Югыд туй. 1928-10-02. №119

ЮГЫД ТУЙ

Коми авт. обласьтувса Исполкомлӧн да ВКП(б) Обкомлӧн газет.

Петӧ 11-ӧд во, быд лун, субӧтаясӧ да празник мӧд лунъясӧ кындзи

Гижӧдъяс газетӧ колӧ гижны ӧтар лист бокас, мичаа. Кырымавтӧм гижӧдъяс оз видласьны.

Газетлӧн доныс (1 т. | 6 т. | во)

Учрежденньӧяслы да организацияяслы (1-25 | 7-50 | 15 ш.)

Гражданалы (65 | 3-75 | 7-50)

Юӧртӧдъясысь доныс 30 ур посни гижӧда строкаысь

Редакциялӧн адрес: Сыктывдін кар, Вадорвыв улич, 41 №. Телефон 50 №.

Газетсӧ позьӧ судзӧдны Редакцияысь веськыда либӧ письмӧ новлӧдлысьяс пыр

Югыд туй. 1928-10-02. №119 (1976)

Коми кывъя газет

Судзӧдӧй регыдджык «Югыд туй».

Гижӧны сэні ас олӧм йылысь, тӧдмӧдӧны выль олӧм тэчӧмнас, став му пасьта вӧлӧмторъяснас.

Газетлӧн доныс:

Учрежденньӧяслы 1 тӧлысь - 1 ш. 25 ур, во чӧж - 15 шайт

Гражданалы " 65 ур, " 7 ш. 50 ур.

Вуджим коми кыв вылӧ

Вӧлисти воссис коми гижӧдлы паськыд, югыд туйыд. Ӧнісянь миян лоӧ быд лунъя коми газет. Вермам нин сы пыр дорны выль нога олӧм сямсӧ, петкӧдлыны быд дорсянь коми йӧзлысь зільлунсӧ, сьӧкыд удж бердын тільсьӧм-пессьӧмсӧ, сэсся бурджыка тӧдмавны ставмувывса олӧм-вылӧмсӧ. Эмӧсь на дерт коми йӧз костын, медсясӧ служакъяс костын, сэтшӧм мортъяс, кодъяс мустӧмтӧны ассьыныс кывсӧ, букышӧн видзӧдӧны коми гижӧд вылад. Найӧ повзьӧдлӧны миянӧс: весьшӧрӧ пӧ мырсянныд, некод пӧ оз понды лыддьыны коми кывъя газеттӧ. Эновтӧ пӧ комиӧдан уджтӧ.

Татшӧм падмӧдысьяслы ми шуам: дугдӧй сӧрнытӧ, видзӧдлӧй бурджыка гӧгӧрбок, кывзӧй - мый корӧ коми дядьӧыс. Мунӧ ті сиктъясӧ, сибӧдчылӧ крестьяна бердӧ, быдлаын кылан ӧти кыв - сёрнит, лыддьы комиӧн!

Дерт, важӧнсӧ ставнымӧс велӧдісны рочӧн, ӧнія коми гижӧдыд чужис неважӧн на. Пырысь-пырсӧ мукӧдлы сьӧкыд велавнысӧ. Сы вӧсна и омӧльджыка лыддьылісны коми газеттӧ. Водзӧ кежлӧ, ми чайтам, быдлунъя коми газетыд отсалас регыдджык тӧдмавны коми гижӧдтӧ. Изьваса, Удораса войтыр сідзжӧ норасьлывлӧны: огӧ пӧ ми велалӧ коми газеттӧ. Веськыда кӧ шуны, найӧ эз на прамӧя босьтлыны ас киас коми газетсӧ. "Коми сикт" газетыд эз на вӧв на костын разӧдӧма. Бурджыка кӧ да унджыкысь кӧ сійӧс лыддьылісны, сэки аддзисны - газетаса кывйыс нинӧмӧн оз торъяв налӧн гортса кывсьыс. Ставсӧ позьӧ кокниа велавны.

