Пос — различия между версиями

Материал из Коми тӧданін
Строка 1: Строка 1:
М. ГРІНБЕРГ
+
Л. ГЕШЕԈІНА.
Віԇӧј кагалыԍ бур-ун!
+
БУР ԌОЈАНӦН КАГАТӦ ВЕРԀ
Роч-вылыԍ коміӧ вуҗӧԁісны К. Оԏев ԁа М. Скріпова.
 
КОМІ ԊІГА ЛЕԆАНІН
 
Сыктывԁінкар — 1929 во.
 
2.000.
 
  
Мыјла колӧ носԋі-чеԉаԃлы гырыԍјас-ԍерԏі унҗык уԅны.
+
Н. КАРАКЧІЕВАЛЫԌ коміӧ пӧртӧмсӧ ас-ногыс лӧԍӧԁаліс, реԁаксіааліс-ԁа, А. ЧЕУСОВА.
 +
Мӧскуа
 +
ССРС-са јӧзјаслӧн Шӧрса ԋіга леԇан ін
 +
1929
 +
1500
 +
Быԁ кӧԅајка тӧԁӧ кущӧм поԁаӧс (скот) ԁа пӧткаӧс кыԇі ԁа мыјӧн верԁны. Кӧрым ԁа верԁчӧм-ԍерԏіыс і јајыс налӧн: бур ԉібӧ омӧԉ. Мууҗалыԍ тӧԁӧ, кӧні мыј бурҗыка быԁмӧ, унҗык воӧ-ԁа, віԍталас — кыԇі ԁа мыјӧн мусӧ ԋебԅӧԁны-вынԍӧԁны. Мувынԍӧԁанторјыԁ уна пӧлӧс ем. Колӧ тӧԁны, кущӧм быԁмӧглы кущӧм му колӧ ԁа мыјӧн сіјӧс вынԍӧԁны. Ԍојаныԁ уна пӧлӧс-жӧ.
 +
Морт пӧткӧԁчӧ быԁмӧгјасӧн (растениями) ԁа јајӧн. Ӧԏі пӧлӧс јаја ԍојан-вылӧ, шуам шыԁ-вылӧ, быԁ ԍікас јај оз шогмы. Вӧркыԍ сіјӧ зев бур артмас, а ты ԁа мус шыԁ-вылӧ оз-ԋін тујны. Жарітӧмӧн најӧс ԍојӧны. Пӧтка јај жарітӧмӧн-жӧ чӧскыԁҗык.
 +
Јајын ем белок (курӧг коԉк јеҗыԁ-коԃ пӧтӧс-ԍерԏіыс), гос, кракмал-ԁа. Најӧ абу ӧтмынԁаӧн быԁ поԁа ԁа пӧтка јајын, сыпонԁа і јајјасыԁ оз ӧтмоза пуԍыны морт гыркын: коԁыс регыԁӧн, кокԋіа пуԍӧ-а, коԁыс і ԍӧкыԁҗыка. Еԍкӧ став поԁаыс-кӧ ӧтмоза ӧԏітор ԍојіс, секі налӧн быԁӧнлӧн јајыс вӧлі ӧткоԃ. Веԍіг-ӧԁ јӧлыԁ абу ӧткоԃ: кор кіԅер, кор сукҗык; кор чӧскыԁ кӧра, кор курыԁ. Ставыс сіјӧ ԍојантор-понԁаыс, мыјӧн пӧткӧԁчӧма поԁаыс. Быԁмӧгјасын сіԇ-жӧ ем белок, гос ԁа кракмал, сӧмын најӧ абу поԁалӧн-коԃӧԍ, а аслыс
 +
пӧлӧсӧԍ. Ԍојанјасӧн белок, кракмал ԁа гос веԍкалӧны морт гыркӧ. Сені најӧ сорлаԍӧны сокјасӧн, вежԍӧны, пӧрӧны морт туша белокӧ, госӧ ԁа кракмалӧ. Ԍувјасын ԍојаныԍ став бурторјыс јіҗӧ вірӧ. Сеԍԍа вірыскӧԁ сӧнјасӧԁ разалӧ туша куԅа. Сіԇ-кӧ, вірын віԇԍӧны пӧтӧса торјас.
 +
Мортыԁ быԏԏӧ машіна, сы-моз-жӧ уна торјыԍ (ткаԋјасыԍ) течӧма. Меԁглавнејыс морт тушаын, кутӧԁыс, лы скеԉет. Лы-вылас јај, сеԍԍа гос, сеԍԍа кучік.
