Талун. 2017-10-04

Юрган телеканаллӧн выльторъяс: 2017ʼ йирым 4ʼ лунся «Талун» уджтас.

Текст

Бур асыв. Кыдзи и пыр, тайӧ здукъясӧ ті видзӧданныд «Талун» программа. Студияын Анастасия Тюрнина.

ВОЙВЫЛӦ ТУЙ

«Сыктывкар – Наръян-Мар туй стрӧитӧм вывті колана», – тадзи донъяліс сійӧс инстаграмын регионса веськӧдлысь. Лунӧн водз сэні восьтісны ичӧт Пера – Йираёль 35 километра кузьта туй кост. Сдайтісны сійӧс водзвыв. Тайӧ отсалӧ водзджык вӧчны и 45 километра кузьта Йираёль – Кӧджорӧм туй кост. Сергей Гапликов висьтасис, мый таысь сылы зэв нимкодь. Сы серти туйыс вӧчӧма колананог, а «Автобан» котырлысь удж нуӧдӧм корис босьтны мукӧдъяслы пример пыдди. Сідз, Ичӧт Пера – Йираёль туйті ветлӧны Ухта, Сосногорск да Сыктывкарсаяс. Туй восьтӧм вылӧ волісны федеральнӧй туй агентство петкӧдлысьяс. Юралысь пасйис, мый районлы тайӧ зэв колана лоӧмтор.

— [35]

Дмитрий Прончатов (федеральнӧй туй агентствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь): 

— Концессия подулын туйясысь, а Россияын татшӧмыс абу этша, водительяс вештысьӧны. А тайӧ туй костыс аслыспӧлӧс, дон сыысь некод оз босьт. И водзӧ тадзи позяс вӧчны Россияса и мукӧд регионын.

Виччысьӧны, 7 во чӧж туй оз ковмы дзоньтавны. Йираёль – Кӧджорӧм туйкост мӧвпалӧны сдайтны мӧд во.

ТРАНСПОРТА ЮАЛӦМ

Сиктса АТП-яс олӧны талун субсидияяс отсӧгӧн, но бюджетлы пыр сьӧкыдджык кыскыны тайӧ рӧскодсӧ. А со каръясын, кӧні уна ветлысьыс, мӧд мытшӧд: оланпас торкалӧмӧн ветлысь таксистъяс. Тайӧ да мукӧдтор йылысь сёрнитісны регионса парламентын. Висьталас менам уджъёрт.

Районъясын йӧзӧс новлӧдлӧм вӧсна ставнас кывкутӧны сэтчӧс веськӧдлысьяс. Абу гусятор, мый рейсъясӧ петӧны важиник автобусъяс. Найӧс видзӧмыс вывті дона артмӧ. Та вӧсна, кыдз позьӧ, местаяс вылын чинталӧны рейсъяс, медым кӧть тадзи видзны бюджетысь сьӧм. Бурджык серпасыс кардорса районъясын. Татчӧс рейсъяс вӧсна кывкутӧ Промышленносьт министерство. Но паныдасьлӧны и татшӧм туйвизьясын мытшӧдъяс.

Наталья Долингер (Сыктывдін районса администрацияӧн веськӧдлысьӧс вежысь): 

— Миян мытшӧдъяс вӧліны 101 маршруткӧд. Вежсис новлӧдлысь. Йӧз кутіс норасьны техника вылӧ, кондукторъяслӧн удж вылӧ. Минпром пыр ковмис венны мытшӧдъяс.

Кыпӧдісны сёрни и такси йылысь. Оформитӧм водительяслы удж торкӧны нелегалъяс. Со и кутісны таксистъяс ӧта-мӧд бӧрся документтӧг петны вызовъяс вылӧ. 6 во сайын таксиын уджавны тшӧктӧм босьтлісны 5 сюрс морт. Талун сё сайӧ водитель пасйӧмаӧсь татшӧм разрешенньӧ. Николай Дейнега (промышленносьт, вӧр-ва да транспорт министрӧс вежысь): «Талун медшӧр мытшӧдыс нелегальнӧй новлӧдлӧм. Сюйсьӧны пасъялӧм рейсъясӧ, ичӧтджык донъясӧн йӧзӧс босьталӧны, а ӧд тайӧ ӧпаснӧ. Коді тӧдӧ, машинаыс дась рейсӧ петӧм кежлӧ либӧ абу». Россияса госсӧветлӧн чукӧртчылӧм вылын неважӧн на видлалісны тайӧ мытшӧдсӧ. Коми дасьтіс жӧ тайӧ бизнесын пӧрадок ладмӧдӧм кузя ассьыс вӧзйӧмъяс.

Ольга Ануфриева, Виктория Палкина, Василий Янин, «Юрган» телеканал.

МЫДЖСЯНА ВУЗ

Питирим Сорокин нима СГУ-ын муніс велӧдӧм министерство да удж сетысьяскӧд гӧгрӧс пызан. Могыс: эскӧдны воӧмаясӧс, мый «опорный ВУЗ» нимыс уджалысьясӧс дасьтӧмын сетӧма абу весьшӧрӧ. Федеральнӧй программа подулын тані дасьтӧны специалистъясӧс, мед водзӧ вылӧ тырмисны уджалысьяс. Наталья Михальченкова (правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь – велӧдӧм да наука министр): «Миянлы зэв тӧдчана йӧзлы отсӧг сетан юкӧн, медик, педагог, культура юкӧн велӧдӧмын. Эм система промышленнӧй да экономика юкӧнын уджалысьясӧс дасьтӧмын. Общественнӧй наука блок, регионса видз-му овмӧс, экономика сӧвмӧм. Тані помся велӧдӧм мунӧ. И ми аддзам вочакыв, мый медшӧрыс канму, коді сӧвмӧдӧ университет, либӧ университет, коді сӧвмӧдӧ канму. Мыджсяна ВУЗ мӧд мог вӧчӧ».

Талун татшӧмыс странаын 33 вылыс тшупӧда велӧданін. Медводдза волысь удж донъялӧм могысь Сыктывкарӧ воис экспертъяса котыр. Юӧртіс сійӧ и буртор, и лёкторъяс йылысь.

Наргиса Валамат-Заде (кадръяс дасьтан фондын юкӧнӧн веськӧдлысь): 

— Ми – университет, а абу техника ВУЗ. Индустрияын уджъёртъяскӧд ми ог на бура уджалӧй, но и йӧз гӧгӧрвоӧны: позянлунъяс эмӧсь. Ставсӧ колӧ ладмӧдны. Власьтлӧн отсӧг эм, но университет оз бура нуӧд енбиа туйвизь. Эм искусствояс бур школа. Сэні эм архитектура туйвизь. Бур йӧзсӧ колӧ кыскыны креативнӧй индустрияӧ.

Сыктывкарса университет ошкисны кык тшупӧдын. Медводзыс – естественнӧй наукаяс школа подулын [12:32] ???кузь нэм шӧрын восьтӧмысь, мӧдыс – просвещенньӧ [12:36] ???ин проект. Сы отсӧгӧн университет вермас цифрӧвӧй форматӧ вуджӧдны ассьыс аслыспӧлӧс небӧгъяс. Регыд накӧд вермас тӧдмасьны республикаса быд олысь.

КУЖАНЛУНЪЯС ПЕТКӦДЛӦМ

Сыктывкарын пансис Абилимпикс регионса конкурслӧн медводдза тшупӧд. Тадзи шусьӧ вермытӧм йӧзлӧн кужанлунъяслӧн конкурс. Таво петкӧдчысьяслӧн лыдыс содіс 4 пӧв, а ордйысьӧмыс нюжаліс 2 лун вылӧ. Кыдзи пасйӧны котыртысьяс, медшӧрыс – вӧзйыны кужӧмлун удж сетысьяслы. Водзӧ Константин Куратов.

4 час ӧти заданньӧ вӧчӧм вылӧ. Юӧръяса базалӧн 5 администраторлы колӧ петкӧдлыны ставсӧ, мыйӧ велалӧмаӧсь. Найӧс быттьӧкӧ босьтӧмаӧсь уджавны стрӧитчан овмӧсӧ, сэні кӧсйӧны уджсӧ автоматизируйтны, медым кнопкаӧ личкӧмӧн тыдовтчис став колана юӧр. Тайӧ удж сикас цифрӧвӧй нэмӧ зэв колана. А медшӧрыс – тані эм позянлун уджавны вермытӧмаяслы. Вит петкӧдчысь лыдысь куимыс велӧдчӧны на, кыкыс уджалӧны нин.

Леонид Шадрин («Администрирование баз данных» компетенцияын шӧр эксперт): 

— Сы вӧсна тайӧ профессияас унаӧн найӧ поступайтӧны. Вот. Мыйлакӧ компьютер саяс налы кокньыдджык уджавнысӧ, да, кокньыдджык велавны тайӧ профессия вылас.

Абилимпикс вермытӧмаяс костын профессияын мастер лун кузя чемпионат кызвыннас тайӧ вежӧр сӧвмӧмын мытшӧдъяса йӧз, да омӧля кылысьяс. Та понда жюриысь донъялысьяс да петкӧдчысьяс сёрнитӧны сурдопереводчик отсӧгӧн. Мода технология специальносьт юкӧнын нывъяс мичмӧдӧны чышъян. Тані тшӧтш Сыктывкарса политехническӧй техникумысь велӧдчысьяс да сійӧс помалысьяс, кодъяс уджалӧны нин. Тайӧ медбуръяс да медся смелъяс, кодъяс шуисны петкӧдчыны уна йӧз водзын. Эм позянлун воӧдчыны Москваӧдз. Колян во Комиысь ӧти вурсьысь национальнӧй чемпионат дырйи босьтіс витӧд места страна пасьталаысь 20 петкӧдчысь лыдысь.

Виктория Пантелеева (Сыктывкарса политехническӧй техникумын юкӧнӧн веськӧдлысь): 

— Конкурс ышӧдӧ велӧдчысьясӧс вӧчны мыйкӧ выльтор да бурджыктор, петкӧдчыны удж сетысьяс водзын. Тшӧкыда волӧны овмӧсъясысь да вӧзйӧны локны уджавны техникум помалӧм бӧрын.

Петкӧдчӧны таво оз сӧмын студент да специалистъяс, но и школьникъяс. Коррекционнӧй учрежденньӧясын да интернатъясын велӧдчысьяс. Нывъяс вышивайтчӧны, зонъяс вундасьӧны пӧвъяс вылын. Тайӧ искусствоӧ велӧдчӧны урокъяс дырйи.

Сергей Паршуков («Резьба по дереву» компетенцияын шӧр эксперт): 

— Найӧ вундӧны пӧв вылын геометрическӧй серпас: кытшъяс, сотаяс. Тадзи пырджык мичмӧдӧны вундасян пӧвъяс. Экспертъяс кутасны видзӧдны да шуасны, кажитчӧ-ӧ налы. Нӧшта донъяласны, стӧчӧсь-ӧ серпасъяслӧн мыгӧръясыс да лӧсялӧны-ӧ колана кузьта-пасьталы.

Профмастерство конкурс таво мунӧ 2 лун чӧж. Ӧтиӧ став юкӧн эз тӧр. Петкӧдчӧны 8 компетенция серти. Юӧръяса базаяс администрируйтӧм да вурсян удж дорӧ содтісны массаж, мода технология, экономика да бухучет, пу вундалӧмӧн серӧдӧм да вышивайтчӧм. Котыртысьяс пасйисны: бӧрйисны медся колана профессияяс, мыйӧ велӧдӧны Республикаын.

Константин Куратов, Олег Юшков, «Юрган» телеканал, Сыктывкар.

Кодӧс Комиысь чолӧмаліс гӧгрӧс пасӧн Владимир Путин да мый кежлӧ дасьтысьӧ «Асъя кыа», тӧдмаланныд реклама бӧрын.

КОМИ МУ ТУЯЛЫСЬЛЫ – 90

Владимир Путин чолӧмаліс 90 во тырӧмӧн Комиын нималана Анатолий Смилингисӧс. Сылӧн ышӧдӧм серти Кӧрткерӧс районын котыртӧма сус пуяслысь заказник, вӧр-валысь некымын памятник, чужан му туялан 3 музей. Велӧдысь краевед водзӧ туялӧ репрессируйтӧмаяслысь эновтӧм поселенньӧяс. Сійӧ юасис Айму вӧсна ыджыд тышса 300 ветеранӧс. Став тайӧ уджыс пырис «Память» небӧгӧ. А бӧръя кадӧ Коми наука шӧринкӧд нуӧдӧны Кӧрткерӧс районын раскопкаяс. Нималана морт йылысь Татьяна Супрядкина.

Коми мулысь история Анатолий Смилингис туяліс быд боксянь. Кӧрткерӧс районсӧ нимтӧ аслас ичӧт чужанінӧн. Коми литовец олӧ тані 14 арӧссянь. Некымын во сайын чужан Литваын сылы бергӧдісны гражданство, сетісны патера, но историк Республикаысь эз мун. Вывті унатор найӧс ӧтувтӧ. Ӧні сійӧ зэв нимкодя казьтывлӧ ичӧтдыр. А со нелямынӧд воясӧ Коми му найӧс паныдаліс зэв кӧдзыда.

— [44]

Тайӧ казьтылӧмъяс и лоины подулӧн сылӧн туялӧмъяслы. Зонка ӧтмоза уджаліс верстьӧяскӧд вӧр пӧрӧданінын. Отрядъяс вӧліны уна национальностя. Тані пукалісны став Союз пасьталаысь мыждалӧмаяс. НКВД-лӧн лагеръяс меститчылісны Лӧкчим ю берег пӧлӧн.

— [10]

Тайӧ муяс вылын мыждӧмаяс быдтісны арбузъяс да капуста, а тані сулаліс аэродром.

— [15]

Тайӧ местаясыс ӧнӧдз повзьӧдчӧны. Тані сулалісны лагеръяс, кӧні олісны сьӧкыда висьысь мыждӧмъяс. Ӧнӧдз кок улын паныдасьлӧны мортлӧн лыяс.

— [20]

Кӧрткерӧсын историк восьтіс 3 краеведческӧй музей. Сэні куйлӧны став экспонатъяс, кодъясӧс чукӧртісны велӧдчысьяскӧд ӧтув. Тайӧ материалъясыс ӧні зарни дон, ӧд быд гижӧдын торъя мортлӧн казьтылӧм, коді муніс Сталинса лагер пыр. Тайӧ миян история, кодӧс меститіс ас пиас ӧти морт. А збыльвылас тайӧ дзонь нациялӧн история ӧти мортлӧн синъясӧн.

Татьяна Супрядкина, «Юрган» телеканал.

ВЫЛЬ СЕЗОН

«Асъя кыа» ансамбльын балет труппа дасьтысьӧ балет да хореографиялӧн Москваын мунысь ставроссияса мӧд конкурс кежлӧ. Та йылысь пресс-конференция дырйи юӧртіс котырӧн художественнӧй веськӧдлысь Александр Титоренко. Неважӧн балетӧ воисны Йошкар-Олаысь артистъяс. Найӧс сцена вылысь позяс аддзыны выль сезон восьтігӧн, октябр 10 лунӧ. Водзӧ юӧртас Алёна Терентьева.

— [5]

Тайӧ «Асъя кыа» ансамбльлӧн репетиция, артистъяс мича костюмтӧмӧсь на. «Снежная фантазия» номер, мый дасьтӧны сезон восьтігкежлӧ, сцена вылӧ бергӧдчӧ кык во коставлӧм бӧрын. Но век жӧ концертлысь мича яръюгыд номерсӧ йӧктысьяс кутӧны гусяторйӧн. Сы йылысь весиг уджъёртъясыс оз тӧдны. Шӧр балетмейстер висьталіс сӧмын выль артистъяс да выль сезонын могъяс йылысь.

Дмитрий Бушуев («Асъя кыа» сьылӧм да йӧктӧмлӧн канму ансамбльын шӧр балетмейстер): «Талун ми дасьтысям конкурс кежлӧ, сійӧ мунас Москваын. Талун ми зілям удитны, сы вӧсна мый колӧ на нӧшта дасьтысьны мукӧд петкӧдчӧм кежлӧ. Колӧ дасьтыны выль йӧктысьясӧс. Талун нӧшта сёрнитчам Олег Игнатьевкӧд. Надейтчам, ӧтувъя петкӧдчӧмыс артмас. Тайӧ программасӧ нуим нин Интаӧ, Усинскӧ, Печӧраӧ. Йӧзлы кажитчис».

А тайӧ эксперимент: выль сезонын филармония йӧзлы петкӧдлас выль коллектив – эстрадно-джазӧвӧй ансамбль. Учрежденньӧлы тайӧ туйвизьыс абу нин выльтор. Сыктывкарса олысьяслы ёна нин мусмисны Даниил Крамерлӧн джазӧвӧй концертъясыс.

— [6]

Филармонияын веськӧдлысь сер сезоныс эз на пансьы, а быттьӧ колӧ нин тупкыны сійӧс, ӧд найӧ уджӧ босьтчисны юль помын на. Кык тӧлысьӧн петкӧдчисны Вӧркутаын Арктическӧй форумын, Ухтаын Финноугория фестивальын, Республика лунлы сиӧм концертъясын да уна мукӧдторйын. А медшӧрыс век жӧ на водзын. Тайӧ сезонын, шуам, филармония пасъяс челядьлӧн студияяслысь юбилейяс. 2018 воын 20 во тырӧ эстраднӧйлы да 5 во национальнӧйлы. Дерт, чужан лунъяс кежлӧ коллективъяс дасьтасны концертъяс да премьераяс. А национальнӧй студия талун пырӧдчис «Салют талантов» йӧзкостса проектлӧн сизимӧд суперфиналӧ.

Мария Балмастова (Республикаса филармонияӧн веськӧдлысь): 

— «Асъя кыа» ансамбль бердын национальнӧй студия петкӧдчӧ Санкт-Петербургса фестивальын. Ті тӧданныд, мый колян воын найӧ Казаньын босьтісны кык медводдза места, та вӧсна найӧс корисны Санкт-Петербургӧ. Ми кутам лача, мый найӧ вермисны бӧрйысян турын да пырӧдчасны гала-концертӧ. Тайӧ фестивальын петкӧдчӧ 50 кар».

Виктория Пыстиналӧн сольнӧй концерт, Алексей Моисенколӧн паметьлы сиӧм рыт, гастрольясӧн ветлӧм, мукӧд регионъясысь нималана ансамбльяслӧн петкӧдчӧм - филармониялӧн выльмӧдӧм репертуарыс зэв озыр да яръюгыд. Лӧсьӧдӧма сійӧс и верстьӧлы, и челядьлы. Алёна Терентьева, Елена Кононова, Павел Фетисов, «Юрган» телеканал.

МАША ДА ОШ

Печӧраса ӧти семья паныдасьліс ошкӧд. Трейлерӧ варгыль кока веськаліс, кор телепонлӧн кӧзяин снимайтіс внучкасӧ. Сэки петіс кортӧм гӧсьт.

[2]

Видео паськаліс ӧтуввезйын зэв ӧдйӧ, а йӧзӧс повзьӧдіс снимайтысьлӧн веськодьлун. Шуд вылӧ, Маша ошкӧд эз и паныдась.

☼ ☼ ☼

И тайӧ вӧлі бӧръя юӧр. Коді эз удит видзӧдны выпуск, верманныд вӧчны тайӧс юрган.рф сайтысь либӧ Ростелекомлӧн ІP-телевиденньӧ пыр. Аддзысям луннас.

Пасйӧд

Текстуйтӧма 2017-11-26. Донса Инна.