Газет оз артмы куш редакция вынӧн. Гижӧны сэтчӧ быд коми сиктысь. Ас коми кывйӧн ӧніӧдзсӧ гижавлісны этша на. Водзӧ кежлӧ ковмас быдӧнлы гижны комиӧн. Ас вынӧн редакциялы сьӧкыд быд лун лэдзны коми газет. Коді сьӧлӧмсянь радейтӧ коми кыв, коді тӧждысьӧ кыпӧдны коми гижӧд, паськӧдны сійӧс крестьяна пӧвстӧ, сійӧс ми корам отсавны миянлы, унджык ыставны коми гижӧдторъяс газетӧ. Сиктса уджалысьяслы, водзмӧстчысь крестьяналы, учительяслы, селькоръяслы, комсомолечьяслы ми шыӧдчам: миян ті вылӧ ыджыд надея, гижӧй тшӧкыдджыка сиктса олӧм йывсьыд, янӧдӧ ёнджыка важ олӧмысь мисьтӧм, нелючкиторъяссӧ, ошкӧ, кыпӧдӧ, паськӧдӧ выль петасъяссӧ, выль оласногӧ кутчысьӧмсӧ. Кутасны кӧ паськыда да ёнджыка гижны сиктъясысь, коми газетыд чорыда сувтас кок вылӧ. Сэки тупкасны вомсӧ, чӧв усясны коми газетлы туйсӧ потшысьясыс, важлань кыскысьясыс.

Сэсся бурджыка ковмас коми газеттӧ разӧдны сиктъясад. Ӧнӧдз “Югыд туйлӧн” тиражыс вӧлі вывті на ичӧт. Роч кывнад дерт сійӧ омӧля паськаліс крестьяна пӧвстӧ. Ӧні ас кывъя газетыд вермас ёнджыка сибавны. Колӧ быд сиктын висьтавлыны крестьяналы газетлысь коми кыв вылӧ вуджӧмсӧ, чукӧртны на костын подписчикъясӧс. Сӧветъясад да кооперативъясад уджалысьясыд, сиктса комсомолечьясыд да партиечьясыд асьныс сідзжӧ омӧля на судзӧдавлісны обласьтувса газетъястӧ. Налы ковмас ӧні медвойдӧр судзӧдны коми газеттӧ. Мед эськӧ коми газетлӧн тиражыс содӧ регыдӧн кык мында. Ставӧн кӧ пондам бура отсасьны, сэки быд грамотаа крестьянин кутас лыддьыны ас кывъя газет.

СССР-ын

Рыжков ёрт воис отпускысь

Мӧскуа. Сентябр 19-ӧд лунӧ СССР-са Совнаркомса председатель Рыков ёрт воис отпускысь да босьтчис бара уджавны.

Гӧрд армияса командиръяслӧн содӧ уджалан дон.

Мӧскуа. СССР-са Реввоенсовет шуис октябр 1-ӧд лунсянь содтыны уджалан донсӧ Гӧрд армияса командиръяслы. 3-8 категорияса (8-12 разрадын) командиръяслы уджалан доныс содӧ 15 шайт вылӧ.

Совхозъясын

Александровскӧй совхоз. Бранскӧй губерняын. Америкаысь вайӧм тӧлӧдчан машина.

Бурмӧдам видз-му уджалӧм

Быд во Америкаысь Норвегияса порт пыр вайӧны СССР-ӧ зэв уна быдсяма пӧлӧс видз-му уджалан машинаяс. Америкаса ыджыд вартан машина грузитӧма восьса вагонӧ.

Лӧсьӧдчӧй сӧветъясӧ бӧрйысьӧм кежлӧ

Рыков ёртлӧн висьталӧм

Харьков. СССР-са Совнаркомын председатель Рыков ёрт Харьковысь мунігӧн газетӧ гижысьяслы висьталіс: Став Союз пасьта заводитчӧ сӧветъясӧ бӧрйысян удж кежлӧ лӧсьӧдчӧм. Сӧветъясӧ бӧрйысьӧмыс кутас мунны январ тӧлыссянь да помасяс тулыснас 1929 воын. Бӧрйысян удж нуӧдігӧн ковмас кыскыны гӧль да шӧркоддьӧма олысь крестьянаӧс отчётъяс кузя сёрнитны. Медым найӧ индалісны кыдзи нуӧдны уджсӧ водзӧ да кыдзи бурмӧдны сійӧс.

Медыджыд удж ӧні сиктъясын паськӧдны кӧдзана площадь, зільны урожайяс бурмӧдӧм вӧсна. Отчётъяс висьталігӧн ковмас тшӧтш висьтавны видз-му кооперация уджалӧм йылысь да крестьяналы кооперация пыр уджалӧм йылысь. Войвыв Кавказ да Украина кузя ветлігӧн, ме аддзылі кутшӧма колӧ сиктъясын да каръясын ёнмӧдны да паськӧдны югдӧдан удж. Колӧ бурмӧдны школаяс, лӧсьӧдны сиктъясын радио, кино, лэдзны унджык крестьяналы нига да газет.

Паськӧдам, бурмӧдам став уджсӧ.

Харьков. Запорожьеын округувса партия комитет пленум вылын, йӧз костын удж нуӧдӧм йылысь доклад кузя, тшӧтш сёрнитіс Рыков ёрт. Рыков ёрт висьталіс: Зэв ыджыд удж нуӧдӧны СССР-са уджалысь йӧз республикаса овмӧс кыпӧдӧм вӧсна. Уна вын да кужӧм колӧ тайӧ уджсӧ нуӧдігӧн. Миян колӧ вӧчны сідзи, мед эськӧ быд уджалысь морт социализм ногса олӧм лӧсьӧдӧм вылӧ видзӧдіс ассьыс олӧм бурмӧдӧм вылӧ моз жӧ. Миян колӧ кыскыны быдлунъя уджӧ став уджалысь йӧзсӧ.

Уна пабрик-завод вылын тайӧ уджыс лӧсьыда нин мунӧ.

Уджалысь йӧз пӧвстын омӧля на мунӧ ас критика. Полӧны сыысь. Татшӧмторъясыс кутӧны удж бурмӧдӧмсӧ. Ас критика колӧ паськӧдны, пуктыны бурджыка. Миян уджын эмӧсь на судзсьытӧмторъяс, омӧльторъяс (шахтинскӧй, смоленскӧй делӧ), найӧясӧс ковмас дзикӧдз бырӧдны.

Лёкторъясыс, нелючкияс бырасны, бура кӧ лоӧ пуктӧма ас критика.

Унаӧн видзӧдӧны ас критика удж нуӧдӧм вылӧ лёка, дерт сійӧс нуӧдігӧн вермасны лоны нелючкияс, сӧмын сы вӧсна оз ков сыысь эновтчыны. Сэсся Рыков ёрт висьталіс: бӧръя кадын миян коммунист партия ёна ёнмис да содіс, партияӧ пырисны уна рабочӧйяс.

Став лёкторъясыс тшӧктӧны миянӧс паськыдджыка да бурджыка пуктыны ӧнія серти став уджсӧ.

Став му вылын

Рабочӧйяс вуджӧны коммунист партияӧ

Берлин. Германияса коммунист газетъяс гижӧны, лунысь лунӧ пӧ рабочӧйяс век унджыкӧн вуджӧны социал-демократическӧй партияысь коммунист партияӧ. Рейнскӧй округын лӧсьӧдӧма коммунист партиялӧн дас выль ячейка.

Шанхайын бастуйтӧны типографияса рабочӧйяс

Шанхай. Куим сюрс рабочӧй шанхайса типографияясын бастуйтӧны. Бастуйтысьяс корӧны бӧр босьтны удж вылӧ вӧтлӧм кык рабочӧйӧс.

☼ ☼ ☼

Париж. Ыджыд да помтӧм зэръяс вӧсна Романш юын (Франция асыв-лунвылын) ва туӧ. Ванас кылӧдӧма уна каръяс да сиктъяс. Туйяс кузя ветлыны оз позь. Убыткасӧ арталӧны уна миллион дон вылӧ.

☼ ☼ ☼

Лондон. Помасис консерваторъяслӧн съезд. Съезд шуис важ моз жӧ нуӧдны политика уджсӧ, важ моз жӧ кӧсйысьӧ дорйыны ӧнія англияса правительствосӧ.

Бергӧдчӧны миянладорӧ

Неважӧн Женеваын помасисны Лига Нацийлӧн заседанньӧясыс. Сэні лои ӧти тор да сійӧ торйыс ёна инмӧ тшӧтш миянлы.

Капиталистъясӧн панӧм война помасьӧм бӧрын да Версальскӧй мир вӧчӧм бӧрын Германия вӧлі нуӧдӧ политика СССР-кӧд бура волысьӧм лӧсьӧдӧм кузя. 1922 воын СССР да Германия кост вӧлі лӧсьӧдӧма бура волысьӧм йылысь договор, заводитчис бура мунны вузасян удж. Сэки Германияӧс вӧлі дзикӧдз рӧзӧритӧмаӧсь, куштӧмаӧсь Франция, Англия да накӧд мукӧд воюйтысь государствояс. Германия вӧлі чайтӧ кыпӧдны ассьыс овмӧссӧ СССР-кӧд бура волысьӧмӧн.

Недыр мысти Антанта казяліс, Англия да Франциякӧд кутіс мунны зыксьӧм. Германияса капиталистъяс сэки бергӧдчисны налань. Англия да Франция кост зыксьӧмсьыс германияса капиталистъяс чайтӧны вӧлі босьтны аслыныс пӧльза, бергӧдны бӧр босьтӧм колонияяс, чинтыны на вылӧ пуктӧм контрибуция, содтыны армия да сідз водзӧ. Сы вӧсна Германия пырис Лига Нацийӧ, вӧчис Англиякӧд да Франциякӧд Локарноын торъя договор. Германия заводитчис быд ногыс лискасьны Франция да Англия дінӧ. Мӧдарсяньыс, англияса капиталистъяс кутісны тшӧктыны, мед Германия дугдас волысьны СССР-кӧд да ӧтлаасяс мукӧд государствояскӧд СССР-лы паныд сувтӧм вылӧ.

Германия эз кут тӧдны, мый вӧчны: дугдыны волысьӧмысь СССР-кӧд неокота дай Англияысь да Францияысь лэдзсьыны оз кӧсйы. Ньӧжйӧникӧн СССР-а Германияа кост волысьӧм кутіс торксьыны, медся нин шахтинскӧй делӧ кузя, германияса инженеръясӧс арестуйтӧм бӧрын.

Сэки вӧлі мунӧ сёрни Германияа СССР кост вузасян удж нуӧдӧм кузя. Сійӧ сёрнитӧдӧмсӧ Германия орӧдіс. Берлинӧ пыр тшӧкыдджыка кутісны волывны англияса министръяс. Медся нин ёна зілисны Германияын бура волысьӧм лӧсьӧдны Англиякӧд да Франциякӧд германияса меньшевикъяс.

Сӧмын Германиялы татшӧм политика нуӧдӧмыс бурсӧ этша вайис. Англия да Франция быдтор кӧсйысисны Германиялы, сӧмын нинӧм эз сетны. Весиг Рейнскӧй обласьтысь эз сӧгласитчыны нуны англияса да францияса войскаӧс. Германияын кутісны гӧгӧрвоны найӧс ылӧдлӧмсӧ. Надеяыс Англия да Франция вылӧ кутіс ньӧжйӧникӧн бырны.

Ӧні Женеваын Германия аддзис — Англия да Франция Германиялы нинӧмӧн оз отсавны, нинӧм оз сетны.

Женеваын Штреземан да германияса правительствоын юралысь Мюллер корӧны вӧлі бӧр сетны налы Рейн обласьтсӧ. Воча налы Лига Наций заседанньӧ вылын францияса министр Бриан веськыда висьталіс, францияса да англияса войска пӧ Рейн обласьтысь оз мунны, сы вылӧ пӧ нинӧм и надейтчыны. Колӧ пӧ кӧ Германиялы кокньӧдъяс, мед сійӧ мынтас ещӧ содтӧд зэв уна сьӧм.

Сӧмын ӧні германияса политика удж нуӧдысьяс казялісны ассьыныс ылалӧмсӧ. Германияса газетъяс ставыс бара кутісны гижны: бӧр пӧ колӧ бергӧдчыны Сӧвет Союзлань, асывлань!

Бӧръяпомыс Германия ёна кутіс волысьны Америкакӧд. Америкаыс Германия пырыс нуӧдӧ Европаын вузасян уджъяссӧ да омӧльтчӧдӧ Англияӧс. Мӧдарсяньыс, германияса капиталистъяс америкаса капиталистъяс отсалӧмӧн ёна вермисны кыпӧдны ассьыныс овмӧссӧ да ӧні вермӧны нин венласьны англияса капиталистъяскӧд.

Содтӧд ещӧ сэні Польша торкӧ Франциялы да Англиялы матысмыны Германиякӧд. Франция да Англия быд ногыс отсалӧны Польшалы, велӧдӧны сійӧс СССР вылӧ уськӧдчыны. А Германияӧс Польшакӧд миритны некыдз оз вермыны.

Ставыс тайӧ кӧдзӧдіс Англияӧс да Германияӧс, быри надея Франция да Германия кост бура волысьӧм лӧсьӧдӧм.

Ӧні Германия бара зільӧ бурмӧдны волысьӧм СССР-кӧд, кӧсйӧ асьсӧ ёнмӧдны СССР-ыскӧд бура волысьӧмнас.

Капиталистъяслӧн мӧда-мӧд кост зыксьӧмыс муніс бур вылӧ СССР-лы.

☼ ☼ ☼

Заёмлӧн воанторъясыс 100 шайтсянь 5000 шайтӧдз. 10 воӧн лоас 38 латаръя. Первой юкӧдса заёмыс сетӧ воӧн 6 прӧчент. Быд 10 облигация вылӧ усьӧ ӧти выигрыш. Мӧд юкӧдас быд 5 облигация вылӧ усьӧ ӧти выигрыш.

Заём кутас разӧдчыны кык тӧлысь чӧж — сентябрын да октябрын. Ӧтувйӧн ньӧбигӧн заёмсӧ вештыны позьӧ 8 тӧлысь чӧж. Крестьяналы позьӧ ньӧбавны ӧтвыв удждысян тӧвариществояс пыр, потребкооперация пыр, мӧда-мӧд отсасян комитетъяс пыр.

Мыйла колӧ ӧтувтчӧм енлы эскытӧм йӧзлы

Сиктса кулак быд ногыс пессьӧ, мед эськӧ вермас торкны сяммӧдчӧмысь, выль ног оласногсӧ вӧчӧмысь гӧль да шӧркоддьӧма олысь крестьянаӧс. Кулакъяс да озыръяс паськӧдӧны быдпӧлӧс лёк сёрнияс, абутӧмторъяс Сӧвет власьт вылӧ, виалӧны Сӧвет власьт дор мунысьясӧс да уна мукӧд ног найӧ водзсасьӧны выль олӧмкӧд. А медъёнасӧ сійӧ водзсасьӧ выльторъяскӧд енлы эскӧм пыр, попъяс пыр.

Енлы эскыны тшӧктӧмӧн да еннас повзьӧдлӧмӧн кулакъяс дугдывтӧг нуӧдӧны удж выль социализм нога олӧм тэчӧмкӧд. Сы вӧсна водзмӧстчысь крестьяналы, став том йӧзыслы колӧ быд ногыс вермасьны быд пӧлӧс енлы эскӧмкӧд.

Енлы эскӧмыскӧд колӧ медвойдӧр заводитны вермасьны енлы эскӧмысь дугдысьяслы. Енлы эскӧмкӧд водзсасьны — зэв сьӧкыд удж. Ӧбразъяс жугӧдлӧмӧн да вичкояс пӧдлалӧмӧн нинӧм он вермы вӧчны. Уджсӧ колӧ нуны сідзи, мед эськӧ гӧль крестьяна вермисны мынтӧдчыны енлы эскӧмысь. А найӧ енлы эскыны дугдасны сӧмын, кор гӧгӧрвоасны енлы эскӧмлысь лёклунсӧ уджалысь йӧзыслы. Тайӧ уджсӧ нуӧдны, кыскыны тайӧ уджӧ тшӧтш став уджалысьяссӧ и лӧсьӧдӧма эскытӧм йӧзлӧн союз (союз безбожников).

Сэтшӧм союзсӧ лӧсьӧдӧны губерняясӧ. Веськӧдлыны уджнас лӧсьӧдӧны губерняса, крайса либӧ обласьтувса сӧветъяс. Быд уездын, районын колӧ лӧсьӧдавны сэтшӧм жӧ сӧветъяс. Сӧветъясыслӧн мог — организуйтны вӧлӧсьтъясын енлы эскытӧм йӧзысь ячейкаяс. Тайӧ ячейкаясыс и вӧлӧсьтъясын нуӧдӧны енлы эскӧмкӧд водзсасян удж. Кыдзи нӧ лӧсьӧдны тайӧ ячейкаяссӧ? Ячейка организуйтны вермас кутчысьны лыддьысян керка, комсомол ячейка, водзмӧстчысь крестьяна либӧ мукӧд вӧлӧсьтувса организацияяс.

Ячейкаясас пырӧны кодъяс дугдӧмаӧсь нин енмыслы эскыныс да кӧсйӧны отсавны мукӧдыслы тшӧтш дугдыны енмыслы эскӧмсьыс. Веськӧдлыны уджнас ячейка бӧрйӧ бюро. Ячейкаыс йитчӧ вылыссаджык сӧветыскӧд. Сэсянь ысталӧны ячейкаяслы став индӧдъяссӧ да отсӧг уджсӧ нуӧдны. Ячейкаяслы мед вӧлі кокниджык нуӧдны уджсӧ, колӧ йитчыны мукӧд сиктса организацияяскӧд. Йитчӧмыс колӧ, мед ячейкаыс ёнджыка кутас тӧдны сиктса олӧмсӧ, мӧд-кӧ — сідзсӧ кокниджык насянь быдпӧлӧс отсӧг виччысьны.

Медъёна уджсӧ ячейкаыс нуӧдӧ лыддьысян керкаын избачкӧд да волполитпросветкӧд ӧтвылысь. Налы колӧ видзӧдны, мед эськӧ лыддьысян керкаас вӧлі пыр выль колан антирелигиознӧй нигаяс да газетъяс. Лыддьысян керкаас жӧ ячейкаяслы колӧ вӧчны пельӧс. Лыддьысян керкаын мунӧны став беседаясыс, енлы эскытӧм йылысь гора лыддьӧмъяс, торъя вечеръяс да сідз водзӧ. Сэн жӧ уджалӧ енлы эскытӧм войтырлӧн кружокыс. Ячейкаяс шленъяс стенӧ ӧшӧдан газетӧ гижӧны попъяс да кулакъяс кост ӧтувтчӧмсӧ, найӧн йӧзсӧ ылӧдлӧмсӧ, гижӧны — кодъяс вичко сӧветын, кодъяслы енлы эскӧмыс вайӧ бурсӧ, кутшӧм лёк вайӧ выль олӧм тэчӧмлы.

Дерт, ячейкалы лоӧ нуӧдны уджсӧ лыддьысян керкаын кындзи и мукӧдлаын, кӧн сӧмын позьӧ. Ячейка медвойдӧр дерт вӧчӧ аслыс уджалан план, мед уджыс бурджыка кутас мунны. Ячейкалы колӧ уджавны став сиктса общественнӧй уджас, нуӧдны быдпӧлӧс кампанньӧяс. Шуам, ӧні мунӧ урожай праздник. Сэки колӧ крестьяналы висьтавны: урожай праздник — крестьянинлӧн праздник, водзӧ социализм нога овмӧс стрӧитӧм вермас бура мунны сӧмын енлы эскытӧг.

Ячейкаяслы колӧ петкӧдлыны, кыдзи сиктса озыр йӧз енлы эскӧм пыр торкӧны, ньӧжмӧдӧны выль олӧм вӧчӧмсӧ. Колӧ петкӧдлыны, мый озыр йӧз ки улысь верман петны сӧмын кор пабрик-заводса уджалыськӧд ӧтувтчасны шӧркоддьӧма да гӧль олысь крестьяна.

Ставным кӧ тадзи ӧтувйӧн кутам вермасьны, регыд попъясыд да озыр йӧзыд ӧтнаныс кольӧны. Со кутшӧм ногӧн колӧ нуӧдны удж.

Кулак стӧрӧжын

Помӧсдін вӧлӧсьтувса (Кулӧмдін уездын) лесничӧй леснӧй стӧрӧжӧ пуктӧма Бадьёль сиктса кулакӧс Уляшов Терень Ёгорӧс да мынтӧ сылы 25 шайтӧн тӧлысь. Вӧзйысьӧмаӧсь жӧ эськӧ сэтчӧ уджавны гӧльджык йӧз да найӧс абу босьтӧма.

Та вылӧ колӧ видзӧдлыны обласьтувса лесотделлы.

Л.

Перевозчиктӧм перевоз.

Лӧкчимын, Мордінсянь Чӧддінӧ кайигӧн, ю вомӧныс лӧсьӧдісны перевоз. Чӧддінса вӧчисны керка, а Мордінса — карбас. Волисполкомлы колӧ вӧлі корсьны сӧмын перевозчикӧс да эз и вермы. Со ӧд кутшӧма тӧждысьӧ Исполкомыд аслас сиктъяс понда. Г.

Колдоговоръяс кырымалан удж

Матысмӧ строк кырымавны выль коллективнӧй договоръяс 1928–29-ӧд во кежлӧ. Тайӧ ыджыд удж кежлӧ колӧ водзвыв лӧсьӧдчыны. Медым важ договоръяс помасян строкъяс кежлӧ кырымавны выль договоръяссӧ, ӧнісянь жӧ ковмас босьтчыны нуӧдны тайӧ уджсӧ.

Колян воын договоръяссӧ кырымалан уджыс зэв дыр нюжаліс, договоръясыс вӧлі кырымалӧма сӧмын март тӧлысьын. Мыйла та дыр нюжалісны колдоговор кырымалан строкъясыс?

Ӧти-кӧ, профсоюзъяслӧн центральнӧй комитетъяс дыр эз ыстыны колдоговоръяс йылысь индӧдъяссӧ, мӧд-кӧ, обласьтувса юкӧдъяс, месткомъяс, завкомъяс эз вермыны бура тӧдмавны да видлавны колдоговоръяс йылысь став гижӧдъяссӧ, коймӧд-кӧ, учрежденньӧясын да мукӧд уджаланінъясын юралысьяс дзик прӧста на пыксьӧны вӧлі да сійӧн нюжӧдӧны вӧлі колдоговоръяс кырымалан строкъяссӧ.

Колян вося договоръяссӧ лӧсьӧдігӧн вӧліны уна ӧшыбкаяс. Гижӧд лӧсьӧдан да личкалан профсоюзын (печатникъяслӧн) уджалан нормаыс вӧлі зэв ёна лэптӧма. Союз пасьта шӧркоддьӧм нормаыс пуктӧма 8 сюрс шыпас, миян колян вося колдоговор серти 10 сюрс шыпас. Вӧр пилитан заводын уджалан доныс зэв на ичӧт кардорса заводъяс серти (сэні 1-ӧд разрада уджалан доныс 28 шайт да 75 ур, миян — 23 шайт да 50 ур). Омӧльджыка на жӧ уджалісны и партия ячейкаяс колян вося договоръяссӧ лӧсьӧдігӧн. Та кындзи ӧнӧдз на волисполкомса да сиктса кооперативъясын уджалысьяс уджалӧны колдоговоръястӧг на.

Вӧліны нелючкияс и договоръяс кузя удж нуӧдігӧн: учрежденньӧясын юралысьяс оз сетавны договоръяс серти урчитӧм уджалан паськӧмсӧ (профодежда), омӧльджыка на жӧ уджалісны удж кокньӧдӧм вӧсна тӧждысьысь комиссияяс да удж юкӧд, учрежденньӧясын юралысьяс босьталӧны да вӧтлӧны удж вылысь работникъясӧс профсоюзъяскӧд сӧгласуйттӧг.

Выль договоръяс кырымалігӧн ковмас чорыда видзӧдны медым тавося нелючкияссӧ дзикӧдз бырӧдны. Партия ячейкаяслы ковмас чорыдджыка босьтчыны колдоговоръяс лӧсьӧдан уджас.

Выль договоръяс серти рабочӧйяслысь да служащӧйяслысь, кодлӧн уджалан доныс ёна кольӧма бӧрӧ, ковмас уджалан донсӧ лэптыны да матыстыны мукӧд группаяскӧд.

Типографияын лоӧ чинтыны уджалан нормасӧ, вӧр пилитан заводын лоӧ содтыны уджалан донсӧ. Мукӧд учрежденньӧясын да предприяттьӧясын сідз жӧ лоӧ бурмӧдны да кокньӧдны уджсӧ уджалысьяслысь.

Ковмас вӧлӧсьтувса да сиктса уджалысьяслы волисполкомын, сиктса сӧветын, нарсудын, милицияын, кооперативъясын водзӧ кежлӧ уджавны колдоговоръяс серти.

Некыдзи оз позь нюжӧдавны колдоговоръяссӧ кырымалӧмсӧ, оз кӧ ло лӧсьӧдчӧм учрежденньӧясын юралысьяс да профсоюзъяс кост, ковмас третейскӧй суд пыр лӧсьӧдчыны.

Тайӧ уджыс вермас бура мунны уджалысьяс кӧ асьныс тшӧтш босьтчасны лӧсьӧдавны выль колдоговоръяссӧ.

Кутшӧм миян улысса сӧвет аппарат

1927 воын викъясӧ да сельсӧветъясӧ бӧрйӧма вӧлі шленъяссӧ 1926-ӧд во дорысь ёна уна — викъясӧ 322,4% унджык (285 пыдди 923), сельсӧветъясӧ 619% унджык (170 пыдди 1031). Уна уджалысь морт вӧлі кыскӧма вӧлӧсьтувса овмӧсӧн веськӧдлан уджӧ, ёна позис паськӧдны сӧвет удж, уна позис быдтыны выль аппаратын уджалысьясӧс.

Лыд ёна содӧмыс неуна инмыштіс бӧрйӧм йӧз сикасас.

Став бӧрйӧм йӧз письыс сельсӧветъясӧ веськалі 1024 крестьянин да 7 рабочӧй, волисполкомъясӧ — 910 крестьянин да 13 рабочӧй.

Налог мынтӧм серти бӧрйӧм крестьяна ас костас тадзи торъялӧны (прӧчент лыдӧн):

ТОРЪЯЛӦНЫ	Налогысь мездӧма	Налог лов вылӧ мынтӧны:
		1 шайт.	1 ш. 2-ӧдз	2-5-ӧдз	5 да ун.
Волисполкомса шленъяс	12,2	34,60	31,64	15,10	6,46
Вик президиумса шленъяс	20,0	29,50	28,00	12,00	10,50
Викын юралысьяс	14,3	27,48	31,86	15,36	11,00
Сельсӧветса шленъяс	21,00	37,50	28,10	9,40	4,00
Сельсӧветын юралысьяс	18,00	25,64	28,13	20,52	7,71
Викса ревизия ком. шленъяс	12,2	27,50	27,00	18,10	15,20
Сельсӧветса рев. ком. шлен.	16,00	37,70	21,70	14,20	10,40

Та серти позьӧ шуны — викъясын кызыс шӧркоддьӧма олысь крестьяна, этшаджык гӧль крестьяна, эм уна озыр пиысь. Сельсӧветъясын гӧльыс унджык викъясын дорысь.

Нывбаба викъясӧ да сельсӧветъяс бӧрйысь пиын унджык (38.236 мужик, 52.220 нывбаба, 36% унджык), викъясас да сельсӧветъясас бӧрйисны найӧс вывті этша. Сельсӧветъясын нывбаба сӧмын 4,6%, викъясын 6,06%, викса президиумъясын 2,1%.

Ӧти викса председатель ни сельсӧветса председатель нывбаба Коми муын век на абу.

Коммунист да комсомолеч сельсӧветъясын 9,8%, викъясын — 30,8%, викса президиумъясын — 41,2%, викса председательяс костын — 52%, сельсӧветса председательяс костын — 19,5%. Сельсӧветъясын коммунист да комсомолеч этшаджык.

Кыв серти бӧрйӧм йӧз торъялӧны сідзи: сельсӧветъясын коми 96% да роч 3,4%, викъясын коми 98%, роч 5,6%, яран да мукӧд 0,4%; сельсӧветса председательяс костын коми 97% да роч 3%; викса председательяс костын коми 94,84% да роч 5,16%. Кыв серти Коми обласьтын улысса сӧвет аппарат коми.

Викъясын да сельсӧветъясын тырмымӧн коммунистъяс да комсомолечьяс, сӧмын мукӧд шленъяс пытшкас эмӧсь бура уна озырджыкъяс пиысь да сы вӧсна кӧнсюрӧ кодсюрӧ викъяс да сельсӧветъяс сӧвет политика тшыкӧдлӧны, торкӧны (налогъясын, вӧр юклігӧн, видз-му юклігӧн).

Водзӧ кежлӧ колӧ сельсӧветъясӧ да викъясӧ бӧрйигӧн ёна чига бӧрйысьны, унджык гӧль крестьянасӧ да бурджык шӧркоддьӧма олысь крестьянасӧ бӧрйыны. Озыръясӧс, кулакъясӧс сельсӧветъяс да викъяс дінӧ матӧ оз ков сибӧдны. Вывті ёна колӧ тӧждысьны председательясӧс да пыр уджалысь шленъясӧс гӧль да бурджык шӧркоддьӧма олысь крестьяна пиысь бӧрйӧм понда.

Колӧ бырӧдны нывбаба вылӧ лёка видзӧдӧм, нывбабаӧс кедзовтӧм. Колӧ унджык найӧс бӧрйыны сельсӧветъясӧ, викъясӧ, бӧрйыны юралысьясӧ (председательясӧ), бӧрйыны уездувса съездъяс вылӧ.

Колӧ викъяслысь да сельсӧветъяслысь уджсӧ син водзӧджык йӧзыслы пуктын, мед крестьянаыс пыр видзӧдіс, аддзис да пыр уджас отсасис налы олӧмсӧ водзӧ йӧткыныс.

Бӧрйӧм йӧзлы колӧ бӧрйысьяс водзас висьтасьны, ас уджнас тӧдмӧдны, тӧдмӧдны став вик либӧ сельсӧвет уджнас.

Колӧ бурджык йӧзӧс дерт сідзжӧ ревизия комиссияясӧ бӧрйыны (ӧнӧдз озыръяс сэнъясын уна вӧлі).

Вӧлӧсьтувса да сиктса партия ячейкаяслы колӧ дугдывтӧг веськӧдлыны улысса сӧвет уджнас, водзсасьны политика торкалӧмъяснас.

Колӧ секцияяслысь уджъяссӧ кыпӧдны да паськӧдны. Секция пыр унджык крестьяна пырӧ сӧвет уджӧн веськӧдлӧмас, унджык крестьяна велӧдчӧ сӧвет уджӧ, унджык быдмӧ выль уджалысь аппаратӧ.

Лёк йӧзсӧ, юысьясӧс, гусясьысьясӧс да мукӧд омӧльӧс колӧ водзӧ кежлӧ бӧрйысьӧм кадъясӧдз чӧвтавны, срок тыртӧдзыс вежлавны.

Кор П.