 +
Јурлыын вем. Морӧслы кыщын (в грудной клетке) тыјас ԁа ԍӧлӧм. Рушкуын: мус, желуԁок, ԍувјас, вӧрк ԁа мук. Кыԇ-тај машіна чаԍтјас јона уҗалӧмыԍ торкԍалӧны, бырӧны, сіԇ-жӧ і морт тушаын кущӧмԍурӧ органјас јона уҗалӧмыԍ ӧԁјӧ торкԍалӧны, слабмӧны. Машінатӧ, меԁым бурҗыка уҗалас, мавтӧны; морт тушаын органјасыс меԁ уҗаласны — „мавтӧны“-жӧ, ԍојанӧн. Мі шуім-ԋін воԇын, ԍојаныԍ кракмал, белок ԁа гос вір сӧнјасӧԁ разалӧны туша куԅа, верԁӧны быԁ орган (машіна-јылыԍ-кӧ еԍкӧ шуім: мавтӧны). Сіԇ быԁ лун органјас пӧткӧԁчӧны, бӧр вынмӧԁчӧны уҗ-бӧрын. Сіјӧ інӧ быԁлун-кӧ ԍојан, а щыгјалігӧн кыԍ органјас пӧтӧссӧ боԍтӧны? Ԍојӧм-бӧрын мыјкӧмынԁа кракмал ԍојаныԍ пукԍӧ мус-вылӧ ԁа јај-вылӧ, а гос чӧжԍӧ кучік улӧ. Мыјӧн вірыԍ морт туша вынԍӧԁанторјас бырӧны, а морт оз ԍој, секі чӧжӧм запасыԍ коланторјас јіҗӧны вірӧ. Органјас пӧтӧны, јонмӧны, воԇӧ вермасны уҗавны.
 +
Вірын ем јешщӧ кіслороԁ (газ). Мі сіјӧс ас-пыщкӧ лолалам тыјасӧн. Вірын-кӧ кіслороԁыԁ
 +
абу тырмымӧн, секі мортыԁ кӧԏ јешщӧ уна ԁа бура ԍојас-јуас, пыр лоӧ быгыԁ чужӧма ԁа віԍлӧс, ачыс кӧԏ бӧчка кыза-а. Кіслороԁыԁ ԍојан-коԃ колантор-жӧ. Сытӧг морттӧ малокровіје боԍтӧ. Ӧні быԁ лун быԁ морт оз-на вермы бур ԍојан ԍојны, а кіслороԁтӧ ставныс вермасны лолавны: сыыԍ ԁон мынтыны оз ков. Сӧмын щыкӧм сынӧԁа інын ен ов, оланінтӧ щӧкыԁҗыка тӧлӧԁ: ӧԁ кіслороԁыԁ сӧстӧм сынӧԁын. Меԁуна сіјӧ расын ԁа віԇјас-вылын, кӧні уна веж корјас ԁа турун.
 +
Щыг морт омӧԉ уҗалыԍ, оз пыр сылы уҗыс кіас. Мортыԁлӧн выныс ԍојӧм-помыԍ. Ԍӧкыԁҗык уҗ-вылын уна вын мунӧ, унҗык і колӧ ԍојны секі, ԁај частӧҗык ԍојны, меԁ оз віԇԍы чӧжӧм пӧтӧс запас. Пескералыԍлӧн ԁа гіжыԍлӧн 8 часа уҗалан лунӧ оз ӧтмынԁа вын мун, сывӧсна і ԍојӧмыс налӧн абу ӧткоԃ. Ӧԏіыс ԋӧжјӧԋікӧн ԍојӧ, бӧрјыԍӧмӧн, а мӧԁыс, кыԇ шуасны, вомтырнас ващкӧ.
 +
Тајӧ тыԁалана уҗ тушалӧн. А ем-ӧԁ тыԁавтӧм: гырк-пыщкас ԁугԁывтӧг мунӧ. Ԍувјас ԍојаныԍ коланторјас ковтӧмторјасыԍ јансӧԁалӧны ԁа вӧтлӧны најӧс вірӧ. Мус ԁа вӧрк весалӧны вірсӧ. Ԍӧлӧм помала тіпкӧ, вӧтлӧ вірсӧ туша куԅа, а вірыскӧԁ щӧщ візлалӧны оргаԋізм пӧткӧԁыԍјас. Ԁугԁывтӧг лолаламӧ, боԍтамӧ кіслороԁ сынӧԁыԍ ԁа тыјасын вірӧ најӧс пыртам.
 +
Мукӧԁ став органыс пыр-жӧ зев колан уҗ нуӧԁӧны. Сувтӧԁан-кӧ тајӧ машінасӧ кӧԏ зев регыԃік-кежлӧ, -мортыԁ віԍмас, вермас кувны.
 +
Тащӧм ԁугԁывтӧм ыҗыԁ уҗ пыр мунӧ ыҗыԁ морт тушаын, чеԉаԃ тушаын-і, чеԉаԃ тушаас јешщӧ јонҗыка. Ӧԁ кагаыԁлы колӧ быԁмыны ԁај јонмыны, ԋужавны ԁај паԍкавны (кызны). Кыԍ сіјӧ соԁтӧԁ ткаԋјассӧ сы-вылӧ боԍтас? Кыԍ сылы выныс тушасӧ куԅаногыс ԁа паԍтаногыс ыҗԁӧԁныс? Тӧԁӧмыԍ, ԍојаныԍ. Став торсӧ (материал) ԁа вынсӧ тушасӧ соԁтыны ԁа кызтыны кагаыԁ боԍтӧ ԍојаныԍ. Сіԇ-кӧ, бура быԁмас кага сӧмын секі, кор сіјӧс бура верԁан. Унаыԍ аԁԇывлан лӧз-вез-коԃ кага, омӧԉік, віԍлӧс, пыр ԋаргӧ. Арӧс-ԋін сылы-а,век-на быԏԏӧ 3-4 тӧлыԍԍа, сещӧм сіјӧ ічӧт ԁа кокԋі. А мыјвӧсна, чајтаԁ? Ԁа ԍојан-вӧсна. Јонмыныс ԁа быԁмыныс сылы пӧтӧсыс оз тырмы. Бурҗык ԍојанӧн колӧ сіјӧс верԁны. Щыг војасӧ (1918 — 21) кымын сещӧм чеԉаԃыс вӧлі.
 +
Сіԇ інӧ, ԍојан-помыԍ чеԉаԃлӧн тушаыс соԁӧ: куԅтаногыс і кызтаногые. Ԍојан-помыԍ сіјӧ вынсӧ боԍтӧ. Ԍојан-помыԍ сылӧн тушаас ӧткоԃ шоныԁ пыр.
 +
Коԁԍурӧ гашкӧ јуаласны: „Мыјла-нӧ-пӧ посԋі чеԉаԃыслы выныс, пес керавны ԁа ва пыртлыны-пӧ-ӧԁ налы оз ков. Сӧмын-тај четчалӧны ԁа ворсӧны“. Сіјӧ со і ем — четчалӧны ԁа ворсӧны. Лаԋтлӧны сӧмын војнас, уԅігас. А коԁкӧ лыԃԃыліс ез кымын кілометр најӧ мунӧны быԁ лун ӧшіԋ-улас котралігӧн. Кымыныԍ најӧ четчыштлӧны. Кымыныԍ пес чуркајас ԁа пԉенӧкјас быгыԉтӧны, пӧвпомјас ԁа паԉічјас ӧтарӧ-мӧԁарӧ новлӧԁлӧны, мач качӧԁлӧны ԁа с. в. Ставсӧ-кӧ тајӧс арталан, секі гӧгӧрвоана лоӧ мыјла кагаыԁлы выныс колӧ:
 +
вӧлӧмакӧ, сылӧн став органыс лунтыр зев јона уҗалӧны. Колӧ најӧс пыр вынԍӧԁны, верԁны кагатӧ бура. Нӧшта, колӧ ԍојансӧ вежлавны: ӧԏі пӧлӧс ԍојаныԁ абу бур. Іԅвеԍка ԁа совјас-кӧ ԍојаныԍ кагалы еща ԍурасны, сылӧн лыјасыс омӧԉӧԍ, ԋебыԁӧԍ лоӧны: кокјасыс чукыԉтчасны, орԁлыјасыс кусіԋтчасны ԉібӧ топаласны ԉокногӧн, — тыјаслы лоӧ ԇескыԁ. А векԋі морӧсӧн быԁмыԍ кага кокԋіа чакоткаӧн віԍмӧ, мукӧԁ вуҗана віԍӧмјасӧн-і. Јурвемлы-кӧ быԁмыныс пӧтӧсыс оз ло тырмымӧн, секі кагаыԁ віԍлӧс-жӧ лоӧ, быԁторјыԍ понԁас ӧԁјӧ скӧрмыны (раздражительный), омӧԉа понԁас велавны. Ічӧтыԍаԋыс-кӧ кагатӧ коланторјасӧн он верԁ, жебӧн і быԁмас, верԍԏӧԁырјіыс пыр лоӧ омӧԉікӧн. Ыҗыԁ морт-вылын пӧтӧс суԇчытӧм озҗык тӧԁчы, а посԋіјаслы-кӧ кущӧмкӧ пӧтӧс тор ԁыр оз ԍур, пыр і торкԍас ԇоԋвіԇаыс.
 +
Мыј-жӧ керны, меԁым кагаыԁ быԁмас бура, јонӧн, зумыԁӧн.
 +
Сы-вылӧ уна ԍӧм оз ков, сӧмын бура віԇ-верԁ кагатӧ. Ԍојансӧ щӧкыԁа вежлав, меԁ вірас сылӧн пыр вӧлі быԁ органлы колан пӧтӧс. Ӧԏі пӧлӧс ԍојаныԍ, пыр-кӧ сіјӧн јона верԁны, вермас кагаыԁ і кызны, пургыԉ-коԃ лоӧ, но віԍлӧс. Сіјӧ-жӧ ԍојанӧн поԅӧ кагатӧ верԁны, мыјӧн ӧні верԁам, сӧмын бурҗыка лӧԍӧԁӧмӧн-а. Колӧ велӧԁчыны бур ԍојансӧ лӧԍӧԁны. Чері-јајыԁ, кӧԏ шочіԋіка-а, быԁсӧнлӧн овлӧ. Граԁвыв пуктасјас ем-жӧ. Шыԁӧсјас ԁа пыԅыԁ ем-жӧ. Сӧмын ен ԁышӧԁчы ԁа быԁлун наыԍ выԉ ԍојан лӧԍӧԁ. Гырыԍлы-кӧ колӧ чӧскыԁ ԍојан, посԋілы чӧскыԁыԁ јешщӧ-ԋін колантор.
 +
Со кагалы ԍојанјаԍ суткі-вылӧ;
 +
Ԍојанјас: 3 — 5 арӧсӧԇ. 5 — 8 арӧсӧԇ.
 +
Јеҗыԁ ԋаԋ ..........150,0 (3/8 т.) 100,0 (1/4 т.)
 +
Ԍӧԁ ԋаԋ............. — 100,0 (1/4 т.)
 +
Јӧв................. 400,0 (2 ст.) 300,0(1 1/2ст.)
 +
Јај . . ........... 50,0 (1/8т.) 100,0(1/4 т.)
 +
Мӧс выј............. 20,0 (5 зӧл.) 24,0 (6 зӧл.)
 +
Коԉк................ 1 шт. 1 шт.
 +
Картупеԉ........... . 100,0 (1/4 т.) 150,0 (3/8 т.)
 +
Шыԁӧс...............40,0 (10 зӧл.) 40,0(10 зӧл.)
 +
Граԁвыв пуктасјае . . 100,0 (1/4 т.) 100,0 (1/4 т.)
 +
Сакар...............25,0 (6 зӧл.) 25,0 (6 зӧл)
 +
Тајас-пыщкыԍ јеҗыԁ ԋаԋтӧ ԍӧкыԁҗык лоӧ суԇӧԁны-а, мукӧԁторјыс креԍԏаԋіныԁлӧн аслас ем. Кущӧм ԍојан посԋі чеԉаԃлы меԁколан? Ԁокторјас важӧн-ԋін каԅалӧмаӧԍ, ԁыр-кӧ-пӧ мортыԁ пуктасјас (зелень) оз ԍој, віԍмӧ тсынгаӧн. Віԁлалӧмаӧԍ сіјӧс поԁајас-вылын. Турунӧн верԁӧмыԍ-кӧ-пӧ ԁугԁан, тсынгаӧн-жӧ најӧ віԍмӧны: піԋаныс гырԁԍерӧԍԍӧ, кокјасыс гӧрԁчутӧԍԍӧны, суставјасыс пыктӧны. А мыјӧн ԍетан налы турун, меԁԍа-ԋін ԍвежејӧс, віԍӧм бырӧ, поԁа зԁоровмӧ. Теынгаа мортлы, меԁым сіјӧс бурԁӧԁны, шаԋ лоӧ лун-кежӧ ԍетны щајнеј паԋ ԉімон ва (сок), морков, туріпув, јаблