|
|
| Строка 1: |
Строка 1: |
| − | А. Ф. Богԁанов.
| |
| − | ЈЕНЛЫ ЕСКӦМ (реԉігіја).
| |
| − | Сыктывԁін кар.
| |
| − | 1925 во.
| |
| − | Кывпырас.
| |
| − | Муна ӧтчыԁ вічко-берԁті, аԁԇа кык нывбабаӧс. Кыкнаныс зев јона пернапасаԍӧны, копраԍӧны ԁа ӧттор-мӧԁтор мыјкӧ вомулас шуалӧны.
| |
| − | — Буракӧ јенлы кԉонгӧны (кевмӧны), — ԁумышті. — Час-жӧ, міԍа, на-ԁінӧ ветла.
| |
| − | Матыштчі на-ԁінӧ ԁај куті јуаԍны: „мыј-нӧ ті тані вӧчанныԁ?"
| |
| − | Нывбабајас, меыԍ повԅыштіг-моз, кутісны меным віԍтавлыны-лыԃԃӧԁлыны: ӧԏіыс ԍерам-пыр, мӧԁыс ԍінва-пыр.
| |
| − | — Лӧԍыԁ-жӧ ӧні меным лоӧ овны — шуӧ ԍералыԍ нывбаба: — Вӧлі менам ԁас чеԉаԃ ԁа бур јенмӧј, југыԁ-шонԁіӧј, боԍтіс со тӧнлун *) ас-орԁас којмӧԁӧс-ԋін. Тајӧ бурсӧ меным јенмыԁ вӧчӧ сӧмын раԃејтом-куԅа, менам кевмӧм-куԅа. Кыԇі-нӧ сеԍԍа, еԍкӧ, шуан јен-пӧ абу, ԁа сылы он кевмы?.. Ем, шуа, јен, ԁај јона колӧ сіјӧс пӧчітајтны, јона колӧ сылы кевмыны. Сы-понԁа і ме талун татчӧ локті бур-јенмӧјлы кевмыштны. —
| |
| − | — А меным зев гажтӧм лоӧ овны; вӧлі менам ӧԏі-пі ԁај сіјӧс-тај со менԍым јенмыԁ боԍтіс. Таԇі, ԃерт, јенмыԁ меным вӧчӧ сӧмын менӧ раԃејтӧм-куԅа, менам кевмӧм-куԅа. Накажітӧ-ӧԁ јенмыԁ јӧзтӧ сӧмын раԃејтӧм-куԅа — таԇі віԍталіс бӧрԁыԍ нывбаба.
| |
| − | Ԋеԁыр-мыԍԏі локтіс сетчӧ којмӧԁ нывбаба ԁа зев-јона понԁіс бӧрԁны, ԍінваыс кіԍԍӧ, гӧгыԉтчӧ чу-
| |
| | | | |
| − | *) Тӧрыт.
| |
| − | жӧм-куԅтаыс аԋкыщ-моз. — „Ок-ок-ок!.. јенмӧј", лыԃԃӧԁлӧ гора.
| |
| − | Мі ставным чујмім: мыј-нӧ тајӧ лоӧма, бур аԋыс, кущӧм „страԍт" јенмыс сылы петкӧԁлӧма?
| |
| − | Вӧлӧмакӧ, — кагаыс кулӧма.
| |
| − | — Јен-тај мырԃԃіс со менԍым меԁ-бӧрја кагаӧс! — бӧрԁіг-моз шуіс нывбаба.
| |
| − | — Мыјла омӧԉа кевман? — шуісны воԇԇа-кык-баба.
| |
| − | — Мыј вермі-тај, еԍкӧ, кевмі-жӧ-ԁа, суіс-тај со грекыԁ.
| |
| − | — Ԃерт, суас, јенмыԃлы-ӧԁ зев ԍекыԁ угӧԃітныԁ; он куж кыԇі колӧ сылы вӧчны — шуісны бабајас.
| |
| − | Та-бӧрын ме і аԁԇі — кущӧм ԍӧкыԁ јенлы угӧԃітны.
| |
| − | Ԏешкоԃ-тај јешщӧ вӧлӧма јенмыԁ; ԋекыԇ он куж сы-ног вӧчны. Мыј он вӧч сіјӧ і абу лаԁа: јона кевман — накажітӧ, он кевмы — бара накажітӧ.
| |
| − | — Ԍомокаԍтӧј јенмӧј, ԇік-жӧ те вӧлӧмыԁ са-коԃ! Саӧс, шыԉӧԁ-кӧԏ, кучкав-кӧԏ — пыр сіјӧ тенӧ ԍӧԁӧԁӧ. Те, јенмӧј, сещӧм-жӧ вӧлӧмыԁ. Бур-јӧз трубајасыԍ са, меԁ оз ԍӧԁаԍны, куԅ-роскӧн чышкӧны, оз-ӧ поԅ і тенӧ, „бур јенмӧј“, саӧс-моз, чышкыштны, меԁ он кут те пемыԁ-јӧзӧс јӧјтӧԁлыны, налыԍ јур-вежӧрсӧ пемԁӧԁны.
| |
| − | Ме-ногӧн-кӧ, ԃерт, поԅӧ: уҗалыԍ јӧзлы сыыԍ абу ԋекущӧм пӧԉза. Сӧмын-тај ӧткымын јӧзыс шуӧны, ем-пӧ јен, колӧ-пӧ сылы кевмыны. Коԁі міјан-пыщкыԍ прав, тӧԁлам тајӧ ԋігаса ԍорԋіјасԍыс. Та-вӧсна ме-і тані ԍорԋі јен-јылыԍ ԁа гіжі квајт јукӧԁӧн. Јукӧԁјас лоӧны со кущӧмӧԍ:
| |
| − | 1) Мыј лоӧ реԉігіја
| |
| − | 2) Мыјла јӧз кутісны верујтны,
| |
| − | 3) Коԁлы реԉігіја вајӧ пӧԉза,
| |
| − | 4) Мыјла јӧз ӧнӧԇ-на верујтӧны,
| |
| − | 5) Кыԇі коммуԋістјас віԇӧԁӧны реԉігіја-вылӧ ԁа
| |
| − | 6) Колӧ оз реԉігіја.
| |
| − | Быԁ ԍорԋі-костын мі кутам ыстыԍны Ԉеԋін-јорт віԍталӧм-вылӧ. Сіјӧ аслас бур-вежӧра-јурнас, реԉігіја-јылыԍ, кыԇі і мукӧԁтор-јылыԍ, зев веԍкыԁа віԍтавліс, міјанӧс велӧԁліс.
| |
| − |
| |
| − | Мыј лоӧ реԉігіја.
| |
| − |
| |
| − | Воԇвыв віԇӧԁлам мыј лоӧ ,,реԉігіја“-кывјыс. Тајӧ кывјыс лоӧма лаԏінскеј кывјыԍ-«ligare» (ԉігаре), ԉібӧ «religare» (реԉігаре). Ԉігаре, міјан-ног, лоӧ - јітны, јітчыны, а „реԉігаре“-лоӧ кӧртавлыны. Ӧні реԉігіја кыв-ԍерԏі поԅӧ шуны — морт аԍсӧ јітӧ, кӧрталӧ сыкӧԁ, коԁлы сіјӧ верујтӧ. Мі тӧԁам, морт верујтӧ јенлы. Сіԇкӧ верујтыԍ морт кӧртаԍӧ Јенкӧԁ ԁа сіԇікӧн вермӧ кор-ԍурӧ сыкӧԁ ԍорԋітны. Јонҗыка морт јітчӧ, кӧртаԍӧ јенкӧԁ, кор сылы ԍӧкыԁа овсӧ, кор сылӧн ԍӧлӧм-вылас, кыԇ шуасны, „із пукалӧ“. Кокԋіԁ олӧм-ԁырјі јенмыԁ ԁум-вылаԁ оз зев сещӧма уԍлы. Шуԁтӧм олӧм-вылӧ сіјӧ нораԍӧ јенлы. Реԉігіја-пыр јенлы-ескыԍ кӧсјӧ кокԋӧԁны асԍыс олӧмсӧ.
| |
| − | Веԍкыԁа-кӧ шуны, мортӧс реԉігіја кӧрталӧ, ԁај јешщӧ јона, веԍіг регыԁӧн сыыԍ он і мын. Сещӧма тенӧ сіјӧ ас-ԁінас топӧԁас — ԍӧкыԁ і лолавныԁ лоӧ. Ез-ӧԁ прӧста Ԉеԋін-јортыԁ шулы: реԉігіја-пӧ уҗалыԍ
| |
| − | јӧзӧс зев-жӧ јона ԉічкӧ, топӧԁӧ... Реԉігіја-пӧ уҗалыԍ јӧзлы ԇік опіум-коԃ *)“.
| |
| − | Сіԇкӧ, реԉігіја уҗалыԍ јӧзӧс сӧмын ԉічкӧ-топӧԁӧ. Реԉігіјаыԁ уҗалыԍ јӧзлыԍ олӧмсӧ оз кокԋӧԁ, а сӧмын јонҗыка ԇескӧԁӧ, пікӧ вајӧԁӧ најӧс. Оз југԁӧԁ сіјӧ јӧзӧс, а сӧмын вежӧрнысӧ јонҗыка і јонҗыка пемԁӧԁӧ. Реԉігіја уҗалыԍ јӧзлыԍ вежӧр-пемԁӧԁантор. Со мыј лоӧ реԉігіјаыԁ.
| |
| − |
| |
| − | Мыјла јӧз кутісны верујтны.
| |
| − |
| |
| − | Муыԁ зев паԍкыԁ, зев ыҗыԁ. Уна ем му-вылын олыԍ. Емӧԍ і уна-пӧлӧс јӧз: рочјас, ԋемечјас, ангԉічанајас, кітајечјас, јапоԋечјас, турокјас, јеврејјас, ԁа зев уна мукӧԁ-пӧлӧс-јӧз. Кӧԏ коԁӧс на-пыщкыԍ ен боԍт, ставныс ас-ногыс коԁлыкӧ верујтӧны; ставыслӧн ем аслысԍама реԉігіја, аслысԍама јен. Быԁӧн асԍыс реԉігіја ошкӧ, бурҗык-пыԃԃі пуктӧ, а мукӧԁлыԍ реԉігіја вӧјпӧ. Прӧста-ӧԁ оз шуны: аслаԁ-пӧ пыр бурҗык, јӧзыԁлӧн оз туј. Сіԇ-жӧ і тані. Ԃерт, еԍкӧ, ставыслӧн ӧткоԃ реԉігіԁаыԁ-ԁа — ԋекоԁлӧн ԋекытчӧ оз туј, сӧмын-тај јешщӧ мӧԁа-мӧԁ-костас ошјыԍӧны, кыԇі рака ошјыԍӧ аслас „міча“ піӧн.
| |
| − | Коԁлӧн бур, коԁлӧн омӧԉ татӧні мі огӧ кутӧ венԅыны — меԁ сы-јылыԍ венԅӧны попјас, најӧ сыыԍ і ԋаԋ ԍојӧны; сӧмын мі јуалам: мыјла јӧз кутісны верујтны, јенлы ескыны?
| |
| − | — Мыјла јен лӧԍӧԁіс, сы-понԁа і верујтӧны, — шуасны креԍԏана.
| |
| − | — Ԃерт сіԇі, — шуасны попјас.
| |
| − |
| |
| − | * Опіум — быԁтас (турун), сіјӧс курітӧм-бӧрын јурыԁ јона ԁурмӧ.
| |
| − | — Кыԇі-нӧ сеԍԍа — шуасны коԁ-ԍурӧ велӧԁчӧм јӧз.
| |
| − | — Јен вӧчіс мортӧс ԁај щӧктіс сылы кевмыны — шуасны уна мукӧԁ.
| |
| − | — Ез јен вӧч мортӧс, а мортыс вӧчіс јенмӧс; ачыс морт завоԃітіс кевмыны, ас-полӧм-вӧсна — шуасны коԁ-ԍурӧ.
| |
| − | Тащӧм ԍорԋіјасԍыс аԁԇам: ӧԏі кывјӧ реԉігіја-јылыԍ јӧзыԁ ез-на воны, јона-на мӧԁа-мӧԁ-костас венԅӧны. Вот, еԍкӧ, ӧні міјанлы тӧԁны, коԁі на-пыщкын прав; колӧ корԍны міјанлы бур суԃԃа, меԁым сіјӧ веԍкыԁа та-јылыԍ віԍталіс.
| |
| − | Сещӧм бур суԃԃа-пыԃԃі сӧмын поԅӧ боԍтны асԍыным олӧмӧс. Олӧмыԁ меԁ ԉучкі, меԁ веԍкыԁа міјанлы быԁтор-јылыԍ вјԍталӧ. Віԍталас веԍкыԁа і реԉігіја-јылыԍ.
| |
| − | Мортлӧн олӧм му-вылын зев-ԋін важԍа. Ӧніја морт важԍа мортыԍ јона-ԋін торјалӧ; абу ӧткоԃ налӧн і олӧмыс. Мыј вӧлі важӧн, ӧні унатор-ԋін абу; мыј ем ӧні, унатор ез вӧв важӧн. Олӧм мунӧ воԇӧ ԁај вежԍӧ, пыр выԉыԍ-выԉӧ панԍӧ. Асԍыс-олӧмсӧ морт панӧ ачыс, кыԇі сіјӧс велӧԁӧ олӧм опытыс *).
| |
| − | Олӧм панны мортлы зев ԍӧкыԁ, ԋінӧм оз ԍетчы сылы прӧста, уҗавтӧг, пыр лоӧ вермаԍны пріроԁакӧԁ (му-вакӧԁ). Пріроԁакӧԁ вермаԍны быԏ лоӧ, кӧсјан-кӧ овны; быԏ лоӧ уҗавны, он-кӧ кӧсјы кувны. Сӧмын уҗалӧмӧн морт перјӧ муыԍ-ваыԍ аслыс пӧтлун. Прӧста-ӧԁ оз шуны: „Он-кӧ уҗав, регыԁ коктӧ ԋужӧԁан".
| |
| − | Меԁԍа ԍӧкыԁ вӧлі панны олӧмтӧ меԁ-воԇԇа мортлы, Ԃікарјаслы, кыԇі ӧні шуӧны. Налы зев вӧлі ԍӧкыԁ перјыны аслыныс кынӧмпӧтсӧ, омӧԉӧԍ вӧліны налӧн уҗалан кӧлујјасыс. Ӧԏікӧ, пыр, коԋӧрјас, полісны
| |
| − |
| |
| − | *) Овны велалӧмыс.
| |
| − | щыг-понԁа кулӧмыԍ. Мӧԁкӧ, — пріроԁаыԁ ԏешкоԃ: југјалӧ ԁа гымалӧ, пемԁылӧ ԁа југԁылӧ, зерӧ ԁа кобӧ, кор тӧла, кор лӧԋ, кор пӧԍ, кор кӧԇыԁ, ԁа јешщӧ-на унатор. Тајӧ быԁ морт аԁԇӧ, а гӧгӧрвоны — мыјла сіԇ вӧчԍӧ, — ас-омӧԉ вежӧрӧн оз вермы. Сылы кажітчӧ, быԏԏӧ коԁкӧ тајӧ став-вылас ем ыҗыԁ, аслысԍама ԍіла (вын). Сіјӧ ыҗыԁыс і вӧчӧ гым-зер, тӧв ԁа мукӧԁ-тор; вермас вӧчны мортлы бур і омӧԉ.
| |
| − | Морт ас-полӧм-вӧсна понԁас тӧжԁыԍны кыԇкӧ-мыјкӧ „вынлы“ ԍӧлӧм-вылас воны, понԁас быԁ-ногӧн сылыԍ мілӧԍт корны.
| |
| − | Та-ԍерԏі поԅӧ шуны: меԁ-воԇԇ реԉігіја панԍіс пріроԁаыԍ полӧм-вӧсна. Боԍтам-кӧԏ ӧніја олӧм: пыр-і аԁԇан, кыԇі реԉігіја боԍԍӧма полӧмыԍ. Ме чајта, унаӧн аԁԇывліԁ јӧзлыԍ пыжӧ пукԍӧм. Гыа-ԁырјі ју-сајӧ вуҗігӧн пыжӧ пукԍіг-моз пырыԍ-пыр пернапас чӧвтӧны ԁа шуӧны: „бласлӧ крістос".
| |
| − | Пернапасаԍӧны сӧмын вӧјӧмыԍ полӧм-вӧсна. Боԍтам гымалӧм. Кор југԋітас-гымыштас — пырыԍ-пыр-жӧ јен-нога морт кутас пернапасаԍны; пырыԍ-пыр-жӧ сіјӧ ԁумыштас кущӧмкӧ ԍіла-јылыԍ, вына-јылыԍ. Мыјӧн прӧјԃітас ԉок-кымӧр ԁа оз кут чарԁавны-гымавны, морт быԏԏӧ ловԅыштас, пырыԍ-пыр гажмас. Тајӧ бара-жӧ міјанлы петкӧԁлӧ: јӧзыԁ кевмӧны ԇік полӧм-понԁа. Јешщӧ тащӧм прімер боԍтам: војна-вылын (коԁі вӧлі сені сіјӧ ачыс тӧԁліс), кор кылӧ снараԁ локтӧм-шы, салԁатјас ставыс лӧԋласны ԁа завоԃітчасны пернапасаԍны, меԁ, еԍкӧ, снараԁ оз на-вылӧ уԍ. Мыјӧн-тај снараԁыԁ прӧјԃітас, ставыс четчыштасны ԁа лӧԍыԃік „гӧԍԏіԋеч" сылы мӧԁӧԁасны, јортчыштасны.
| |
| − | Тајӧ бара-жӧ міјанлы віԍталӧ полӧм-јылыԍ. Уна-тор-на јешщӧ, ԃерт, поԅӧ інԁыны тајӧ віԍталӧмсӧ
| |
| − | ԁорјӧм-куԅа, мыј „јӧз верујтны кутісны полӧм-вӧсна“. Сӧмын, ме чајта, віԍталӧмыс тырмас-ԋін. Мыј-ӧԁ он боԍт: віԇалӧм, гуԍаԍӧм, коԍаԍӧм, вӧрса, васа ԁај мукӧԁтор ставыс полӧм-вӧсна. Ԉеԋін-јорт шуліс: „Ԃікар-кӧ оз вермы вермаԍны пріроԁакӧԁ, понԁас верујтны јенлы, чӧртлы, ԁа мукӧԁторлы. Сылӧн вынтӧм-луныс (бессилие) чужтӧ верујтӧм" *).
| |
| − | Ӧні мі аԁԇам јӧз кутісны верујтны полӧм-вӧсна. Аслысԍама-ԍіласӧ јӧз кутісны шуны јенмӧн. Воԇӧ олігӧн уна-пӧлӧс јен-на вежԍыліс налӧн.
| |
| − | Уна-пӧлӧс јенлыԍ мӧрт& корліс мілӧԍт. Кымын пӧлӧс лоі јӧз, сымын-жӧ лоі і јен, ԁај јешщӧ мукӧԁ јӧзыслӧн разнеј пӧлӧс-на. Сіԇ-жӧ-пӧ і комі јӧзыԁ уна-пӧлӧс јенлы кевмылӧмаӧԍ. Коркӧ вӧлӧм налӧн јен-пыԃԃі щӧщ кыԇ-пу. Щӧщ вӧлӧм кыԇлы вајӧны быԁ-ԍама коԅінјас: ур, ԋаԋ, тулан, кӧч-ку ԁа мукӧԁтор.
| |
| − | Јона уна јен вежлаԍӧм-бӧрԏі сӧмын коԉі кык јен: бур ԁа омӧԉ. Омӧԉ јенлы ԍетісны ԃавӧл-ԋім (сатана). Бур јенлы ԁа омӧԉ јенлы верујтыԍ јӧз інԁісны отсӧгјас. Сещӧм отсӧгјаслы ԍетісны ԋімјас; аԋгел ԁа чӧрт.
| |
| − |
| |
| − | Коԁлы реԉігіја вајӧ пӧԉза.
| |
| − |
| |
| − | Уҗалыԍ јӧз немсӧ песԍӧ кынӧпӧт перјӧм-вӧсна. Луныԍ-лунӧ пӧԍ петтӧԇыс уҗалӧ веԍіг омӧԉа ԍурлӧ і шојтчыныс. Меԁ-јона, ԃерт, ԋаԋ-понԁа, а ԋаԋ пӧшԏі ԋекор оз тырмы.
| |
| − | Мыјла-нӧ, еԍкӧ, јона колӧ песԍыны уҗалыԍ јӧзлы? — јуаліс ӧтчыԁ уҗалыԍ морт поплыԍ.
| |
| − |
| |
| − | *) Ԉеԋін „Сотсіаԉізм і реԉігіја".
| |
| − | — Јен щоктӧма песԍыны, уҗавны — шуіс поп, — колӧ і кывзыны ԁа вӧчны сы-ног. Та-јылыԍ зев лӧԍыԁа гіжӧма бібԉіјаын: „пӧԍ-пыщкын кутан перјыны аслыԁ ԋаԋ, кытчӧԇ он бӧр лок муӧ, — мӧԁ-ног-кӧ: кувтӧԇыԁ кутан пӧԍ-пыщкын уҗавны.
| |
| − | — Сіԇ-кӧ-інӧ оз і волы кокԋіԁ олӧм уҗалыԍ јӧзлы?
| |
| − | — Мӧԁар југыԁын воас, кужан-кӧ ловја-ԁырјі овны.
| |
| − | — Кыԇі сіјӧ кужан?
| |
| − | — Сіԇ-жӧ: јона песԍан-тӧжԁыԍан, пӧԍ петтӧԇ уҗалан (мыр бертан), быԁӧнлыԍ кывзан, ԋекоԁкӧԁ он віԁчы, ԁај јешщӧ јенлы јурбітан — тајӧ і лоӧ јен-ногӧн олӧм; сӧмын секі мӧԁар југыԁын лоӧ лӧԍыԁ олӧм.
| |
| − | Ԍӧкыԁ-тај вӧлӧма уҗалыԍ јӧзыԁлы кокԋіԁ олӧмтӧ корԍны!
| |
| − | — Ԃерт, абу кокԋіԁ, прӧстӧ-ӧԁ оз воԍԍы теныԁ рај ӧԇӧсыԁ.
| |
| − | — А мыјла-нӧ, еԍкӧ, озыр јӧзыс кокԋіԁа рајас кајӧны?
| |
| − | — Јенлы јона кевмӧны, моԉібӧнјас ԍылӧԁӧны, бура поп-ԃаклы коԅнаԍӧны — сіјӧ і кокԋіԁа кајӧны.
| |
| − | — Со вӧлӧм кыԇі! А ме, омӧԉ вежӧрнаԁ, пыр-на ԁумајті мыјкӧ мӧԁ-ног — ышловԅіг-моз шуіс уҗалыԍ морт.
| |
| − | Татыԍ мі аԁԇам, кыԇі попјас уҗалыԍ јӧзӧс јӧјтӧԁлӧны, ылӧԁлӧны. Бур-олӧм уҗалыԍ јӧзлы најӧ інԁӧны сӧмын мӧԁарјугыԁыԍ кулӧм-бӧрԏі.
| |
| − | Мыјла-нӧ попјас шуӧны таԇі?
| |
| − | Меԁым јӧз оз вунӧԁны јенмӧс, меԁым налы унҗык локтас ԁокоԁ. Кор јенлы верујтӧны, секі попјаслы ԁолыԁ овны, секі налӧн быԁтор ем: руга, выј, ԋаԋ,
| |
| − | ԍӧм. Оз-кӧ јӧз кутны верујтны, поплы лоӧ віԋгыртны; выліԍаԋ-ӧԁ выј ԋі ԋаԋ оз кіԍԍы. Јӧз верујтӧны — сіјӧ лӧԍыԁ поплы: ԋінӧм уҗавтӧг кынӧмыԁ век пӧт. Та-бӧрԏі, ԃерт, поԅӧ сылы шуны: „ог гӧр-кӧԅ а јен верԁӧ; ог кӧԇ шабԁі, а раса быԁмӧ; ог пӧрӧԁ кер, а керка ем — ԇік јевангеԉԉӧын-моз...
| |
| − | Меԁ міјан ԍінјас јонҗыка воԍԍасны, боԍтам јешщӧ мыјјаскӧ ас-олӧм-костыԍ ԁај віԇӧԁлам поплыԍ муԃерлунсӧ.
| |
| − | Ӧԏі ԍіктын, Разанскеј губерԋаын, Јенмӧн ветлігӧн аԁԇӧмаӧԍ јукмӧс (ӧшмӧс). Сіјӧ јукмӧсас ваыс вӧлӧма зев кӧԇыԁ (кԉуч буракӧ вӧлӧма). Поп ԁыр оз віԁчыԍ, — боԍтас ԁај кутас јукмӧсыԍ ва вежӧԁны: моԉібӧн ԍылас ԁај крест пожјалас јукмӧс ва-пыщкын. Моԉібӧн-бӧрын став јӧз матыштчасны „ԍватеј“ јукмӧс-ԁорӧ.
| |
| − | Ӧԏік пӧрыԍ баба вӧлӧм віԍӧ ревмаԏізмӧн ԁа щӧщ окоԏітас ԉечітчыны. Пырас јукмӧсӧ ԁа пукалас сені кыкӧ-кујім час. Аскінас зев јона віԍмас. Кык вежон-мыԍԏі боԉԋічаын кыкнан коксӧ лоас вунԁыны, Вӧлӧм-кӧ„ԍватеј“ јукмӧсас став кокјасыс кынмӧмаӧԍ. (Безб.№3).
| |
| − | Боԍтам мӧԁ прімер.
| |
| − | Ӧԏі мужіклӧн кокыс віԍмӧма. Суԍеԁјас щӧктӧмаӧԍ ветлыны тӧԁыԍ-баба-ԁінӧ. Тӧԁыԍ-баба ԉечітӧма, — ԋімӧн
| |
| − | віԇӧмӧн ԁа ԍӧлаԍӧм-пӧԉаԍӧмӧн, — кок коԍмытӧԇыс. Сы-бӧрын мужік мунӧма поп-ԁінӧ
| |
| − | віԍӧм-јылыԍ сӧветујтчыны. Поп щӧктас крешщеԋԋе-ԁырјі јӧрԁанын купајтчыны. Мужік купајтчӧма ԁа аскінас јонҗыка віԍмӧма. Кык тӧлыԍ-бӧрԏі мужік бурԁӧм-пыԃԃі куліс *).
| |
| − | Боԍтам-кӧ віԍтаԍӧм-ԁарјаԍӧм, моԉібӧн ԍылӧԁӧм, крістосујтчӧм (ыҗыԁлун-ԁырјі), мыјкӧ-нӧ, еԍкӧ, сіјӧ ставыс буртор вајӧ-оз уҗалыԍ јӧзлы?
| |
| − | Ԋекущӧм буртор оз вај. Буртор-пыԃԃі вермас сӧмын регыԁҗык лоны омӧԉтор (кущӧмкӧ віԍӧм ԍурны); пӧԉза-пыԃԃі лоас сӧмын урон, веԍіг артыштны он вермы мыј-ԁон. Унаӧн тӧԁӧны ԁарјаԍӧм ԉібӧ крест окалӧм. Ԁарјаԍігӧн поп ԁарі паԋӧԁӧ ставнысӧ ӧԏі паԋыԍ, ԁа-ӧԁ і вомԁорсӧ ставныслыԍ чышкыштӧ ӧԏі чышјанӧн-жӧ. Ԁарјаԍыԍјас вермасны лоны быԁԍама пӧлӧс омӧԉ віԍӧмӧн (ԍіпіԉісӧн-ԉі, мыјӧн-ԉі) віԍыԍјас. Омӧԉ-віԍӧм зев кокԋіԁа вуҗӧ ӧԏі мортԍаԋ мӧԁ мортлы окаԍігӧн. Сіԇ-жӧ вермас сіјӧ вуҗны і ԁарјаԍігӧн, крест окалігӧн ԁа крістосујтчігӧн.
| |
| − | Со кущӧм омӧԉтор вермас лоны ԁарі-помыԍ, а мі век-на тајӧ огӧ тӧԁӧ, огӧ гӧгӧрвоӧ. Ԃерт, еԍкӧ, коркӧ гӧгӧрвоам-жӧ-ԁа, сӧмын-тај со ӧні јешщӧ јона-на попјасӧс ӧткымынӧн раԃејтӧны, налы бур-олӧм лӧԍӧԁӧны. Воас регыԁ пӧра — попјаслы ԋінӧм лоӧ вӧчны: ԋекоԁ оз понԁы јенлы верујтны.
| |
| − | Тајӧ віԍталӧмјасыс міјанлы зев тӧԁсаӧԍ, быԁӧн-вывті, ме-чајта, тајӧ мунліс, быԁӧнӧс таԇ-жӧ попјас ылӧԁлісны, ԁај ӧні-на јешщӧ унаӧс ылӧԁлӧны.
| |
| − | Ԋеважӧн-на вӧлӧма ӧԏі вӧлӧԍтын со кущӧм тор:
| |
| − | ӧԏі креԍԏаԋін јона віԍмӧма біа-віԍӧмӧн. Боԉԋічаӧ мунӧм-пыԃԃі сіјӧ кутас бурԁӧԁчыны поп-орԁын.
| |
| − |
| |
| − | *) Комі Облаԍтын.
| |
| − | Поп абу јӧј, боԍԍас мужікӧс бурԁӧԁны јен-ногӧн: моԉібӧнјасӧн ԁа вежаваӧн. Ԃерт, оз прӧста боԍԍы бурԁӧԁныԁ: быԁ боԉібӧныԍ ва вежӧԁӧмӧн поп боԍтӧ ԁас тув ԋаԋ, ԉібӧ кык-кујім тув вурун. Ԁыркоԃ поп бурԁӧԁас мужікӧс біа-віԍӧмыԍ, — веԍіг-ԋін сылӧн ԋаԋыс јӧртӧԁас еща коԉас, ставыс мунас моԉібӧнјас-вылӧ. Ԋаԋ мужіклӧн бырі, а бурԁӧԁчӧмыԍ ԋекущӧм тӧлк ез ло. Ԋеԁыр-мыԍԏі мужік кулас, — абу вермӧма венны біа-віԍӧмтӧ, абу вермӧма поплӧн моԉібӧныс отсавны. Поп зев оз і шогԍы, мужік кулӧм-вӧснаыԁ!
| |
| − | — Мыј-нӧ кулі-кӧ? Коркӧ-ӧԁ кувны-жӧ. Оз ков, Маріна, бӧрԁны мужік-вӧснаыԁ — боԍтіс сіјӧс јен ас-орԁас. Лӧԍыԁҗыка-кӧ јешщӧ ԇебан (панапіԁаӧн, звӧнӧн), ԇік-пыр рајӧ кајас — раԁліг-тырјі віԍталӧ поп бӧрԁыԍ гӧтырыԁлы.
| |
| − | Кык лун-мыԍԏі баба вајас поплы меԁ-ыҗыԁ мӧссӧ, меԁым поп кутас коԁравны каԅтывны сылыԍ муса Ваԍԏінсӧ (тащӧм ԋіма вӧлӧм кулыԍ мужікыс). Поп, ԃерт, зев бара лоі раԁ бур гӧԍԏіԋеч-вылаԁ.
| |
| − | Тајӧ віԍтыс міјанлы бара-жӧ інԁӧ поп муԃерлун-вылӧ.
| |
| − | Озыр јӧзлы реԉігіјаыԁ вајӧ зев-жӧ ыҗыԁ пӧԉза. Налы талаԁорын зев лӧԍыԁ, ԁолыԁ овны, ԁај мӧԁар-југыԁын-на лӧԍыԁ-пӧ лоӧ-і. Быԁлаын налы отсалӧ јен попјас кевмӧм-куԅа. Унаӧн, ме чајта, кывлінныԁ, кыԇі поп щӧктӧ гӧԉ јӧзӧс озырјаслыԍ кывзыны; кыԇі щӧктӧ немтӧ ԏерпітны быԁԍама озыр јӧзлыԍ нарԏітчӧм. — Колӧ-пӧ кывзыны, ԏерпітны, меԁым рајӧ воанныԁ; коԁі оз кывзы, сіјӧс-пӧ кулӧм-бӧрас немсӧ кутасны ԍір пӧртјын сотны. Јен-пӧ таԇі щӧктӧма уҗалыԍ јӧзлы овны ԁај јешщӧ озырјас-понԁа кевмыны. Лыԃԃӧ-пӧ јевангеԉԉӧ, сені-пӧ та-јылыԍ со кыԇі гіжӧма:
| |
| − | „Кевмӧ тіјанӧс ӧбӧԃітыԍ-понԁа" *; „Раԃејтӧ тіјан-вылӧ лӧгалыԍјасӧс“ *); „Ен прӧԏів мун ԉоклы“ *); „Бура олан, он лӧгав — јен піӧн лоан“ *); „Коԁі теныԁ кучкас пеԉбокаԁ, лӧԍӧԁ мӧԁтӧ; коԁі тенԍыԁ мырԃԃас кышӧԁтӧ — ен кут, ԍет щӧщ ԁӧрӧмтӧ" *).
| |
| − | — Таԇі уҗалыԍ јӧзӧс пӧрјӧԁлӧны попјас. Ԃерт, оз кут јевангеԉԉӧыԁ буржујјаслы паныԁ-мунны, јевангеԉԉӧсӧ-ӧԁ лӧԍӧԁісны буржујјас щӧктӧм-ԍерԏі.
| |
| − | Коԁлы таыԍ пӧԉза? — Сӧмын бара-жӧ, ԃерт, попјаслы ԁа озыр јӧзлы (буржујјаслы). Буржујјаслы зев кокԋіԁ ӧбӧԃітны јенлы верујтыԍ уҗалыԍ јӧзӧс. Оз лыԍт уҗалыԍ морт (полӧ јенмыԍ) мунны паныԁ озырлы. Пыр кутас ԏерпітны уҗалыԍ морт буржујјаслыԍ нарԏітӧм, ԍӧкыԁа уҗӧԁӧм. Гӧтов ԍетны буржујјаслы веԍіг меԁ-бӧрја ԁӧрӧмсӧ, меԁым кулӧм-бӧрын воны рајӧ. Буржујлы, ԃерт, ԁолыԁ му-вылын овны: сылы быԁтор вӧчӧны кыԇі колӧ, ԋекоԁ сыкӧԁ оз венԅы. Лӧԍыԁ-ӧԁ сылы і кулӧм-бӧраԁ овны, пырыԍ-пыр рајаԁ кајас. Мі тӧԁам — попјас віԍталӧм-ԍерԏі — рајӧ кајны јона кокԋӧԁӧ панапіԁа ԁа вічкојасӧ жертва-вајӧм. Коԁі-нӧ меԁ-уна вермас вічкоӧ жертвујтны ԉібӧ понапіԁа ԍылӧԁны? — Ԃерт, озыр морт. Сіԇ-кӧ, і озыр мортлы кокԋіԁҗык гӧԉ-ԁорыԍ рајӧ кајны.
| |
| − | Поплы јевангеԉԉӧ-куԅа зев-жӧ лоԍыԁ овны: гӧԉ ԁа озыр (кыкнаныс) сіјӧс бура верԁӧны-јукталӧны ԁа ԍӧм ԍетӧны. Ԍӧкыԁ сӧмын јевангеԉԉӧ-куԅа уҗалыԍ јӧзлы овны, ԋекущӧм ԁолыԁлун најӧ оз аԁԇывны.
| |
| − |
| |
| − | 1) Лука, глава VI, ԍԏік 28.
| |
| − | 2) Матвеј, глава V, ԍԏік 44.
| |
| − | 3) Матвеј, глава V, ԍԏік 39.
| |
| − | 4) Матвеј, глава V, ԍԏік 9.
| |
| − | 6) Лука, глава VI, ԍԏік 36.
| |
| − | Ԉеԋін-јорт-ӧԁ ез прӧста шулы: „Коԁі немсӧ песԍӧ, уҗалӧ, реԉігіја сіјӧс велӧԁӧ му-вылын лӧԋа овны ԁа ԏерпітны, сӧмын кӧсјыԍӧ мӧԁарјугыԁын бур олӧм лӧԍӧԁны. А коԁі олӧ јӧз ԍылі-вылын (уҗалыԍ јӧз гӧрб-вылын), реԉігіја сещӧмсӧ велӧԁӧ вічкојасӧ ԁа манастырјасӧ жертва вајны, меԁым вермас озыр морт шыԉӧԁны асԍыс му-вывса омӧԉ олӧмсӧ ԁа кокԋіԁа рајӧ кајны.
| |
| − | Аԁԇам-мі — реԉігіја ԋекущӧм пӧԉза уҗалыԍ јӧзлы оз вај; сӧмын сыыԍ попјаслы ԁа буржујјаслы локтӧ ыҗыԁ пӧԉза.
| |
| − | Вот коԁлы реԉігіја вајӧ пӧԉза.
| |
| − |
| |
| − | Мыјла јӧз ӧнӧԇ-на верујтӧны.
| |
| − |
| |
| − | Воԇԇа-ԍорԋіыԍ мі тӧԁам: реԉігіја ԋекущӧм пӧԉза уҗалыԍ јӧзлы оз вај; сӧмын пӧԉза-пыԃԃі вӧчӧ ыҗыԁ урон. А мыјла-кӧ со јӧз ӧнӧԇ-на верујтӧны. Мыјла-кӧ со ӧнӧԇ-на поп-ԃакӧс раԃејтӧны, јен-јылыԍ ԍорԋі-баԍԋі кывзӧны.
| |
| − | Мыјла-нӧ сіԇі? Оз-ӧ-мыј јӧз ӧнӧԇ-на гӧгӧрвоны, мынԁа урон вајӧ уҗалыԍ јӧзлы реԉігјја?
| |
| − | Оз-на, тыԁалӧ, гӧгӧрвоны, оз-на аԁԇыны омӧԉ-тор реԉігіјаыԍ. Ԃерт, мӧԁарӧ-кӧ шуны, ԍӧкыԁ пырыԍ-пыр гӧгӧрвоны реԉігіја-јылыԍ. Он ԁруг шыбыт, немсӧ-кӧ-ԋін јӧзӧс чераԋ-вез-моз ԇугӧма, гантајтӧма, немсӧ јӧзӧс ылӧԁлӧма. Јешщӧ-ԋін ԍӧкыԁ реԉігіја-јылыԍ гӧгӧрвоны велӧԁчытӧм јӧзлы. Најӧ-ӧԁ кԋігајастӧ оз лыԃԃыны, ԁај сещӧм кԋігајасыԁ важӧн зев еща вӧлі. Унҗык кԋігаыс важӧн реԉігіјаӧс куԉітӧм-пыԃԃі јонҗыка ошкіс. Сӧмын Окԏабрскеј ревоԉутсіја воԍтіс то-
| |
| − | ман-сајыԍ став „запретнеј", гуԍа торјассӧ; сӧмын ӧні поԅӧ веԍкыԁ кыв шуны реԉігіја-јылыԍ; Сӧмын ӧні поԅӧ венԅыштны попјаскӧԁ.
| |
| − | Мыјла-нӧ ӧнӧԇ-на унаӧн јенлы верујтӧны? Ӧԏікӧ, — бара-жӧ полӧм-вӧсна; мӧԁкӧ, — велалӧмаӧԍ важыԍаԋ-ԁа, сіјӧн (привычка). В. I. Ԉеԋін та-јылыԍ со мыј шуліс:
| |
| − | „Полӧм вӧчіс јенјасӧс. Капітал вынын, — коԁӧс уҗалыԍ јӧз регыԁ оз веԍіг вермыны аԁԇыны, коԁі быԁлун рабочејјасӧс ԁа креԍԏанаӧс повԅӧԁлӧ рӧзӧрітӧмӧн, корыԍӧ пӧртӧмӧн ԉібӧ щыгла кулӧмӧн, — со кӧні ӧніја реԉігіјалӧн вужјыс“ *.
| |
| − | Мӧԁ стаԏԏаын Ԉеԋін гіжӧ: — „Уҗалыԍ јӧзлӧн вынтӧмлун (бессилие) вір-јуыԍјасыскӧԁ (буржујјаскӧԁ) вермаԍігӧн сіԇ-жӧ чужтӧ ескӧм (вера) мӧԁарјугыԁса олӧмӧ, кыԇі му-вакӧԁ (пріроԁакӧԁ) вермаԍігӧн ԃікарлӧн вынтӧмлун чужтӧ јенлы, чӧртлы ԁа мукӧԁлы верујтӧм“ 2).
| |
| − | Со мыј гіжліс Ԉеԋін-јорт ӧніја верујтӧм-јылыԍ. Сы-ногӧн, ӧнӧԇ мі верујтам јенлы сӧмын ас полӧм-куԅа. Огӧ-на-пӧ тӧԁӧ кыԇі колӧ венны капіталсӧ, пыр-на-пӧ вештыԍам јен-вылӧ — „Јен ԍетас міјанлы мӧԁарјугыԁын бур олӧм“. Пыр-на мі ԍетчам капіталлы, пыр-на мі песԍам-мырԍам буржујјаслы бур олӧм лӧԍӧԁӧм-вӧсна, веԍіг аԍным олам щыг-ԋіԍӧ-пӧт. Бур олӧм мі віԁчыԍам мӧԁар-југыԁыԍ. Оз ков віԁчыԍны јенԍаԋ, мӧԁарјугыԁыԍ, а колӧ аслыным боԍԍыны лӧԍӧԁны му-вылын „рај“-олӧм.
| |
| − | 1) Ԉеԋінлӧн гіжӧԁыс: ,,Об отношении рабочей партии к религии.
| |
| − | 2) Ԉеԋін „Сотсіаԉізм і реԉігіја“.
| |
| − | Кытчӧ он віԇӧԁлы, быԁлаын-на тӧԁчӧ міјан полӧмлун. Чужӧмԍаԋ кувтӧԇыԁ пыр тенӧ повԅӧԁлӧны; ӧԏікӧ — јенмӧн, мӧԁкӧ — чӧртӧн (бубуԉаӧн). Ԋекытчӧ он лыԍт тувтчыны, быԁлаын чӧрт ԁа јен. Меным ӧнӧԇ-на зев тӧԁса том-ԁырԍа полӧмлун.
| |
| − | Сещӧма ме том-ԁырјі повлі быԁԍама омӧԉыԍ, веԍіг рытын ԋекытчӧ ог лыԍт вӧлі керкаыԍ петны, ԁа і керкаын ӧтнам ог лыԍт вӧлі овны. Кыԇі-нӧ, еԍкӧ, петан, коԁыр быԁлаын ем кущӧмкӧ аслысԍама ԍојыԍ: пывԍанын — „баԋа-гӧг“, посвоԇын — „бубуԉа“, вӧрын — „вӧрса“, гујас-вылын (клаԃбішщӧ) — „кулӧма“, керкаын- „орт“. Ԍӧкыԁ-жӧ вӧлі секі меным овны, пыр вӧлі, кыԇі шуасны „ԍӧлӧмӧј тіпкӧ“ ԍојыԍјасыԍ полӧм-вӧсна. Тајӧ полӧмыс менам кысԍіс зев ԁыр: арӧс комынӧԇ. Сӧмын војна-вылын ԋеуна ԁугԁышті полӧмыԍ, лоі ӧтчыԁ војбыԁ морт-шојјас (покоԋԋікјас)-костын пуԉаыԍ ԇепԍаԍны-ԁа.
| |
| − | Мыјла војԁӧр ме тащӧма повлі? Ԇік повԅӧԁлӧм-понԁа. Менӧ ічӧт-ԁырјі віԇліс (ԋаԋчітліс) зев јенлы кевмыԍ ԁа „ԍојыԍаыԍ“ полыԍ бабӧ. Пыр сіјӧ вӧлі, кутанкӧ ԁурны, повԅӧԁлӧ „аԉі-божеӧн“, ԉібӧ „бубуԉаӧн".
| |
| − | Сещӧм-жӧ вӧлі і мамӧј. Ме ӧні-на тӧԁа, кыԇі менӧ воккӧԁ ічӧт-ԁырјі мам повԅӧԁліс јен-страԍтӧн“. Пукалам вӧлі ӧтчыԁ асывоԇын воккӧԁ пач-воԇын ԁа лыԃԃыԍам (урӧк „закон божеыԍ“ велӧԁам). Локтіс міјан-ԁінӧ мам ԁај понԁіс міјанлы віԍтавлыны јенногӧн олӧм-јылыԍ: ԍір-пӧртыԁ-пӧ ԁасыԍ-кымын-на жарҗык лоӧ тајӧ пачса-жарԍыԁ. Омӧԉа-кӧ-пӧ кутанныԁ јенлы кевмыны, тіјанӧс кулӧм-бӧраԁ пыр-жӧ ԍујасны ԍір-пӧртјӧ Кывзӧј-пӧ менԍым-ԁа, јенлы јона кевмӧ, енӧ грешітӧ. Сіԇі-жӧ кывзӧ „гырыԍ јӧзлыԍ“ (начаԉ-
| |
| − | стволыԍ) быԁԍама віԍталӧм, велӧԁӧм. Бура-кӧ кутанныԁ овны, јен-пӧ ԍетас тіјанлы рај-олӧм.
| |
| − | Тащӧм велӧԁӧм-бӧраԁ, ԃерт, сеԍԍа понԁан јенлы кԉонгыны ԁа „бубуԉаыԍ" повны. Сіԇ-жӧ і мукӧԁӧс, ме чајта, ічӧтыԍаԋ повԅӧԁлісны быԁԍама ԍојыԍаӧн. Кывлывлан-тај ԍіктјасын чеԉаԃӧс повԅӧԁлӧм-ԁа, ԇік-на-жӧ важ-ногӧн-а: кор бубуԉаӧн, кор „аԉі божеӧн" повԅӧԁлӧны бӧрԁӧмыԍ. Регыԁ сіјӧс он вуштышт: јона чорыԁа чеԉаԃ-ԁырԍаԋыԁ пырӧма міјан-пыщкӧ полӧмыԁ. Ставным мі ӧткоԃа быԁмім; ставнымӧс ічӧтыԍаԋ быԁ-ногӧн поԅӧԁлісны. Аԍныԁ тӧԁанныԁ: ічӧт-ԁырԍа олӧм зев ԁыр оз вун, пыԁӧԇ, кыԇ шуасны, пырас сылӧн вужјасыс. Сіԇі-жӧ і ічӧтыԍаԋ велалан быԁторјыԍ повны. Сы-вӧсна мі ӧнӧԇ-на быԁԍама ԍӧԁторјыԍ полам; пыр міјанлы каԍԏітчӧ кущӧмкӧ ԍојыԍа. Меԁым, еԍкӧ, ԍојыԍа оз ԍој, пырыԍ-пыр понԁам јенмӧс гаравны, быԁԍама-пӧлӧс моԉітвајас лыԃԃыны.
| |
| − | Сӧмын ӧԏік тащӧм повԅӧԁлӧмӧн-ӧԁ оз-на јешщӧ помаԍ, емӧԍ на і мукӧԁ-пӧлӧс повԅӧԁчанјас. Креԍԏана, ме чајта, тӧԁӧны, кыԇі најӧс поп-ԃак ылӧԁлӧны быԁ-ԍама „јен страԍтӧн". — Он-кӧ-пӧ кут јенлы кевмыны, пырыԍ-пыр став ԋаԋтӧ јен шерӧн віас. — А ԋаԋ креԍԏаԋінлы меԁ-ԁона, ԋаԋ-вӧсна сіјӧ немсӧ поԍпеттӧԇыс мырԍӧ, веԍіг спокој оз аԁԇыв. Попыԁ-ӧԁ тӧԁӧ мыјӧн креԍԏаԋінтӧ повԅӧԁлыны, тӧԁӧ — кресԏаԋінлы ԋаԋ меԁ-
| |
| − | ԁона. Меԁым ԋаԋ шерӧн јен оз ві, креԍԏаԋін, ԃерт, кутас мыј вермӧмыԍ кевмыны, јенмӧс бурмӧԁны: панапіԁајас вӧчӧ, меԁым кулӧмјас (покоԋԋікјас) сы-понԁа јенлы кевмасны, ԉібӧ
| |
| − | моԉібӧнјас ԍылӧԁӧ. Ԃерт, прӧста поп оз ԍыв моԉібӧн ԉібӧ панапіԁа, быԁԍама ԍылӧмыԍ сіјӧ боԍтӧ.
| |
| − | Сіԇ-жӧ попјас повԅӧԁлӧны јенмӧн нащаԉстволыԍ кывзытӧмыԍ. Колӧ-пӧ быԁԍама нащаԉстволыԍ кывзыны најӧ-пӧ јенԍаԋ.
| |
| − | — Јешщӧ-ԋін-пӧ колӧ пӧчітајтны сар-баԏушкоӧс, сіјӧс-пӧ-ӧԁ јен ачыс ас-местаас му-вылын јӧзӧн правітны бӧрјӧма. Мыј сарлы воча шуан, јенлы щӧщ лоӧ воча; јен сещӧм мортӧс кулӧм-бӧрын аԁӧ-жӧ ԍујас.
| |
| − | А сар-баԏушко аслас нащаԉствокӧԁ пемыԁ мужік-вылын гӧрӧ, мужіклыԍ вір јуӧ. Мужік сылы ас-гӧрбнас лӧԍӧԁӧ сојан јуан. Пыр ԏерпітӧ ас-вылын ԍералӧм ԁа нарԏітӧм. Оз-ԋін сіјӧ наԃејтчы му-вылын бурҗык олӧм... Оз кӧсјы мужік аԁӧ пырны — ԏерпітӧ нащаԉстволыԍ быԁԍама нарԏітӧм. Оз лыԍт сіјӧ јенлы воча (паныԁ) мунны.
| |
| − | Тащӧм ԍӧкыԁ олӧмӧн морт ԇік пікӧ воас ԁај понԁас јенлы кевмыны. Корны кутас мӧԁар-југыԁыԍ бур олӧм ԁа чеԉаԃсӧ понԁас сіԇ-жӧ велӧԁны. Ічӧтыԍаԋ і најӧ велалӧны јенлы кевмыны. Пыԁӧ мортлы пырас реԉігіја, зев регыԁӧн сеԍԍа сіјӧс он і вуштышт. Сы-понԁа ӧнӧԇ-на јенлы верујтӧны. Сы-понԁа ӧнӧԇ-на поп-ԃаклыԍ кывзӧны ылӧԁлӧм, јенмӧн повԅӧԁлӧм.
| |
| − | Меԁым бырас быԁԍама верујтӧм, колӧ реԉігіја ԋещкыны вужнас. А реԉігіјалӧн вужјыс міјан олӧм-пыщкын. Кытчӧԇ олӧм выԉ-ног он лӧԍӧԁ, сетчӧԇ реԉігіја вуж оз быр. Та-јылыԍ зев лӧԍыԁа Ԉеԋін-јорт шуліс: „ԋекущӧм бур кԋіга оз вермы перјыштны повԅӧԁлӧм уҗалыԍ јӧз-пыщкыԍ реԉігіја вуж, кытчӧԇ аԍныс оз велавны ӧтвылыԍ, лӧԍӧԁчӧмӧн, ԉучкі ԁа тӧлкӧн вермаԍны важ олӧмкӧԁ; кытчӧԇ оз боԍԍыны вен-
| |
| − | ны капітаԉізмӧс — сіјӧ-ӧԁ јона пыԁын віԇӧ реԉігіјалыԍ вужсӧ“ *.
| |
| − | Сӧмын јешщӧ выԉ-олӧм лӧԍӧԁігӧн унаӧн-на, ме чајта, јенлы верујтӧны. Ԃерт, еԍкӧ, пӧрыԍ јӧз-жӧ сӧмын-ԁа: најӧ-ӧԁ ічӧтыԍаԋыԁ велалӧмаӧԍ јенлы верујтны-ԁа, пырыԍ-пыр оз вермыны ԁугԁыны. Најӧ јона-на јешщӧ јен-јылыԍ ԍорԋітӧны ԁај ӧткымын том јӧзӧс ылӧԁлӧны.
| |
| − |
| |
| − | Кыԇі Коммуԋістјас віԇӧԁӧны реԉігіја-вылӧ.
| |
| − |
| |
| − | Воԇԇа-ԍорԋіыԍ мі аԁԇылім, кыԇі јӧз јенлы ӧнӧԇ-на верујтӧны, кывзӧны поп-ԃаклыԍ јен-јылыԍ ԍорԋі. Ӧні міјанлы колӧ тӧԁны: верујтӧны-оз коммуԋістјас? Оз-кӧ верујтны, мыјла најӧ ԁугԁісны? Мыјла јенмӧс вунӧԁісны?
| |
| − | Меԁым јонҗыка гӧгӧрвоам та-јылыԍ, воԇвыв тӧԁмалам: мыј лоӧ коммуԋістыс ԁа мыј-вӧсна сіјӧ пессӧ? Ӧніја общество * важԍа обществоыԍ јона-ԋін јансалӧ, ем на-костын зев ыҗыԁ раԅԋітса. Важӧн јӧз-котыр олӧмаӧԍ мӧԁа-мӧԁ-костас ӧтувја ембурӧн: ӧтвылыԍ уҗалӧмаӧԍ, ӧтвылыԍ-жӧ, коԁлы мыј колӧ, быԁтор јуклывлӧмаӧԍ. На-костын абу вӧвлӧма ԋекущӧм зык асланыс ӧтласа ембур-понԁа. Абу вӧлӧма на-костын гӧԉ ԋі озыр: ставныс олӧмаӧԍ ӧткоԃа. Важԍа јӧз-котырлӧн тащӧм олӧм шуԍӧ: первобытнеј коммуԋізмӧн.
| |
| − |
| |
| − | 1) Из статьи Ленина ,,Об отношении рабочей партии к религии.
| |
| − | 2) Общество — уҗӧн јітчӧма (кӧртаԍӧма) јӧз-котыр (чукӧр): овлӧ — ставыс ӧтвылыԍ уҗалӧ, овлӧ на-піын ӧԏі мӧԁ-вылӧ уҗалӧ.
| |
| − | Веԉ-ԁыр таԇі овлӧмаӧԍ важԍа јӧз-котыр. Бӧрынҗык налӧн ӧтувја олӧмыԁ вежԍас, лоӧ мӧԁ-пӧлӧс. Быԁӧн кутасны уҗавны аслас ԍемјалы, быԁӧнлӧн лоӧ аслас ембур. Таԍаԋ і боԍԍас јӧз-олӧм-костын јансалӧм. На-костын кутасны лоны озырјас ԁа гӧԉјас. Озырмыны кутасны ӧткымынӧн, оз јона уҗалӧм-помыԍ, а мукӧԁ-јӧз-ԍыԉі-вылын пукалӧм-муԃерітӧм-помыԍ. Понԁасны најӧ аслыс ембур-чукӧртӧм-вӧсна уҗӧԁны щӧщ і мукӧԁӧс. Воԇӧ најӧ сещӧма веԉмасны, веԍіг аԍныс оз і кутны уҗавны. Став уҗсӧ кутасны вӧчны сӧмын гӧԉҗык јӧз. Меԁ-воԇԇа озыр-мортыс шуԍывлӧма патріаркӧн *.
| |
| − | Ӧніја общество јукԍо сіԇ-жӧ кык-пӧлӧс јӧз-вылӧ, — кык класс-вылӧ *. Ӧԏі классыс лоӧ капітаԉістјас, мӧԁ — уҗалыԍ јӧз. Ӧԏі классыс (капітаԉістјас) ԋемтор оз уҗав ԁа озыра олӧ, мӧԁ классыс јона уҗалӧ ԁа ԋемтор абу, гӧԉа олӧ. Капітаԉістјас олӧны ԇік уҗалыԍ јӧз ԍыԉі-вылын. Капітаԉістјасӧс мӧԁ-ногӧн шуӧны буржујјасӧн. Буржујјас луныԍ-лунӧ песԍӧны уҗалыԍ јӧзӧс кыԇкӧ-мыјкӧ јонҗыка ԉічкыны, пікӧ вајӧԁны. Уҗалыԍ јӧз-жӧ песԍӧны, кыԇі мыј вермӧны мынтӧԁчӧны буржуј лапа-улыԍ. Тајӧ кык-пӧлӧс песԍӧмыс чужтӧ кык класс-костын вермаԍӧм (тышкаԍӧм). Меԁым кокԋіԁҗык лоӧ вермаԍны, кыкнан классыс ас-пі-
| |
| − |
| |
| − | 1) Патріарк — јӧз-котыр-пыщкыԍ бӧрјӧм олӧма морт. Сіјӧс бӧрјылӧмаӧԍ меԁ-тӧлка-пыԃԃі, уҗ-вылын ԁа мукӧԁлаын нырщікавны.
| |
| − | 2) Класс — јӧз-котыр, коԁі ембур керігӧн ӧткоԃ места заԋімајтӧ, ӧткоԃа віԇӧԁӧ мукӧԁ котыр-вылӧ, коԁлӧн ӧԇкоԃ права ем-бур вӧчан-тор-вылӧ.
| |
| − | ԍыс лӧԍӧԁӧ парԏіјајас *. Парԏіја бура велӧԁӧ ԁа веԍкыԁа нуӧԁӧ асԍыс классӧ мӧԁ класслы паныԁ; парԏіја тујԁӧԁӧ асԍыс классӧ бур олӧм-понԁа песԍігӧн. Капітаԉістјаслӧн і уҗалыԍ јӧзлӧн ем быԁӧнлӧн асланыс парԏіја. Уҗалыԍ јӧзлӧн ем зев збој ԁа ԍуԍ јӧз-котыр, сіјӧ шуԍӧ коммуԋіст парԏіјаӧн. Тајӧ парԏіја-пыщкыԍ војтырӧс шуӧны коммуԋістјасӧн.
| |
| − | Та-бӧрын поԅӧ ӧні шуны: Коммуԋіст лоӧ парԏіјнеј јорт, коԁі јона збоја (ԍӧлӧмԍаԋыс) песԍӧ уҗалыԍ јӧз-вӧсна, коԁі буржујјаслы мунӧ паныԁ.
| |
| − | Ӧні мі тӧԁам, кыԇі коммуԋіст-парԏіја песԍӧ уҗалыԍ јӧз-вӧсна. Сіԇ-жӧ тӧԁам, кыԇі уҗалыԍ јӧзлы мунӧны паныԁ быԁԍама буржујјас, озырјас. Пыр најӧ лӧԍӧԁчӧны выԉыԍ-выԉӧ уҗалыԍ јӧзӧс кыԇкӧ-мыјкӧ јонҗыка топӧԁны, пікӧ вајӧԁны.
| |
| − | Уҗалыԍ јӧзкӧԁ песԍігӧн буржујјаслӧн ем уна-пӧлӧс отсӧгјас. Јона бур-отсӧг щӧщ і реԉігіја.
| |
| − | Воԇԇа-ԍорԋіјасԍыс мі аԁԇылім, кыԇі поп-ԃак велӧԁӧны уҗалыԍ јӧзӧс кывзыны буржујјаслыԍ ԁа накӧԁ лӧԋа овны. Мӧԁ-ногӧн-кӧ, поп-ԃак оз щӧктыны мунны паныԁ буржујјаслы; пыр најӧ щӧктӧны овны јевангеԉԉӧ-куԅа: велӧԁӧны уҗалыԍ јӧзӧс ԏерпітны буржујјаслыԍ быԁԍама нарԏітӧмсӧ.
| |
| − | Сіԇкӧ, реԉігіја уҗалыԍ јӧзлы щӧщ мунӧ паныԁ. А коԁі мунӧ уҗалыԍ јӧзлы паныԁ, коммуԋіст-парԏіја оз зев сіјӧс раԃејт, пырыԍ-пыр-жӧ боԍԍас сыкӧԁ вермаԍны, бырӧԁны. Сіԇ-жӧ сіјӧ песԍӧ бырӧԁны і реԉігіјатӧ.
| |
| − | Тӧԁам мі: парԏіјаӧ пырӧны сӧмын сещӧм јортјас,
| |
| − |
| |
| − |
| |
| − | 1) Парԏіја — класс-пыщса-котыр, коԁі јона крепыԁа сулалӧ ас-класса песԍӧм-вӧсна. Парԏіјаас котыртчӧны сӧмын бур вежӧра ԁа збој-војтыр.
| |
| − | коԁјас вермӧны нуӧԁны уҗ парԏіја велӧԁӧм-ԍерԏі. Сіԇ-кӧ, быԁ-морт, коммуԋіст-парԏіјаӧ пырӧм-бӧрԏі, щӧщ кутас мунны паныԁ реԉігіјалы. Оз вермы коммуԋіст ӧтпырјӧ лоны і јенлы верујтыԍӧн і коммуԋістӧн. Сіјӧ-кӧ збыԉыԍ (ԍӧлӧмԍаԋыс) коммуԋіст — сыыԍ јенлы верујтыԍ омӧԉ: јенлы-кӧ верујтӧ — омӧԉ секі коммуԋіст. Ԃерт, емӧԍ ӧнӧԇ-на парԏіјаын омӧԉік коммуԋісԏјас. Сещӧмыс, прімернӧ, таԇі ԍорԋітӧны: меным-пӧ реԉігіја оз мешајт коммуԋіставны, ме-пӧ ӧткоԃа верујта јенлы і коммуԋізмлы; оз-пӧ јенлы верујтӧм мешајт меным тышкаԍны уҗалыԍ јӧз-вӧсна.
| |
| − | Тащӧм ԍорԋі, ԃерт, ԋекытчӧ оз туј. Мі-ԋін тӧԁам кыԇі реԉігіја мунӧ воча (паныԁ) уҗалыԍ јӧзлы, а ӧткымын коммуԋістјас, буракӧ, век-на ԋемтор оз гӧгӧрвоны, сіјӧ і таԇі ԍорԋітӧны.
| |
| − | Коммуԋіст-парԏіјаса программаын шуӧма: „реԉігіја ԁа коммуԋізм оз вермыны ӧтвылыԍ овны; на-костын ем зев ыҗыԁ раԅԋітса.
| |
| − | Емӧԍ і сещӧм коммуԋістјас, реԉігіја-јылыԍ таԇі
| |
| − | ԍорԋітӧны: „реԉігіја — сіјӧ частнеј ԃелӧ, міјанлы оз мешајт; коԁлы окота, меԁ колӧ-кӧ верујтӧны, а коԁлы абу — сіԇ-жӧ“.
| |
| − | Тащӧм ԍорԋі бара-жӧ міјан-ног оз туј. Тајӧ ԍорԋі-ԍерԏі поԅӧ шуны: „поп-ԃак, мыј окота сіјӧ івӧчӧ уҗалыԍ јӧзкӧԁ: јӧјтӧԁлӧ најӧс јенмӧн, ылӧԁлӧ налыԍ унҗык руга, выј, ԋаԋ, — ме ԋемтор ог шу“.
| |
| − | Тащӧм ԍорԋі абу бур коммуԋістлӧн, тащӧм ԍорԋі оз ло Ԉеԋін-јорт велӧԁӧм-ԍерԏі; тащӧм ԍорԋі пырӧ ԍӧлӧм-вылас сӧмын поп-ԃаклы. Оз-ӧԁ прӧста поп-ԃакыԁ шуны: емӧԍ-пӧ бур і омӧԉ коммуԋістјас; бур коммуԋіст-пӧ ԋекор реԉігіја-вылӧ оз во, а омӧԉ коммуԋіст-пӧ пыр мунӧ реԉігіјалы паныԁ.
| |
| − | Аԁԇам мі татыԍ, коԁлы воӧ ԍӧлӧм-вылас коммуԋістјаслӧн ԍорԋіыс.
| |
| − | Меԁым оз поп-ԃаклы, а уҗалыԍ јӧзлы воас ԍӧлӧм-вылас коммуԋістлӧн ԍорԋіыс, колӧ коммуԋістјаслы віԇӧԁны реԉігіја-вылӧ В. I. Ԉеԋін велӧԁӧм-ԍерԏі.
| |
| − | Сіјӧ та-јылыԍ со-мыј шуліс: „Мі требујтам (корам), меԁ реԉігіја лоӧ частнеј ԃелӧӧн госуԁарстволы. Госуԁарстволы меԁ ԋекущӧм мог оз ло реԉігіја-ԁінӧ; верујтыԍ-котыр меԁым оз јітчыны госуԁарство-влаԍткӧԁ. Меԁым быԁсӧн вермасны, коԁлы окота верујтны ԉібӧ ԋекоԁлы не верујтны і сіԇ воԇӧ. Но коммуԋіст-парԏіјалы реԉігіја абу частнеј ԃелӧ. Міјан парԏіјаыԁ-ӧԁ ӧтувтчӧм котыр, сетчӧ пырӧны бур вежӧра ԁа збој (ԍмел) ԍӧлӧма војтыр песԍыны (тышкаԍны буржујјаскӧԁ) уҗалыԍ јӧз-понԁа. Тащӧм котыр оз вермы, ԁај оз поԅ, сіԇі-таԇі віԇӧԁны реԉігіја-вылӧ. Мі вӧчім асԍыным парԏіја щӧщ і реԉігіјакӧԁ вермаԍны, сӧмын колӧ кужны вермаԍнысӧ" *
| |
| − | Ӧні мі аԁԇам Ԉеԋін-јорт віԍталӧм-ԍерԏі, — кыԇі коммуԋістлы колӧ віԇӧԁны реԉігіја-вылӧ.
| |
| − |
| |
| − | 1) Ԉеԋін — „Сотсіаԉізм і реԉігіја".
| |
| − | Коммуԋістлы реԉігіјаыԁ буржуј-коԃ-жӧ враг. Коммуԋістыԁ буржујлы-моз-жӧ мунӧ паныԁ реԉігіјаыԁлы. Коммуԋіст-парԏіјаыԁ, кыԇі збыԉыԍ боԍԍіс мезԁыны уҗалыԍ јӧзӧс буржуј-лапа-улыԍ; сіԇ-жӧ боԍԍас весавны і реԉігіја-чаԁ.
| |
| − | Ԃерт, абу кокԋіԁ, — регыԁӧн он перјышт реԉігіјалыԍ вужсӧ; ԁыркоԃ ковмас коммуԋістјаслы вермаԍны сыкӧԁ. Сӧмын воас пӧра — вермасны і сіјӧс, кыԇі вермісны шыбітны буржујјаслыԍ влаԍтсӧ.
| |
| − | Таԇі коммуԋістјас віԇӧԁӧны реԉігіја-вылӧ.
| |
| − |
| |
| − | Колӧ-оз реԉігіја.
| |
| − |
| |
| − | Воԇԇа-ԍорԋіјас-ԍерԏі поԅӧ шуны: реԉігіја ԋекущӧм пӧԉза ужалыԍ јӧзлы оз вај; реԉігіја лӧԍӧԁӧма сӧмын уҗалыԍ јӧзӧс ылӧԁлыны, пікӧ вајӧԁны; бур вежӧра јортјас важӧн-ԋін еновтісны јенлы кевмӧм
| |
| − | Быԁлаыԍ-ӧԁ аԁԇам мі реԉігіјалыԍ сӧмын омӧԉ-тор. Быԁӧн, коԁі ԋеуна вежӧра, шуӧ: реԉігіја-пӧ міјанлы оз ков, ԋекущӧм-пӧ сыыԍ, абу пӧԉза. Сӧмын реԉігіја-чаԁӧн коԉмӧм јӧз век-на оз вермыны еновтны јенмӧс. Пыр-на најӧ јенԍаԋ віԁчыԍӧны бур-олӧм, гажа-рај. Пыр-на сещӧм јӧз олӧны му-вылын јенмыԍ полӧм-куԅа, ԁај јешщӧ мукӧԁӧс щӧщ пемԁӧԁӧны; оз-пӧ поԅ му-вылын јенмыԍ повтӧг овны; секі-пӧ ставным мӧԁа-мӧԁнымлыԍ гоԉанымӧс орӧԁам.
| |
| − | Збыԉӧ гоԉа-вунԁыԍ-коԃӧԍ лоам, огӧ-кӧ кутӧ јенлы кевмыны?
| |
| − | Ме чајта, огӧ. Мі тӧԁам — емӧԍ-ԋін зев уна јенлы верујттӧм јӧз, а гоԉа мӧԁа-мӧԁлыԍ ԋекоԁ-на ез
| |
| − | орӧԁ. Сӧмын, гоԉа орӧԁӧм-пыԃԃі, јонҗыка мӧԁа-мӧԁсӧ раԃејтӧны, мӧԁа-мӧԁлы отсалӧны.
| |
| − | Боԍтам-кӧԏ бара-жӧ коммуԋістјасӧс. Најӧ јенлы важӧн-ԋін оз верујтны, а мӧԁа-мӧԁлыԍ гоԉа ԋекоԁ-на ез орӧԁ. Ег-на сещӧм ԃівӧ кывлӧ.
| |
| − | Мыјла, еԍкӧ, таԇі шуӧны ӧткымын јӧз? Ԃерт, бара-жӧ, реԉігіја-чаԁӧн коԉмӧм-јӧз і шуӧны. А коԉмӧԁісны најӧс, кыԇі мі тӧԁам, попјас, коԁјас пыр щӧктӧны овны јенмыԍ поліг-тырјі. Најӧ велӧԁӧны быԁӧныԍ (јенмыԍ, буржујыԍ, озырыԍ) повны, быԁԍама нарԏітӧм ԏерпітны. Сіјӧн і ӧнӧԇ-на ӧткымынӧн таԇі ԍорԋітӧны.
| |
| − | Ԁырӧ кутам мі ԏерпітны озырлыԍ нарԏітӧм, поп-лыԍ ылӧԁлӧм? — Кытчӧԇ ог боԍԍӧ аԍным вӧчны аслыным выԉ-олӧм. А выԉ-олӧм вӧчыԍлы колӧ лоны збој, вына, бур вежӧраӧн. Выԉ-ӧлӧм вӧчыԍ морт меԁым ԋекущӧм вӧрсаыԍ-ԋі, васаыԍ-ԋі оз пов, меԁым сіјӧ мунӧ ԉучкі ԁа збоја веԍкыԁ туј-куԅа.
| |
| − | Вермас-ӧ тащӧм мортыс верујтны? — Ԃерт, оз.
| |
| − | Колӧ-ӧ міјанлы лоны тащӧм мортӧн? Ԃерт, колӧ.
| |
| − | Сіԇкӧ, міјанлы колӧ помыԍ-помӧ шыбітны јенлы верујтӧм ԁа регыԁҗык боԍԍыны лоԍыԁҗыка лӧԍӧԁны асԍыным олӧмӧс. Колӧ міјаԋлы кывзыны Ԉеԋін-јортлыԍ велӧԁӧм-віԍталӧмсӧ. Сӧмын секі мі воԍтам му-вылын „рај“-олӧм.
| |
