веԍкыԁа. Баԏныԁ важӧн віԇ вылын!“ Оз четчыны. | ||
| + | — „Четчӧј, міԍа, менам колӧ віԇ вылӧ мунны, четчӧј ӧԁјӧҗык!“ | ||
| + | Коркӧ мамыԁ чеԉаԃтӧ саԃмӧԁіс-жӧ. Четчісны. Мыԍԍісны ывлаын мыԍԍан чуманыԍ. Најӧс важӧн іԁ пыԅа рок ԁа выј кашԋік віԁчыԍӧ. Чеԉаԃ пуксісны пызан сајӧ. Мамныс котӧрӧн іԁрасӧ. Ачыс велӧԁӧ чеԉаԃӧс: „ лӧԍыԃа бара олӧј. Таԍті паԋтӧ, Наста, мыԍкы, ԁа җоҗтӧ чышкы. Шомјӧв кріԋчајастӧ ен вунӧԁ пачаԁ суԁны. Упыштӧ увјышт, ԁа ԋаԋ шомӧстӧ бара гуԁрышт-жӧ. Тајкӧ вунӧ: турунтӧ кукаԋыԁлы вунԁыштӧј." Аслас ӧԏі кіас ԋаԋ чуман ԁа ырӧш тујіс, мӧԁ кіас пелыс. Ачыс ылын ԋін, а век-на віԍталӧ: „лӧԍыԁа-жӧ бара, чеԉаԃ, олӧј, кукаԋтӧ бара верԁӧј-жӧ!“ | ||
| + | |||
| + | Горт олӧм. | ||
| + | |||
| + | Мамысјас чеԉаԃлӧн мунісны. Чеԉаԃ кіԉчӧ ігналісны. Полӧны шышјасыԍ. Наста Ӧԃуккӧԁ керка пыщкос пеԉкӧԁісны. Сеԍԍа кујім чоја-вока пукԍісны ӧшіԋ ԁорӧ. Віԇӧԁӧны ԁа, ывлаын зев гажа ԁа гожја. Шы-ні тӧв: ԋекоԁ ԋекӧн абу. Став јӧзыс віԇ вылынӧԍ. Кылӧ сӧмын гутјаслӧн ызгӧм. Чеԉаԃлы колӧ кукаԋ турун вунԁыны. Боԍтісны мешӧк ԁа чарла ԁа мунісны поліг тырјі. Ыжыԁ Јӧрын борјас турунаӧԍ. Ӧԏі ԁукӧн мешӧк тыр нещкісны ԁа вунԁісны. Наста шуӧ: „Ӧԃук, вај пыралам чӧԁлачтӧ вотны.“ — „Пыралам бара.“ Пырісны јӧр ԁорӧ. Чӧԁлач веԍкыԁ лӧз. Регыԁ тај чеԉаԃыԁлӧн шышкыԁ вуні. Вајісны гортаныс ԇоԋ таԍті чӧԁлач. — „Мамӧјас-пӧ локтасны ԁа чӧԁлача јӧв ԍојам.“ Сеԍԍа кутісны горт гӧгӧрас ворсны. Сені гажыԁ! Ԍојԍыԁ мыјсӧ оз вӧчавны чомјаԁ. Ӧшіԋ улаԁ ԋавԁатӧ пуктасны зорӧԁӧԇ. Ԍітурунтӧ шабԁі пыԃԃі ԋещкӧны. Пӧв торјыԁ — пыж. Беԃԃыԁ-пелыс. Кынӧмныс-кӧ ескӧ ез ԍумав, мамныслӧн ԋаԋ шомӧсыԁ ԁа упышыԁ ез-жӧ тӧԁ вылаԁ уԍ-ԁа! Чеԉаԃ сојыштісны. Сеԍԍа кутісны мам-баԏсӧ віԁчыԍны. Најӧ ԁыр ыщкісны — куртісны. Коркӧ шонԁі летчан ԁорыс вӧԉіԍ воісны. | ||
| + | |||
| + | Чомјын ворсӧм. | ||
| + | |||
| + | Міјан чомјын быԁтор ем: | ||
| + | Ԍојантор і јуан. | ||
| + | Ставыс заптӧма ԋін кӧн | ||
| + | Страԁа кежлӧ міјан. | ||
| + | Пӧжалӧма ԍојыԍ ԋаԋ. | ||
| + | Солалӧма пон щак, | ||
| + | Чаг торјасыԍ вӧчім паԋ, | ||
| + | Мыј-жӧ сеԍԍа шогԍан? | ||
| + | Ԍылам, гажӧԁчам мі пыр, | ||
| + | Чом гӧгӧрын ворсам. | ||
| + | Лунын гырыԍ јӧз моз мі | ||
| + | Уҗалам ԁа нокԍам. | ||
| + | Гожӧм. | ||
| + | |||
| + | Вылӧ шонԁі кајӧ. | ||
| + | Јорӧ јӧзлыԍ ԍін. | ||
| + | Жарыс сылӧн вајӧ | ||
| + | Мулы ыҗыԁ вын. | ||
| + | Чужӧ, быԁмӧ јӧрын | ||
| + | Картупеԉ ԁа лук. | ||
| + | Ӧԅім мујас шӧрын | ||
| + | Лептыԍӧма сук. | ||
| + | Вӧрын лыԁтӧм пујас | ||
| + | Лоӧны зев јон. | ||
| + | Коԍмӧны ԋін јујас. | ||
| + | Шонԁі бі коԃ ԁон. | ||
| + | Віԇјас вылӧ мунӧ | ||
| + | Том і пӧрыԍ морт. | ||
| + | Ыщкӧ луныԍ-лунӧ, — | ||
| + | Вунӧԁӧма горт. | ||
| + | Міча турун вӧчӧ | ||
| + | Тӧв кежӧ бур јӧз. | ||
| + | Зорӧԁјасӧ течӧ, — | ||
| + | — Пӧтас вӧв ԁа мӧс. | ||
| + | Муркӧԁчӧмыс сіјӧ | ||
| + | Регыԁӧн оз быр. | ||
| + | Абу кокԋіԁ, піјӧ, | ||
| + | Страԁна, ыщкан ԁыр. | ||
| + | Ԋаԋыс быԁмӧ, кајӧ. | ||
| + | Ԍӧктӧ сылӧн јур. | ||
| + | Гожӧм мортлы вајӧ | ||
| + | Уна пӧлӧс бур. | ||
| + | |||
| + | Гожԍа лун. | ||
| + | |||
| + | Выԉӧн-на рытја кыаыс кусі-а, асја кыа ԋін петӧма. Зев-ӧԁ лӧԋ, кор-ԋі турун оз вӧрԅы. Ԋекӧн ԋекоԁ абу. | ||
| + | Со шонԁіыԁ мытчыԍіс. Ӧԁјӧ-ӧмӧј ывла вылыԁ ез ловԅы! Лысва кутіс југјавны турун піын. Кыԍкӧ петіс тӧв ру. Турунјас, корјас кутісны ԉетјавны, копрасны. А кајјасыԁ кыԇі ԇоԉԅӧны! | ||
| + | Шонԁі вылӧ нін кајіс. Ва вылыԁ ԇірԁалӧ — југыԁ. Лысва коԍміс. Петісны гутјас, гагјас. Бобулјас лебалӧны ԇоріԇыԍ ԇоріԇӧ. Јурԍігуыԍыԁ мынԁа гӧп ԁораԁ, вӧр ԁораԁ і. Черіыс ваас кущӧма четчалӧ! А јона-жӧ гажа! | ||
| + | Шонԁіыԁ луншӧр каԁ ԋін. Јона і пӧжӧ! Лыаыс кітӧ чірыштӧ, пӧԍ. Віԇ вылаԁ ԇоріԇыԁ, граԁ вылаԁ пуктасјасыԁ ԋукыртчӧмаӧԍ. Кајјасыԁ лаԋтісны. Сӧмын лӧԇјас ԁа гутјас ԁугԁывтӧг ызгӧны. Шонԁі рытја ԁор ԋін. Ԋеуна ыркԋітіс. Ва вылын јурԍіыԁ оз вӧрԅы-лӧԋ. Кӧнкӧ — кӧнкӧ номјас кылӧны. Шонԁі летчіс. Лысвааліс. Гӧгӧр быԁӧн лаԋтісны. Сӧмын ԍӧԁ кымӧр мынԁа ном петіс ԁа кутіс пеԉтӧ ԍӧԁмӧԁны, зыԋгыны. | ||
| + | |||
| + | Арԍа лун. | ||
| + | |||
| + | Шонԁіыԁ тај, тыԁалӧ, ԁышӧԁчыны понԁіс. Муԇӧма буракӧ куԅ гожӧмнаԁ. Ԁыр оз петкӧԁчы, ԁај омӧԉа шонтӧ. Со повоԃԃаыԁ ԉокміс: | ||
| + | лун-лун ԁугԁывтӧг зерӧ. Кајјас, гагјас, быԁӧн кытчӧкӧ вошӧмаӧԍ. Уна кај лебԅӧма шоныԁ інӧ. Корја пујас кушӧԍ, быԏԏӧ паԍтӧмӧԍ сулалӧны. | ||
| + | Мукӧԁ ԁырјіыс кӧԇыԁ тӧв шуԏлалӧ. | ||
| + | Он бара кӧмтӧгыԁ ԁа ӧтпӧлӧснаԁ пет ывлааԁ. | ||
| + | |||
| + | Арја выв. | ||
| + | |||
| + | Гуԁраԍӧ тај, кымраԍӧ | ||
| + | Міча јенежыс. | ||
| + | Ԇебԍаԍӧ ԋін, сајлаԍӧ | ||
| + | Југыԁ шонԁіыс. | ||
| + | Лӧԋӧма тај, кушмӧма | ||
| + | Гажа расјасыс. | ||
| + | Бӧрԁԇӧма тај, бӧрԁԇӧма | ||
| + | Гӧгӧр ывлаыс. | ||
| + | Коԉӧма тај, тыԁалӧ, | ||
| + | Шоныԁ гожӧмыԁ. | ||
| + | Воӧма тај, воӧма | ||
| + | Арԍа лунјасыс: — | ||
| + | Лунтыр зер зерӧ, | ||
| + | Војбыԁ тӧлалӧ... | ||
| + | |||
| + | Кытчӧ-нӧ кајјасыс лоіны? | ||
| + | |||
| + | Пеԁӧԍ јуалӧ баԏыслыԍ: „кытчӧ-нӧ-пӧ, баԏӧ, кајјасыс лоіны? Мыјла ԍылӧм шыныс оз кыв?“ Баԏыс шуӧ Пеԁӧԍлы: „ кајјасыԁ-пӧ мунісны лун вылӧ, шоныԁ інӧ.“ — "Мыјла-нӧ-пӧ еԍкӧ најӧ мунісны лун вылас?“ — „Мыјла мунісны? Ӧԏі-кӧ кӧԇыԁыԍ, мӧԁ-кӧ, ԍојан корԍны. Најӧ вӧԁ гутјас-гагјас ԁа вотӧс ԍојӧны. Міјан со тані тӧвнаԁ ԋінӧм абу, а сетчаԋаԁ быԁтор ем. Мӧԁыԍ, кор татӧні тулыснас шонԁӧԁас ԁа ԍојаныс бара лоӧ, сек кајјасыԁ бӧр татчӧ локтасны." | ||
| + | |||
| + | Асыв воԇ рынышыԍ чепсаԍӧ щын. | ||
| + | Југԁігӧн вартан шы кылӧ. | ||
| + | Тырӧма жугјасӧн, іԇасӧн стын. | ||
| + | Тӧв јылын тыра ԍу качӧԁчӧ вылӧ | ||
| + | Кӧԇыԁ ԋін... Шочіԋік буԍітӧ зер... | ||
| + | Зарԋіа, шонԁіа коԉӧма гожӧм. | ||
| + | |||
| + | Меԁ воԇԇа лым. | ||
| + | |||
| + | Марја кылӧ чуксалӧ воксӧ: „Прокӧ, Прокӧ, четчы ԋін. Лым уԍӧма. “ Прокӧ ӧԁјӧҗык ырскӧбтіс воԉпаԍ вылыԍ. Уԍкӧԁчіс ӧшіԋ ԁорӧ. — „Уԍӧма і ем,“ шуӧ: „аттӧ, кущӧм југыԁ ԁа гажа. Вај ворсны петалам!“ Чоја-вока чіктыліг тырјі петісны ывлаӧ. Ывлаын меԁвоԇ лымјыԍ морт вӧчісны. Сеԍԍа лымјӧн лыјаԍісны. Сеԍԍа лым тупыԉ тупԉӧԁлісны. Бӧрԏі мӧԁа-мӧԁсӧ лым піас тупԉӧԁлісны. Лунтыр чеԉаԃ ывлаыԍ ез пыравны. А лымјыс лунтыр-жӧ зев паԍкыԁа шԉапкіс, уԍі. | ||
| + | |||
| + | Тӧв пукԍӧм. | ||
| + | |||
| + | Кынмалӧ — | ||
| + | Ар тыԁалӧ муніс. | ||
| + | Пужјалӧ — | ||
| + | Быԁлаӧ ԇік ӧшјіс. | ||
| + | Лымјалӧ — | ||
| + | Тӧв, буракӧ, пукԍіс. | ||
| + | Тупкыԍіс | ||
| + | Муыс і ваыс. | ||
| + | Чукӧртчіс | ||
| + | Грезԁын став понјыс. | ||
| + | Баԏ мӧԁӧԁчіс | ||
| + | Вӧравны мунны. | ||
| + | Мам лаԁмӧԁчіс | ||
| + | Куԅ куԃеԉ кыскавны. | ||
| + | Чој лӧԍӧԁчіс | ||
| + | Печканӧн вој пукны. | ||
| + | Мікајлӧ велоԁчіс& | ||
| + | Школаын лыԃԃыԍны. | ||
| + | |||
| + | Тӧв. | ||
| + | |||
| + | Југыԁ шонԁі тӧԁӧ: | ||
| + | Ештіс арԍа уҗ. | ||
| + | Зев ԋін ԍорӧн петӧ, | ||
| + | Ветлӧ ӧԏі сущ. | ||
| + | Лептыԍӧ і летчӧ, | ||
| + | Кусӧ пырыԍ-пыр. | ||
| + | Аскі ԁыша четчӧ, | ||
| + | Уԅӧ вывті ԁыр. | ||
| + | Луныс бырі, воші, | ||
| + | Помтӧм лоі вој... | ||
| + | Локтіс јеҗыԁ тоша | ||
| + | Кӧԇыԁ, бі коԃ сбој. | ||
| + | Ԁоріс јујас, шорјас. | ||
| + | Вӧчіс јіа пос. | ||
| + | Чірсјіс пулыԍ корјас. | ||
| + | Лоі гӧгӧр кос. | ||
| + | Ԋебыԁ лымсӧ леԇіс. | ||
| + | Лымјыԍ он ԋін мын! | ||
| + | Ԋебесаыс сеԅԁіс. | ||
| + | Муыс із коԃ кын. | ||
| + | Кӧԇыԁыԍ оз повԅы | ||
| + | Ыжку паԍа морт. | ||
| + | Керкаын оз овԍы: | ||
| + | Ԇескыԁ сылы горт... | ||
| + | Уҗјас вылӧ мунӧ | ||
| + | Вӧлӧн ӧԁјӧ зев. | ||
| + | Оз і шојтчӧԁ уна | ||
| + | Сіјӧс кӧԇыԁ тӧв! | ||
| + | Југыԁ вој, кӧԇыԁ вој!.. | ||
| + | |||
| + | Тӧлыԍ, коԇув ӧтарԍаԋ — | ||
| + | вылыԍаԋ. | ||
| + | Јеҗыԁ лым, гора јуж мӧԁарԍаԋ — | ||
| + | кок увԍаԋ. | ||
| + | Јур выв коԇув зев вылын — | ||
| + | ԇірԁалӧ. | ||
| + | Шытӧг ылын, вој вылын | ||
| + | чарԁалӧ. | ||
| + | Коԇыԁ ру кыпӧԁӧ | ||
| + | јукмӧсԍаԋ. | ||
| + | Лечыԁ тӧв орӧԁӧ | ||
| + | вој вывԍаԋ. | ||
| + | Јагын кӧԇыԁ гораа | ||
| + | швачкӧԁчӧ, | ||
| + | Быԏԏӧ-сені коԁікӧ | ||
| + | поткӧԁчӧ. | ||
| + | Гыӧртӧма міча коз, | ||
| + | вугралӧ — | ||
| + | Гажа тулыс, шоныԁ гож | ||
| + | вӧталӧ. | ||
| + | Јеҗыԁ кӧч лым вывті | ||
| + | тупыԉтчӧ. | ||
| + | Репасын ԍӧла-тар | ||
| + | јӧжгыԉтчӧ, | ||
| + | Коԁарԍаԋкӧ кылыштӧ | ||
| + | пон увтӧм, | ||
| + | Мӧԁарԍаԋ кок улын | ||
| + | лым ԇуртӧм... | ||
| + | |||
| + | Іслалӧм. | ||
| + | |||
| + | Ԁаԃԃӧн җуҗыԁ чојті | ||
| + | Ісковті бус-щын.... | ||
| + | Путкыԉтчіс тај ԁаԃԃӧј | ||
| + | Җуҗыԁ ԏопканын. | ||
| + | Патурԉікԍі ылӧ | ||
| + | Тола піӧ ме. | ||
| + | ԁаԃԃӧј качліс вылӧ — | ||
| + | Коԉі ԏопканӧ. | ||
| + | Собала ме ветла | ||
| + | Ԋебыԁ толаын, | ||
| + | Турԁӧ менам кіӧј, | ||
| + | Коктыр пыріс лым. | ||
| + | Таԇі җуҗыԁ чојті | ||
| + | Іслала ме ԁыр, — | ||
| + | Кытчӧԇ мам оз горӧԁ: | ||
| + | "Іван, гортӧ пыр!“ | ||
| + | |||
| + | Тӧвԍа турӧб војын. | ||
| + | |||
| + | Пемыԁ. Кӧԇыԁ. Лымјӧн тыртӧ. | ||
| + | Ывла вылын ыҗыԁ тӧв. | ||
| + | Лымсӧ посвоԇјасӧ пыртӧ. | ||
| + | Помԍа камгӧ ӧԇӧс пӧв. | ||
| + | Оз і лӧԋлы, тӧв пыр оԁԇӧ. | ||
| + | Керка вылыԍ ԋещкӧ ԏӧс. | ||
| + | Лымсӧ гартӧ, нуӧ воԇӧ. | ||
| + | Кіԍтіс кылӧ чіпас пес. | ||
| + | Пукалам мі пӧчкӧԁ кыкӧн | ||
| + | Паччӧр вылын шы-ԋі тӧв. | ||
| + | Гӧгӧр ывла тырі зыкӧн: | ||
| + | Јона шуԏлалӧ вој тӧв. | ||
| + | Пӧчӧ печкӧ. Чӧрсыс швыргӧ. | ||
| + | Ме сен вӧча ԍумӧԁ ԁоз. | ||
| + | Керка вылын жбырган шаргӧ. | ||
| + | Карта сајын шувгӧ коз. | ||
| + | Пӧчӧс тӧлыԁ ԍылӧм шыӧ | ||
| + | Регыԁ боԍтіс вугыр — ԇӧр. | ||
| + | Коркӧ ԋеԁыр овмыԍт кылӧ: | ||
| + | Сылӧн кіԍыс уԍі чӧрс. | ||
| + | Сеԍԍа пӧчӧ лаԋтӧм бӧрын | ||
| + | Кутас кажітчыны мем: | ||
| + | Быԏԏӧ кылӧ ԍылӧм, бӧрԁӧм. | ||
| + | Быԏԏӧ коԁкӧ ԋавзӧ сен. | ||
| + | Ԍін оз куԋԍы. Ԁыр ме ола. | ||
| + | Оз ԋін коԉлы тајӧ вој. | ||
| + | Мем зев гажтӧм. Ме зев пола. | ||
| + | — „Пӧчӧ, шебрӧԁ менӧ вај.“ | ||
| + | |||
| + | Ставыс колан тор. | ||
| + | |||
| + | І | ||
| + | |||
| + | Тувсов лунӧ Ваԍӧ пӧттӧԇыс котраліс веж луԁ вывті. Куталіс бобулјасӧс, гагјасӧс. Ворсіс ас коԃјасыскӧԁ. Мозԁор тырыс міча ԇоріԇ вот- | ||
| + | іс. Сеԍԍа локтіс гортас ԁа шуӧ баԏыслы: „а јона-жӧ-пӧ гажа тулыснаԁ! Меԁ-пӧ еԍкӧ век лоӧ тулыс.“ | ||
| + | Баԏыс шуӧ: „гіжышт-жӧ, Ваԍук, асԍыԁ кывјастӧ ԏетраԃаԁ.“ Ваԍӧ гіжіс. | ||
| + | II | ||
| + | Воіс гожӧм. Ваԍӧ баԏыскӧԁ ветліс віԇ вылӧ. Лунтыр гажӧԁчіс: чері кыјіс, купајтчіс, оз вотіс, тупԉаԍіс ԋебыԁ, чӧскыԁ ԁука турун вылын, куртыштіс, јур кыскаліс. Рытнас кылӧ шуӧ баԏыслы: „аттӧ, гажа-жӧ ԋін! Меԁ еԍкӧ ԋӧтчыԁ гожӧмыԁ оз помаԍлы.“ Тајӧ кывјассӧ баԏыс щӧктіс Ваԍӧлы гіжны ԏетраԃас. | ||
| + | ІІІ | ||
| + | Пукԍіс ар. Јӧз зіԉӧны — іԁралӧны ԋаԋјас, пуктасјас. Ваԍӧ лунтыр вӧлӧн коԉта кыскаліс гумла ԁорӧ. Рытнас граԁ јӧрыԍ ԍојыштіс ԍоркԋі ԁа морков, сеԍԍа пыріс гортас ԁај шуӧ баԏыслы: „лӧԍыԁ-жӧ ԋін арнаԁ“. Тајӧ кывјассӧ баԏыс бара щӧктіс гіжыштны. | ||
| + | IV | ||
| + | |||
| + | Лым уԍі. Пукԍіс тӧв. Ваԍӧ лунтыр іслаліс ԁа гурјаԍіс ԁаԃԃӧн. Локтіс гортас ԁај шуӧ баԏыслы: „тӧвнаԁ коԃ лӧԍыԁ ԋекор-жӧ абу!“ Баԏыс кылӧ шуӧ: „нолытӧ, піӧј, лыԃԃы ԏетраԃԍыԁ, мыј гіжлін тулыс — гожӧм јывԍыԁ ԁа ар јывԍыԁ.“ Ваԍӧ лыԃԃіс, гӧрԁӧԁіс ԁај шуіс: „быԁ каԁ тај гажа ԁа лӧԍыԁ вӧлӧма.“ | ||
| + | |||
| + | Еԍкӧ. | ||
| + | |||
| + | Ок еԍкӧ! гожӧмыс-кӧ ԋекор оз коԉлы. | ||
| + | Еԍкӧ шонԁіыс-кӧ тӧлын щӧщ шонтіс. | ||
| + | Быԁ лун-кӧ гажаа ԍылісны кајјас. | ||
| + | Еԍкӧ ԋекущӧм шог-кӧ оз овлы... | ||
| + | |||
| + | IV. Кывтӧм пемӧсјас. | ||
| + | |||
| + | Морт ԁінын со кущӧм пемӧсјас олӧны: вӧв, мӧс, ыж, порԍ, пон, каԋ ԁа чіпан. | ||
| + | Вӧв ԁоԃ кыскалӧ. | ||
| + | Мӧс јӧлӧн верԁӧ. | ||
| + | Ыж ԏуԋі — кепыԍ вылӧ вурун вајӧ. | ||
| + | Порԍӧс јај вылӧ щӧгӧԁӧны. | ||
| + | Понјӧн кыјӧны — выјӧны. | ||
| + | Каԋ шыр куталӧ. | ||
| + | Чіпан коԉк вајӧ. | ||
| + | |||
| + | Вӧрын олыԍ пемӧсјас (ԅверјас). | ||
| + | |||
| + | Міјан вӧр-ваын со кущӧм пемӧсјас олӧны: ош, кӧјін, руч, кӧч, сан, вурԁ, мој, јӧра, кӧр, ԍӧԁбӧж, ԋіԅ, ур, орԁа. Сеԍԍа мукӧԁ пӧлӧс пемӧсјас емӧԍ і. | ||
| + | |||
| + | Пӧткајас (лебачјас). | ||
| + | |||
| + | Вӧрса пӧткајас: ԍӧла, бајԁог, тар, ԁозмӧр. | ||
| + | Ваԁор пӧткајас ԁа кајјас: ԇоԇӧг, јуԍ, каԉа, гӧгӧра, турі, утка (уна пӧлӧс), ԏовԏа, істан, ірӧј. | ||
| + | Ԍік гӧгӧрын олыԍјас; рака, каща, чавкан, гуԉу. | ||
| + | Ԍіԅԁыԍыԍјас: ԍіԅ, кыр, перк. | ||
| + | Варышјас: кущ, ԍуԅ, каԋук, тӧвԍојан, тупјур. | ||
| + | Кајјас: пышкај, сырчік, щаккај, җіјан, віжкај, јоԁіјур, коԉіпкај, піԋкај, јеҗыԁкај, пыста, кыԇкіԉкај, жоԋ, җыҗ, рып, чікыш, кеԋа, кӧк. | ||
| + | |||
| + | Кыԇі віԇан пемӧсјас венԅӧмаӧԍ. | ||
| + | |||
| + | Мӧс, ԁа вӧв, ԁа пон венԅӧны: „коԁӧс-пӧ на піыԍ меԁ јона јураныс (кӧԅајінныс) раԃејтӧ?“ Вӧв шуӧ: „Ԃерт-жо менӧ. Ме гӧра-кӧԇасӧ уҗала і, турун — пессӧ ваја і, аԍсӧ новлӧԁла і. Мыјсӧ ме ог кер?“ | ||
| + | Мӧс шуӧ; „чов, менӧ-жӧ-кӧ-а? Ме став ԍемјасӧ сылыԍ јӧлӧн верԁа." | ||
| + | — „Ен сӧрој," шуӧ пон: „ме-на меԁ колантор јураыԁлы. Ме-ӧԁ сылы пӧткасӧ — ԅверсӧ корԍа, сеԍԍа ембурсӧ віԇа, тіјанӧс щӧщ і. “ | ||
| + | Зык вылаԁ ачыс јураыс петі. — „ Ԁугԁӧј, “ шуӧ: „ԍорԋінаныԁ, ставныԁ ті ас местааныԁ меным коланторјас. “ | ||
| + | Мыј меԁ чӧскыԁ. | ||
| + | Каԋ шуӧ: „уԉԉӧв-пӧ меԁ чӧскыԁ ԍојантор. Уԉԉӧв бӧрын-пӧ сеԍԍа шыр“... | ||
| + | Петук шуӧ: „зӧр ԁа шыԁӧс коԃ чӧскыԁ-пӧ ԋінӧм абу.“ | ||
| + | Пон шуӧ: „мем-пӧ лы віԉӧԁны меԁԍа ԍӧлӧм вылӧ воӧ. “ | ||
| + | Ыж шуӧ: „веж турунԍыԁ бур ԍојанторјыԁ-пӧ бара ԋінӧм-жӧ ԋін | ||
| + | абу. “ | ||
| + | |||
| + | Мегӧ. | ||
| + | |||
| + | Пӧԁӧр&, Іванкӧԁ ԁа Петыркӧԁ мунісны мӧс корԍны. Најӧ ылаліны ԁа шор ԁорын ворсны кутісны. Пеԁӧр ворсіг мозыс „бе-е-е“ кылӧ бакӧстіс. Пу сајԍаԋ коԁкӧ "бе-е-е“-жӧ бакӧстіс. Пеԁӧр шуӧ: „коԁ-нӧ тајӧ ԋерԍӧ?“ Віԇӧԁӧны-кӧ: на ԁінӧ зев ыҗыԁ меж локтӧ, ԍӧԁ гартчӧм ԍурјаса. Налӧн ԍерамыԁ! Межыԁ сеԍԍа кутіс Пеԁӧр бӧрԍа вӧтлыԍны. Ӧԁва і мыні. | ||
| + | |||
| + | Піјана каԋ. | ||
| + | |||
| + | Міјан ем піјана каԋ Ваткыԉ. Піјаныс посԋіԃікӧԍ-на, ԍінтӧмӧоԍ. Аԍныс век мыјкӧ гыӧны, турбыԉаԍӧны ԁа зурјӧԁлӧны мӧԁа-мӧԁсӧ. Мамныс најӧс ԋоԋӧԁӧ, ԋулӧ, мојԁӧ налы. | ||
| + | Ӧтчыԁ на ԁінӧ Кащыс матыштчіс. Кыԇ тај зонмӧ каԋыԁ уԍкӧԁчіс позԍыԁ, ԍінсӧ паԍкӧԁіс, гӧнсӧ ԁа бӧжсӧ сувтӧԁіс ԁа кутіс муравны. | ||
| + | Ме ӧтчыԁ ԋужӧԁчылі-жӧ каԋ піјан ԁінаԁ, ԁа мамӧ чірыштіс; "ен-пӧ колӧкӧ вӧрԅӧԁ-а, ԍінтӧ-пӧ-ӧԁ перјас. Аԁԇан-пӧ, ԋекоԁӧс оз леԇ чеԉаԃ ԁінас.“ | ||
| + | |||
| + | Чіпан пі. | ||
| + | |||
| + | Мікулај јуалӧ мамыслыԍ: „мамӧ, кыԇ-нӧ чіпан піыс коԉкԍыс лоӧ?“ — „Кыԇі лоӧ? Со тај чіпаныԁ пӧжԍӧ: пукалӧ лун-лун. Віԇӧԁ, кыԇі мукӧԁ ԁырјіыс четчылас ԁа бергӧԁлас коԉкјассӧ.“ — „Мыјла-нӧбергӧԁлӧ?" — „Меԁ быԁ бокԍаԋ ӧткоԃа шоналӧны. Чіпаныс-ӧԁ ачыс шоныԁ“ — „Мыјла-нӧ колӧ шонтыныс?“ — „Коԉк віжтӧ тӧԁан? Шонтӧмнас сеԍ лоӧ гӧрԁ јокмыԉ. Гӧрԁ јокмыԉԍыс лоӧ гӧнтӧм чіпан пі. Гӧнтӧм чіпан піыс гӧнԍалас ԁа быԁмас. Кор сылы коԉк піас ԇескыԁ лӧӧ, кышсӧ жугӧԁас ԁа ортсӧ петас. | ||
| + | |||
| + | Кащыс. | ||
| + | |||
| + | Ӧтчыԁ вӧлӧмкӧ Ӧԋӧ мунӧ Кащыскӧԁ кыркӧщ ԁорті. Мунас — мунас ԁа кыԇ тај кыркӧщнас і ставнас ваас бызгысас-уԍӧ. Ва җуҗыԁ. Ӧԋӧ вартчыны оз куж. Мыј еԍкӧ керан? Понјыс вежӧра вӧлӧма. Сіјӧ ӧԁјӧ- | ||
| + | җык уԍкӧԁчас вааԁ. Куртчас Ӧԋӧлыԍ ԁӧрӧмсӧ ԁа кыскас аԍсӧ ваԁорас. Ԋе сіјӧ-кӧ еԍкӧ Ӧԋӧӧс корԍнысӧ веԍіг ез кужны. | ||
| + | |||
| + | Кајлӧн тӧжԁыԍӧм. | ||
| + | |||
| + | Санԁрӧлы кај шеԁі. — ,Ме" шуӧ: ,,тенӧ кај саԁӧкӧ пукԍӧԁа.“ Кај шуӧ: „вај леԇ менӧ, ԉібӧ менԍым уҗсӧ ачыԁ вӧч!“ — „Кущӧм-нӧ-пӧ тенаԁ уҗ?“ ԍералӧ Санԁрӧ: „вӧча-пӧ бара колӧкӧ.“ — „Сіԇ-кӧ інӧ, со менам позјын піјанјасӧј. Верԁ најӧс гутјасӧн ԁа гагјасӧн, ԁа ӧвјӧԁлы ԍыліг тырјі онмовԍіганыс. Сеԍса уԅіганыс ен еновт, віԇ каща-ракаыԍ. Зерігӧн ен кӧтӧԁ-ԁа. Быԁмыштасны ԁа велӧԁ лебавны...“ — „Лебавны?! Ме ачым ог куж-ԁа.“ — „Кыԇ гажыԁ. Меԁтыкӧ велӧԁӧма вӧлі-а. Мӧԁыԍ бара тӧв кежаԁ лун вылӧ-жӧ ну, меԁ оз кынмыны. Туј вылаԁ ен еновт, ԁа бура віԇ-верԁ.“ | ||
| + | Санԁрӧ чујміс. — „Уна-жӧ-пӧ тај вӧлӧма кајыԁлӧн уҗыс. Мун інӧ,“ шуӧ кајлы: „піјанјас ԁінаԁ. Тенԍыԁ уҗтӧ вӧчԍӧма меным." | ||
| + | |||
| + | Пышкај (воробеј). | ||
| + | |||
| + | Пышкај міјан керка лӧскӧ | ||
| + | Вӧчӧ піјаныслы поз. | ||
| + | Коркӧ кокас іԇас кыскӧ. | ||
| + | Коркӧ вајӧ вомас гӧн. | ||
| + | Пышкај кӧсјӧ керка вӧчны! | ||
| + | Оз муԇлы. Уҗыс тыр. | ||
| + | Лунтыр нокԍӧмыԍ оз ԁугԁыв: | ||
| + | Нокԍіг мозыс ԍылӧ пыр. | ||
| + | Ԍорӧн, шонԁі летчӧм бӧрын, | ||
| + | Коркӧ вӧԉіԍ лаԋтас кај. | ||
| + | Луннас коԋӧр јона муԇіс | ||
| + | Лӧԋа олӧ тувсов вој. | ||
| + | Мӧԁ лун бара, мыјӧн шонԁі | ||
| + | Муртса петас асыв воԇ, — | ||
| + | Пышкај гажа ԍывны понԁас | ||
| + | Чіԉксӧ-јӧктӧ „чіԉік-чок." | ||
| + | Ԁолыԁ ԍӧлӧм вылас сылӧн. | ||
| + | Ас уҗ помыԍ кынӧм пӧт. | ||
| + | Сіјӧн гажаа і ԍылӧ, — | ||
| + | Кӧԏ і сӧкыԁ сылӧн уҗ. | ||
| + | Кык вурԁыԍ. | ||
| + | |||
| + | Кык вурԁыԍлы чіпан коԉк ԍурӧ. Кӧсјӧны-на јукԍыны, а віԇӧԁӧны-кӧ: рака лебԅӧ, гоԋјалӧ, ԍојантор оз-ӧ ԍур. Кыԇ еԍкӧ ракаыԍ коԉксӧ пышјӧԁны? Кок костӧ боԍтан — уԍӧ, ԏурӧԁӧмӧн — жугалӧ. Вурԁыԍјас со кыԇі вӧчісны: &оԏіыс гащаԍіс, коԉксӧ боԍтіс кокјас костас, а мӧԁыԁ сіјӧс бӧжӧԁыс куртчіс ԁа вурԁыԍ роԅас і кыскіс. | ||
| + | |||
| + | Шыр ԁа каща. | ||
| + | |||
| + | Олісны-вылісны шыр ԁа каща. Шыр мунас турунла, кащаӧс щӧктас шыԁ пуны. Каща понԁас шыԁ гуԁравны ԁа шыԁ гырԋічас і уԍӧ. | ||
| + | Шыр локтас, понԁас гоԉӧԁчыны, горзыны: „каща-чојӧј, воԍты, воԍты!“ Каща оз воԍты. Сеԍԍа шырлы ԍурӧ ічӧԏік роԅ ԁа сеті пырас. Сарај ӧԇӧс воԍтас, турун ԁоԃ катӧԁас ԁа ректас. Сеԍԍа керкаас пырас ԁа ԍојны пукԍас. Ԍојігӧн сылы шыԁ піыԍ каща ԍурӧ. Сіјӧ віԉӧԁас кащаӧс, ԁа ваԁорӧ летчас. Каща кӧја леԇас ва вылӧ, ачыс вылас пукԍас, ԁа ԍывны понԁас: | ||
| + | „Шыр кывтӧ-катӧ | ||
| + | Каща кӧја пыжӧн, | ||
| + | Вурԁ бӧж зібјӧн, | ||
| + | Мој лопта пелысон. | ||
| + | Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, | ||
| + | Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ. “ | ||
| + | Кӧч паныԁаԍас: „шырӧ-чојӧ, леԇ менӧ пыжаԁ.“ — „Ог леԇ. Пыжӧј ічӧт.“ — „Сӧмын кӧԏ лапа выја леԇ.“ — „Лок інӧ, мыј текӧԁ керан." Шыр бара кутас ԍывны: | ||
| + | „Шыр кывтӧ-катӧ | ||
| + | Каща кӧја пыжӧн, | ||
| + | Вурԁ бӧж зібјӧн, | ||
| + | Мој лопта пелысӧн. | ||
| + | Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, | ||
| + | Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ. “ | ||
| + | Руч паныԁаԍаԍ&: „шырӧ-чојӧ, леԇ менӧ пыжаԁ.“ — „Ог леԇ. Пыжӧј ічӧт.“ — „Сӧмын кӧԏ лапа выја леԇ.“ — „Лок інӧ, мыј текӧԁ керан.“ Шыр бара мӧԁӧԁчас ԍывны: | ||
| + | „Шыр кывтӧ катӧ | ||
| + | Каща кӧја пыжӧн, | ||
| + | Вурԁ бӧж зібјӧн, | ||
| + | Мој лопта пелысӧн. | ||
| + | Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, | ||
| + | Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ.“ | ||
| + | Кӧјін паныԁаԍас: „шырӧ-чојӧ, леԇ менӧ пыжаԁ.“ — „Ог леԇ. Пыжӧј ічӧт.“ — „Сӧмын кӧԏ лапа выја леԇ.“ — „Лок інӧ, мыј текӧԁ керан!Шыр бара мӧԁӧԁчас ԍывны: | ||
| + | „Шыр кывтӧ — катӧ | ||
| + | Каща кӧја пыжӧн, | ||
| + | Вурԁ бӧж зібјӧн, | ||
| + | Мој лопта пелысӧн. | ||
| + | Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, | ||
| + | Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ." | ||
| + | Ош паныԁаԍас: „ шырӧ-чојӧ, леԇ менӧ пыжаԁ. “ — „Он ԋін тӧр. Унаӧнӧԍ ԋін.“ — „Сӧмын кӧԏ лапа выја леԇ.“ — „Лок пукԍы інӧ, мыј сеԍԍа текӧԁ керан!“ Ош пукԍас, пыж путкыԉтчас, ставныс вӧјӧны. Ош ӧтнасӧн коԉӧ. Сіјӧ пукԍас каща кӧја вылӧ ԁа ԍывны понԁас: | ||
| + | „Ош кывтӧ-катӧ | ||
| + | Каща кӧја пыжӧн, | ||
| + | Вурԁ бӧж зібјӧн, | ||
| + | Мој лопта пелысӧн. | ||
| + | Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, | ||
| + | Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ.“ | ||
| + | |||
| + | Веԍ віԁчыԍӧм лоі. | ||
| + | |||
| + | Щыг кӧјін корԍыԍіс ԍојны. Рытјавыв локтіс ԍікт ԁорӧ. Кылӧ: керкаын бӧрԁӧ кага. Пӧрыԍ пӧч кагаӧс бурӧԁӧ ԁа шуӧ: ен колӧкӧ бӧрԁ-а, кӧјінлы-ӧԁ ԍета.“ Кӧјінлы ԋімкоԃ лоі: „но, сіԇ-кӧ тај тан поԅӧ віԁчыԍыштны.“ Сувтіс ӧшіԋ ԁорас ԁа кутіс віԁчыԍны. Воіс вој. Кӧјін век віԁчыԍӧ. Пӧч бара кылӧ шуӧ: „ен пов, ог ԍет кӧјіныԁлы. Меԁтыкӧ волас татчӧ — пырыԍ пыр еԍкӧ віјам." Кӧјін ԁумыштіс: „тыԁалӧ, тан шуӧны &оԏітор, а вӧчӧны моԁтор.“ Сеԍԍа ӧԁјӧ-ӧмӧј ез пышјы бӧр вӧрӧ. | ||
| + | |||
| + | Шыр чом. | ||
| + | |||
| + | Вӧр ԁорын кујліс вӧв јур лы. | ||
| + | Котӧртіс, тірӧԁіс сет шыріԉӧј-чојіԉӧј: | ||
| + | — „Чомјӧј, чомјӧј! Коԁі те пыщкын олӧ?“ | ||
| + | Ԋекоԁ ез шыас. Пыріс шыр вӧв јур пыщкӧ ԁај овмоԁчіс. | ||
| + | — „Шԉоп, шԉоп“ — четчалӧ ԉагуша чом ԁорӧ: | ||
| + | — „Чомјӧј, чомјӧј! коԁі те пыщкын?“ | ||
| + | — „Ме, шыріԉӧј-чојіԉӧј,“ чіпсӧ сен шыр: „те-нӧ еԍкӧ коԁі ачыԁ?“ | ||
| + | — „Ме, ԉагуша-ваԁорса олыԍ. “ | ||
| + | — „Лок-інӧ, пыр, щӧщ олам.“ Овмӧԁчісны кыкӧн. | ||
| + | Регыԁ стукјіс локтіс сетчӧ куԅ пеԉа кӧч. | ||
| + | — „ Чомјӧј, чомјӧј! коԁі те пыщкын олӧ?“ | ||
| + | — „Шырӧ-чојӧ ԁа ԉагуша-олыԍа. Те-нӧ коԁ лоан?“ | ||
| + | — „Ме кӧчӧ — чојӧ.“ | ||
| + | — „Лок міјанкӧԁ олам.“ | ||
| + | Овмӧԁчісны сеԍԍа кујімӧн. Каԋԅӧԁӧ на ԁінӧ најан руч: | ||
| + | — „Чомјӧј, чомјӧј! коԁі те пыщкын олӧ?“ | ||
| + | — „Шырӧ-чојӧ, ԁа ԉагуша-олыԍа, ԁа куԅ пеԉа кӧч. Те-нӧ коԁі лоан?“ — | ||
| + | — ,.Ме ручіԉӧј-бӧжіԉој.“ | ||
| + | — „Лок міјанкӧԁ олам.“ Овмӧԁчісны ԋоԉӧн. | ||
| + | Ԋеԁырмыԍԏ ԁовгӧ сетчӧ кӧјін: | ||
| + | „Чомјӧј, чомјӧј! коԁі те пыщкын ӧлӧ?“ | ||
| + | — „Шырӧ-чојӧ, ԁа ԉагуша-олыԍа, ԁа куԅ пеԉа кӧчіԉӧј, ԁа ручіԉӧј-бӧжіԉӧј. Те-нӧ коԁі ачыԁ лоан?“ | ||
| + | — „Куԅ піԋа кӧјін.“ | ||
| + | — „Лок пыр міјан ԁінӧ.“ Вітӧн ԋін сеԍԍа овмӧԁчісны. Лӧԍыԁа олӧны-вылӧны сен. | ||
| + | Коркӧ шлапіктӧ на ԁінӧ ош. Равӧстіс: | ||
| + | „Чомјӧј, чомјӧј! коԁі тані оло?“ | ||
| + | — „Шырӧ-чојӧ, ԉагуша-олыԍа, кӧчіԉӧј — чојіԉӧј, ручіԉӧј-бӧжіԉӧј ԁа куԅ піԋа кӧјін. Те-нӧ еԍкӧ коԁі?“ | ||
| + | — „Ме ош, быԁсӧнӧс повԅӧԁыԍ, полыԍ, ставнытӧ ԉамӧԁыԍ. “ Уԍкӧԁчіс еԍкӧ вӧв јур вылӧ, ԁа уԃітісны чепӧсјыны чомјыԍ. | ||
| + | |||
| + | Карко. | ||
| + | |||
| + | „Быԁ тувтчӧмын сувтан! Аттӧ ԁыш омӧԉ!& | ||
| + | Куԅма кер тыра вӧлӧс „швач“ кучкіс. | ||
| + | Вӧв ыҗыԁа лолыштіс, ԋещыштіс ԁоԃсӧ мыј вермӧмԍыс. Воіс җуҗыԁ чој. Вӧв ԇікӧԇ сувтіс. | ||
| + | Куԅма корԍіс сыв куԅа уԉ пу. Уԍкӧԁчіс вӧв вылӧ ԁа піԋсӧ јірыш- | ||
| + | тӧмӧн кутіс кучкавны. Вӧв кыкыԍ-кујімыԍ нӧшта зелӧԁчыліс. Сеԍԍа уԍі. | ||
| + | — „Мыј-нӧ тајӧ!?“ Куԅма ӧԁјӧҗык вӧлӧс раԅіс. — „Четчы, Карко!“ | ||
| + | Карко пластӧн воԁіс ԁа кутіс пошіктыны. | ||
| + | — „Мыј-нӧ вӧлыс лоі?“ — Куԅма рікӧстіс бӧрԁԇіс. | ||
| + | Віӧм бӧраԁ кӧԏ век бӧрԁ. | ||
| + | |||
| + | Істан піјан. | ||
| + | |||
| + | Ӧԏі віԇ выԉын вӧлі істан поз. Ыщкыԍјас турунсӧ ыщкісны ԁа поз кушӧ коԉі. Істан шуӧ піјаныслы: „енӧ-жӧ бара увгӧј, меԁ ԋекоԁ оз кыв. Бӧрԏі рытнас ме ԇеба тіјанӧс кытчӧкӧ." Ачыс лебԅіс гагјасла піјаныслы. Ӧԏі істан пі шуӧ: „ вајӧј чірзыштамӧј. Том ԁырјіыԁ-жӧ-ӧԁ гажӧԁчыныԁ-а.“ Кај піјан зев јона кутісны чірзыны, чіпсыны. Чіпсӧм шыаԁ локтісны чеԉаԃјас. Аԁԇісԋы істан піјанӧс ԁа гортас і нуісны. | ||
| + | |||
| + | Кӧк. | ||
| + | |||
| + | Кок шуӧ җіјанлы ԁа щак кајлы: „а лӧԍыԁа-жӧ ԍылӧ коԉіп-кајыԁ. | ||
| + | Кыԇ зонмӧ шуԏовтас ԁа кутас ԍаркӧԁны, ԉібӧ наԇӧԋікӧн ԅіԉгыны! Ме лӧԍыԁа ԋін ԍыла, а сіјӧ меыԍ-на лоԍыԁа ԍылӧ. | ||
| + | Сылыԍ кывзӧмнаԁ ме ачым щӧщ велалі.“ | ||
| + | Җіјан шуӧ: „оно-ӧ-нӧ сіԇ-кӧ ԍылышт?“ — „ Поԅӧ, “ шуӧ Кӧк. | ||
| + | Пукԍіс коз пу јылӧ. — „Кывзӧј!" шуӧ: „кук-ку-у, кук-ку-у!.. “ | ||
| + | |||
| + | Позтӧм кӧк. | ||
| + | |||
| + | Рытла ԁор рас вылыԍ | ||
| + | Кӧк горзӧм | ||
| + | Нораа кылӧ: | ||
| + | „Кук-ку-у, кук-ку-у!“ | ||
| + | Ічӧԏік мӧс корԍыԍ | ||
| + | Ныв сылыԍ | ||
| + | Јуалӧ-ԍылӧ: | ||
| + | „Кӧкӧ-ӧ-ӧј — чојӧј, | ||
| + | Кӧкӧј чојӧј! | ||
| + | Мыіла сіԇ | ||
| + | Нораа ԍылан?“ | ||
| + | Кӧк сылы воча | ||
| + | Ԍылӧмӧн — жӧ шуӧ: | ||
| + | „Позјӧс тулыс | ||
| + | Аслым ег вӧч. | ||
| + | Јӧз поз аԁԇі — | ||
| + | Коԉкјӧс пукті. | ||
| + | Чаркан пӧжіс | ||
| + | Коԉкјӧс менԍым. | ||
| + | Чеԉаԃ петіс, | ||
| + | Јӧз мам верԁіс. | ||
| + | Чеԉаԃ менам | ||
| + | Ог тӧԁ кӧнӧԍ. | ||
| + | Позтӧм пӧтка | ||
| + | Ӧтнам ола. | ||
| + | Таԇі коԋӧр | ||
| + | „Кук-ку“ коԉі. | ||
| + | Аслам ԍылӧм | ||
| + | Менӧ ԋерӧ: | ||
| + | Јӧз поз пукԍі — | ||
| + | — Кук-ку коԉі. | ||
| + | Кук-ку-у, Кук-ку-у...“ | ||
| + | Најан руч. | ||
| + | Ӧԏік руч бӧжнас капканӧ шеԁі. Мезԁыԍігаԁ сылӧн бӧжыԁ і орі. Руч жугыԉтчіԍ: „тајӧ-ӧԁ,“ мӧвпалӧ: „јур јанԇім. Став ручыс бӧжа-а, ме ӧтнам бӧжтӧм. Мыј і керны?“ Руч муніс мукӧԁ ручјас ԁінӧ ԁа шуӧ; „ручјас, ме со бӧжӧс керышті, ті гашкӧ керыштаԁ — жӧ-ԁа. Ԇік-ӧԁ сыыԍ ԋінӧм.“ — „Бӧжтӧ ворсԍӧм бӧраԁ мыјкӧ те віԍталан ԋін, бӧжа-кӧ еԍкӧ вӧлін ен таԇ ԍорԋіт.“ | ||
| + | Бӧжтӧм руч јанԇімӧн сорӧн муніс ручјас ԁіныԍ. | ||
| + | |||
| + | Утка поз. | ||
| + | |||
| + | Ӧԋӧ баԏыскӧԁ вӧлӧмкӧ чері кыјан іныԍ локтӧны. Мунӧны віԇ вывті. Кок увԍыныс „жбыр“ утка лебԅіс. Віԇӧԁлісны: мыр берԁын-утка поз. | ||
| + | „Віт коԉк!" горӧԁіс Ӧԋӧ: „вај ӧктам. Со тај: песԏер тыр чері ԁај, коԉк ԁај јајӧԍԋіча вылаԁ.“ Коԉк боԍтісны. &Ԍеԍԍа ԋеылӧ муныштісны ԁа пукԍісны шојтчыны. | ||
| + | — „Віԇӧԁ,“ Ӧԋӧ шуӧ гуԍӧԋікӧн: „уткаыԁ бӧр позјас локтіс...“ | ||
| + | — „Лебԅіс ԋін бӧр,“ шуӧ баԏыс: „вывлаԋӧ тај-нӧ лебӧ! Мыј-нӧ тајӧ, јӧјміс-ӧмӧј, ӧԁва ԍіннаԁ суԇан!“ | ||
| + | Утка кајіс, кајіс вывлаԋ. Борԁсӧ шымыртіс ԁа ԋӧв моз увлаԋ уԍкӧԁчіс, ԁа кыԇ тај сеԍԍа швачкыԍіс муас. Ӧԋӧ котӧртіс утка шој ԁінӧ. — „Баԏӧ,“ шуо: „кулӧма тај-нӧ?!“ — „Ԃерт кулӧма, віԍіс-ԁа“ — „Мыјла-нӧ?“ | ||
| + | — „Коԉксӧ боԍтім ԁа, сіјӧн.“ | ||
| + | |||
| + | Ур. | ||
| + | |||
| + | Коз пу јылын міча ур | ||
| + | Вӧлі јона ворсӧ. | ||
| + | Увјыԍ увјӧ четчыштӧ, | ||
| + | Міча коԉјас кіԉԉӧ. | ||
| + | Іса тујӧԁ локтӧ пон | ||
| + | Ура пулаԋ рӧԁјӧн. | ||
| + | Коз пу вылӧ чатӧртчіс, | ||
| + | Кыԇ мыј вермӧ увтчӧ. | ||
| + | Урыԁ ворсӧ, бергалӧ, | ||
| + | Увтчӧмсӧ оз ескы: | ||
| + | „Ԍібԁӧԁ-пӧ кӧԏ гӧлӧстӧ, | ||
| + | Татчӧ ԋе-жӧ кајны!“ | ||
| + | Увтчӧм шыӧ пішщаԉа | ||
| + | Пујас сајыԁ петіс. | ||
| + | Ылыԍаԋ-на каԅаліс, | ||
| + | Урӧс јурас реԅгіс. | ||
| + | Лысјас пӧвсті уԍі ур | ||
| + | Понлы бурӧщ вомас... | ||
| + | |||
| + | Кӧч. | ||
| + | |||
| + | Кӧчыԁ сіјӧ зев полыԍ ԅвер. Ԇік коԋӧр коԃ. Быԁӧн сіјӧс кеԇовтӧны. Быԁӧныԍ сылы пов: ԅверыԍ і, варышыԍ і, мортыԍ і. Лунтыр коԋӧр кујлӧ, вугралӧ ԇебԍӧм інын. Куԅ пеԉјассӧ ԋужӧԁӧма мышку вылас ԁа кывзӧ, оз-ӧ коԁкӧ лок, оз-ӧ ков пышјыны. Уԅігас веԍіг ԍінмыс кӧчыԁлӧн воԍса. | ||
| + | Лунын кӧч оз лыԍт прамеја петавлынысӧ. Коркӧ рыт ԍорӧн петас вӧԉіԍ поліг тырјі. Кылас-кӧ пон увтчӧм, ԉібӧ ԁоԃ шы, понԁас кӧч повԅӧмысла шыблаԍны ӧтарӧ-мӧԁарӧ, гырыԍа четчавны. Воԇӧ котӧртлас, бӧр бергӧԁчылас. Ԇугӧ тујсӧ, меԁ еԍкӧ корԍны оз кужны. | ||
| + | |||
| + | X. Морт јылыс. | ||
| + | |||
| + | Јонҗыка ԁа омӧԉҗыка. | ||
| + | |||
| + | — „Мыјла-нӧ мортыԁлӧн ԍінмыс ԁа пеԉыс кык, кіыс кык-жӧ, а вомыс ӧԏі? — „Меԁ сіјӧ јонҗыка віԇӧԁас ԁа омӧԉҗыка очсалас. Меԁ јонҗыка кывзас ԁа ешаҗык сӧрас. Сеԍԍа меԁ јонҗыка уҗалас ԁа ещаҗык ԍојас.“ | ||
| + | |||
| + | Вӧрса. | ||
| + | |||
| + | Ӧԍіп чӧԁлач јӧрӧ ылалі ԁа пемыԁӧԇ вотчіс. Сеԍԍа поліг тырјі мӧԁӧԁчіс гортас. Віԇӧԁӧ ԁа: шор ԁорын вӧрсаыс сулалӧ. Ӧԍіплӧн кышмуні јурԍіыс сувтіс. Коԋӧр саԃтӧгыс котӧртіс гортас. Аскінас Ӧԍіп мӧсјасӧс вӧтлӧ кукјорӧ. Воіс тӧрытја повԅан іныԁ. Віԇӧԁӧ: вӧрса пыԃԃіыԁ кыԇ-пу мыр сулалӧ. — „Коԋӧрӧј ԁај меӧј,“ ԁумыштіс Ӧԍіп: „со мыјыԍ повԅыԍԍӧма!“ | ||
| + | |||
| + | Веԍ оз ло. | ||
| + | |||
| + | Пӧрыԍ морт вӧлі керка јӧрас пуктӧ сус-пу. Јона мырԍӧ: муалӧ, кујӧԁалӧ. Сылы і шуӧны: „мыј-ԋӧ ԋін те, пӧԉӧ, мырԍан? Тајӧ суспомԍыԁ-ӧԁ тенаԁ коԉ ԍојӧм оз-жӧ ԋін ло-а.“ Пӧԉӧ шуӧ: „ме-кӧ-пӧ ачым ог ԍој, коԁкӧ-пӧ-ӧԁ ԍојас. Оз-ӧ коԁкӧ бурӧн каԅтыштлыԍ &лӧ.“ | ||
| + | Гӧрыԍ. | ||
| + | |||
| + | Кыпӧԁчӧ вӧр сајсаԋ тувсовја шонԁі. | ||
| + | Гӧр бӧрԍа муніг моз ԍывны ме понԁі: | ||
| + | „Му куԅа муна ме, кыпыԁ зев лов. | ||
| + | Оз бара гӧрыԍыԁ гажтӧма ов!“ | ||
| + | |||
| + | Пос. | ||
| + | |||
| + | Керка берԁын вӧлі пос сулалӧ. Тасјасыс еԍкӧ сылӧн ставыс ӧткоԃӧԍ вӧліны, ӧткызаӧԍ, ԁа вылыс таскыс мыјкӧ ошјыԍны кутіс: | ||
| + | „ме-пӧ меԁ вылын, ԁај меԁ ыҗыԁ.“ Ез ԁыр ыҗыԁав. Локтіс морт ԁа бергӧԁіс постӧ мӧԁарӧ помӧн. Сеԍԍа увлаԋ јурӧн сувтӧԁіс бӧр керка берԁӧ. Меԁ вылыс таскыс лоі меԁ улын. Вот теныԁ і лептыԍӧм! | ||
| + | |||
| + | Кык амыԍ. | ||
| + | |||
| + | Куԅԋеч ԁоріс ӧті& кӧрт торјыԍ кык амыԍ. Ӧԏі амыԍсӧ ԁортчыԍлыԍ ԋӧбіс креԍԏаԋін, мӧԁсӧ купеч. Креԍԏаԋін пырыԍ-пыр-жӧ амыԍнас амыԍаліс гӧрсӧ ԁа кутіс гӧрны. Купечлӧн амыԍыс во гӧгӧр кујліс лавкаас. Коркӧ кыкнан амыԍыс бара аԁԇыԍісны. Купеч орԁын кујлӧм амыԍ быԁсӧн сімӧма, ԍӧԁ, а креԍԏаԋін орԁын гӧрјын олӧм амыԍ јежыԁ, југјалӧ езыԍ моз. Ԍорні выв воісны. Сімӧм амыԍ і шуӧ: „мыјла-нӧ те тащӧм југыԁ лоӧмыԁ? Ме тај-нӧ југԁӧм пыԃԃі &јӧнҗыка пемԁі.“ | ||
| + | — „Со мыј понԁа,“ шуӧ југыԁ амыԍ: „ме пыр уҗалі ԁугԁывтӧг, а те сӧмын бок вылаԁ кујлін.“ | ||
| + | |||
| + | Кајла віԇӧԁла аслам му вылӧ. | ||
| + | |||
| + | Кајла віԇӧԁла | ||
| + | Аслам му вылӧ, | ||
| + | Ԋімкоԃаԍышта. | ||
| + | Мыј тон вајӧ мем | ||
| + | Аслам кіпоԁјӧј | ||
| + | Меным воԇӧссӧ. | ||
| + | Кущӧм, мајбырӧј, | ||
| + | Лӧԍыԁ віԇӧԁны | ||
| + | Ӧні ԍінјаслы... | ||
| + | Ен-ӧԁ тащӧм вӧв | ||
| + | Теӧј војԁорсӧ& | ||
| + | Вӧчны боԍтчігас. | ||
| + | Ԍӧԁ вӧр шӧрыԍ-ӧԁ | ||
| + | Тенӧ перјі ме. | ||
| + | Јона мырԍылі. | ||
| + | Шщем сук пармаыԍ | ||
| + | Тенӧ мезԁі ме, | ||
| + | Воԍті шонԁі воԇ. | ||
| + | Тенӧ вӧчігӧн | ||
| + | Уна пӧԍ кіԍтлі | ||
| + | Кӧԇыԁ му вылӧ. | ||
| + | Тенӧ ректігӧн | ||
| + | Уна мыр бертлі | ||
| + | Гырыԍ вужјаӧԍ | ||
| + | Топыԁ ежатӧ | ||
| + | Гӧрјӧн путкыԉтлі | ||
| + | Бура унаыԍ. | ||
| + | Кӧрта піԋаӧн | ||
| + | Тенӧ ԋебԅӧԁлі, | ||
| + | Јона агсавлі. | ||
| + | Ӧні, мајбырӧј, | ||
| + | Міча шыԉквіԇан, | ||
| + | Ԍӧлӧм гажӧԁан. | ||
| + | Зарԋі шепјаснаԁ | ||
| + | Кыша кылыштан, | ||
| + | Меным копраԍан. | ||
| + | Теԁ ме бурԍіја | ||
| + | Муса муӧјлы, | ||
| + | Пыр таԇ бур лоны. | ||
| + | Тенӧ вӧчыԍлы | ||
| + | Вежа Уҗ ԋімлы | ||
| + | Улӧ копыртча. | ||
| + | |||
| + | Шуԁ. | ||
| + | |||
| + | Выј војталан гожԍа лун. Бур јӧз кос турун чукӧртӧны. Габӧ Пеԁӧр- ӧтнас стыԋіԏӧ-уԅӧ віԇвылас. — „Час-пӧ муԇі-ԁа шојтчышта." Сеԍԍа час-мӧԁ нін уԅӧ. Ԋе Габӧ Наста-кӧ еԍкӧ гашкӧ лунтыр уԅіс. Сіјӧ саԃмӧԁіс: „мыјнӧ, “ шуӧ: " Пеԁӧр, уԅан, аслаԁ тај-нӧ кос турун кујлӧ-а. Кужан-кӧ ӧні-жӧ і уҗавнытӧ-а. Быԁ лун-ӧԁ абу тащӧм гажа ԁа гожја. Віԇԇыԁ зер улӧ ԍурӧ-ԁа, ачыԁ-жӧ кутан норасны менам-пӧ шуԁталанӧј абу. Быԁсӧнлӧн пӧ туруныс кос ԁа веж-а, менам-пӧ бакшаԍӧма, кујӧԁ коԃ. “ | ||
| + | |||
| + | Вежӧртӧм аԋ. | ||
| + | |||
| + | Ӧпрӧԍ ічіԋлыԍ улыс кумԍыс шырјас госсӧ ԍӧјӧмаӧԍ. — „Аттӧ,“ шуӧ: „ԃівӧ. Мыј кутан керны? Мат тајӧ шырјасӧн. Лоӧ буракӧ каԋӧс јӧртлыны.“ Каԋӧс јӧртіс. Коркӧ Ӧпрӧԍ ічіԋ летчіс улыс кумӧ. Віԇӧԁӧ-кӧ; сылыԍ каԋыԁ јајсӧ і, выјсӧ-і, госсӧ ставсӧ ԍојӧма. | ||
| + | |||
| + | Кык ԃаԃӧ. | ||
| + | |||
| + | Кык ԃаԃӧ вӧлӧн паныԁаԍісны ԇескыԁ інӧ. — „Вај кежышт,“ шуӧ ӧԏікыс: „ме термаԍа“ — „Ачыԁ кежышт-но,“ шуӧ мӧԁыс; "ме термаԍа-жӧ.“ „Поԅӧ-жӧ-ӧԁ неунатӧ веԍкӧԁыштны!“ — „Теԁ-ӧԁ поԅӧ-жӧ. Абу-ӧмӧј ӧткоԃ?“ Термаԍыԍ ԃаԃӧјас ԉока ԁыр венԅісны. Локтіс којмӧԁ ԃаԃӧ ԁа шуӧ: „коԁныԁ јонҗыка термаԍаԁ, регыԁжык кежыштӧј-ԁај“ | ||
| + | Чоја-вока. | ||
| + | |||
| + | Ваԍук ԁа Марја ворсӧны. Ізтӧг ԁозјыԍ ԁа чаг торјасыԍ течӧны керка. Кыԇкӧ ворсігаԁ Марјалӧн керкаыԁ і кіԍԍіс. Ваԍук піԋсӧ јірыштӧмӧн уԍкӧԁчіс Марја вылӧ: „пеԉԁінто,“ шуӧ: „шонта! Мыјла жугӧԁін.“ „Ен, ен лӧгаԍ, Ваԍук,“ шуӧ Марја: „ме-ӧԁ ачым лӧԍӧԁа.“ Ваԍук пыр і ԋебԅіс ԁа шуӧ: „вај ачым ԋін вӧча.“ Сеԍԍа вӧчіс. Керка сылӧн важ ԁорԍыс бур артміԍ. | ||
| + | |||
| + | Веԍ венԅӧм. | ||
| + | |||
| + | Туј куԅа вӧлі кык морт мунӧны. Налы туј вылыԍ ԋіга ԍурі. Ӧԏіыс шуӧ: „тајӧ ԋігасӧ меным, ме војԁӧр аԁԇі.“ Мӧԁыс шуӧ: „меным-жӧ-кӧ-а, ме лепті-ԁа.“ Најӧ венԅан інӧ локтіс којмӧԁ морт ԁа јуалӧ: „коԁныԁ-нӧ-пӧ кужанныԁ лыԃԃыԍнысӧ?“ — „Ԋекоԁным,“ шуӧны. — „Ԋекоԁныԁ-кӧ-пӧ он кужӧ, ԋігаыс ԋекоԁныԁлы-жӧ оз ков.“ | ||
| + | |||
| + | Југԁӧ ԋін, вокӧј! | ||
| + | |||
| + | Југԁӧ ԋін вокӧј, | ||
| + | Матыштчӧ лун. | ||
| + | Лептыԍӧ шонԁі... | ||
| + | Уҗавны мун!. | ||
| + | Вынтӧ ен жаԉіт, | ||
| + | Воԇӧ ен віԇ, | ||
| + | Уҗавны колӧ | ||
| + | Јонжыка сіԇ. | ||
| + | Сој тенаԁ зумыԁ, | ||
| + | Мывкыԁыԁ бур. | ||
| + | Морт ногӧн вермӧ | ||
| + | Ԁумајтны јур. | ||
| + | Аԁԇан те ачыԁ: | ||
| + | Помаԍіс вој... | ||
| + | Кыпӧԁчы, вокӧј, | ||
| + | Веԍкӧԁлы сој! | ||
| + | Му міјан паԍкыԁ, | ||
| + | Вӧчан тор ем, | ||
| + | Ставнымлы тырмас | ||
| + | Уҗавны нем. | ||
| + | Мыј верман бурӧс | ||
| + | Сіјӧ і кер. | ||
| + | Уԅӧмсӧ вунӧԁ, | ||
| + | Зіԉҗыка вӧр! | ||
| + | Шӧјтчытӧг тіԉԍы, | ||
| + | Кытчӧԇ те том. | ||
| + | Пӧрыԍман — воас | ||
| + | Уҗјаслы пом... | ||
| + | Југԁӧ ԋін, вокӧј, | ||
| + | Матыштчӧ лун, | ||
| + | Лептыԍӧ шонԁі... | ||
| + | Уҗавны мун! | ||
| + | |||
| + | Коԇувкот. | ||
| + | |||
| + | Ӧтчыԁ ме муні чӧԁ вотны. Віԇӧԁа: пу берԁын зев ыҗыԁ коԇувкот поз. Вывтіыс ветлӧԁлӧны коԇувкотјасыс. Мыј еокӧ лоӧ, вӧрԅӧԁа-кӧ позсӧ? Ме боԍті беԃ ԁа позтӧ торкышті. Коԇувкотјас гыԅісны, кутісны візлавны ӧтарӧ-мӧԁарӧ. Уԍкӧԁчісны торкԍӧм ін шыԉӧԁны, кыскавны важ інас лыс чірјассӧ. Ԋеԁыр мыԍт ме бара позтӧ гуԁырті. — ,,Час міԍа торка налыԍ уҗсӧ.“ Торкԍӧм пыԃԃі сӧмын ӧԁԇісны. Ме ԁасыԍ кымын ԇуглі налыԍ позтӧ. Он тај вермы вӧлӧмкӧ налыԍ уҗтӧ ԇугны. Сӧмын најӧ јонҗыка ԉокмісны. Меԁ бӧрын уԍкӧԁчісны ас вылӧ ԁа кутісны кі і кок куртчавны. | ||
| + | |||
| + | Мам. | ||
| + | |||
| + | Ӧтчыԁ тӧвԍа рытын вӧлі еԋа-піја мунӧны туј куԅа. На вылӧ ускӧԁчісны кӧјінјас. Мамыс воԁтӧԁіс кагасӧ туј вылас, ачыс воԁіс сы вылӧ ԁа горзіг тырјі кінас і кокнас кутіс шенаԍны кӧјінјасыԍ. Сы горзӧм шыӧ ӧԁјӧҗык локтісны вӧлајас. Віԇӧԁӧны-ԁа: мамыслыԍ кӧјінјас кі і кок гырԁӧԇ куртчалімаӧԍ, а піыс ԇоԋвіԇа. | ||
| + | |||
| + | Кӧјін. | ||
| + | |||
| + | Кӧјінјасыԁ-ӧԁ со зев горшӧԍ. Јајыԁ-кӧ ԍурӧ ԋінӧм віԁчыԍтӧг јај і лы вазӧԁӧны-ԍојӧны. Ӧԏі кӧјін сіԇтӧ горшаԍіс-горшаԍіс ԁа, ӧтчыԁ і віԋԁіс. Сеԍԍа ԇік җагавны кутіс. Сы шӧрӧ сылы турі паныԁ лоі. — „Ме, “ шуӧ кӧјін турілы; „те ԁінӧԇ зев ыҗыԁ могӧн. Тенаԁ гоԉаыԁ куԅ, перјы,“ шуӧ: „горшыԍ јенмогыԍӧн лы: віԋԁі. Перјы, мынтыԍаӧԁ& уҗԍыԃ“ — „Перјам," шуӧ турі: „паԍкӧԁ вомто!" Кӧјін вом паԍкӧԁіс. Турі куԅ гоԉанас ԍујіс јурсӧ сы горшӧ ԁа, лысӧ кыскіс. | ||
| + | — „Вај-жӧ,“ шуӧ; „сеԍԍа мынтыԍ отсалӧмԍыԁ.“ — „Мынтыԍа?! горӧԁіс кӧјін: „те-жӧ менам горшӧ ԍујлін гоԉатӧ-ԁа, ме-жӧ і мынԏыԍа! Јуртӧ-кӧ ег куртчы і сіјӧ шаԋ. Мунлы-жӧ вај ԍін воԇыԍ ԁа мӧԁыԍ ме шӧрӧ меԁ абу вӧлі лӧԍӧԁчӧма!“ | ||
| + | |||
| + | Нем помԍыԁ он пышјы | ||
| + | |||
| + | Гӧрыԍ-кӧԇыԍ јуалӧ матрослыԍ: | ||
| + | — „Кыԇ-нӧ-пӧ тенаԁ баԏыԁ кулі?“ | ||
| + | — „Вӧјі-пӧ,“ шуӧ матрос. | ||
| + | — „А пӧԉыԁ?“ | ||
| + | — „Вӧјі-жӧ.“ - | ||
| + | Гӧрыԍ-коԇыԍ быԁсӧн повԅіс. | ||
| + | — „Кыкнанныс,“ шуӧ: „вӧјіны?! Те-нӧ кыԇ лыԍтан матросавнысӧ?“ | ||
| + | Матрос горыԍ-кӧԇыслыԍ јуалӧ: | ||
| + | — „А тенаԁ-нӧ кыԇ баԏыԁ кулі?“ | ||
| + | — „Воԉпаԍ вылын-пӧ. “ | ||
| + | — „А пӧԉыԁ?“ | ||
| + | — „Воԉпаԍ вылын-жӧ-пӧ. Кыкнанныс бур ногӧн куліны.“ | ||
| + | — „Баԏыԁ і пӧԉыԁ воԉпаԍ вылын куліны? Кыԇ-нӧ те лыԍтан воԉпаԍ вылас воԁнысӧ?“ | ||
| + | |||
| + | Ыҗыԁ асыв. | ||
| + | |||
| + | Четчы, &Јван, четчы, ԍошајт! | ||
| + | Ывла вылын паԍкыԁ југыԁ, | ||
| + | Ӧшіԋјасын кусі бі... | ||
| + | Четчы, Іван, ԁона пі! | ||
| + | Талун праԅԋік, југыԁ праԅԋік, | ||
| + | Коԋӧрјаслы гажа праԅԋік. | ||
| + | Талун гӧԉлы ыҗыԁ лун... | ||
| + | Четчы, Іван, карӧ мун! | ||
| + | Четчы! Јӧзыс уна-уна | ||
| + | Міча плагӧн карлаԋ мунӧ. | ||
| + | Плагыс југыԁ, быԏԏӧ бі... | ||
| + | Четчы, Іван, ԁона пі!.: | ||
| + | |||
| + | Гӧгӧрвоісны. | ||
| + | |||
| + | Ӧԏі морт кулігас піјаныслы шуӧ: „овмӧс уна ныв — пінаԁ ме ԋінӧм ег вермы лӧԍӧԁны. Ембур коԉны тіјанлы ԋінӧм абу. Ӧԏі тор сӧмын ме бурԍіны верма: уҗалӧј јона мунытӧ. Выԉ мунытӧ ен еновтӧј. Помавны ме ег ԋін вермы. Пӧрӧԁлі тај еԍкӧ вӧрсӧ-ԁа, сіԇ коԉі. Мырсӧ бертны тіјанлы ԋін лоӧ. Ен еновтчӧј. Уна ембур сеԍ ԍурӧ кутанныԁ-кӧ бура уҗавны. Уна бур тор аԁԇанныԁ, овмӧсныԁ соԁӧ. Сӧмын ӧні мыр улын-на сіјӧ. Колӧ мезԁыны сетыԍ. Ӧні сіјо ԇебасын моз-на кујлӧ. Тіјан сајын аԁԇӧмыс. Ӧтув уҗалӧј јона!“ | ||
| + | Баԉ кулі. Піјаныс баԏлыԍ кывјас мӧԁ ногӧн гӧгӧрвоісны. Чаітісны, ԃерт-пӧ сен клаԁ ем. Вок котыр боԍтчісны корԍны. Јона кутісны уҗав- | ||
| + | ны. Мыр бертӧны, кокалӧны, гӧрӧны. Ӧԏі ежа тор веԍіг ез коԉ вӧрԅӧԁлытӧм. Ԇоԋнас лукралісны. Му зев јона небԅіс, веԍ пуркјалӧ. Клаԁ ез сур. Шенԅан коԉіны вокјас. | ||
| + | Коркӧ сіјӧ му вылӧ кӧԇісны ԍу. Мӧԁ воас зев бура воіс. Вӧԉіԍт сек гӧгӧрвоісны: „со-пӧ тај кӧн вӧлӧм-а клаԁыԁ!“ | ||
| + | |||
| + | Ԁортчыԍјас. | ||
| + | |||
| + | Камгӧны ԁорӧны ԁортчыԍјас. | ||
| + | Вылысаԋ ԍӧкыԁа | ||
| + | Усӧны кӧрт вылӧ | ||
| + | Мӧлӧтјас. | ||
| + | Ыпкӧны — пӧԉтӧны | ||
| + | Пушканјас, — | ||
| + | Тырӧма ловныс. | ||
| + | Ӧгыр моз ԁоналӧ | ||
| + | Гӧрԋіын кӧрт. | ||
| + | Ԉамалӧ, пыԇраԍӧ | ||
| + | Нӧш улын Гӧрԁ. | ||
| + | Бі зерӧн ԍавкјӧԁлӧ | ||
| + | Гӧгӧрыс кіԋ, | ||
| + | Зарԋіон мічаа | ||
| + | Кіԍԍӧ. | ||
| + | Кашкӧны-муԇӧны | ||
| + | ԁортчыԍјас. | ||
| + | Ԇожгыԍӧ — војталӧ | ||
| + | Кӧрт вылӧ пӧԍ. | ||
| + | — „Вачкыштлы!" | ||
| + | Горӧԁлӧ јортыслы | ||
| + | Ԁортчыԍ. | ||
| + | — „Јонҗыка, вокӧ!“ | ||
| + | Шуыштлӧ мӧԁыс. | ||
| + | „Меԁ бур лоас гӧр! | ||
| + | Пыԁі меԁ муркӧԁас, — | ||
| + | Лукыртас му! | ||
| + | Меԁ ԁортчыԍкӧԁ гӧрыԍ | ||
| + | Ӧтвылыԍ олас! | ||
| + | Меԁ чарлакӧԁ мӧлӧт | ||
| + | Ӧтлаӧ кыԍас! “ | ||
| + | Сыктыв кар. | ||
| + | Комі муын ем ӧԏі кар, коміӧн-кӧ шуны „Сыктыв кар,“ рочӧн — Уԍԏсысоԉск. Сіјӧ пукалӧ Сыктыв ју ԁорын. Карԍаԋ 3 верст кывтыԁын Сыктыв јуыс уԍӧ Ежваӧ. | ||
| + | Сыктыв кар комі мулӧн јурыс і ԍӧлӧмыс. Сетӧні емӧԍ Комі Іԋԍԏітут (ыҗыԁ школа), 3 шӧр школа (2 ст.), уна посԋі школајас, ем Комі ԋіга леԇан ін. Сені жӧ петӧны комі гаԅетјас: „Уҗ“ ԁа „Гӧрԁ југӧр“. | ||
| + | Сыктыв кар каланча вывԍаԋ | ||
| + | Сыктыв кар мӧдла пӧвԍаԋ | ||
Версия 15:42, 2 рака 2017
Мувыв кӧԋӧрјас, ӧтувтчӧј! ШОНԀІ ЈУГӦР Сыктыв кар. Комі ԋіга леԇан ін 1921 во. 1. Гортын.
Ічӧԏік мегӧ.
Пӧчӧлӧн волӧма Ічӧԏік мегӧ. Со кущӧм, со кущӧм, Ічӧԏік мегӧ! Пӧчӧлы мегӧыс Зев вӧлі муса. Со кущӧм, со кущӧм, Зев вӧлі муса! Гожӧмын мегӧыс Котӧртіс јагӧ. Со кыԇі, со кыԇі. Котӧртіс јагӧ! Мегӧӧс аԁԇісны Кӧјінјас уна. Со кыԇі, со кыԇі, Кӧјінјас уна! Коԋӧрӧс мегӧӧс Ԍојісны најӧ. Со кыԇі, со кыԇі. Ԍојісны најӧ! Пӧчӧлы коԉісны Ԍурјас ԁа кокјас. Со кыԇі, со кыԇі. Ԍурјас ԁа кокјас!
Чіпан віԇыԍ.
Локтіс руч мужік орԁӧ ԁај шуӧ: „боԍт, зонмӧ, менӧ чіпан — петуктӧ віԇны. Зев бура віԇа, ԋекущӧм ԁон ог кор, паԍібӧ вылӧ і віԇа". Ԍерамыс петіс мужіклӧн најан руч вылӧ. Сеԍԍа јуалӧ: — „коԁі-нӧ еԍкӧ, најан ручӧј, віԇас менԍым чіпанјассӧ теыԍ?“
Коԁлы ԍӧкыԁҗык.
Ԃоԃ шуӧ: "меным тӧлын ԍӧкыԁ.“ Ԏеԉега шуӧ: „меным гожӧмын; ԍӧкыԁ". Вӧв шуӧ: „меным тӧв і гожӧм ԍӧкыԁ“.
Шыр чіпсӧ. Чіпан котсӧ. Мӧс баксӧ. Вӧв гӧрԁлӧ. Порԍ руксӧ. Каԋ ԋавзӧ. Пон увтчӧ. Кӧјін вурзалӧ. Ӧш мурзӧ. Кӧч-чарзӧ. Лыԍтан мӧс.
Ӧԏі мортлӧн вӧлі мӧс. Сіјӧ вӧлі ӧԏі луннас вајӧ кріԋча јӧв. &Отчыԁ морт кӧсјіс чукӧртны гӧԍтјасӧс. Сеԍԍа, меԁ јӧлыԁ унҗык чукӧрмас, мӧссӧ ез лыԍтыв ԁас лун. Сіјӧ вӧлі ԁумајтӧ, ԁыр лыԍтытӧгыԁ-пӧ ԁасӧԁ лунас вајас ӧтпырјӧн ԁас кріԋча јӧв. Кваԏітчіс-кӧ мӧскыԁ сылӧн ԇікӧԇ сувтіс. Сеԍԍа ӧԏік кріԋча јӧв ез вај. Гӧрјӧн гӧрӧны, піԋаӧн піԋовтӧны, чарлаӧн вунԁӧны, косаӧн ыщкӧны, куранӧн куртӧны, пуртӧн вӧлаԍӧны, јемӧн вурԍӧны, черӧн кераԍӧны.
Веԍкыԁа віԍталӧм.
Ічӧт ԃеԏіналы ԍетісны чер. Зев ԋімкоԃ лоі сылы. Быԁтор кералӧ, мыј кі улас ԍурӧ. Баԏыслӧн вӧлі пуктӧма пу. Сіјӧс кералас щӧщ. Аԁԇас баԏыс кералӧм пусӧ ԁај јуалӧ: „коԁі-нӧ менԍым пусӧ кераліс? Јона ме сіјӧс і віԁа.“ Піыс шуӧ: „баԏӧ, менӧ віԁ, ме кералі путӧ.“ — Баԏыс сеԍԍа і шуӧ: „веԍкыԁа віԍталӧмыԁ понԁа ог віԁ, зев еԍкӧ ԁона пуыс-ԁа.“
Паԍкӧм:
Кышӧԁ: ԁӧрӧм, гач, шабур, лаз, шушун, воԇ ԁӧра (нагруԋік), шаԉ, чышјан, маԉіча, парка. Кӧмкот: кӧті, ԋінкӧм, гынкӧм, ԏуԋі, тобокі, пімі, ԏупеԉ, кыс, бакілӧ, сапӧг.
Ԍурук.
Важӧн оліс-выліс Ԍурук. Сылӧн вӧлі віт чеԉаԃ. Ԍурук муніс јірԍыны вој вылӧ. Јома локтіс чеԉаԃ ԁінас, ԁа шуӧ: „чеԉаԃ піјан воԍтӧ, воԍтӧ! черіԋаԋ гӧԍԋеч ԁа пож тыр аԋкыщ вајі!“ — „Огӧ, огӧ, мамӧ ез щӧкты ԋекоԁлы воԍтыны“' — „Мамыԁ-нӧ кытчӧ муніс?;‘ — „Рытыв вылӧ јірԍыны.“ Јома муніс рытыв вылӧ Ԍурукӧс корԍны. Корԍіс, корԍіԍ быԁлаыԍ, быԁ пу улыԍ, быԁ мыр сајыԍ, ԋекыԇ ез вермы Ԍурукӧс аԁԇыны. Јома бара локтіс Сурук чеԉаԃ ԁінӧ: — “Чеԉаԃ піјан воԍтӧ, воԍтӧ! Чері ԋаԋ гӧԍԋеч ԁа пож тыр аԋкыщ вајк“ — „Огӧ, огӧ, мамӧ ез щӧкты леԇны.“ — „Мамтӧ вӧԁ ме ԍојі ԋін!“Оԏј ӧԇӧс зырк, мӧԁ ӧԇӧс зырк. Којмӧԁ ӧԇӧс воԍԍіс. Јома пыріс чеԉаԃ ԁінӧ, корԍіс ԁа &тавнысӧ ԍојјс. Ԍурук локтіс, бӧрԁіс, бӧрԁіс, ԁа муніс мужік орԁӧ. Ӧні олӧ-вылӧ сені мужіклыԍ чеԉаԃсӧ віԇӧ. Кык мегӧ.
Кык асныра меж паныԁаԍісны шор вомӧн вуҗігӧн вӧсԋіԃік кер вылӧ. Кежны ԋекытчӧ, керјыс вӧлі векԋіԁ. Колӧ еԍкӧ вӧлі ӧԏіыслы бӧріԋтчывны ԁа віԁчыԍыштны, ԍетны мӧԁыслы тујсӧ. Ӧԏі межыс шуӧ: „ԍет меным тујсӧ!" — „Со јешщӧ кущӧм ыҗыԁ кылан! Ачыԁ бергӧԁчы, ме вӧԁ воԇҗык те ԁорыԍ кервылас кајі.“ — — „Ме теыԍ пӧрыԍҗык, теныԁ, зырым беԃлы, ог кут туј ԍетны! Ԋінӧм вылӧ ог бӧріԋтчы!“ Ԋекоԁныс мӧԁа мӧԁныслы туј ез ԍетны. Понԁісны ԉукаԍны, мӧԁа мӧԁсӧ зырны. Кыкнанныс ԉукаԍіганыс віԉскӧбтісны ԁа бызгыԍісны ваӧ. Руј. — Руј, руј! кытчӧ ветлін? — Мӧскӧс корԍны. — Кущӧм-нӧ тенаԁ мӧскыԁ? — Мыԉкја кымӧса. — Руј, руј! кытчӧ ветлін? — Вӧлӧс корԍны. — Кущӧм-нӧ тенаԁ вӧлыԁ? — Щаја кока. — Руј, руј! кытчӧ ветлін? -Межӧс корԍны. — Кущӧм-нӧ тенаԁ межыԁ? — Зарԋі ԍура. — Руј, руј! кытчӧ ветлін? — Чіпанӧс корԍны. — Кущӧм-нӧ тенаԁ чіпаныԁ.? — Кӧнтуԍ ԍера. — Руј, руј! кытчӧ ветлін? — Петукӧс корԍны. — Кущӧм-нӧ тенаԁ петукыԁ? — Зарԋі сорса. — Руј, руј! кытчӧ ветлін? — Каԋӧс корԍны. — Кущӧм-нӧ тенаԁ каԋыԁ? — Віԅа орԁа ԍера.
Нӧԁ кывјас: 1) Быԁ заловкаын јеҗыԁ чіпан. 2) Чукԉа пу јылын тар куштӧны." 3) Гез јылын ӧшкӧс щӧгӧԁӧны. 4) Ӧԏі шапка улын ԋоԉ вок. 5) Кык чој шерԁјыԍасны — шерԁјыԍасны ԁа шерԁын уланыс пырасны. 6) Гӧбӧч пос улын ош лапа.
II. Школаын.
Шонԁі југӧр.
Мытчыԍіс асыв вылын шонԁі, кутіс ԍавкјыны асԍыс зарԋі југӧрсӧ, саԃмӧԁны мусӧ. Ӧԏік југӧр уԍі пӧтка вылӧ. Пӧтка чепӧсјіс, жбырӧбтіс вылӧ, кутіс ԍывны: „ԏів, ԏів-віт, ԏів-віт.“ Мӧԁ југӧр уԍі чіпан позјӧ. Петук шеныштіс борԁјаснас ԁа горӧԁ- іс: "кікіруԉԉу!“ Чіпанјас шыԅісны, путісны котԍыны; “куԁа — кот, кот-кот, куԁа-кот, кот-кот.“ Којмӧԁ југӧр уԍі маԉазі позјӧ. Маԉазі саԃміс, петіс позјыԍ, шеныштіс борԁјаснас: „ԇіз-ԇіззз,* лебԅіс чӧскыԁ ма ӧктыны міча ԇоріԇјас вылыԍ. Ноԉӧԁ југӧр пыріс морт керкаӧ. Морт саԁміс, воԍтіс ԍінсӧ, четчіс, кӧмаԍіс, паԍтаԍіс, боԍтіс чер, ԁа муніс гажа вӧрӧ кераԍны. Вітӧԁ југӧр усі Ваԍук јурлӧс вылӧ. Ваԍук воԍтіс сінјассӧ, четчіс ԁа котӧртіс школаӧ.
Шкоԉԋік, велӧԁчыны мун.
Шонԁі кајӧма ԋін вылӧ, Лоі міча гажа лун. Ԍылыіԍ кајлӧн гӧлӧс кылӧ. Шкоԉнік, велӧԁчыны мун! Тырмас уԅны, зіԉа четчы, Оз ков кыпӧԁчыны ԁыр. Ӧԁјӧ пӧлаԏ вывԍыԁ летчы. Пастаԍ, кӧмаԍ пырыԍ пыр. Гожјыс ӧшіԋјасӧԁ пырӧ, Шонԁі ломԇӧ, кыԇі бі. Лысва турун вылыԍ бырӧ. Котӧрт школаӧ, бур пі. Віԇӧԁ: јӧзыс гӧгӧр гыӧ. Баԏыԁ кералӧ ԋін пес. Мамыԁ важӧн ԁӧра кыӧ. Карта сајын јірԍӧ мӧс. Мӧԁла пӧлын ԇоԇӧг горзӧ. Ызгӧ, лебԅӧ маԉамуш. Јуын ічӧт чері ворсӧ. Шкоԉԋік, велӧԁчыны мун! Пукԍы зіԉа пызан сајӧ, Кывзы лӧԍыԁа, ен ԁур. Теныԁ велӧԁчӧмыԁ вајас Ыҗыԁ мывкыԁ, ыҗыԁ бур.
Нӧԁ кыв: Ылын, ылын кераԍӧны, ԁа чагјыс татчӧԇ локтӧ.
Іԁӧртӧм.
Ԏіма быԁ асывоԇ јур кушмытӧԇыс корԍысӧ. Ӧԏі ԋамӧԁыс сылӧн улӧс вылын, мӧԁыс пызан улын. Ӧԏі ԏуԋіыс кӧщас пеԉӧсын, мӧԁыс порог ԁорын. Быԁ лун Ԏіма корԍыԍӧмла школаӧ ԍормӧ.
Быԁсӧн уҗ вылынӧԍ.
Пеԁӧр ӧԏі асывоԇӧ школаас ез мун. Гажтӧм-пӧ сені-ԁа. Петіс ывлаӧ. Муніс, муніс — паныԁ лоі вӧв. — ,,Вӧлӧ, вӧлӧ, ворсышт мекӧԁ!“ Вӧв шуӧ: „ме ог ешты, гӧрны — кӧԇны колӧ." Пеԁӧр воԇӧ мӧԁіс. Віԇӧԁокӧ — маԉазі ызгӧ. — ,,Маԉазіӧ, маԉазіӧ, ворсышт-жӧ мекӧԁ!“ — „Ог бара ешты, колӧ турун піын лебавны ԁа ма чукӧртны." Пеԁӧр бара воԇӧ мӧ- ӧԁчіс. Віԇӧԁӧкӧ-кај сыліг тырјі лебалӧ: "ԏів-ԏів, ԏів-ԏів." — „Кајӧ, кајӧ, ворсышт-тӧ мекӧԁ!" — Ок, ог бара ешты, колӧ гутјас-гагјас кутавны, піјанӧс верԁны. "Аттӧ, быԁсӧн-тај вӧлӧмкӧ уҗ вылынӧԍ!" ԁумыштіс Пеԁӧр, ԁа ӧԁјӧҗыка котӧртіс школаас.
Леԇ велӧдчыны.&
Ог-кӧ ме лӧԍыԁа вӧвјастӧ ԁоԃԃав, Ог-кӧ ме лӧԍыԁа уҗјастӧ вӧч, Теныԁ-кӧ ԁӧзмӧԁча керкаын,баԏӧ, — Школаӧ ӧԁјӧнҗык леԇ! Грамотнӧј лоа ме. Ԍінјасӧј воԍԍас. Ԋігаыԍ лыԃԃа ме быԁԍама тор: Важӧн мыј вӧвлӧма, воԇӧ мыј лоас, Муыс і шонԁіыс лоӧма кор. Тӧԁны ме понԁа быԁ турунлыԍ ԋімсӧ; Тӧԁны ме понԁа, мыј омӧԉ, мыј бур; Рытјасын тіјанлы ԋігајас лыԃԃа; Ԉӧк& ногӧн чеԉаԃкӧԁ ԋекор ог ԁур!
Онмовԍытӧԇ војԁӧр.
Тӧвԍа рыт. Ӧԋуклӧн оз уԅԍы. Тӧлыԍ југӧрыс вылас уԍӧ. „Кущӧм тӧлыԍыс кеԉыԁ!“ ԁумыштіс Ӧԋук: „шонԁіыс-нӧ мыј понԁа сещӧма ломԅӧ? Мыјла југјалӧны коԇувјасыс?... Ручыԁ-тај зев најан. Кущӧм бара војнас вӧрыс-а? Кӧнкӧ сӧмын ԅверјас ветлӧны. Кыԇ бара гуас ошјасыс олӧны? Јомаыԁ-кӧ-нӧ сені паныԁаԍас? Сіјӧ еԍкӧ мојԁ кывјын-жӧ сӧмын ԁа. Лун вылаԁ-пӧ тај зев шоныԁ інјас емӧс. Вот еԍкӧ сені олыштныԁ. Во гӧгӧр-пӧ гожӧм, кајјас ԍылӧны. Пуыԁ-пӧ во гӧгӧр корја. А татӧн швачкакылан кӧԇыԁ. Мыј вӧсна бара сіјӧ-а?“
Школаын.
Школа ԁінті муна. Уна чеԉаԃ аԁԇі. Ӧшіԋ улас сувті. Ԁыр ме сені кывзі. Велӧԁыԍыс шуӧ: „саріԇ сајын емӧԍ гажа мујас уна. Карјасыс сен гырыԍ. Вӧрјасас ԉок &зверјас кущӧмӧԍ сен емӧԍ. “ Рісујтчісны чеԉаԃ. Коԁі мыј кужӧ, сіјӧ і рісујтӧ. Кор велӧԁӧм ештіс, горӧԁісны ԍывны. Ӧшіԋӧԁыс менӧ велӧԁыԍыс лептіс. Меліа зев шуіс: „ԍыв щӧщ зарԋі піјӧј “. III. Горт гӧгӧрын.
Каԋ.
Ӧшіԋ вылын, шонԁі воԇын. Шӧвк тупыԉ коԃ шаԋ, Јеҗыԁ уска, куԋса ԍінма, Куткырвіԇӧ каԋ. Ԍуркԋалӧма улас бӧжсӧ. Копыртӧма јур, Зумыштчӧма, вомгор улас Мыјкӧ мојԁӧ: „куррор."
Шыр пі.
Ӧтчыԁ ічӧԏік шыр пі петіс ывла вылӧ, паԉӧԁчыны. Ветлӧԁліс ӧшіԋ увјасті, јӧрјасті, локтіс бӧр мамыс ԁінӧ ԁа і шуӧ: „мамӧ, ме аԁԇылі кык ԅверӧс. Ӧԏікыс, тыԁалӧ, зев ԉок, а мӧԁыс бур.“ Мамыс јуаліс: „кущом — сещӧм ԅверјасӧс-нӧ те аԁԇылін?“ Піыс шуӧ:„ ԉок ԅверыс ветлӧԁлӧ ӧшіԋ увті зев щапа, кокјасыс ԍӧԁӧԍ, јур вылас гӧрԁ сорс, нырыс крукыԉа. Ԇік ԍојыԍ коԃ. Кор ме сы ԁінті котӧрті, сіјӧ коксӧ лептіс, вомсӧ паԍкӧԁіс ԁа јона горӧԁіс. Менам повԅӧмӧјла ԍӧлӧмӧј тајкӧ оз пот!“ Мамыс шпыԋмуніс ԁа шуіс; „сіјӧ вӧԁ петук, некоԁлы омӧԉсо оз вӧч, повны сыыԍ ԋемтор. Мӧԁ ԅверыс-нӧ кущӧм вӧлі?“ — „Мӧԁыс бур. Кујлӧ гож воԇын, ԋулӧ асԍыс морӧссӧ. Гоԉаыс јеҗыԁ, кокјасыс руԁӧԍ, ачыс зев шыԉыԁ. Бӧжсӧ наԇӧԋікӧн ԋукԉӧԁлӧ. Ме вылӧ зев меліа віԇӧԁліс“ — „Ок, те, јӧјукӧј, јӧјукӧј! Сіјӧ вӧԁ і ем міјанӧс ԍојыԍыԁ, каԋыԁ.“
Мыјӧн Кӧԍта ворсӧ.
Кӧԍталӧн ем уна пӧлӧс чача: мач, ԁур поп, пу вӧв, шегјас, ԉекјас, ічӧԏік пԉеԏ ԁај пӧԉан. Мачӧн Кӧԍта мачаԍӧ, ԁур попӧс җоҗын бергӧԁлӧ, вӧв вылын верԅӧмӧн ветлӧԁлӧ, пԉеԏӧн вӧвсӧ вӧтлӧ, пӧԉанӧн чіпсаԍӧ, шегјасӧн чојыскӧԁ шегјаԍӧ.
Мыјӧн Анна ворсӧ.
Анналӧн ем ԋоԉ акаԋ. Сіјӧ зев јона најӧс ԁӧԅӧрітӧ: верԁӧ-јукталӧ, паԍтӧԁӧ ԁа вӧчӧԁӧ, воԁтӧԁӧ ԁа ӧвјӧԁлӧ: „ӧв-вӧ, ӧв-во, ӧв-вӧ.“ Со кыԇі Анна ворсӧ акаԋјаснас. Іԁӧраҗык ов.
Ԍемӧ гіжан кӧлујјас коԉас лабічас, ачыс мунас ворсны. Ічӧт вокыс быԁсӧн кабалајассӧ кусԋавлас ԁа коԍавлас. Ԍемӧ гортас локтас. Кутас бӧрԁіг тырјі нораԍны вокыс вылӧ. — "Коԁ-нӧ мыжа?“ шуіс мамыс: „мӧԁыԍ кежӧ сы кі поԁ улӧ ен коԉ ԁај!“
Малаԋ пӧч.
Ічӧԏік важ керка Сулалӧ ԍік помын, Копыртчӧма баԃ пу Сетӧн ӧшіԋ улын. Щӧкыԁ корнас сіјӧ Сајӧԁӧма керка. Гожӧмын меԁ пӧчлы Овны вӧлі ыркыԁ. Важыԍаԋ пӧч сені Олӧ ԍера каԋкӧԁ. Ԇормӧма ԋін јона... Коԁі сіјӧс оз тӧԁ? Гӧгӧр — ылын, матын, Јуалан кӧԏ коԁлыԍ: Пӧԉјас, поԍԋі чеԉаԃ Тӧԁӧны сы јылыԍ. Раԃејтӧны чеԉаԃ Малаԋлыԍ бур кывјас. Віԍтавлывлӧ налы Пӧч быԁԍама мојԁјас.
Мам.
Коԁлы быԁтыԍігӧн лоӧ Кага ԁінын војбыԁ овны? Кор ті ԁојмаԁ, ԉібӧ віԍмаԁ, — Коԁлы кутаԁ секі бӧрԁны? — Муса мамлы! Коԁ-нӧ паԍкӧмнытӧ вурлӧ? Коԁі ԍылан кывјас ԍывлӧ? Коԁі тӧвԍа рытын мојԁлӧ? Міча чача коԁі ԍетлӧ? — Зарԋі мамӧ! Кор ті ԁышӧԁчыны кутаԁ. Мамлыԍ кывзыны он кутӧ, Бура овны онӧ кужӧј, — Коԁлӧн ԍінва секі петӧ? — ԁона мамлӧн!
Җыҗ.
— Җыҗ, җыҗ, кытчӧ ветлін? — Сус коԉ ԍојны ветлі — Віԋԁі. Ва јуі — Поԉԁі. Паччӧр вылӧ кајі — Мышку сотчіс. Гобӧч вылӧ четчышті — Кокӧј жеԉԉаԍіс. Улӧ четчышгі — Кокӧј чегі. Пу кок вӧчі — Сіԍміс. Лы кок вӧчі. — Пон ԍојіс. Із кок вӧчі — Ворсігӧн поті. Кӧрт кок вӧчі — Пощӧс вылӧ четчышті, „Җыҗ-җыҗ!“ шуі. Кывтӧм пемӧсјас.
Мішук вӧлі понјӧс ізјӧн лыјлӧ. Пӧԉ аԁԇіс. — "Јанԁыԍ“, шуӧ: „Мішук, понјӧс лыјлан! Кывтӧм пемӧсјастӧ колӧ бура віԇны: најӧ міјанлы ыҗыԁ бур вајӧны. Вӧлыԁ ԁоԃтӧ кыскалӧ, уҗалӧ міјанлы. Мӧскыԁ јӧв — выјтӧ ԍетӧ. Ыжыԁ паԍкӧм вылаԁ, кепыԍ-чӧрӧс вылаԁ вурунтӧ вајӧ. Чіпанјаԍыԁ коԉк вајӧны, јурлӧс вылаԁ гӧнтӧ ԍетӧны. Понјыԁ керкаԍыԁ ембуртӧ віԇӧ, вӧравнытӧ отсаԍӧ. Кывтӧм пемӧсјасыԁ тӧԁӧны, коԁі најӧс віԇӧ-верԁӧ. Коԁі најӧс раԃејтӧ, сіјӧс аԍныс најӧ раԃејтӧны, кывзӧны сылыԍ. “
Нӧԁ кыв: Чој паныԁ шор візывтӧ.
Ԍојан — јуан.
Ԍојантӧг мортыԁ кулӧ щыглы. Јуантӧг &ԍіјӧ кулӧ горшыс коԍмӧмла. Меԁԍа колан ԍојантор — ԋаԋ. Меԁԍа колан јуантор — ва.
Ԁубӧн ԍојыԍјас.
Ӧті гӧԉ пӧрыԍ гозја ԋекор ез ԋӧблыны сов. Быԁ ԍојантор ԍојісны ԁубӧн. Ӧтчыԁ најӧ грезԁӧ локтіс сов вежлалыԍ куԃеԉ вылӧ, кӧнтуԍ вылӧ ԁа мыј-ԁа. Пӧрыԍ гозја щӧщ сов вылӧ куԃеԉтор вежыштісны. Пукԍісны сојны. Солыштісны аԅа шыԁ. — „Но, зонмӧ,“ — &„шуӧ мужыкыс: „чӧскыԁ-жӧ сола шыԁыԁ! Вај ставсӧ пукты, ӧтчыԁ колӧ-жӧ ԍојны чӧскыԁҗыкасӧ!" Мӧԁыс пуктіс. Паԋыштісны. Кыкнанныс кутісны ԍӧлаԍны. Шыԁ којыштісны. Сы бӧрԏі најӧ ԋекор ԋін ез солаԍлыны.
Аслаԋыс кужӧ.
— "Піԉа, вајлы мем каранԁаштӧ!" шуӧ Ӧԉӧ. — „Ег теԁ вылӧ ԋӧб!" — шуіс Піԉа. — "Піԉа, озӧ ков сус коԉ?“ — „Вајышт!“
Горш іԋ.
Ӧпрӧԍ ічіԋлӧн вӧлі ӧԏі чіпан. Сіјӧ быԁ лун вајіс ӧԏік коԉкјӧн. Пӧрыԍ іԋлы сіјӧ еща. Сылы колӧ вӧлі кык-кујім коԉкјӧн лун вылӧ. Сіјс кутіс щӧгӧԁны асԍыс чіпансӧ. Чіпан щӧгіс, јајԍаліс, сеԍԍа ԇікӧԇ ԁугԁіс коԉкјалӧмыԍ. Горш морт.
Мікулајлы ԍетісны кујімур. Сіјӧ четчаліг тырјі котӧртіс ывлаӧ. Ԃеԋгаӧн ворсіс — ворсіс ԁај воштіс. Сеԍԍа зев јона кутіс бӧрԁны. Локтіс сы ԁінӧ ԃаԃӧ ԁа јуалӧ: „мыјла-нӧ-пӧ сещӧма бӧрԁан?“ — „Кујімур-пӧ воші ԁа сіјӧн!“ — "Ен-пӧ бӧрԁ, ме-пӧ мӧԁ кујімур ԍета“. Ԃаԃӧ кујімур ԍетіс. Мікулај бара тіԉс кылӧ бӧрԁԇіс. „Мыјыԍ-нӧ ԋін бӧрԁан?“ јуалӧ ԃаԃӧ. „Кујімурыс воші-ԁа. Ӧні-ӧԁ еԍкӧ менам кык ԁеԋга вӧлі!.“
Отсӧг.
Пӧрыԍ баԏ локтіс уҗ вылыԍ. Упкіг тырјі пукԍіс лабічас. Сеԍԍа ыҗыԁа лолыштіс ԁа шуӧ: „корԋін-пӧ бара меным отсӧгыс лоӧ-а? Мікулај, кор ԋін бара те быԁман-а?“ Аскіас Мікулај четчіс воԇ. Кӧмаԍіс, ԍојыштіс баԏ-мамыскӧԁ. Сеԍԍа паԍтаԍіс ԁа козјана тасмааԍіс. Мамыс сы вылӧ шенԅіг тырјі віԇӧԁліс. — „Кыіԏчӧ-нӧ,“ шуӧ: "Мікулај мӧԁӧԁчін?" - ,, Кераԍны-пӧ, баԏӧлы отсӧг вылӧ!“
Піјана каԋ.
Коркӧ міјан вӧлі пӧрыԍ каԋ. Мі зев јона сіјӧс раԃејтім. Локтас вӧлі рытјаснаԁ воԉпаԍ вылӧ, ԁа мыјкӧ ворсас. Сеԍԍа воԁас міјан ԁінӧ щӧщ. Ӧтчыԁ посвоԇын кылӧ ԋавзӧм шы. Ӧԇӧс ме воԍті. Каԋ пыріс кујім каԋ пікӧԁ. Каԋ піјас зев посԋіԃікӧԍ. Ме лун-мӧԁ керкаыԍ ег петав, пыр накӧԁ ворсі. Ӧтчыԁ Матрен ічіԋӧ шуӧ: "мыјла-пӧ тамынԁа каԋ пісӧ віԇанныԁ, он шыблалӧј?“. Мамӧ сеԍԍа щӧктіс шыблавны најӧс му јӧрӧ. Марјакӧԁ мі најӧс нуім, ԁа му вылас і коԉім. Регыԃік мыԍԏі меным каԋ піјаныԁ ԁум вылӧ уԍіны. — „Лок,“ шуа Марјалы: „ветлам, каԋ піјантӧ віԇӧԁлам!" Мунім. Најӧ сені вегԉаԍӧны, ԋавзӧны, кок јыланыс муртса ӧшјӧны. Міјанлы зев жаԉӧԍ лоіны. Воԇаным боԍталім ԁа нуім гортӧ. Пос помын каԋным паныԁаԍіс. Піјансӧ мыјӧн аԁԇіс, кутіс ԋавзыны, кок гӧгӧр кыщлавны. Сеԍԍа мамӧ петіс кіԉчӧ вылӧ. Міјанӧс понԁіс віԁны каԋ піјан вајӧмыԍ. Мі шуам: „міјанлы зев жаԉӧԍ лоіны, ԁа бӧр вајім.“ Бӧрԏі мамӧлӧн аслас жаԉыс петі, ԁа керкаӧ пыртны щӧктіс ставнысӧ. IV. Јӧрын.
Граԁ јӧрын.
Аттӧ! ыҗыԁ-жӧ Ваԍка ԃаԃлӧн граԁ јӧрыс! А пуктасыс кымын пӧлӧс! Картупеԉыԁ, галанкаыԁ, кушманыԁ, лукыԁ, — мыјыс абу! Ԁа вӧԁ ставыс зев бур, гырыԍ, міча. Јона-жӧ вӧԁ ԍемјананыс тулыс быԁ мырԍісны: пуктыԍісны, кіԍкаԍісны, весаԍісны. Со вӧԁ талун ставныс-жӧ јӧрасӧԍ. Бабаыс кіԍкалӧ, нылыс пӧчыскӧԁ весаԍӧ. Кык ічӧт піыс чіпанјасӧс вӧтлалӧны јӧрԍыс. Сеԍԍа ӧԏіыс мӧԁыслы шуӧ: "вај-пӧ сувтӧԁам граԁ вылаԁ полокала. Крестӧн моз кык беԃ кӧрталам, кіԍԍӧм ԁукӧсӧн паԍтӧԁам, ԉок шапкаӧԁам, ԁај сувтӧԁам. Тӧлыс сіјӧс понԁас бергӧԁлыны, сыріԉеткіыс кутас тӧлавны. Чіпанјасыԁ мортӧн чајтасны, ԁај оз лыԍтны матыштчыны пуктас ԁінаԁ“.
Кӧјԁыс.
Мі вӧлі пукалам школаын. Локтіс велӧԁыԍ ԁа шуӧ: „чеԉаԃ, міјан-лы кӧјԁыс ыстӧмаӧԍ. Пуктыԍан каԁ воӧ. Міјан ем јӧр. Кутам огӧ-нӧ пуктыԍны?" Мі шуам: „кутам бара! Вај, Іван Ԍеменӧвіч, петкӧԁлы кӧјԁысјастӧ!" Велӧԁыԍ кутіс раԅавны посԋіԃік мешӧкјас. Школа шыԅіс. Ӧԏік шуӧ: „тајӧ со капуста, буракӧ!" — „Тајӧ-нӧ мыј?“ — „Тајӧ он тӧԁ?.. морковтӧ?“ — „А есіјӧ-нӧ кущӧм кӧјԁыс, ԍвеклӧ? Кущӧм гырыԍ!" Коԁкӧ кылӧ шуӧ; „аттӧ, кымын ԍікас! Тајӧ-нӧ коԁі мӧԁыԍ кутас ԍојны?“ Велӧԁыԍ шуӧ; „коԁі пуктас, сіјӧ і ԍојас.“ — „ Ак,“ коԁкӧ шуӧ: „чӧскыԁ-жӧ ԍоркԋіыԁ!“ Мӧԁ шуӧ: "морковыԁ-на меԁ чӧскыԁ!“ Іван ыҗыԁа лолыштіс ԁа шуӧ: „ок, кор ԋін бара арыс воас-а?" Мі веԉ ԁыр ԍорԋітім кӧјԁыс јылыԍ ԁа пуктыԍӧм јылыԍ.
Ӧтувја уҗ.
Аттӧ, школаным міјан талун ԇік маԉазі поз моз ызгӧ. Гӧгӧр жуӧны. Школа јӧр тырӧма чеԉаԃӧн. Быԏԏӧ коԇувкотјас гыӧны ӧтарӧ — мӧԁарӧ. Со тонӧ Ӧԍіп ԁа Мікіта вӧлӧн кујӧԁ вајалӧны граԁјас вылӧ. Уна чукӧр ԋін путкыԉалӧмаӧԍ. Сені со ԁасӧн кымын кујӧԁ пазӧԁӧны. Песвіԇан бокын велӧԁыԍ, Іван Семенӧвіч, ештӧԁӧ віріч. Вітӧн — квајтӧн отсаԍӧны. Муас, ԁозјасын рӧсаԁа. Нывјас віԁчіԍӧны віріч, рӧсаԁасӧ пуктыны. Грішалӧн баԏыс гӧрӧ. Кык ічӧԏік ныв зіԉа кујӧԁ леԇӧны. Мӧԁа мӧԁ вежмӧн уҗалӧны школа јӧрын. Уҗ уна-быԁӧнлы тырмӧ. Ӧԏі зԁукон лептісны граԁјастӧ, сеԍԍа куранӧн шыԉӧԁалісны. Со чеԉаԁ чукӧр вајісны кӧјԁыс. Сеԍԍа чуԋ тујӧ быԁӧн ԍујалісны. Сені со котрӧԁлӧны чуманјасӧн картупеԉ, мукӧԁ ԍујалӧны. Кіԉчӧ вылын кылӧ горзӧм шы: „локтӧ ӧԁјӧ, шыԁныԁ кӧԇалӧ!" Марпа Ануккӧԁ асывбыԁ-на нокԍісны — ԍојан лӧԍӧԁісны. Аскі сеԍԍа мукӧԁ пуԍасны. Чеԉаԃлӧн кынӧм јона ԋін ԍумалӧма: ӧԁјӧҗык шыблалісны зырјас, вілајас, котӧрӧн пырісны ԍојны.
ІІ.
Пызан вылын руалӧ пӧԍ шыԁ. Шур-шарӧн ызгігтырјі чеԉаԃ пукԍісны пызан сајӧ. Чеԉаԃ сіԉгӧмла ӧԏі кыв он велав. Мырԃԃыԍӧны таԍті паԋ вылын. Аслыныс зев гажа. Стӧрӧж, Ӧпрӧԍ ԏӧтка, ропкӧ: „аттӧ ԃівӧјас, мокоԍтӧ чеԉаԃ, лаԋтлӧј кӧԏ ԍојіганыԁ. Морт ӧԏіка вӧԁ вомныԁ!“ Велӧԁыԍјас щӧщ пукԍісны ԍојны чеԉаԃкӧԁ. Јван Семенӧвіч шуӧ: јона кӧнкӧ, чеԉаԃ, талун і муԇінныԁ?" -Чеԉаԃ шуӧны: «егӧ бара ԋӧԏі муԇӧ, тамынԁанаԁ!“ Іван Семенӧвіч шуӧ; „со вӧԁ ӧтувтӧ уҗавныԁ кущӧм кокԋі ԁа гажа. Кущӧм регыԁӧн кымын граԁ ештіс. Кымын пӧлӧс пуктас пуктім ԁа кӧԇім. Ӧткӧннаԁ-кӧ мыј лоі мырԍыны!“ Ӧԋук јуалӧ: "аттӧ, мыјла-нӧ еԍкӧ гырыԍјасыс оз ӧтув уҗавны? Міјанлы моз-жӧ еԍкӧ кокԋі ԁа гажа вӧлі." Јван Семенӧвіч бара шуо: "најӧ быԁмісны мӧԁ ногӧн. Ті мӧԁыԍ быԁманныԁ ԁа онӧ ԋін кутӧ ӧткӧн мырԍыны. Ічӧтыԍаԋ тіјан олӧмыԁ ԁа уҗалӧмыԁ ӧтувја лоӧ. Тащӧм олӧмсӧ шуӧны коммунаӧн". — „Со ԃівӧ-тај! сіԇкӧ мі коммуԋістјас лоам,“ ԍералӧ Марпа. — „Со мыј вӧлӧма коммунаыԁ" ! шенԅӧ Ӧԋук.
Пуктас кіԍкалӧм.
Чеԉаԃлӧн јӧр оз вунлы. Ас костԍыныс бӧрјӧмаӧԍ віт мортӧс. Најӧ быԁ рыт торкӧԁчӧны, ыстӧны пуктас кіԍкавны. Быԁ лун шонԁі летчан ԁор морт ԁас чукӧртчылӧны. Кылас бара налӧн шыыԁ! Оз чӧв овны. Зіԉа вӧԁ аԍныс уҗалӧны! То — кыкӧн ва лепталӧны јукмӧсыԍ. Ԋоԉӧн кымын котрӧԁлӧны веԁрајасӧн. Мукӧԁ граԁ помын віԁчыԍӧны кӧшјасӧн ԁа ԁарјасӧн. Став пӧлӧс пуктассӧ кіԍкалісны. Аскі рыт, оз-кӧ зер, мукӧԁ кіԍкаԍасны.
Пуктас весалӧм.
Ӧԁјӧ-жӧ ԋін лун-војыԁ коԉӧ! Ӧні-на вӧлі пуктыԍӧны чеԉаԁ. Коркӧ пуктасыс ԋін быԁмӧма ԁај. Со тонӧ локтӧмаӧԍ унаӧн граԁјас весавны. Быԁ граԁ костын вӧрӧ чеԉаԃ. Сені морков ԁа галан весалӧны. Тані ԍоркԋі ԁа ԍвеклӧ. Гырыԍҗыкјасыс Іван Семенӧвічкӧԁ муԁјӧны ԁа весалӧны картупеԉ. Чорыԁжык граԁјассӧ коканӧн позтыр гӧгӧрыс кокӧны, небԅӧԁӧны. Сеԍԍа ԋебыԁ мусӧ позтыр гӧгӧрыс лептӧны. Муртса корјасыс тыԁалан коԉӧ. Ԋебыԁҗык граԁјассӧ кінаныс муԁјӧны. Велӧԁыԍ шуӧ: „сіԇітӧ-пӧ, котыраҗык артмас картупеԉныԁ. “ Сӧмын коԉіны капуста граԁјас. Со-тај тоԋвіԇӧны кущӧм куԅӧԍ, кокјыв кајӧмаӧԍ. Іван Ԍеменӧвіч велӧԁӧ чеԉаԃӧс муԁјыны. Быԁ капуста гӧгӧр мусӧ ԋебԅӧԁӧны, лептӧны корјаԍ берԁӧԇыс. Таԇітӧ-пӧ гырыԍҗыка мачалӧ капустаыԁ. Кујімыԍ гожӧмнас чеԉаԃ весалісны јӧрнысӧ.
Пуктас іԁралӧм.
Егӧ — тај і тӧԁлӧј, кор гажа гожӧмыԁ коԉӧма. Віԇ-муыԁ тыртӧммӧма ԁа гажтӧммӧма. Сӧмын јӧрыԁ тыр ԁа бур. Абу-тај веԍ лсӧма чеԉаԃыԁлӧн мырԍӧмыс — тіԉԍӧмыс. Морковыԁ мыј гырԍа ԁа кущӧм чӧскыԁ! Ԍоркԋіыԁ, галаныԁ гырыԍыԍ-гырыԍ! Ԇік пож паԍтаӧԍ ԁӧввіԇӧны. Картупеԉ позтырјасыԁ пӧԉтчӧмаӧԍ; потны кӧсјӧны. Тӧвбыԁ кежлӧ чеԉаԃлӧн ԍојан лоі ас кі помыԍ. Велӧԁыԍ шуӧ: „аскі сеԍԍа ставным чукӧртчам јӧрӧ. Керам став пуктаснымӧс. Коԉам җынсӧ тӧв кежлӧ ԍојны, мӧԁ җынсӧ гуалам тулыс кежлӧ.“ Ӧԋӧ шуӧ Петырлы: „пуктӧм ԁорԍыԁ-пӧ керныԁ гажаҗык лоӧ. Пӧттӧԇ чӧсмаԍны ԍурас чӧскыԁ морковнаԁ ԁа јумов галаннаԁ. “ - Петыр шуӧ: „пӧжалӧм картупеԉыԁ-нӧ чӧскыԁтӧм?“
Јӧрын.
Јӧрын уҗалӧны Ԍемӧлӧн мамыс, ԁа чојыс, ԁа вокыс, ԁа пӧчыс. Мамыс пӧчыскӧԁ граԁ весалӧны. Чојыс ԍоркԋі кіԍкалӧ. Вокыс ва вајалӧ, Ԍемӧ чіпанјасӧс повԅӧԁлӧ граԁ вылыԍ. Повԅӧԁліс, пӧвԅӧԁліԍ ԁај шуӧ вокыслы: „Петыр, вај полӧкалӧ вӧчам!“ — „Вӧчам бара!“ шуӧ Петыр. Најӧ сущкісны муӧ беԃ. Мӧԁ беԃ сыкӧԁ вомлӧсӧн кӧрталісны. Сеԍԍа беԃјассӧ паԍтӧԁісны кіԍԍӧм ԁукӧсӧн. Јылас ԉок шапка кышалісны. Кі пыԃԃіыс корӧс кӧрталісны. Регыԁ-тај чіпанјас еновтісны јӧртӧ. Јӧрын.
Міјан јӧрын зев бур јӧз: Чӧскыԁ морков шонԁі вылын Ԇебԍаԍӧмӧн гӧрԁӧԁчӧ, Ічӧт ԍоркԋі кушман сајын Чеԉаԃјасӧс віԁчыԍӧ. Аԋкыщ пуртӧс, быԏԏӧ пірӧг... Ок, јона вӧԁ веж петӧ! Јумов галан меԁԍа пӧтӧс — Ԍојан кыкӧс — уман пыр.
V. Віԇ-му вылын.
Менам муӧј.
Муӧј менам, муӧј, Зев те меным муса. Кӧр ме тенӧ аԁԇа Шогјас менам кусӧ. Важыԍаԋ ме теныԁ Чорԅыны ег ԍетлы: Те вывті ме зіԉа Југыԁ гӧрјӧн ветлі. Ԋебԅӧԁі ме тенӧ, Ԁӧԅӧріті јона... Муӧј менам, муӧј, Зев те меным ԁона! Те вылӧ ме ԋаԋсӧ Веԍкыԁ кіӧн кӧԇі, Аслым ԍојан торсӧ Быԁмӧм вылӧ леԇі. Кӧјԁыстӧ ме теныԁ Коԉан арын перјі, Весалі став јогсӧ, Мічаҗыка бӧрјі. Гӧгӧр тенӧ пощі. Таԉалӧмыԍ віԇі... Муӧј менам, муӧј, Шуа теныԁ сіԇі: Чужты менԍым ԋаԋсӧ, Вужјассӧ ен коԍты, Ԋаԋлы петан тујсӧ Шонԁі улӧ воԍты! Лептыԍас меԁ вылӧ Іԁлӧн — ԍулӧн јурыс, Ԋекор меԁ оз бырлы Тенаԁ сещӧм бурыс! Меԁ выԉ воӧм ԋаԋыс Пӧттӧԇ верԁас менӧ!.. Муӧј менам, муӧј, Раԃејта ме тенӧ!
Турунјас.
Ежӧр, пыреј, сітурун, бобӧԋаԋ, тӧԅ, зӧріԇ, урбӧж.
Кӧԇантор.
Ԍу, іԁ, зӧр, шобԁі, шабԁі, пыш.
Нӧԁа: му кока, сӧн тушаа, выј тупыԉ јура. Шепјас.
Му бор куԅа мунӧны аја-піа. — „Аттӧ, таво бур-жӧ ԋаԋ локтӧ!“ шуӧ баԏыс: „шепјас куԅӧԍ, тыраӧԍ.“ Піыс кылӧ шуӧ: „мыјла-нӧ-пӧ став шептыс копыртчӧмаӧԍ, а етіјӧ ӧтнас сувтса сулалӧ, бурҗык аԉі мыј-нӧ?“ — „Чӧв, піӧј, — бур шепјасыс со крукыԉтчӧмаӧԍ. Тыраысла најӧ оз вермыны јурсӧ кутны. А етіјӧ сувтса шептыԁ ԇік тыртӧм.“
Ӧтув уҗалӧм.
Ԃаԃӧ ԁа ош кӧԇісны ԍоркԋі шӧріӧн. Воӧм бӧрас ԃаԃӧлы шуісны вужсӧ ԍетны, ошлы јывсӧ. Ԍоркԋі воіс зев бур. Јукԍісны пуктасӧн. Ошлы корјасыԁ ез ԍӧлӧм вылас во, ԁај шуӧ: „мӧԁыԍ-пӧ менӧ ӧн ԋін пӧрјав. Тӧԁа, мыј колӧ боԍтныԁ!" Мӧԁ воас кӧԇісны шобԁі. Јывсӧ ԍетны шуісны ԃаԃӧлы, вужсӧ ошлы. Шобԁі воіс зев јура. Ошлы јукԍӧм бӧрын бара-на ез ло ԍојантор. Скӧрміс, лӧгаԍіԍ ԃаԃӧ вылӧ, ԁај пышјіс сы ԁіныԍ.
Шабԁі.
Гожӧмын, му вылын, лӧз ԇоріԇа турун быԁмӧ. Іԇԇыс куԅ, веԍкыԁ. чорыԁ. Јылыс уна пеԉӧ вожалӧма. Корјасыс векԋіԃікӧԍ. Сещӧмыс шабԁі. Арын ԇоріԇԍыс артмӧны јоԍ тупыԉ коԃ ԁозјас. Ԁозјас тырыс посԋіԃік југјалан кӧјԁыс. Пыщкас іԇԇыслӧн пу коԃ чорыԁ ԍув. Сы гӧгӧр сі, сі гӧгӧрыс кыш. Ԋіраԍігӧн ԍувјыс ԁа кышыс шыбытчыԍӧны. Сӧмын коԉӧ ԋебыԁ сі. Сіыс куԅ ԁа јон. Сеԍ вӧчӧны куԃеԉ. Куԃеԉԍыс печкӧны шӧрт. Шӧртԍыс кыӧны ԁӧра.
Іԁја — шобԁіа.
Іԁ кылӧ шуӧ шобԁілы: „мунам вај зарԋі чужан інӧ, ԁа сені овмӧԁчам!" Шобԁі іԁлы шуӧ: „тенаԁ тај еԍкӧ, іԁӧј, куԅ ускыԁ, ԁа мывкыԁыԁ җеԋыԁ. Огӧ-жӧ аԍным мунӧ зарԋі ԁінӧ! Сіјӧ ачыс міјанӧс корԍас!“
Меԁ бура ԋаԋ быԁмас.
Быԁ быԁман тор боԍтӧ ԍојан — јуансӧ му пыщкыԍ. Муыс сіјӧс верԁӧ — јукталӧ, вын ԍетӧ. Кӧјԁыслы муыс меԁ воԉпаԍкоԃ, ԋебыԁ, шоныԁ, лапыԁ, пырыс меԁ тӧв ветлӧ. Іԇԇыслы ԁа вужјыслы муыс сещӧм-жӧ колӧ. Кымын іԇԇыс вылӧ быԁмӧ, ԁа корјыс паԍкалӧ, сымын вужјыс паԍкалӧ, пыԁӧ пырӧ. Јонаҗыка-кӧ паԍкаласны вужјас, унҗык налы ԍојаныс ԍурӧ, јонҗыка быԁмантор вынмас. Вужјасыс-кӧ пыԁынӧԍ, озҗык коԍмыны кос ԁырјі, вермасныҗык ва суԇӧԁны му пыщкыԍ. Му колӧ гӧрны пыԁіті, ԁа јона ԋебԅӧԁны. Кӧԇны колӧ шочҗыка.
Ԋаԋ воӧм.
Ваԍуклӧн баԏыс мусӧ гӧріс ԁа кӧԇіс іԁјӧн. Ԋеԁыр мыԍті муыс вежӧԁіс. Коркӧ іԁјыс кутіс шептавны, сеԍԍа воіс. Ваԍуклӧн мамыс ԁа чојјасыс петісны вунԁыны. Ваԍук чукӧртіс коԉтасӧ, баԏыс чумаԉітіс. Кор чумаԉіјас тӧлалісны, сек течсисны. Коркӧ вартісны, ԁа ізӧԁісны. Сеԍԍа мамыс ԋаԋ пӧжаліс ԁа Ваԍукӧс пӧԍ ԋаԋӧн верԁіс.
Выԉ ԋаԋ.
Петіс креԍԏаԋін чеԉаԃыскӧԁ му вылӧ. — „Но чеԉаԃ, лоі вӧв-мӧслы турун, лоӧ міјанлы ԋаԋ. “. Ԋещыштіс ӧԏі шеп, туԍјассӧ кіпыԁӧсас чірјіс. Віԇӧԁӧ — туԍ пемԁӧма, віԁліс піԋ улас — чорыԁ, „Вунԁан каԁ, чеԉаԃ!“ Мӧԁ лунас ставныс, том і пӧрыԍ, петісны му вылӧ.
Му вылын.
Вунԁан каԁ воіс. Ԍу мутӧ ԍіннаԁ он суԇ, шыԉквіԇӧ, југјалӧ шонԁі воԇаԁ. Мувыв тыр јӧз. Ԍу кітырыԁ вылӧ качлӧ. Чарлајас ԇірԁалӧны шонԁі воԇын. Чеԉаԃ му вылынӧԍ-жӧ. Коԁі щӧщ вунԁӧ, коԁі шеп ӧктӧ, посԋіԁҗыкјасыс каща ԍін ԁа пӧлӧԅԋіча вотӧны. Луншӧр каԁын гырыԍ і посԋі чукӧртчасны пажнајтны. Шонԁі увтасмӧм бӧрын чумаԉітчӧны. Посԋіԁјас котралӧны, коԉта чукӧртӧны, гырыԍ сувтӧԁлӧ. Чумаԉіјас ԁорвыв сулалан јӧз моз сувтасны. Оз ԁыр сулавны. Кос-кӧ лоӧ регыԁ гумлаԁорӧ, ԍорӧмӧ чеԉаԃ вӧлӧн кыскаласны.
Отсӧг.
Іван чож ԁа Пеԁӧр ԃаԃ чумаԉітчӧны. Мі Ӧԋуккӧԁ коԉта чукӧртам. Вежаԋ ԁа Анна чој вунԁӧны меԁ бӧрја кітырјассӧ. Со сеԍԍа ештіс. Му выв тыр лоі чумаԉі. — „Асԍӧ-жӧ ԋін “, шуӧ Ӧпрӧԍ ічіԋ: „аԍԍӧ быԁсӧнлы зев, ыҗыԁа! Кыԇ ԋін міԍа омӧԉлуннам кута вунԁыны, а со тај став вунԁанӧс вунԁыштіԁ. Час, ԇоԋвіԇа-кӧ, Іван локтас војна вылыԍ ԁа кыԇкӧ гашкӧ мынтыԍас!“ — „Кущӧм-нӧ, “ Іван чож шуӧ: „аԍсӧ ԁа воԇӧс мынтыԍӧм. Тенаԁ-ӧԁ піыԁ міјан вӧсна-жӧ омӧԉсӧ пыкӧ. Мӧԁыԍ вӧлӧј-кӧ ԍурӧ, тенԍыԁ щӧщ ӧԏі сајын течышта.
Машінаӧн ыщкӧм.
Мікул Іван машінаӧн ыщкӧ. Сіԇі і шаркјӧԁлӧ пара вӧв ԁоԃԃалӧма-ԁа. Ԋе косаыԁ бара. Віԇӧԁ, мыј ӧԁјӧ мӧвкјӧ. Морӧс улыԁ ԁа коса јылыԁ бара оз коԉ. Іԇа поԁјыԁ гумла коԃ шыԉк. Кураныԁ ԋебоԍ куртігаԁ оз крукаԍ.
Віԇ вылын.
„Но, но, Каркӧ,“ шуӧ Піԉа:„ јурсӧ путкыԉтан!“ Піԉа Каркоӧс кыщовтӧԁіс јур гӧгӧрыс ԁа сувтӧԁіс. — „Тајӧ вӧԁ,“ мамыс шуӧ: „лӧԇԇӧԍ ԁа сіјӧн зыртчӧ... Бӧрӧԋітчышт, Карко, гезјыс оз суԇ... Енлы песԍы... Вӧтлы, Піԉа... Ноко сувтлы, гашкӧ коԉӧ-ԁа... Ӧні вӧтлы“... Піԉа Каркокӧԁ мӧԁӧԁчісны. Кыкнанныслӧн пӧԍ кіԍԍӧ. Лӧԇԇӧԍ. Карко јурнас і кокнас песԍӧ. Піԉа ԁумајтӧ: „татчӧ пӧԁан жарысла! “ Ачыс еща оз бӧрԁ. — „Воԍлӧԁлы, Піԉа!“ зорӧԁ јӧрԍаԋыс горзӧ баԏыс: „со кымраԍӧ“. — „Моз-жӧ еԍкӧ крукаԍ, “ ԁумајтӧ Піԉа. Ачыс віԇӧԁӧ бӧрас, јур вылас. Ез крукаԍ: Карко ԉучкі пыртіс јур зорӧԁ јӧрӧ. Пыртіс ԁа зорӧԁсӧ ԋіртыштіс бокнас. Сеԍԍа сувтіс, ыҗыԁа лолыштіс ԁа ԋещыштіс турун вомтыр. — „Ӧԁјӧҗык ветлӧԁлы, Каркӧ,“ баԏ шуӧ: „тӧвнас-ӧԁ сеԍԍа лӧԍыԁ-жӧ лоӧ веж турун ԁінаԁ.“ Піԉа гез гӧрӧԁ раԅіс. Вӧлӧс бергӧԁіс зорӧԁа-јура костӧԁ. — „Но“, шуӧ: „Каркӧ, гоԋітышт, гашкӧ зермас-ԁа. Аттӧ, веж-жӧ туруныԁ. Моз-жӧ еԍкӧ зер чӧвттӧԇыԁ. “ Шонԁі увтасміс. Ыркԋітіс ԋеуна. Зорӧԁ сыналӧма, зорӧԁ јӧр куртӧма, пощӧма. Ыщкӧм віԇ шыԉыԁ, веж. Піԉа ԁолыԁ пырыԍ мӧԁӧԁчіс Карко вылын гортӧ мам-баԏыскӧԁ. Зер војт. Ԋӧжјӧн зерыс кіԍԍӧ, Муыс меԁ оз ојԁ. Војтјасыслы шуӧ Зерлӧн југыԁ војт: „Міјан улын, чојјас, Керка — ічӧт горт, Ічӧт гортын олӧ Ԋаԋтӧм коԋӧр морт. Таркӧԁчам мі сетчӧ, Шуам: „воас ԋаԋ. Бура овны понԁам, Ставыс лоас шаԋ. “
Нӧԁ кыв: Ворга ԁорті грӧш ԏурӧ.
Ԋаԋ воӧм.
Ваԍуклӧн баԏыс мусӧ гӧріс ԁа кӧԇіс іԁјӧн. Ԋеԁыр мыԍԏі муыс вежӧԁіс. Коркӧ іԁ кутіс шептаԍны, сеԍԍа воіс. Ваԍуклӧн мамыс ԁа чојјасыс петісны вунԁыны. Ваԍук чукӧртіс коԉтасӧ, баԏыс чумаԉітіс. Чумаԉіјас тӧлалісны ԁа сеԍԍа течԍісны. Коркӧ вартісны ԁа ізӧԁісны. Сеԍԍа мамыс ԋаԋ пӧжаліс ԁа Васукӧс выԉ ԋаԋӧн верԁіс.
Кӧԇыԍјас.
Аја-пііа кӧԇісны ԍу. Гортас локтігӧн пі баԏыслы іј шуӧ: — „Баԏӧ, коԁі-нӧ еԍкӧн пујассӧ ԁа турунјассӧ кӧԇӧ?“ Баԏ ԋінӧм ез шу. Віԇӧԁӧны-кӧ — јеҗыԁ гӧн чукӧр лебԅӧ. Баԏыс іј шуӧ: „Со тај коԁі турунјастӧ ԁа пујастӧ кӧԇӧ. Віԇӧԁлы-жӧ тонӧ ӧԏі кӧјԁыс ԉаскыԍӧма гӧн берԁӧ ԁа му-нӧ.“ Пі шенԅӧ: „Аттӧ ԃівӧ, — тӧв вӧлӧм кӧԇӧ!“ Вӧр ԁорын кај пув кокалӧ. Баԏ шуӧ: „со тонӧ бара кӧԇыԍ. Вотӧссӧ сојас, сеԍԍа кытчӧ-кӧ лебас ԁа леԇас. Којԁысыс іј коԉӧ.“ Шенԅыны кутіс пі: „Аттӧ, пӧткајасыԁ вӧлӧм кӧԇӧны-іј!“ Шор вомӧн вуҗігӧн баԏ інԁіс ва вылӧ. Кылалӧ вӧлі зев уна тӧвԅӧм ԇоріԇ јыв. Кыв шутӧг пі гӧгӧрвоіс. Сыыԍ јона шенԅыны кутіс; „Аттӧ ԃівӧ: тӧлыԁ-іј, ваыԁ&іј, пӧткаыԁ-јј — ставныс кӧԇыԍјас вӧлӧмаӧԍ!“ Гортын пі понԁіс пыркӧԁны ԁукӧссӧ. Віԇӧԁӧ — ставыс турун јыв. Баԏыс серавны кутіс. „Ӧні тӧԁан кыԇі кӧԇԍӧны турунјасыԁ ԁа пујасыԁ.“
Гагјас &іылыԍ.
Ԏіма Ԍемӧкӧԁ ветлісны гагјас кутавны. Куталісны вітчыԍіг тырјі меԁ оз чегјаԍны кокјас, борԁјас. Сесԍа нуісны школаӧ. Ӧні школаас уна гагјас ԋін лоі важ чукӧртӧмнас. Сені емӧԍ гутјас, бобувјас, маԉазіјас, шом гагјас, номјас, јурԍігуԍјас, коԇувкотјас, чіркјас, гебјас. Велӧԁчыԍјас велӧԁыԍјаскӧԁ гагјассӧ віԁлалӧны школаас. Гагјасыԁ лытӧмӧԍ, квајт кокаӧԍ. Унҗыкыс ԋоԉ борԁјаӧԍ. Тулысын ԁа гожӧмын коԉк вајӧны. Коԉкјасԍыс петӧны зев горш номырјас. Номырјасыс гартчӧны кыш пыщкӧ. Быԏԏӧнӧ тӧбӧм гагјас. Мыјкӧ ԁыра мыԍт кыш пыщкыԍ петӧны гагјас.
Куртӧм.
Каԏуклы мамыс шуӧ: „аскі-кӧ міча лун лоӧ куртны мунам.“ Каԏуклы зев ԋімкоԃ лоі. Аскі шонԁіыскӧԁ щӧщ четчіс, віԁчыԍіс мамыслыо іԁраԍӧм. Сеԍԍа боԍтіс ічӧԏік куран пеԏпом вылас ԁа мӧԁӧԁчіс котӧрӧн мамыс воԇвылын. Баԏысјас вӧлі куртӧны ԋін. Каԏук зев зіԉа мӧԁӧԁчіс куртны. Куртыштас ԁа віԇӧԁлас бӧрвылас. Меԁ еԍкӧ оз-жӧ коксӧ куртыштны. Ез ԁыр курт міјан куртыԍ. Регыԁ муԇіс. Куран шыбытіс, кваԏітіс іԁԋаԋ ԁа котӧртіс ԍӧла оз ԍојны. Пӧттоԇыс ԍојіс ԁај баԏ-мамыслы вајіс воԇԁӧраас. Регыԁ лоі пажін. Ԍојігӧн Каԏук шуӧ: „чӧскыԁ-жӧ ԋін мамӧ талун шомјӧлыԁ.“ — „Уҗалігаԁ ӧԁ шомјӧлыԁ чӧскыԁ овлывлӧ.“
IV. Ва ԁорын.
Ва.
Ԋекущӧм ловја олыԍ ва јутӧг оз вермы овны. Ва вывті кылӧԁӧны вӧр. Ветлӧԁлӧны пыжӧн, парікоԁӧн. Ва бергӧԁлӧ кӧԉӧсајас меԉԋічалыԍ, машінајаслыԍ. Ваӧн јӧз сӧстӧммӧԁчӧны: мыԍԍӧны, купајтчӧны, паԍкӧм, оланін мыԍкалӧны. Мукӧԁ ԁырјі ваԍыс омӧԉыс овлывлӧ-жӧ. Ваыс жугӧԁлывлӧ меԉԋічајас, кырӧԁлывлӧ віԇјас. Јӧз, скӧт, ем-бур вӧјлывлӧ ваӧ. Шоныԁ ԁырјі ваыԍ лоӧ ру, кӧԇыԁ ԁырјі јі.
Рака ԁа рак.
Ракалы ԍурі рак аԉкӧс ваԁорыԍ. „Час,“ шуӧ: „ме тајӧс ԍоја!“ Уԍкӧԁчіс рак вылӧ, кокыштіс ԁа нуіс баԃ пу вылӧ. Рак кутіс кевмыԍны: „рака, рака, леԇ менӧ! Ме тенԍыԁ баԏ-мамтӧ тӧԁа, зев шаԋ пӧткајас најӧ.“ Рака вомтырнас шуӧ: „ Гу-у! “ — „ Чојјастӧ. вокјастӧ тӧԁа, зев бур пӧткајас.“ — „Гу-у!“ мӧԁыс бара шуӧ. — „Најӧ бурӧԍ-бурӧԍ, ԁа те коԃ бур ԋекоԁ-на абу!“ Ракалы зев ԋімкоԃ лоі ԁа кыԇ-тај вом паԍталанас кравкԋітас: „крав!" Ԍојан торјыс і шԉапкыԍас ваас.
Нӧԁ кыв: — „Ачыс вӧранскӧј, гӧлӧсыс горанскӧј, кокыс тӧв і гожӧм руԁ сапӧга.“
Черіјас.
Ԏіма ветлывлӧ вуграԍны. Ӧтчыԁ щӧщ боԍтіс Ԍемӧӧс. Сеԍԍа муніг мозыс со мыј сылы віԍталіс черіјас јылыԍ. „Чері-пӧ олӧ ваын. Сіјӧ-пӧ бӧжа, борԁјаса. Бӧжнас ԁа борԁјаснас сіјӧ сынӧ, ԏувкјалӧ ваас. Черіјас куԉмӧны: леԇӧны пӧк ԋек. Пӧкԍыс лоӧ посԋіԃік чері — арпіјан. Навӧсна баԏ мамыс оз тӧжԁыԍны. Најӧ аслыныс аԍныс корԍӧны ԍојансӧ ваԍыс. Чері кыјӧны вугырӧн, кулӧмӧн, тывјӧн, гымгаӧн, кӧвтымӧн.
Нӧԁ кыв: — „Пуын і ваын ӧԏі ԋіма.“
Ва ԁорын.
Җуҗыԁ, пемыԁ вӧр піын ԇоԉгӧ-візывтӧ ічӧԏік ју. Уна ногӧн сіјӧ чукԉӧԁлӧ-мукԉоԁлӧ. Пујас костын шонԁі воԇын југјалӧ-ԇірԁалӧ. Ју ԁорын пујасын кајјас жбырјалӧны, ԍылӧны. Ју пӧлӧн ԁугԁывтӧг лебалӧны чікышјас, җыҗјас. Ва ԁорас кок пӧв јылас вугралӧ куԅ кока турі. Со ва ԁортіыс турун пӧлӧн утка позтыр ујалӧ, мамыс ӧтарӧ-мӧԁарӧ гоԋјалӧ ԁа гречкӧ. Піјаныс гӧгӧрыс ԍуԉкӧԁчӧны. Туԉгыласны јурнысӧ ваас ԁа бара.
Ԉагуша.
Воіс гажа шоныԁ гожӧм. Ӧтчыԁ Пеԁӧр Јогоркоԁ мунісны купајтчыны. Ва ԁорԍыс аԁԇісны ԉагушаӧс. Пеԁӧр шуӧ: „те Јогор, онӧ тӧԁ, кыԇі ԉагушајасыс олӧны, — мыј ԍојӧны ԁа? Гашкӧ тіјанлы школааԁ віԍтавлісны ԁа?“ Јогор шуӧ: „ԉагушаыԁ сіјӧ олӧ ваын, ԋурјасын ԁа віԇвывјасын ԁа кӧн-ԁа. Најӧ ԍојӧны гагјасӧс, гебјасӧс ԁа номырјасӧс. Ԉагушаыԁ куталӧ најӧс ԋіԉӧг кывнас. “ — „ Кывнас! Кыԇ-нӧ?“ — „ Вомсӧ-паԍкӧԁас, кывсӧ ԋужӧԁас ԁа вітчыԍӧ. Гагјасыԁ лебіганыс кывјас і ԍібԁӧны“. — "Сіԇ-кӧ тај ԉагушајасыԁ бур вӧчӧны мортыԁлы?“ — „ ԃерт бур — сіјӧн вӧԁ іј оз ков најӧс віјавныԁ. — Тӧв кежлӧ ԉагушаыԁ пырӧ му пыщкӧ. Сені сіјӧ уԅӧ тулысӧԇ. “
Ју ԁа шор.
Ју шуӧ шорлы: „кущӧм те ічӧԏік!“ Шор шуӧ јулы; — „ԋе посԋі шорјасыскӧ, те емӧј еԍкӧ тащӧм ыҗыԁ вӧлін?“
Нӧԁ кыв: 1) „Мамыс пісӧ ԋоԋалӧ.“ 2) „Чукыԉ — мукыԉ, кытчӧ ветлін? Шырӧм бурыԍ, мыј теԁ &мӧгыс?"
Помԍӧм.
Веж баԃ пу вужјас увті візывтӧ чукыԉ-мукыԉ јоԉ. Кывтыԁысҗык луԁја, куш. Јоԉ берԁтіыс сет лываа. Ворсӧны чеԉаԃјас сетӧні помԍӧмӧн. Помӧмаԍ ыҗыԁа. Лӧԋӧма јоԉыс. Помӧԁ горувтіыс јоԉ віԅыс коԍмӧма пыԁӧсоԇыс. Чеԉаԃјас ԍорԋітӧны гораа: — „Вајӧ купајтчамӧј помӧм інас.“ — „Кущӧм југыԁ ваыс. Пӧртчыԍалӧј!" — „Леԇамӧј лущщӧ: кырӧԁас ставсӧ. Віԇӧԁам кӧԏ ԋін візывтӧмсӧ.“ — „Купајтчыштам. Вылыстіыс меԁ візывтас-кӧ.“ Пӧртчыԍісны. Пырісны ујавны. Шоныԁ гож воԇын ворсӧны. Аслыныс зев гажа. — „Е-еј, кырӧма!“ горзыны ӧԏі кутіс; „ееј!“ Купајтчыԍјас коԉӧны паԍтӧмӧԍ косӧ. Котӧрӧн ӧԁјӧнҗык ԁӧрӧмјас ԁінӧ.
VII. Вӧрын.
Кӧч.
Кӧч јӧктӧ, јӧктӧ, Міча табја кокнас, Выј тупыԉ јурнас, Шабԁі куԃеԉ бӧжнас, Ԍӧԁ сетӧр ԍіннас. Ԉӧмпу кор пеԉнас, Јоԍ јыла піԋнас, Ԁас кык тув сылнас, Аслас ԁона кунас, Сыла госа кывнас. Пујас.
Пожӧм, коз, ԋыв, ԋіја, сус, кыԇ, баԃ, пелыԍ-пу, піпу, лопу, ԉӧмпу туԍапу, ԋінпу.
Нӧԁ кыв: Ԍӧԁ вӧр шӧрын гӧрԁ гача.
Пу јыв вотӧс.
Ԉӧм, пелыԍ, сетӧр, ӧміԇ, ыжԋоԋ, жо, ԉежнӧг.
Нӧԁ кыв: Ԍӧԁ вӧр шӧрын віра чуԋлыс.
Му выв вотӧсјас.
Оз, чӧԁ, чӧԁлач, пув, мырпом, намыр, ԍӧлаоз, туріпув (ԋурмоԉ), понпув.
Щакјас.
Урщак, јеԉԁӧг, рыжік, кӧчјӧла, понщак, ԋывщак, пеԉщак (баба пеԉ), јеҗыԁ гоб, гӧрԁ гоб, віж гобу; гӧрԁ јагԍер, јеҗыԁ јагԍер, гуткулан щак.
Ԇоԇув (пеж гаг).
Ваԍук кашкӧ пырӧ ԋігајаса. — „Вај шуӧ: „мамӧ, ԍӧјны!" — „Пукԍы,“ шуӧ мамыс: „ваја аԅа шыԁ, ԁа ԍојышт. “ Ваԍук пукԍіс ԍојны. Ачыс ԋімкоԃа ԋумјалӧ, — „Мамӧ“, шуӧ: „талун мі вӧрӧ ветлім.“ — „Вӧрӧ! Мыј-нӧ сені керінныԁ?“ — „Велӧԁчім. Вӧраԁ тај зев гажа велӧԁчыныԁ!“ — „Мыјкӧ ті керԍанныԁ ԋін.“ — „Вӧрас мі, мамӧ, &ԇӧԇувӧс кутім..." — „Ԇоԇувӧс! Сещӧм пеж торсӧ?“ — „Сеԍԍа ԇоԇувјывԍыс і мі велӧԁчім.“ — „Мыј-нӧ велӧԁчіԁ?“ — „Ԇоԇувыԁ вӧлӧмкӧ ԉоԉӧ, ԁа бобул ԁа гут ԍојӧ. Мортыԁлы тај бур вӧлӧм вӧчӧ. Кывјыс сылӧн кык вожа. Мі јешщӧ тӧԁтӧгыԁ чушканӧн чајтім. Быԁсӧн повԅім. Ԋоԉ кока, чуԋјасаӧԍ быԁӧн. Зев куԅ бӧжа. Бӧжсӧ-кӧ орӧԁан бӧжтӧгыс пышјас...“ — „Гӧгӧр-жо ԋін ветлӧԁлӧмныԁ!“ — &Тулыснаԁ-пӧ вајӧ кыштӧм ԋебыԁ коԉк. Коԉкԍыс петӧны піјаныс. Тӧв кежлаԁ-пӧ му пыщкӧ пырӧ. Сені уԅӧ тулысӧԇ.“ — „Велӧԁасны ԋін тыԁалӧ тіјанӧс быԁ му выв ԃівӧ јывԍыс.“ — „Сеԍԍа бара, “ шуӧ Ваԍук: „ог-жӧ ԋін кут повны ԇоԇувԍыԁ.“
Ез ошкыны.
Кӧјін кутіс ошјыԍны аслас рӧԁ вужнас кӧјінјаснас. — „Быԁсӧн,“ шуӧ; „міјанӧс тӧԁӧны, быԁсӧн міјаныԍ полӧны.“ Кыліс кӧјінлыԍ ошјыԍӧмсӧ ур. — „Тӧԁнытӧ,“ „шуас; „тіјанӧс еԍкӧ тӧԁӧны, ԁа бурнаԁ каԅтыштыԍыԁ-ӧԁ ԋекоԁ-жӧ абу. Омӧԉ тіјан јылыԍ јуӧрыԁ кывԍӧ. Јанԁыԍны колӧ сіԇтӧ овнытӧ.“
Јӧлӧга (јӧла).
Ӧԉӧ баԏыскӧԁ локтіс вӧрӧ. Понныс налӧн кытчӧкӧ коԉтчіс. Ӧԉӧ сіјӧс чукӧстіс; „ԍта, куԏу, ԍта!“ Вӧрас коԁкӧ горӧԁіс: ,,ԍта, куԏу, ԍта!“ — „Ԍта, Кащыс, ԍта!“ бара Ӧԉӧ горӧԁіс. — „Ԍта, Кащыс, ԍта!“ коԁкӧ шыаԍіс. — „Коԁі тајӧ ԋерԍӧ?“ ԁумыштіс Ӧԉӧ. — „Коԁ-нӧ те?“ — „Коԁ-нӧ те?“ шыаԍіс вӧрас. Ічӧт пі чујміс: — „Коԁ-нӧ,“ шуӧ: „баԏӧ, менӧ ԋерӧ?“ — „Ԋекоԁ оз ԋер,“ шуӧ баԏыс: „тајӧ јӧлӧга кылӧ.“
Каща, каща...
Каща, каща — кіщ-кощ... Турі помӧчӧ корӧ. Вурԁ кер сывјалӧ. Кӧјін кер кыскалӧ. Ош керка лептӧ. Ԍіԅ ӧшіԋ піԍкӧԁӧ. Гӧрԁ петук җоҗ вӧчӧ. Меж пач вартӧ. Ԍуԅ пожнаԍӧ. Кӧч кӧвԁум пӧжалӧ. Ур бі віԇӧ. Руч ԁӧра кыӧ. Ӧбӧԁајтны кутасны-ԁа Тӧрӧкан пырас Шыԁ таԍтіас. Ставныс пышјасны.
Бі.
Вӧлі зера арԍа лун. Ԍемӧ ԃаԃ лунтыр леч кыјіс, кӧтаԍіс, кынміс. Кынӧмыс сылӧн ԍумаліс. Рытнас вӧԉіԍԏі ештіс бі пестыны. Бі ԁорын шонтыԍіԍ, пӧртјӧн ԍӧла пӧв пуіс ԁа ԍојыштіс. Ачыс бі вылӧ віԇӧԁӧ ԁа ԁумајтӧ: „аттӧ-по бур тор-жӧ тајӧ біыԁ. Ԋе сіјӧ-кӧ еԍкӧ шыԁтӧ он-жӧ пу, ԋаԋтӧ ԉібӧ он-жӧ пӧжав. Кыԇ еԍкӧ сытӧг вӧраԁ-вааԁ шон- тыԍан? Бігӧгыԁ ԋекущӧм кӧрта кӧлуј оз поԅ ԁорны: чер-ԋі пурт, гӧр-ԋі коса. Пабрік — завоԁыԁ біӧн шонтӧм руӧн-жӧ уҗалӧ. Біӧн шонтӧм руӧн-жӧ кӧрттуј машінаыԁ ԁа парекоԁыԁ ветлӧԁлӧ. Ыҗыԁ жӧ бур вӧчӧ јӧзыԁлы біыԁ.
Віԇӧј вӧртӧ.
— Бур біыԁ, бур, а јона-жӧ колӧ кужны сыыԍ віԁчыԍныԁ! Ԍемӧ ԃаԃ віԇӧԁліс гӧгӧрыс. — „Со-тај“, ԁумыштіс: „гӧгӧр сулалӧ гырыԍ сотчӧм пожԍм. А уна-жӧ вӧр сотчіс таво гожӧм! Таво гожӧм-ӧмӧј? Быԁ гожӧм сотӧны віԁчыԍтӧгыԁ. Сотӧны ԁа жугӧԁӧны ԉок ногӧн кертӧ леԇӧмнаԁ. А вӧр-кӧ бырӧ, сеԍԍа керка керјыԁ оз ло, ԁа і пачто ломтыны ԋінӧмӧн лоӧ, вајасыԁ коԍмаԍны ԁај. А ва-кӧ коԍмас і ԋаԋјас щӧщ кутасны кынмыны, коԍмыны. Ӧні кынмӧны, коԍмӧны, а сек сыыԍ јона щыкны кутасны.“ Ԍемӧ ԃаԃ ԁыр ԁумајтіс шога пырыԍ: — „Кыԇ еԍкӧ віԇны вӧр біыԍ-ваыԍ ԁа вежӧртӧм јӧзыԍ?“
Вӧрын.
Комі му куԅа ме муна: Гӧгӧр сулалӧ ԍӧԁ вӧр. Вӧрыс вывті, вывті уна, Сыыԍ унаыс оз тӧр. Аԁԇа: сені міча пожӧм Лептӧ вылӧ асԍыс јур; Сылы ӧткоԃ: тӧв кӧԏ гожӧм, Сещӧм пуыс тајӧ бур. Сені быԏԏӧ пӧрыԍ пӧчӧ, Ԇормӧм кыпӧԁчӧма коз. Сіјӧ увјас костын вӧчӧ Вӧрса пӧтка шоныԁ поз. Сені вашкӧԁчӧны гора Піпу чојкӧԁ јеҗыԁ кыԇ. Мыјкӧ ԍорԋітӧны нора, Корјӧн лапкӧԁӧны сіԇ... Сені сус-пу гӧгрӧс бока, Сені пелыс, сені ԉӧм. Тані баԃјас вӧсԋі кока, Зев-на җеԋыԁ налӧн нем... Вӧрыс помтӧм. Тујыс кӧні? Зонмӧј, јагас те ен вош! Аԁԇа сені, аԁԇа тані Ыҗыԁ тапікаԍӧ ош. Ветлӧ кӧјін, піԋсӧ јірӧ: Корԍӧ аслыс кынӧм пӧт. Најан ручыԁ гуӧ пырӧ. Бурӧн ԋекоԁлы оз шеԁ. Кӧчыс ԇебԍӧ лӧпјас сајӧ, Віԇӧ асԍыс ԁона јур. Ӧԁјӧ, ӧԁјӧ пуӧ кајӧ Паԍкыԁ бӧжа ічӧт ур. Ԁозмӧр пувсӧ зіԉа ԍојӧ, Гӧгӧр гыӧ ԍӧла, тар. Турі кокнас ԋурсӧ лојӧ, Абу муса сылы ар. VIII Во гӧгӧр чӧж.
Во гӧгӧр (Пӧтка оылӧм шыӧн.)
— „Піԋ-піԋ, піԋ-піԋ, піԋ“... — кытӧнкӧ коз јылын кылӧ уркај коԉ гылӧԁӧ. Сеԅ, лӧԋ. Шонԁі југыԁа ԋін мытчыԍлӧ, сӧмын оз-на ԋӧԏі шонты. — „Кра-ав!.. кра-ав!..“ — асывјасын рака горзӧм шыӧ саԃман. Уԉалӧ лым топалӧ, тујјас ԍӧԁӧԁӧ, војтва ԏопкӧ... — „Туррр... куррр“... — кылӧ тарјаслӧн којтӧм... Асывјасын мозја, чарӧма... — „Чічі-чічі, чічі-чі-і-і“... — матіԋікын кустјасын кылӧны меԁвоԇԇа локтыԍ ԍылан кајјас. Зев ԋебыԁа, нора, жугыԉ пырыԍ кыԇкӧ ԍылӧны, быԏԏӧ шогԍӧны: — „гӧгӧр-на-пӧ лым-ԁа“... Лунԍаԋ шоныԁ тӧв пушкӧ — лымсӧ ԍојӧ. Гӧгӧр лӧзалӧ. — „Чік-чіԉік, чік-чіԉік!..“ — сырчік воӧма: јі чегӧ. Ва воԍԍӧ. Ԇоԇӧгјас горзӧны: „гог-гок, гог — гогок!..“ Быԁԍама пӧткаыс саріԇыԍ локтӧ. Бузгӧны шорјас. Віԇјас гӧгӧр ојԁӧмаӧԍ. — „Кук-ку-у-у, кук-ку-у-у!.. рытјасын оԉјасыԍ кылӧ кӧклӧн нора горзӧм. Бӧр вывԍаԋыс чеԉаԃјас-нывјас ԋерӧны сіјӧс, јуаԍӧны: „кӧкӧ-чојӧ, кӧкӧ-чојӧ! уԅ ԁа вӧтаԍ-ԁа — кымын во ԋін ме верӧссајӧ ог му-у-ун?“ Ва уԍӧма ԋін кырјыԍ. Гӧгӧр ԋајт. Ва јамас вылын мічаа вежӧԁӧ турун. Ваԁор баԃԃын оз лӧԋлы кајлӧн ԇоԉԅӧм. — „Поԃ-пӧлуԃ, поԃ-пӧлуԃ!..“ — ԁугԁывтӧг шпаԏкӧ турун пӧвсын југыԁ шоныԁ војӧ квајтпаԉіч. Ставыс быԁмӧ, ԇоріԇалӧ... — „Піје-піје, піпу-пі-і-і!.. “ — пӧԉан вылын ԁовјалӧ-ԇоԉԅӧ јоԁіјур. Шонԁі сотӧ, пӧԍ. Быԏԏӧ пач вомыԍ ӧвтӧ. Ыщкӧм турун ԋукыртчӧ. — „І-іс, і-іс, іс-іс, і-і-іс!..“ Асывјасын ыркԋітлӧ, — ваыԍ ру кыпӧԁӧ. — „Җів-җів, җів-җів-җів!.. — ок, җіјанјас ԋін кыпӧԁчӧмаӧԍ, чукӧрӧн лебалӧны. Быԁлаӧ пукԍӧны. Ԍо мајбырӧј те гожӧмӧј, коԉны тај кутін! — „Тпру-ту, тпру-ту ԏіԋԋԋ!“.. — Ӧԏі вӧрԁіԍаԋ-мӧԁӧ лебалӧ — суналӧ кыр. Корјас віжӧԁӧ, гылалӧ. Вӧрын јӧлӧга гораммӧ. — „Клук-кулук, клук-кулук!..“ — Мӧԁӧмаӧԍ езыԍ јуԍјас! Саріԇӧ гезјаԍӧмӧн лебӧны. Лолыштіс војԍаԋ. Лым чӧлалӧ. — „Кыщ-кыщ, кыщ-кыщ!..“ — пощӧсыԍ-пощӧсӧ, мајӧгыԍ-мајӧгӧ, шывјалӧ-лебалӧ каща. Кымӧрјас ӧшјӧмаӧԍ. Гӧгӧр јеҗыԁ. — „Трк-трк-трк!..“ — пуыԍ-пуӧ терыба лебалӧ-шпырјалӧ сіԅ; зіԉа ԁортчӧ: „тук-тук, тук-тук-тук!..“ — „Жжԋԋ, жжԋԋ, жжԋԋ...“ — јӧжгыԉаԍӧ пујылын жоԋ. Кӧԇыԁ. Гӧгӧр лӧԋ: — шы-ԋі ру.
Тулыс.
Тулыс локтіс — шонԁі југԁіс. Јі, лым сылі — ва, му воԍԍіс. Турун петіс — вӧрыс вежміс. Пӧтка локтіс — ԍојан вежԍіс. Гӧрны ковміс — баԏӧ муніс. Лунтыр гӧріс, — ԋаԋсӧ кӧԇіс. Тулыс воіс — чеԉаԃ петіс. Тулыс воіс — быԁтор ловԅіс.
Тулыс.
Гажа тулыс воіс! Гӧгӧр жургӧ шор. Шонԁі лымсӧ сојіс. Ловԅіс пулӧн кор. Ју куԅа јі кывтӧ — — Тувсов ва оз уԅ. Југыԁ јенеж вывті Лебԅӧ ԇоԇӧг, јуԍ. Гожӧм абу ылын. Ежа лоі веж. Чеԉаԃ ваԁор вылын Ворсӧны лун чӧж. Коԁлы кӧԇны колӧ — — Лӧԍӧԁӧны гӧр. Лымјыԍ оз ԋін повны. Віԁчыԍӧны зер. Пӧрыԍлы мыј керны? Ԍірӧн мавтны пыж. Шонԁі улын вӧрны Сылы абу ԁыш. Тулыс мортлы шуіс: „Гажӧԁчы, бур вок!“ Ылӧ, ылӧ нуіс Сіјӧ јӧзлыԍ шог. Локтӧны ԋін кылӧ Утка, ԇоԇӧг, јуԍ. Ԍылыԍ кајыс ԁылӧ. Ԍылыԍ кај оз уԅ. Мортыс мујас гӧрӧ, Кӧԇӧ аслыс ԋаԋ... Терыба зев вӧрӧ — Кујӧԁ леԇӧ аԋ. Ԁолыԁ олӧм воіс, Гажӧԁчӧј, том јӧз. Шоныԁ тувсов војыс, Јенеж вој быԁ лӧз. Во гӧгӧр каԁ.
Во гӧгӧрлӧн ԋоԉ пӧлӧс каԁ: гажа тулыс, шоныԁ гожӧм, зера ар, кӧԇыԁ тӧв. Воас 12 (ԁас кык) тӧлыԍ: јанвар, певраԉ, март, апреԉ, мај, јуԋ, јуԉ, август, ԍеԋԏабр, окԏабр, нојабр, ԃекабр. Вежоныс воас 52 (ветымын кык). Быԁ вежонын 7 (ԍіԅім) лун: выԉԉун, воторԋік, ԍереԁа, чеԏверк, пекԋіча, субӧта, вежалун. Лун војыс јукԍӧ ԋоԉ пеԉӧ: асыв, лун, рыт, вој. Шонԁі петӧмԍаԋ мӧԁ шонԁі петтӧԇ 24 (кыԅ ԋоԉ) час.
Тӧв ныр.
Вӧлі тувсов луншӧр каԁ. Зев јона пӧжӧ. Ԍемӧ, Машӧ, Ӧгрӧ, ԁа Іван шор ԁорын ԁӧра віԇӧны. Ызгӧны маԉазі моз, ԇізјалӧны, ворсӧны. Лунтыр еԍкӧ гашкӧ ԇізгісны, ԁа лоі разӧԁчыны. Кыԍкӧ кыпӧԁчіс сім кымӧр. Сеԍԍа петіс зев ыҗыԁ тӧв. Ԁӧра віԇыԍјас каԏԏӧны-каԏԏӧны ԁӧрасӧ, оз вермыны. Тӧлыс ԇугӧ. Ԋеуна аԍнысӧ оз ну. Ачыс век ыҗԁӧ ԁа ыҗԁӧ. Пујассӧ быԁсӧн кутіс ԋукԉӧԁлыны. Чеԉаԃ ԉок ногӧн ԁӧра јокмыԉтісны ԁа уԍкӧԁчісны котӧртны. Коԁі уԍӧ, коԁі четчӧ. Бӧрԁыԍыԁ і быԁԍамаыԁ ем. Котӧртісны ԍіктӧ. Ԍіктын грыма — јірка кылӧ. Тӧв ӧԇӧсјас ԁа ԏӧсјас быԁсӧн ԋещкӧ. Кӧнкӧ кылӧ ӧшіԋ ԅіԉ-ԅоԉмуні. Ывла тырыс кыпӧԁчіс бус. Ԍінтӧ оз поԅ ԇаркерны. Котӧрӧн чеԉаԃ пырісны гортаныс. Керка выланыс грым-јірк. Ӧԏі ӧԇӧс „ԇурк.“ возԍӧ. Мӧԁ ӧԇӧс „гур.“ воԍԍӧ. — „Аттӧ тӧв,“ шуӧны гырыԍјас: „Ԁыржык-кӧ оз лаԋт, уна і пакӧԍт вӧчас!“ Кымӧрысла ԇікӧԇ пемԁі. Коркӧ ӧшіԋӧ кутіс зер швачкыны. Ԋеԁыр мыԍԏі тӧв лаԋтіс.
Шонԁі југӧр ворсӧм.
Віԇӧԁлы, тонӧԁӧԍ җоҗ вылын Ворсӧны — јӧктӧны кӧчјас! Кӧсја-на чукӧстны најӧс, Чургӧԁа на ԁінӧ кіӧс, Шуа ме ачым: „ог, міԍа, ԁојԁ, Ен пыщјӧј, ен полӧј меыԍ, Кекеԋен ԋебыԁа кута“ — — Кущӧмӧԍ абуӧԍ шаԋӧԍ: Повԅісны јӧј кӧчјас, Пырыԍ-пыр вошіны. — „Віԇӧԁлы, — тонӧ ԋін јіркын Јӧктӧны вежа-веж мыԍт! Енлӧ ті, кӧч піјан, Ог-кӧ ме тіјанӧс кут!..“ Шонԁі воԇ ӧшіԋӧс ӧԁјӧҗык Быԁԍама кӧлујӧн вевԏԏі. — „Ӧні мем ԍуранныԁ Асныра, кывзытӧм кӧчјас!“ Тупкалі. Кӧсја-на кутны, — Керкаын ӧԏі ԋін абу... Тулыс пом. Шоныԁ гожӧм воіс. Ывла вылын гажа. Комі муын лоі Бара ој-ој гажа! Коԍмалӧма тујјас. Ештӧма ԋін кӧԇа. Чеԉаԃјасԉы бара Воіс ворсан пӧра. Комі јӧзлӧн чеԉаԃ Быԁԍама ног ворсӧ. Ԋімкоԃ ӧні налы, Оз-на тӧԁны шогсӧ. Гурјаԍӧны ӧԁјӧн, Ԏеԉеганыс ԇуртӧ... Коԁкӧ зорӧԁ вӧчны Кінас турун куртӧ. Коԁыс ворсӧ галӧн, Коԁыс горзӧ — сылӧ... Гажӧԁчӧмныс налӧн Рытын ԍорӧԇ кылӧ...
Шонԁі ԁа ӧшка-мӧшка.
Рытја зер бӧрын петкӧԁчіс шонԁі. Шонԁіыскӧԁ ӧтпырјӧ тыԁовтчіс зев міча оіԅім ԍікаса рӧма ӧшка-мӧшка. Тыԁовтчіс ԁа кутіс ошјыԍны. — „Віԇӧԁлӧј," шуӧ: „ме шонԁіԍыԁ мічаҗык!" А шонԁі сылы шуӧ; „мічанаԁ-пӧ еԍкӧ те ԃерт міча. ԁа ме-кӧ-пӧ кымӧр улӧ ԇебԍа, тенаԁ олӧм-ыԁ овԍасԁ1 Ӧшка-мӧшка шонԁіӧс пыԃԃі оз пукты. Век ԍералӧ ԁа ошјыԍӧ. Шонԁі лӧгаԍіс ԁа кымӧр улӧ і пыріс. Мыјӧн шонԁі кымӧр улӧ пыріс, ӧшка-мӧшка і бырі.
Гожӧмын.
Ме-кӧ муна ворјасӧԁ-расјасӧԁ — — Кущӧм сені гажаа кајјасыс ԍылӧны, Шоныԁ позјас вӧчӧны-кыӧны. Ме-кӧ муна віԇ куԅа, ваԁорӧԁ — — Міча сені ԇоріԇјас быԁмӧны, Турун пӧвсас гагјасыс ызгӧны.
Гожԍа асыв.
— „Четчӧј, чеԉаԃ, четчӧј!“ Сарајын ыркыԁ. Чеԉаԃлӧн бура уԅԍӧ. Мам бара чуксаԍӧ: — „Четчӧј ԋін, четчӧј. Шонԁіыс асја-веԍкыԁа. Баԏныԁ важӧн віԇ вылын!“ Оз четчыны. — „Четчӧј, міԍа, менам колӧ віԇ вылӧ мунны, четчӧј ӧԁјӧҗык!“ Коркӧ мамыԁ чеԉаԃтӧ саԃмӧԁіс-жӧ. Четчісны. Мыԍԍісны ывлаын мыԍԍан чуманыԍ. Најӧс важӧн іԁ пыԅа рок ԁа выј кашԋік віԁчыԍӧ. Чеԉаԃ пуксісны пызан сајӧ. Мамныс котӧрӧн іԁрасӧ. Ачыс велӧԁӧ чеԉаԃӧс: „ лӧԍыԃа бара олӧј. Таԍті паԋтӧ, Наста, мыԍкы, ԁа җоҗтӧ чышкы. Шомјӧв кріԋчајастӧ ен вунӧԁ пачаԁ суԁны. Упыштӧ увјышт, ԁа ԋаԋ шомӧстӧ бара гуԁрышт-жӧ. Тајкӧ вунӧ: турунтӧ кукаԋыԁлы вунԁыштӧј." Аслас ӧԏі кіас ԋаԋ чуман ԁа ырӧш тујіс, мӧԁ кіас пелыс. Ачыс ылын ԋін, а век-на віԍталӧ: „лӧԍыԁа-жӧ бара, чеԉаԃ, олӧј, кукаԋтӧ бара верԁӧј-жӧ!“
Горт олӧм.
Мамысјас чеԉаԃлӧн мунісны. Чеԉаԃ кіԉчӧ ігналісны. Полӧны шышјасыԍ. Наста Ӧԃуккӧԁ керка пыщкос пеԉкӧԁісны. Сеԍԍа кујім чоја-вока пукԍісны ӧшіԋ ԁорӧ. Віԇӧԁӧны ԁа, ывлаын зев гажа ԁа гожја. Шы-ні тӧв: ԋекоԁ ԋекӧн абу. Став јӧзыс віԇ вылынӧԍ. Кылӧ сӧмын гутјаслӧн ызгӧм. Чеԉаԃлы колӧ кукаԋ турун вунԁыны. Боԍтісны мешӧк ԁа чарла ԁа мунісны поліг тырјі. Ыжыԁ Јӧрын борјас турунаӧԍ. Ӧԏі ԁукӧн мешӧк тыр нещкісны ԁа вунԁісны. Наста шуӧ: „Ӧԃук, вај пыралам чӧԁлачтӧ вотны.“ — „Пыралам бара.“ Пырісны јӧр ԁорӧ. Чӧԁлач веԍкыԁ лӧз. Регыԁ тај чеԉаԃыԁлӧн шышкыԁ вуні. Вајісны гортаныс ԇоԋ таԍті чӧԁлач. — „Мамӧјас-пӧ локтасны ԁа чӧԁлача јӧв ԍојам.“ Сеԍԍа кутісны горт гӧгӧрас ворсны. Сені гажыԁ! Ԍојԍыԁ мыјсӧ оз вӧчавны чомјаԁ. Ӧшіԋ улаԁ ԋавԁатӧ пуктасны зорӧԁӧԇ. Ԍітурунтӧ шабԁі пыԃԃі ԋещкӧны. Пӧв торјыԁ — пыж. Беԃԃыԁ-пелыс. Кынӧмныс-кӧ ескӧ ез ԍумав, мамныслӧн ԋаԋ шомӧсыԁ ԁа упышыԁ ез-жӧ тӧԁ вылаԁ уԍ-ԁа! Чеԉаԃ сојыштісны. Сеԍԍа кутісны мам-баԏсӧ віԁчыԍны. Најӧ ԁыр ыщкісны — куртісны. Коркӧ шонԁі летчан ԁорыс вӧԉіԍ воісны.
Чомјын ворсӧм.
Міјан чомјын быԁтор ем: Ԍојантор і јуан. Ставыс заптӧма ԋін кӧн Страԁа кежлӧ міјан. Пӧжалӧма ԍојыԍ ԋаԋ. Солалӧма пон щак, Чаг торјасыԍ вӧчім паԋ, Мыј-жӧ сеԍԍа шогԍан? Ԍылам, гажӧԁчам мі пыр, Чом гӧгӧрын ворсам. Лунын гырыԍ јӧз моз мі Уҗалам ԁа нокԍам. Гожӧм.
Вылӧ шонԁі кајӧ. Јорӧ јӧзлыԍ ԍін. Жарыс сылӧн вајӧ Мулы ыҗыԁ вын. Чужӧ, быԁмӧ јӧрын Картупеԉ ԁа лук. Ӧԅім мујас шӧрын Лептыԍӧма сук. Вӧрын лыԁтӧм пујас Лоӧны зев јон. Коԍмӧны ԋін јујас. Шонԁі бі коԃ ԁон. Віԇјас вылӧ мунӧ Том і пӧрыԍ морт. Ыщкӧ луныԍ-лунӧ, — Вунӧԁӧма горт. Міча турун вӧчӧ Тӧв кежӧ бур јӧз. Зорӧԁјасӧ течӧ, — — Пӧтас вӧв ԁа мӧс. Муркӧԁчӧмыс сіјӧ Регыԁӧн оз быр. Абу кокԋіԁ, піјӧ, Страԁна, ыщкан ԁыр. Ԋаԋыс быԁмӧ, кајӧ. Ԍӧктӧ сылӧн јур. Гожӧм мортлы вајӧ Уна пӧлӧс бур.
Гожԍа лун.
Выԉӧн-на рытја кыаыс кусі-а, асја кыа ԋін петӧма. Зев-ӧԁ лӧԋ, кор-ԋі турун оз вӧрԅы. Ԋекӧн ԋекоԁ абу. Со шонԁіыԁ мытчыԍіс. Ӧԁјӧ-ӧмӧј ывла вылыԁ ез ловԅы! Лысва кутіс југјавны турун піын. Кыԍкӧ петіс тӧв ру. Турунјас, корјас кутісны ԉетјавны, копрасны. А кајјасыԁ кыԇі ԇоԉԅӧны! Шонԁі вылӧ нін кајіс. Ва вылыԁ ԇірԁалӧ — југыԁ. Лысва коԍміс. Петісны гутјас, гагјас. Бобулјас лебалӧны ԇоріԇыԍ ԇоріԇӧ. Јурԍігуыԍыԁ мынԁа гӧп ԁораԁ, вӧр ԁораԁ і. Черіыс ваас кущӧма четчалӧ! А јона-жӧ гажа! Шонԁіыԁ луншӧр каԁ ԋін. Јона і пӧжӧ! Лыаыс кітӧ чірыштӧ, пӧԍ. Віԇ вылаԁ ԇоріԇыԁ, граԁ вылаԁ пуктасјасыԁ ԋукыртчӧмаӧԍ. Кајјасыԁ лаԋтісны. Сӧмын лӧԇјас ԁа гутјас ԁугԁывтӧг ызгӧны. Шонԁі рытја ԁор ԋін. Ԋеуна ыркԋітіс. Ва вылын јурԍіыԁ оз вӧрԅы-лӧԋ. Кӧнкӧ — кӧнкӧ номјас кылӧны. Шонԁі летчіс. Лысвааліс. Гӧгӧр быԁӧн лаԋтісны. Сӧмын ԍӧԁ кымӧр мынԁа ном петіс ԁа кутіс пеԉтӧ ԍӧԁмӧԁны, зыԋгыны.
Арԍа лун.
Шонԁіыԁ тај, тыԁалӧ, ԁышӧԁчыны понԁіс. Муԇӧма буракӧ куԅ гожӧмнаԁ. Ԁыр оз петкӧԁчы, ԁај омӧԉа шонтӧ. Со повоԃԃаыԁ ԉокміс: лун-лун ԁугԁывтӧг зерӧ. Кајјас, гагјас, быԁӧн кытчӧкӧ вошӧмаӧԍ. Уна кај лебԅӧма шоныԁ інӧ. Корја пујас кушӧԍ, быԏԏӧ паԍтӧмӧԍ сулалӧны. Мукӧԁ ԁырјіыс кӧԇыԁ тӧв шуԏлалӧ. Он бара кӧмтӧгыԁ ԁа ӧтпӧлӧснаԁ пет ывлааԁ.
Арја выв.
Гуԁраԍӧ тај, кымраԍӧ Міча јенежыс. Ԇебԍаԍӧ ԋін, сајлаԍӧ Југыԁ шонԁіыс. Лӧԋӧма тај, кушмӧма Гажа расјасыс. Бӧрԁԇӧма тај, бӧрԁԇӧма Гӧгӧр ывлаыс. Коԉӧма тај, тыԁалӧ, Шоныԁ гожӧмыԁ. Воӧма тај, воӧма Арԍа лунјасыс: — Лунтыр зер зерӧ, Војбыԁ тӧлалӧ...
Кытчӧ-нӧ кајјасыс лоіны?
Пеԁӧԍ јуалӧ баԏыслыԍ: „кытчӧ-нӧ-пӧ, баԏӧ, кајјасыс лоіны? Мыјла ԍылӧм шыныс оз кыв?“ Баԏыс шуӧ Пеԁӧԍлы: „ кајјасыԁ-пӧ мунісны лун вылӧ, шоныԁ інӧ.“ — "Мыјла-нӧ-пӧ еԍкӧ најӧ мунісны лун вылас?“ — „Мыјла мунісны? Ӧԏі-кӧ кӧԇыԁыԍ, мӧԁ-кӧ, ԍојан корԍны. Најӧ вӧԁ гутјас-гагјас ԁа вотӧс ԍојӧны. Міјан со тані тӧвнаԁ ԋінӧм абу, а сетчаԋаԁ быԁтор ем. Мӧԁыԍ, кор татӧні тулыснас шонԁӧԁас ԁа ԍојаныс бара лоӧ, сек кајјасыԁ бӧр татчӧ локтасны."
Асыв воԇ рынышыԍ чепсаԍӧ щын. Југԁігӧн вартан шы кылӧ. Тырӧма жугјасӧн, іԇасӧн стын. Тӧв јылын тыра ԍу качӧԁчӧ вылӧ Кӧԇыԁ ԋін... Шочіԋік буԍітӧ зер... Зарԋіа, шонԁіа коԉӧма гожӧм.
Меԁ воԇԇа лым.
Марја кылӧ чуксалӧ воксӧ: „Прокӧ, Прокӧ, четчы ԋін. Лым уԍӧма. “ Прокӧ ӧԁјӧҗык ырскӧбтіс воԉпаԍ вылыԍ. Уԍкӧԁчіс ӧшіԋ ԁорӧ. — „Уԍӧма і ем,“ шуӧ: „аттӧ, кущӧм југыԁ ԁа гажа. Вај ворсны петалам!“ Чоја-вока чіктыліг тырјі петісны ывлаӧ. Ывлаын меԁвоԇ лымјыԍ морт вӧчісны. Сеԍԍа лымјӧн лыјаԍісны. Сеԍԍа лым тупыԉ тупԉӧԁлісны. Бӧрԏі мӧԁа-мӧԁсӧ лым піас тупԉӧԁлісны. Лунтыр чеԉаԃ ывлаыԍ ез пыравны. А лымјыс лунтыр-жӧ зев паԍкыԁа шԉапкіс, уԍі.
Тӧв пукԍӧм.
Кынмалӧ — Ар тыԁалӧ муніс. Пужјалӧ — Быԁлаӧ ԇік ӧшјіс. Лымјалӧ — Тӧв, буракӧ, пукԍіс. Тупкыԍіс Муыс і ваыс. Чукӧртчіс Грезԁын став понјыс. Баԏ мӧԁӧԁчіс Вӧравны мунны. Мам лаԁмӧԁчіс Куԅ куԃеԉ кыскавны. Чој лӧԍӧԁчіс Печканӧн вој пукны. Мікајлӧ велоԁчіс& Школаын лыԃԃыԍны.
Тӧв.
Југыԁ шонԁі тӧԁӧ: Ештіс арԍа уҗ. Зев ԋін ԍорӧн петӧ, Ветлӧ ӧԏі сущ. Лептыԍӧ і летчӧ, Кусӧ пырыԍ-пыр. Аскі ԁыша четчӧ, Уԅӧ вывті ԁыр. Луныс бырі, воші, Помтӧм лоі вој... Локтіс јеҗыԁ тоша Кӧԇыԁ, бі коԃ сбој. Ԁоріс јујас, шорјас. Вӧчіс јіа пос. Чірсјіс пулыԍ корјас. Лоі гӧгӧр кос. Ԋебыԁ лымсӧ леԇіс. Лымјыԍ он ԋін мын! Ԋебесаыс сеԅԁіс. Муыс із коԃ кын. Кӧԇыԁыԍ оз повԅы Ыжку паԍа морт. Керкаын оз овԍы: Ԇескыԁ сылы горт... Уҗјас вылӧ мунӧ Вӧлӧн ӧԁјӧ зев. Оз і шојтчӧԁ уна Сіјӧс кӧԇыԁ тӧв! Југыԁ вој, кӧԇыԁ вој!..
Тӧлыԍ, коԇув ӧтарԍаԋ — вылыԍаԋ. Јеҗыԁ лым, гора јуж мӧԁарԍаԋ — кок увԍаԋ. Јур выв коԇув зев вылын — ԇірԁалӧ. Шытӧг ылын, вој вылын чарԁалӧ. Коԇыԁ ру кыпӧԁӧ јукмӧсԍаԋ. Лечыԁ тӧв орӧԁӧ вој вывԍаԋ. Јагын кӧԇыԁ гораа швачкӧԁчӧ, Быԏԏӧ-сені коԁікӧ поткӧԁчӧ. Гыӧртӧма міча коз, вугралӧ — Гажа тулыс, шоныԁ гож вӧталӧ. Јеҗыԁ кӧч лым вывті тупыԉтчӧ. Репасын ԍӧла-тар јӧжгыԉтчӧ, Коԁарԍаԋкӧ кылыштӧ пон увтӧм, Мӧԁарԍаԋ кок улын лым ԇуртӧм...
Іслалӧм.
Ԁаԃԃӧн җуҗыԁ чојті Ісковті бус-щын.... Путкыԉтчіс тај ԁаԃԃӧј Җуҗыԁ ԏопканын. Патурԉікԍі ылӧ Тола піӧ ме. ԁаԃԃӧј качліс вылӧ — Коԉі ԏопканӧ. Собала ме ветла Ԋебыԁ толаын, Турԁӧ менам кіӧј, Коктыр пыріс лым. Таԇі җуҗыԁ чојті Іслала ме ԁыр, — Кытчӧԇ мам оз горӧԁ: "Іван, гортӧ пыр!“
Тӧвԍа турӧб војын.
Пемыԁ. Кӧԇыԁ. Лымјӧн тыртӧ. Ывла вылын ыҗыԁ тӧв. Лымсӧ посвоԇјасӧ пыртӧ. Помԍа камгӧ ӧԇӧс пӧв. Оз і лӧԋлы, тӧв пыр оԁԇӧ. Керка вылыԍ ԋещкӧ ԏӧс. Лымсӧ гартӧ, нуӧ воԇӧ. Кіԍтіс кылӧ чіпас пес. Пукалам мі пӧчкӧԁ кыкӧн Паччӧр вылын шы-ԋі тӧв. Гӧгӧр ывла тырі зыкӧн: Јона шуԏлалӧ вој тӧв. Пӧчӧ печкӧ. Чӧрсыс швыргӧ. Ме сен вӧча ԍумӧԁ ԁоз. Керка вылын жбырган шаргӧ. Карта сајын шувгӧ коз. Пӧчӧс тӧлыԁ ԍылӧм шыӧ Регыԁ боԍтіс вугыр — ԇӧр. Коркӧ ԋеԁыр овмыԍт кылӧ: Сылӧн кіԍыс уԍі чӧрс. Сеԍԍа пӧчӧ лаԋтӧм бӧрын Кутас кажітчыны мем: Быԏԏӧ кылӧ ԍылӧм, бӧрԁӧм. Быԏԏӧ коԁкӧ ԋавзӧ сен. Ԍін оз куԋԍы. Ԁыр ме ола. Оз ԋін коԉлы тајӧ вој. Мем зев гажтӧм. Ме зев пола. — „Пӧчӧ, шебрӧԁ менӧ вај.“
Ставыс колан тор.
І
Тувсов лунӧ Ваԍӧ пӧттӧԇыс котраліс веж луԁ вывті. Куталіс бобулјасӧс, гагјасӧс. Ворсіс ас коԃјасыскӧԁ. Мозԁор тырыс міча ԇоріԇ вот- іс. Сеԍԍа локтіс гортас ԁа шуӧ баԏыслы: „а јона-жӧ-пӧ гажа тулыснаԁ! Меԁ-пӧ еԍкӧ век лоӧ тулыс.“ Баԏыс шуӧ: „гіжышт-жӧ, Ваԍук, асԍыԁ кывјастӧ ԏетраԃаԁ.“ Ваԍӧ гіжіс. II Воіс гожӧм. Ваԍӧ баԏыскӧԁ ветліс віԇ вылӧ. Лунтыр гажӧԁчіс: чері кыјіс, купајтчіс, оз вотіс, тупԉаԍіс ԋебыԁ, чӧскыԁ ԁука турун вылын, куртыштіс, јур кыскаліс. Рытнас кылӧ шуӧ баԏыслы: „аттӧ, гажа-жӧ ԋін! Меԁ еԍкӧ ԋӧтчыԁ гожӧмыԁ оз помаԍлы.“ Тајӧ кывјассӧ баԏыс щӧктіс Ваԍӧлы гіжны ԏетраԃас. ІІІ Пукԍіс ар. Јӧз зіԉӧны — іԁралӧны ԋаԋјас, пуктасјас. Ваԍӧ лунтыр вӧлӧн коԉта кыскаліс гумла ԁорӧ. Рытнас граԁ јӧрыԍ ԍојыштіс ԍоркԋі ԁа морков, сеԍԍа пыріс гортас ԁај шуӧ баԏыслы: „лӧԍыԁ-жӧ ԋін арнаԁ“. Тајӧ кывјассӧ баԏыс бара щӧктіс гіжыштны. IV
Лым уԍі. Пукԍіс тӧв. Ваԍӧ лунтыр іслаліс ԁа гурјаԍіс ԁаԃԃӧн. Локтіс гортас ԁај шуӧ баԏыслы: „тӧвнаԁ коԃ лӧԍыԁ ԋекор-жӧ абу!“ Баԏыс кылӧ шуӧ: „нолытӧ, піӧј, лыԃԃы ԏетраԃԍыԁ, мыј гіжлін тулыс — гожӧм јывԍыԁ ԁа ар јывԍыԁ.“ Ваԍӧ лыԃԃіс, гӧрԁӧԁіс ԁај шуіс: „быԁ каԁ тај гажа ԁа лӧԍыԁ вӧлӧма.“
Еԍкӧ.
Ок еԍкӧ! гожӧмыс-кӧ ԋекор оз коԉлы. Еԍкӧ шонԁіыс-кӧ тӧлын щӧщ шонтіс. Быԁ лун-кӧ гажаа ԍылісны кајјас. Еԍкӧ ԋекущӧм шог-кӧ оз овлы...
IV. Кывтӧм пемӧсјас.
Морт ԁінын со кущӧм пемӧсјас олӧны: вӧв, мӧс, ыж, порԍ, пон, каԋ ԁа чіпан. Вӧв ԁоԃ кыскалӧ. Мӧс јӧлӧн верԁӧ. Ыж ԏуԋі — кепыԍ вылӧ вурун вајӧ. Порԍӧс јај вылӧ щӧгӧԁӧны. Понјӧн кыјӧны — выјӧны. Каԋ шыр куталӧ. Чіпан коԉк вајӧ.
Вӧрын олыԍ пемӧсјас (ԅверјас).
Міјан вӧр-ваын со кущӧм пемӧсјас олӧны: ош, кӧјін, руч, кӧч, сан, вурԁ, мој, јӧра, кӧр, ԍӧԁбӧж, ԋіԅ, ур, орԁа. Сеԍԍа мукӧԁ пӧлӧс пемӧсјас емӧԍ і.
Пӧткајас (лебачјас).
Вӧрса пӧткајас: ԍӧла, бајԁог, тар, ԁозмӧр. Ваԁор пӧткајас ԁа кајјас: ԇоԇӧг, јуԍ, каԉа, гӧгӧра, турі, утка (уна пӧлӧс), ԏовԏа, істан, ірӧј. Ԍік гӧгӧрын олыԍјас; рака, каща, чавкан, гуԉу. Ԍіԅԁыԍыԍјас: ԍіԅ, кыр, перк. Варышјас: кущ, ԍуԅ, каԋук, тӧвԍојан, тупјур. Кајјас: пышкај, сырчік, щаккај, җіјан, віжкај, јоԁіјур, коԉіпкај, піԋкај, јеҗыԁкај, пыста, кыԇкіԉкај, жоԋ, җыҗ, рып, чікыш, кеԋа, кӧк.
Кыԇі віԇан пемӧсјас венԅӧмаӧԍ.
Мӧс, ԁа вӧв, ԁа пон венԅӧны: „коԁӧс-пӧ на піыԍ меԁ јона јураныс (кӧԅајінныс) раԃејтӧ?“ Вӧв шуӧ: „Ԃерт-жо менӧ. Ме гӧра-кӧԇасӧ уҗала і, турун — пессӧ ваја і, аԍсӧ новлӧԁла і. Мыјсӧ ме ог кер?“ Мӧс шуӧ; „чов, менӧ-жӧ-кӧ-а? Ме став ԍемјасӧ сылыԍ јӧлӧн верԁа." — „Ен сӧрој," шуӧ пон: „ме-на меԁ колантор јураыԁлы. Ме-ӧԁ сылы пӧткасӧ — ԅверсӧ корԍа, сеԍԍа ембурсӧ віԇа, тіјанӧс щӧщ і. “ Зык вылаԁ ачыс јураыс петі. — „ Ԁугԁӧј, “ шуӧ: „ԍорԋінаныԁ, ставныԁ ті ас местааныԁ меным коланторјас. “ Мыј меԁ чӧскыԁ. Каԋ шуӧ: „уԉԉӧв-пӧ меԁ чӧскыԁ ԍојантор. Уԉԉӧв бӧрын-пӧ сеԍԍа шыр“... Петук шуӧ: „зӧр ԁа шыԁӧс коԃ чӧскыԁ-пӧ ԋінӧм абу.“ Пон шуӧ: „мем-пӧ лы віԉӧԁны меԁԍа ԍӧлӧм вылӧ воӧ. “ Ыж шуӧ: „веж турунԍыԁ бур ԍојанторјыԁ-пӧ бара ԋінӧм-жӧ ԋін абу. “
Мегӧ.
Пӧԁӧр&, Іванкӧԁ ԁа Петыркӧԁ мунісны мӧс корԍны. Најӧ ылаліны ԁа шор ԁорын ворсны кутісны. Пеԁӧр ворсіг мозыс „бе-е-е“ кылӧ бакӧстіс. Пу сајԍаԋ коԁкӧ "бе-е-е“-жӧ бакӧстіс. Пеԁӧр шуӧ: „коԁ-нӧ тајӧ ԋерԍӧ?“ Віԇӧԁӧны-кӧ: на ԁінӧ зев ыҗыԁ меж локтӧ, ԍӧԁ гартчӧм ԍурјаса. Налӧн ԍерамыԁ! Межыԁ сеԍԍа кутіс Пеԁӧр бӧрԍа вӧтлыԍны. Ӧԁва і мыні.
Піјана каԋ.
Міјан ем піјана каԋ Ваткыԉ. Піјаныс посԋіԃікӧԍ-на, ԍінтӧмӧоԍ. Аԍныс век мыјкӧ гыӧны, турбыԉаԍӧны ԁа зурјӧԁлӧны мӧԁа-мӧԁсӧ. Мамныс најӧс ԋоԋӧԁӧ, ԋулӧ, мојԁӧ налы. Ӧтчыԁ на ԁінӧ Кащыс матыштчіс. Кыԇ тај зонмӧ каԋыԁ уԍкӧԁчіс позԍыԁ, ԍінсӧ паԍкӧԁіс, гӧнсӧ ԁа бӧжсӧ сувтӧԁіс ԁа кутіс муравны. Ме ӧтчыԁ ԋужӧԁчылі-жӧ каԋ піјан ԁінаԁ, ԁа мамӧ чірыштіс; "ен-пӧ колӧкӧ вӧрԅӧԁ-а, ԍінтӧ-пӧ-ӧԁ перјас. Аԁԇан-пӧ, ԋекоԁӧс оз леԇ чеԉаԃ ԁінас.“
Чіпан пі.
Мікулај јуалӧ мамыслыԍ: „мамӧ, кыԇ-нӧ чіпан піыс коԉкԍыс лоӧ?“ — „Кыԇі лоӧ? Со тај чіпаныԁ пӧжԍӧ: пукалӧ лун-лун. Віԇӧԁ, кыԇі мукӧԁ ԁырјіыс четчылас ԁа бергӧԁлас коԉкјассӧ.“ — „Мыјла-нӧбергӧԁлӧ?" — „Меԁ быԁ бокԍаԋ ӧткоԃа шоналӧны. Чіпаныс-ӧԁ ачыс шоныԁ“ — „Мыјла-нӧ колӧ шонтыныс?“ — „Коԉк віжтӧ тӧԁан? Шонтӧмнас сеԍ лоӧ гӧрԁ јокмыԉ. Гӧрԁ јокмыԉԍыс лоӧ гӧнтӧм чіпан пі. Гӧнтӧм чіпан піыс гӧнԍалас ԁа быԁмас. Кор сылы коԉк піас ԇескыԁ лӧӧ, кышсӧ жугӧԁас ԁа ортсӧ петас.
Кащыс.
Ӧтчыԁ вӧлӧмкӧ Ӧԋӧ мунӧ Кащыскӧԁ кыркӧщ ԁорті. Мунас — мунас ԁа кыԇ тај кыркӧщнас і ставнас ваас бызгысас-уԍӧ. Ва җуҗыԁ. Ӧԋӧ вартчыны оз куж. Мыј еԍкӧ керан? Понјыс вежӧра вӧлӧма. Сіјӧ ӧԁјӧ- җык уԍкӧԁчас вааԁ. Куртчас Ӧԋӧлыԍ ԁӧрӧмсӧ ԁа кыскас аԍсӧ ваԁорас. Ԋе сіјӧ-кӧ еԍкӧ Ӧԋӧӧс корԍнысӧ веԍіг ез кужны.
Кајлӧн тӧжԁыԍӧм.
Санԁрӧлы кај шеԁі. — ,Ме" шуӧ: ,,тенӧ кај саԁӧкӧ пукԍӧԁа.“ Кај шуӧ: „вај леԇ менӧ, ԉібӧ менԍым уҗсӧ ачыԁ вӧч!“ — „Кущӧм-нӧ-пӧ тенаԁ уҗ?“ ԍералӧ Санԁрӧ: „вӧча-пӧ бара колӧкӧ.“ — „Сіԇ-кӧ інӧ, со менам позјын піјанјасӧј. Верԁ најӧс гутјасӧн ԁа гагјасӧн, ԁа ӧвјӧԁлы ԍыліг тырјі онмовԍіганыс. Сеԍса уԅіганыс ен еновт, віԇ каща-ракаыԍ. Зерігӧн ен кӧтӧԁ-ԁа. Быԁмыштасны ԁа велӧԁ лебавны...“ — „Лебавны?! Ме ачым ог куж-ԁа.“ — „Кыԇ гажыԁ. Меԁтыкӧ велӧԁӧма вӧлі-а. Мӧԁыԍ бара тӧв кежаԁ лун вылӧ-жӧ ну, меԁ оз кынмыны. Туј вылаԁ ен еновт, ԁа бура віԇ-верԁ.“ Санԁрӧ чујміс. — „Уна-жӧ-пӧ тај вӧлӧма кајыԁлӧн уҗыс. Мун інӧ,“ шуӧ кајлы: „піјанјас ԁінаԁ. Тенԍыԁ уҗтӧ вӧчԍӧма меным."
Пышкај (воробеј).
Пышкај міјан керка лӧскӧ Вӧчӧ піјаныслы поз. Коркӧ кокас іԇас кыскӧ. Коркӧ вајӧ вомас гӧн. Пышкај кӧсјӧ керка вӧчны! Оз муԇлы. Уҗыс тыр. Лунтыр нокԍӧмыԍ оз ԁугԁыв: Нокԍіг мозыс ԍылӧ пыр. Ԍорӧн, шонԁі летчӧм бӧрын, Коркӧ вӧԉіԍ лаԋтас кај. Луннас коԋӧр јона муԇіс Лӧԋа олӧ тувсов вој. Мӧԁ лун бара, мыјӧн шонԁі Муртса петас асыв воԇ, — Пышкај гажа ԍывны понԁас Чіԉксӧ-јӧктӧ „чіԉік-чок." Ԁолыԁ ԍӧлӧм вылас сылӧн. Ас уҗ помыԍ кынӧм пӧт. Сіјӧн гажаа і ԍылӧ, — Кӧԏ і сӧкыԁ сылӧн уҗ. Кык вурԁыԍ.
Кык вурԁыԍлы чіпан коԉк ԍурӧ. Кӧсјӧны-на јукԍыны, а віԇӧԁӧны-кӧ: рака лебԅӧ, гоԋјалӧ, ԍојантор оз-ӧ ԍур. Кыԇ еԍкӧ ракаыԍ коԉксӧ пышјӧԁны? Кок костӧ боԍтан — уԍӧ, ԏурӧԁӧмӧн — жугалӧ. Вурԁыԍјас со кыԇі вӧчісны: &оԏіыс гащаԍіс, коԉксӧ боԍтіс кокјас костас, а мӧԁыԁ сіјӧс бӧжӧԁыс куртчіс ԁа вурԁыԍ роԅас і кыскіс.
Шыр ԁа каща.
Олісны-вылісны шыр ԁа каща. Шыр мунас турунла, кащаӧс щӧктас шыԁ пуны. Каща понԁас шыԁ гуԁравны ԁа шыԁ гырԋічас і уԍӧ. Шыр локтас, понԁас гоԉӧԁчыны, горзыны: „каща-чојӧј, воԍты, воԍты!“ Каща оз воԍты. Сеԍԍа шырлы ԍурӧ ічӧԏік роԅ ԁа сеті пырас. Сарај ӧԇӧс воԍтас, турун ԁоԃ катӧԁас ԁа ректас. Сеԍԍа керкаас пырас ԁа ԍојны пукԍас. Ԍојігӧн сылы шыԁ піыԍ каща ԍурӧ. Сіјӧ віԉӧԁас кащаӧс, ԁа ваԁорӧ летчас. Каща кӧја леԇас ва вылӧ, ачыс вылас пукԍас, ԁа ԍывны понԁас: „Шыр кывтӧ-катӧ Каща кӧја пыжӧн, Вурԁ бӧж зібјӧн, Мој лопта пелысон. Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ. “ Кӧч паныԁаԍас: „шырӧ-чојӧ, леԇ менӧ пыжаԁ.“ — „Ог леԇ. Пыжӧј ічӧт.“ — „Сӧмын кӧԏ лапа выја леԇ.“ — „Лок інӧ, мыј текӧԁ керан." Шыр бара кутас ԍывны: „Шыр кывтӧ-катӧ Каща кӧја пыжӧн, Вурԁ бӧж зібјӧн, Мој лопта пелысӧн. Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ. “ Руч паныԁаԍаԍ&: „шырӧ-чојӧ, леԇ менӧ пыжаԁ.“ — „Ог леԇ. Пыжӧј ічӧт.“ — „Сӧмын кӧԏ лапа выја леԇ.“ — „Лок інӧ, мыј текӧԁ керан.“ Шыр бара мӧԁӧԁчас ԍывны: „Шыр кывтӧ катӧ Каща кӧја пыжӧн, Вурԁ бӧж зібјӧн, Мој лопта пелысӧн. Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ.“ Кӧјін паныԁаԍас: „шырӧ-чојӧ, леԇ менӧ пыжаԁ.“ — „Ог леԇ. Пыжӧј ічӧт.“ — „Сӧмын кӧԏ лапа выја леԇ.“ — „Лок інӧ, мыј текӧԁ керан!Шыр бара мӧԁӧԁчас ԍывны: „Шыр кывтӧ — катӧ Каща кӧја пыжӧн, Вурԁ бӧж зібјӧн, Мој лопта пелысӧн. Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ." Ош паныԁаԍас: „ шырӧ-чојӧ, леԇ менӧ пыжаԁ. “ — „Он ԋін тӧр. Унаӧнӧԍ ԋін.“ — „Сӧмын кӧԏ лапа выја леԇ.“ — „Лок пукԍы інӧ, мыј сеԍԍа текӧԁ керан!“ Ош пукԍас, пыж путкыԉтчас, ставныс вӧјӧны. Ош ӧтнасӧн коԉӧ. Сіјӧ пукԍас каща кӧја вылӧ ԁа ԍывны понԁас: „Ош кывтӧ-катӧ Каща кӧја пыжӧн, Вурԁ бӧж зібјӧн, Мој лопта пелысӧн. Лыа ԁорсӧ зібјыштӧ, Кыркӧщ ԁорсӧ сыныштӧ.“
Веԍ віԁчыԍӧм лоі.
Щыг кӧјін корԍыԍіс ԍојны. Рытјавыв локтіс ԍікт ԁорӧ. Кылӧ: керкаын бӧрԁӧ кага. Пӧрыԍ пӧч кагаӧс бурӧԁӧ ԁа шуӧ: ен колӧкӧ бӧрԁ-а, кӧјінлы-ӧԁ ԍета.“ Кӧјінлы ԋімкоԃ лоі: „но, сіԇ-кӧ тај тан поԅӧ віԁчыԍыштны.“ Сувтіс ӧшіԋ ԁорас ԁа кутіс віԁчыԍны. Воіс вој. Кӧјін век віԁчыԍӧ. Пӧч бара кылӧ шуӧ: „ен пов, ог ԍет кӧјіныԁлы. Меԁтыкӧ волас татчӧ — пырыԍ пыр еԍкӧ віјам." Кӧјін ԁумыштіс: „тыԁалӧ, тан шуӧны &оԏітор, а вӧчӧны моԁтор.“ Сеԍԍа ӧԁјӧ-ӧмӧј ез пышјы бӧр вӧрӧ.
Шыр чом.
Вӧр ԁорын кујліс вӧв јур лы. Котӧртіс, тірӧԁіс сет шыріԉӧј-чојіԉӧј: — „Чомјӧј, чомјӧј! Коԁі те пыщкын олӧ?“ Ԋекоԁ ез шыас. Пыріс шыр вӧв јур пыщкӧ ԁај овмоԁчіс. — „Шԉоп, шԉоп“ — четчалӧ ԉагуша чом ԁорӧ: — „Чомјӧј, чомјӧј! коԁі те пыщкын?“ — „Ме, шыріԉӧј-чојіԉӧј,“ чіпсӧ сен шыр: „те-нӧ еԍкӧ коԁі ачыԁ?“ — „Ме, ԉагуша-ваԁорса олыԍ. “ — „Лок-інӧ, пыр, щӧщ олам.“ Овмӧԁчісны кыкӧн. Регыԁ стукјіс локтіс сетчӧ куԅ пеԉа кӧч. — „ Чомјӧј, чомјӧј! коԁі те пыщкын олӧ?“ — „Шырӧ-чојӧ ԁа ԉагуша-олыԍа. Те-нӧ коԁ лоан?“ — „Ме кӧчӧ — чојӧ.“ — „Лок міјанкӧԁ олам.“ Овмӧԁчісны сеԍԍа кујімӧн. Каԋԅӧԁӧ на ԁінӧ најан руч: — „Чомјӧј, чомјӧј! коԁі те пыщкын олӧ?“ — „Шырӧ-чојӧ, ԁа ԉагуша-олыԍа, ԁа куԅ пеԉа кӧч. Те-нӧ коԁі лоан?“ — — ,.Ме ручіԉӧј-бӧжіԉој.“ — „Лок міјанкӧԁ олам.“ Овмӧԁчісны ԋоԉӧн. Ԋеԁырмыԍԏ ԁовгӧ сетчӧ кӧјін: „Чомјӧј, чомјӧј! коԁі те пыщкын ӧлӧ?“ — „Шырӧ-чојӧ, ԁа ԉагуша-олыԍа, ԁа куԅ пеԉа кӧчіԉӧј, ԁа ручіԉӧј-бӧжіԉӧј. Те-нӧ коԁі ачыԁ лоан?“ — „Куԅ піԋа кӧјін.“ — „Лок пыр міјан ԁінӧ.“ Вітӧн ԋін сеԍԍа овмӧԁчісны. Лӧԍыԁа олӧны-вылӧны сен. Коркӧ шлапіктӧ на ԁінӧ ош. Равӧстіс: „Чомјӧј, чомјӧј! коԁі тані оло?“ — „Шырӧ-чојӧ, ԉагуша-олыԍа, кӧчіԉӧј — чојіԉӧј, ручіԉӧј-бӧжіԉӧј ԁа куԅ піԋа кӧјін. Те-нӧ еԍкӧ коԁі?“ — „Ме ош, быԁсӧнӧс повԅӧԁыԍ, полыԍ, ставнытӧ ԉамӧԁыԍ. “ Уԍкӧԁчіс еԍкӧ вӧв јур вылӧ, ԁа уԃітісны чепӧсјыны чомјыԍ.
Карко.
„Быԁ тувтчӧмын сувтан! Аттӧ ԁыш омӧԉ!& Куԅма кер тыра вӧлӧс „швач“ кучкіс. Вӧв ыҗыԁа лолыштіс, ԋещыштіс ԁоԃсӧ мыј вермӧмԍыс. Воіс җуҗыԁ чој. Вӧв ԇікӧԇ сувтіс. Куԅма корԍіс сыв куԅа уԉ пу. Уԍкӧԁчіс вӧв вылӧ ԁа піԋсӧ јірыш- тӧмӧн кутіс кучкавны. Вӧв кыкыԍ-кујімыԍ нӧшта зелӧԁчыліс. Сеԍԍа уԍі. — „Мыј-нӧ тајӧ!?“ Куԅма ӧԁјӧҗык вӧлӧс раԅіс. — „Четчы, Карко!“ Карко пластӧн воԁіс ԁа кутіс пошіктыны. — „Мыј-нӧ вӧлыс лоі?“ — Куԅма рікӧстіс бӧрԁԇіс. Віӧм бӧраԁ кӧԏ век бӧрԁ.
Істан піјан.
Ӧԏі віԇ выԉын вӧлі істан поз. Ыщкыԍјас турунсӧ ыщкісны ԁа поз кушӧ коԉі. Істан шуӧ піјаныслы: „енӧ-жӧ бара увгӧј, меԁ ԋекоԁ оз кыв. Бӧрԏі рытнас ме ԇеба тіјанӧс кытчӧкӧ." Ачыс лебԅіс гагјасла піјаныслы. Ӧԏі істан пі шуӧ: „ вајӧј чірзыштамӧј. Том ԁырјіыԁ-жӧ-ӧԁ гажӧԁчыныԁ-а.“ Кај піјан зев јона кутісны чірзыны, чіпсыны. Чіпсӧм шыаԁ локтісны чеԉаԃјас. Аԁԇісԋы істан піјанӧс ԁа гортас і нуісны.
Кӧк.
Кок шуӧ җіјанлы ԁа щак кајлы: „а лӧԍыԁа-жӧ ԍылӧ коԉіп-кајыԁ. Кыԇ зонмӧ шуԏовтас ԁа кутас ԍаркӧԁны, ԉібӧ наԇӧԋікӧн ԅіԉгыны! Ме лӧԍыԁа ԋін ԍыла, а сіјӧ меыԍ-на лоԍыԁа ԍылӧ. Сылыԍ кывзӧмнаԁ ме ачым щӧщ велалі.“ Җіјан шуӧ: „оно-ӧ-нӧ сіԇ-кӧ ԍылышт?“ — „ Поԅӧ, “ шуӧ Кӧк. Пукԍіс коз пу јылӧ. — „Кывзӧј!" шуӧ: „кук-ку-у, кук-ку-у!.. “
Позтӧм кӧк.
Рытла ԁор рас вылыԍ Кӧк горзӧм Нораа кылӧ: „Кук-ку-у, кук-ку-у!“ Ічӧԏік мӧс корԍыԍ Ныв сылыԍ Јуалӧ-ԍылӧ: „Кӧкӧ-ӧ-ӧј — чојӧј, Кӧкӧј чојӧј! Мыіла сіԇ Нораа ԍылан?“ Кӧк сылы воча Ԍылӧмӧн — жӧ шуӧ: „Позјӧс тулыс Аслым ег вӧч. Јӧз поз аԁԇі — Коԉкјӧс пукті. Чаркан пӧжіс Коԉкјӧс менԍым. Чеԉаԃ петіс, Јӧз мам верԁіс. Чеԉаԃ менам Ог тӧԁ кӧнӧԍ. Позтӧм пӧтка Ӧтнам ола. Таԇі коԋӧр „Кук-ку“ коԉі. Аслам ԍылӧм Менӧ ԋерӧ: Јӧз поз пукԍі — — Кук-ку коԉі. Кук-ку-у, Кук-ку-у...“ Најан руч. Ӧԏік руч бӧжнас капканӧ шеԁі. Мезԁыԍігаԁ сылӧн бӧжыԁ і орі. Руч жугыԉтчіԍ: „тајӧ-ӧԁ,“ мӧвпалӧ: „јур јанԇім. Став ручыс бӧжа-а, ме ӧтнам бӧжтӧм. Мыј і керны?“ Руч муніс мукӧԁ ручјас ԁінӧ ԁа шуӧ; „ручјас, ме со бӧжӧс керышті, ті гашкӧ керыштаԁ — жӧ-ԁа. Ԇік-ӧԁ сыыԍ ԋінӧм.“ — „Бӧжтӧ ворсԍӧм бӧраԁ мыјкӧ те віԍталан ԋін, бӧжа-кӧ еԍкӧ вӧлін ен таԇ ԍорԋіт.“ Бӧжтӧм руч јанԇімӧн сорӧн муніс ручјас ԁіныԍ.
Утка поз.
Ӧԋӧ баԏыскӧԁ вӧлӧмкӧ чері кыјан іныԍ локтӧны. Мунӧны віԇ вывті. Кок увԍыныс „жбыр“ утка лебԅіс. Віԇӧԁлісны: мыр берԁын-утка поз. „Віт коԉк!" горӧԁіс Ӧԋӧ: „вај ӧктам. Со тај: песԏер тыр чері ԁај, коԉк ԁај јајӧԍԋіча вылаԁ.“ Коԉк боԍтісны. &Ԍеԍԍа ԋеылӧ муныштісны ԁа пукԍісны шојтчыны. — „Віԇӧԁ,“ Ӧԋӧ шуӧ гуԍӧԋікӧн: „уткаыԁ бӧр позјас локтіс...“ — „Лебԅіс ԋін бӧр,“ шуӧ баԏыс: „вывлаԋӧ тај-нӧ лебӧ! Мыј-нӧ тајӧ, јӧјміс-ӧмӧј, ӧԁва ԍіннаԁ суԇан!“ Утка кајіс, кајіс вывлаԋ. Борԁсӧ шымыртіс ԁа ԋӧв моз увлаԋ уԍкӧԁчіс, ԁа кыԇ тај сеԍԍа швачкыԍіс муас. Ӧԋӧ котӧртіс утка шој ԁінӧ. — „Баԏӧ,“ шуо: „кулӧма тај-нӧ?!“ — „Ԃерт кулӧма, віԍіс-ԁа“ — „Мыјла-нӧ?“ — „Коԉксӧ боԍтім ԁа, сіјӧн.“
Ур.
Коз пу јылын міча ур Вӧлі јона ворсӧ. Увјыԍ увјӧ четчыштӧ, Міча коԉјас кіԉԉӧ. Іса тујӧԁ локтӧ пон Ура пулаԋ рӧԁјӧн. Коз пу вылӧ чатӧртчіс, Кыԇ мыј вермӧ увтчӧ. Урыԁ ворсӧ, бергалӧ, Увтчӧмсӧ оз ескы: „Ԍібԁӧԁ-пӧ кӧԏ гӧлӧстӧ, Татчӧ ԋе-жӧ кајны!“ Увтчӧм шыӧ пішщаԉа Пујас сајыԁ петіс. Ылыԍаԋ-на каԅаліс, Урӧс јурас реԅгіс. Лысјас пӧвсті уԍі ур Понлы бурӧщ вомас...
Кӧч.
Кӧчыԁ сіјӧ зев полыԍ ԅвер. Ԇік коԋӧр коԃ. Быԁӧн сіјӧс кеԇовтӧны. Быԁӧныԍ сылы пов: ԅверыԍ і, варышыԍ і, мортыԍ і. Лунтыр коԋӧр кујлӧ, вугралӧ ԇебԍӧм інын. Куԅ пеԉјассӧ ԋужӧԁӧма мышку вылас ԁа кывзӧ, оз-ӧ коԁкӧ лок, оз-ӧ ков пышјыны. Уԅігас веԍіг ԍінмыс кӧчыԁлӧн воԍса. Лунын кӧч оз лыԍт прамеја петавлынысӧ. Коркӧ рыт ԍорӧн петас вӧԉіԍ поліг тырјі. Кылас-кӧ пон увтчӧм, ԉібӧ ԁоԃ шы, понԁас кӧч повԅӧмысла шыблаԍны ӧтарӧ-мӧԁарӧ, гырыԍа четчавны. Воԇӧ котӧртлас, бӧр бергӧԁчылас. Ԇугӧ тујсӧ, меԁ еԍкӧ корԍны оз кужны.
X. Морт јылыс.
Јонҗыка ԁа омӧԉҗыка.
— „Мыјла-нӧ мортыԁлӧн ԍінмыс ԁа пеԉыс кык, кіыс кык-жӧ, а вомыс ӧԏі? — „Меԁ сіјӧ јонҗыка віԇӧԁас ԁа омӧԉҗыка очсалас. Меԁ јонҗыка кывзас ԁа ешаҗык сӧрас. Сеԍԍа меԁ јонҗыка уҗалас ԁа ещаҗык ԍојас.“
Вӧрса.
Ӧԍіп чӧԁлач јӧрӧ ылалі ԁа пемыԁӧԇ вотчіс. Сеԍԍа поліг тырјі мӧԁӧԁчіс гортас. Віԇӧԁӧ ԁа: шор ԁорын вӧрсаыс сулалӧ. Ӧԍіплӧн кышмуні јурԍіыс сувтіс. Коԋӧр саԃтӧгыс котӧртіс гортас. Аскінас Ӧԍіп мӧсјасӧс вӧтлӧ кукјорӧ. Воіс тӧрытја повԅан іныԁ. Віԇӧԁӧ: вӧрса пыԃԃіыԁ кыԇ-пу мыр сулалӧ. — „Коԋӧрӧј ԁај меӧј,“ ԁумыштіс Ӧԍіп: „со мыјыԍ повԅыԍԍӧма!“
Веԍ оз ло.
Пӧрыԍ морт вӧлі керка јӧрас пуктӧ сус-пу. Јона мырԍӧ: муалӧ, кујӧԁалӧ. Сылы і шуӧны: „мыј-ԋӧ ԋін те, пӧԉӧ, мырԍан? Тајӧ суспомԍыԁ-ӧԁ тенаԁ коԉ ԍојӧм оз-жӧ ԋін ло-а.“ Пӧԉӧ шуӧ: „ме-кӧ-пӧ ачым ог ԍој, коԁкӧ-пӧ-ӧԁ ԍојас. Оз-ӧ коԁкӧ бурӧн каԅтыштлыԍ &лӧ.“ Гӧрыԍ.
Кыпӧԁчӧ вӧр сајсаԋ тувсовја шонԁі. Гӧр бӧрԍа муніг моз ԍывны ме понԁі: „Му куԅа муна ме, кыпыԁ зев лов. Оз бара гӧрыԍыԁ гажтӧма ов!“
Пос.
Керка берԁын вӧлі пос сулалӧ. Тасјасыс еԍкӧ сылӧн ставыс ӧткоԃӧԍ вӧліны, ӧткызаӧԍ, ԁа вылыс таскыс мыјкӧ ошјыԍны кутіс: „ме-пӧ меԁ вылын, ԁај меԁ ыҗыԁ.“ Ез ԁыр ыҗыԁав. Локтіс морт ԁа бергӧԁіс постӧ мӧԁарӧ помӧн. Сеԍԍа увлаԋ јурӧн сувтӧԁіс бӧр керка берԁӧ. Меԁ вылыс таскыс лоі меԁ улын. Вот теныԁ і лептыԍӧм!
Кык амыԍ.
Куԅԋеч ԁоріс ӧті& кӧрт торјыԍ кык амыԍ. Ӧԏі амыԍсӧ ԁортчыԍлыԍ ԋӧбіс креԍԏаԋін, мӧԁсӧ купеч. Креԍԏаԋін пырыԍ-пыр-жӧ амыԍнас амыԍаліс гӧрсӧ ԁа кутіс гӧрны. Купечлӧн амыԍыс во гӧгӧр кујліс лавкаас. Коркӧ кыкнан амыԍыс бара аԁԇыԍісны. Купеч орԁын кујлӧм амыԍ быԁсӧн сімӧма, ԍӧԁ, а креԍԏаԋін орԁын гӧрјын олӧм амыԍ јежыԁ, југјалӧ езыԍ моз. Ԍорні выв воісны. Сімӧм амыԍ і шуӧ: „мыјла-нӧ те тащӧм југыԁ лоӧмыԁ? Ме тај-нӧ југԁӧм пыԃԃі &јӧнҗыка пемԁі.“ — „Со мыј понԁа,“ шуӧ југыԁ амыԍ: „ме пыр уҗалі ԁугԁывтӧг, а те сӧмын бок вылаԁ кујлін.“
Кајла віԇӧԁла аслам му вылӧ.
Кајла віԇӧԁла Аслам му вылӧ, Ԋімкоԃаԍышта. Мыј тон вајӧ мем Аслам кіпоԁјӧј Меным воԇӧссӧ. Кущӧм, мајбырӧј, Лӧԍыԁ віԇӧԁны Ӧні ԍінјаслы... Ен-ӧԁ тащӧм вӧв Теӧј војԁорсӧ& Вӧчны боԍтчігас. Ԍӧԁ вӧр шӧрыԍ-ӧԁ Тенӧ перјі ме. Јона мырԍылі. Шщем сук пармаыԍ Тенӧ мезԁі ме, Воԍті шонԁі воԇ. Тенӧ вӧчігӧн Уна пӧԍ кіԍтлі Кӧԇыԁ му вылӧ. Тенӧ ректігӧн Уна мыр бертлі Гырыԍ вужјаӧԍ Топыԁ ежатӧ Гӧрјӧн путкыԉтлі Бура унаыԍ. Кӧрта піԋаӧн Тенӧ ԋебԅӧԁлі, Јона агсавлі. Ӧні, мајбырӧј, Міча шыԉквіԇан, Ԍӧлӧм гажӧԁан. Зарԋі шепјаснаԁ Кыша кылыштан, Меным копраԍан. Теԁ ме бурԍіја Муса муӧјлы, Пыр таԇ бур лоны. Тенӧ вӧчыԍлы Вежа Уҗ ԋімлы Улӧ копыртча.
Шуԁ.
Выј војталан гожԍа лун. Бур јӧз кос турун чукӧртӧны. Габӧ Пеԁӧр- ӧтнас стыԋіԏӧ-уԅӧ віԇвылас. — „Час-пӧ муԇі-ԁа шојтчышта." Сеԍԍа час-мӧԁ нін уԅӧ. Ԋе Габӧ Наста-кӧ еԍкӧ гашкӧ лунтыр уԅіс. Сіјӧ саԃмӧԁіс: „мыјнӧ, “ шуӧ: " Пеԁӧр, уԅан, аслаԁ тај-нӧ кос турун кујлӧ-а. Кужан-кӧ ӧні-жӧ і уҗавнытӧ-а. Быԁ лун-ӧԁ абу тащӧм гажа ԁа гожја. Віԇԇыԁ зер улӧ ԍурӧ-ԁа, ачыԁ-жӧ кутан норасны менам-пӧ шуԁталанӧј абу. Быԁсӧнлӧн пӧ туруныс кос ԁа веж-а, менам-пӧ бакшаԍӧма, кујӧԁ коԃ. “
Вежӧртӧм аԋ.
Ӧпрӧԍ ічіԋлыԍ улыс кумԍыс шырјас госсӧ ԍӧјӧмаӧԍ. — „Аттӧ,“ шуӧ: „ԃівӧ. Мыј кутан керны? Мат тајӧ шырјасӧн. Лоӧ буракӧ каԋӧс јӧртлыны.“ Каԋӧс јӧртіс. Коркӧ Ӧпрӧԍ ічіԋ летчіс улыс кумӧ. Віԇӧԁӧ-кӧ; сылыԍ каԋыԁ јајсӧ і, выјсӧ-і, госсӧ ставсӧ ԍојӧма.
Кык ԃаԃӧ.
Кык ԃаԃӧ вӧлӧн паныԁаԍісны ԇескыԁ інӧ. — „Вај кежышт,“ шуӧ ӧԏікыс: „ме термаԍа“ — „Ачыԁ кежышт-но,“ шуӧ мӧԁыс; "ме термаԍа-жӧ.“ „Поԅӧ-жӧ-ӧԁ неунатӧ веԍкӧԁыштны!“ — „Теԁ-ӧԁ поԅӧ-жӧ. Абу-ӧмӧј ӧткоԃ?“ Термаԍыԍ ԃаԃӧјас ԉока ԁыр венԅісны. Локтіс којмӧԁ ԃаԃӧ ԁа шуӧ: „коԁныԁ јонҗыка термаԍаԁ, регыԁжык кежыштӧј-ԁај“ Чоја-вока.
Ваԍук ԁа Марја ворсӧны. Ізтӧг ԁозјыԍ ԁа чаг торјасыԍ течӧны керка. Кыԇкӧ ворсігаԁ Марјалӧн керкаыԁ і кіԍԍіс. Ваԍук піԋсӧ јірыштӧмӧн уԍкӧԁчіс Марја вылӧ: „пеԉԁінто,“ шуӧ: „шонта! Мыјла жугӧԁін.“ „Ен, ен лӧгаԍ, Ваԍук,“ шуӧ Марја: „ме-ӧԁ ачым лӧԍӧԁа.“ Ваԍук пыр і ԋебԅіс ԁа шуӧ: „вај ачым ԋін вӧча.“ Сеԍԍа вӧчіс. Керка сылӧн важ ԁорԍыс бур артміԍ.
Веԍ венԅӧм.
Туј куԅа вӧлі кык морт мунӧны. Налы туј вылыԍ ԋіга ԍурі. Ӧԏіыс шуӧ: „тајӧ ԋігасӧ меным, ме војԁӧр аԁԇі.“ Мӧԁыс шуӧ: „меным-жӧ-кӧ-а, ме лепті-ԁа.“ Најӧ венԅан інӧ локтіс којмӧԁ морт ԁа јуалӧ: „коԁныԁ-нӧ-пӧ кужанныԁ лыԃԃыԍнысӧ?“ — „Ԋекоԁным,“ шуӧны. — „Ԋекоԁныԁ-кӧ-пӧ он кужӧ, ԋігаыс ԋекоԁныԁлы-жӧ оз ков.“
Југԁӧ ԋін, вокӧј!
Југԁӧ ԋін вокӧј, Матыштчӧ лун. Лептыԍӧ шонԁі... Уҗавны мун!. Вынтӧ ен жаԉіт, Воԇӧ ен віԇ, Уҗавны колӧ Јонжыка сіԇ. Сој тенаԁ зумыԁ, Мывкыԁыԁ бур. Морт ногӧн вермӧ Ԁумајтны јур. Аԁԇан те ачыԁ: Помаԍіс вој... Кыпӧԁчы, вокӧј, Веԍкӧԁлы сој! Му міјан паԍкыԁ, Вӧчан тор ем, Ставнымлы тырмас Уҗавны нем. Мыј верман бурӧс Сіјӧ і кер. Уԅӧмсӧ вунӧԁ, Зіԉҗыка вӧр! Шӧјтчытӧг тіԉԍы, Кытчӧԇ те том. Пӧрыԍман — воас Уҗјаслы пом... Југԁӧ ԋін, вокӧј, Матыштчӧ лун, Лептыԍӧ шонԁі... Уҗавны мун!
Коԇувкот.
Ӧтчыԁ ме муні чӧԁ вотны. Віԇӧԁа: пу берԁын зев ыҗыԁ коԇувкот поз. Вывтіыс ветлӧԁлӧны коԇувкотјасыс. Мыј еокӧ лоӧ, вӧрԅӧԁа-кӧ позсӧ? Ме боԍті беԃ ԁа позтӧ торкышті. Коԇувкотјас гыԅісны, кутісны візлавны ӧтарӧ-мӧԁарӧ. Уԍкӧԁчісны торкԍӧм ін шыԉӧԁны, кыскавны важ інас лыс чірјассӧ. Ԋеԁыр мыԍт ме бара позтӧ гуԁырті. — ,,Час міԍа торка налыԍ уҗсӧ.“ Торкԍӧм пыԃԃі сӧмын ӧԁԇісны. Ме ԁасыԍ кымын ԇуглі налыԍ позтӧ. Он тај вермы вӧлӧмкӧ налыԍ уҗтӧ ԇугны. Сӧмын најӧ јонҗыка ԉокмісны. Меԁ бӧрын уԍкӧԁчісны ас вылӧ ԁа кутісны кі і кок куртчавны.
Мам.
Ӧтчыԁ тӧвԍа рытын вӧлі еԋа-піја мунӧны туј куԅа. На вылӧ ускӧԁчісны кӧјінјас. Мамыс воԁтӧԁіс кагасӧ туј вылас, ачыс воԁіс сы вылӧ ԁа горзіг тырјі кінас і кокнас кутіс шенаԍны кӧјінјасыԍ. Сы горзӧм шыӧ ӧԁјӧҗык локтісны вӧлајас. Віԇӧԁӧны-ԁа: мамыслыԍ кӧјінјас кі і кок гырԁӧԇ куртчалімаӧԍ, а піыс ԇоԋвіԇа.
Кӧјін.
Кӧјінјасыԁ-ӧԁ со зев горшӧԍ. Јајыԁ-кӧ ԍурӧ ԋінӧм віԁчыԍтӧг јај і лы вазӧԁӧны-ԍојӧны. Ӧԏі кӧјін сіԇтӧ горшаԍіс-горшаԍіс ԁа, ӧтчыԁ і віԋԁіс. Сеԍԍа ԇік җагавны кутіс. Сы шӧрӧ сылы турі паныԁ лоі. — „Ме, “ шуӧ кӧјін турілы; „те ԁінӧԇ зев ыҗыԁ могӧн. Тенаԁ гоԉаыԁ куԅ, перјы,“ шуӧ: „горшыԍ јенмогыԍӧн лы: віԋԁі. Перјы, мынтыԍаӧԁ& уҗԍыԃ“ — „Перјам," шуӧ турі: „паԍкӧԁ вомто!" Кӧјін вом паԍкӧԁіс. Турі куԅ гоԉанас ԍујіс јурсӧ сы горшӧ ԁа, лысӧ кыскіс. — „Вај-жӧ,“ шуӧ; „сеԍԍа мынтыԍ отсалӧмԍыԁ.“ — „Мынтыԍа?! горӧԁіс кӧјін: „те-жӧ менам горшӧ ԍујлін гоԉатӧ-ԁа, ме-жӧ і мынԏыԍа! Јуртӧ-кӧ ег куртчы і сіјӧ шаԋ. Мунлы-жӧ вај ԍін воԇыԍ ԁа мӧԁыԍ ме шӧрӧ меԁ абу вӧлі лӧԍӧԁчӧма!“
Нем помԍыԁ он пышјы
Гӧрыԍ-кӧԇыԍ јуалӧ матрослыԍ: — „Кыԇ-нӧ-пӧ тенаԁ баԏыԁ кулі?“ — „Вӧјі-пӧ,“ шуӧ матрос. — „А пӧԉыԁ?“ — „Вӧјі-жӧ.“ - Гӧрыԍ-коԇыԍ быԁсӧн повԅіс. — „Кыкнанныс,“ шуӧ: „вӧјіны?! Те-нӧ кыԇ лыԍтан матросавнысӧ?“ Матрос горыԍ-кӧԇыслыԍ јуалӧ: — „А тенаԁ-нӧ кыԇ баԏыԁ кулі?“ — „Воԉпаԍ вылын-пӧ. “ — „А пӧԉыԁ?“ — „Воԉпаԍ вылын-жӧ-пӧ. Кыкнанныс бур ногӧн куліны.“ — „Баԏыԁ і пӧԉыԁ воԉпаԍ вылын куліны? Кыԇ-нӧ те лыԍтан воԉпаԍ вылас воԁнысӧ?“
Ыҗыԁ асыв.
Четчы, &Јван, четчы, ԍошајт! Ывла вылын паԍкыԁ југыԁ, Ӧшіԋјасын кусі бі... Четчы, Іван, ԁона пі! Талун праԅԋік, југыԁ праԅԋік, Коԋӧрјаслы гажа праԅԋік. Талун гӧԉлы ыҗыԁ лун... Четчы, Іван, карӧ мун! Четчы! Јӧзыс уна-уна Міча плагӧн карлаԋ мунӧ. Плагыс југыԁ, быԏԏӧ бі... Четчы, Іван, ԁона пі!.:
Гӧгӧрвоісны.
Ӧԏі морт кулігас піјаныслы шуӧ: „овмӧс уна ныв — пінаԁ ме ԋінӧм ег вермы лӧԍӧԁны. Ембур коԉны тіјанлы ԋінӧм абу. Ӧԏі тор сӧмын ме бурԍіны верма: уҗалӧј јона мунытӧ. Выԉ мунытӧ ен еновтӧј. Помавны ме ег ԋін вермы. Пӧрӧԁлі тај еԍкӧ вӧрсӧ-ԁа, сіԇ коԉі. Мырсӧ бертны тіјанлы ԋін лоӧ. Ен еновтчӧј. Уна ембур сеԍ ԍурӧ кутанныԁ-кӧ бура уҗавны. Уна бур тор аԁԇанныԁ, овмӧсныԁ соԁӧ. Сӧмын ӧні мыр улын-на сіјӧ. Колӧ мезԁыны сетыԍ. Ӧні сіјо ԇебасын моз-на кујлӧ. Тіјан сајын аԁԇӧмыс. Ӧтув уҗалӧј јона!“ Баԉ кулі. Піјаныс баԏлыԍ кывјас мӧԁ ногӧн гӧгӧрвоісны. Чаітісны, ԃерт-пӧ сен клаԁ ем. Вок котыр боԍтчісны корԍны. Јона кутісны уҗав- ны. Мыр бертӧны, кокалӧны, гӧрӧны. Ӧԏі ежа тор веԍіг ез коԉ вӧрԅӧԁлытӧм. Ԇоԋнас лукралісны. Му зев јона небԅіс, веԍ пуркјалӧ. Клаԁ ез сур. Шенԅан коԉіны вокјас. Коркӧ сіјӧ му вылӧ кӧԇісны ԍу. Мӧԁ воас зев бура воіс. Вӧԉіԍт сек гӧгӧрвоісны: „со-пӧ тај кӧн вӧлӧм-а клаԁыԁ!“
Ԁортчыԍјас.
Камгӧны ԁорӧны ԁортчыԍјас. Вылысаԋ ԍӧкыԁа Усӧны кӧрт вылӧ Мӧлӧтјас. Ыпкӧны — пӧԉтӧны Пушканјас, — Тырӧма ловныс. Ӧгыр моз ԁоналӧ Гӧрԋіын кӧрт. Ԉамалӧ, пыԇраԍӧ Нӧш улын Гӧрԁ. Бі зерӧн ԍавкјӧԁлӧ Гӧгӧрыс кіԋ, Зарԋіон мічаа Кіԍԍӧ. Кашкӧны-муԇӧны ԁортчыԍјас. Ԇожгыԍӧ — војталӧ Кӧрт вылӧ пӧԍ. — „Вачкыштлы!" Горӧԁлӧ јортыслы Ԁортчыԍ. — „Јонҗыка, вокӧ!“ Шуыштлӧ мӧԁыс. „Меԁ бур лоас гӧр! Пыԁі меԁ муркӧԁас, — Лукыртас му! Меԁ ԁортчыԍкӧԁ гӧрыԍ Ӧтвылыԍ олас! Меԁ чарлакӧԁ мӧлӧт Ӧтлаӧ кыԍас! “ Сыктыв кар. Комі муын ем ӧԏі кар, коміӧн-кӧ шуны „Сыктыв кар,“ рочӧн — Уԍԏсысоԉск. Сіјӧ пукалӧ Сыктыв ју ԁорын. Карԍаԋ 3 верст кывтыԁын Сыктыв јуыс уԍӧ Ежваӧ. Сыктыв кар комі мулӧн јурыс і ԍӧлӧмыс. Сетӧні емӧԍ Комі Іԋԍԏітут (ыҗыԁ школа), 3 шӧр школа (2 ст.), уна посԋі школајас, ем Комі ԋіга леԇан ін. Сені жӧ петӧны комі гаԅетјас: „Уҗ“ ԁа „Гӧрԁ југӧр“. Сыктыв кар каланча вывԍаԋ Сыктыв кар мӧдла пӧвԍаԋ
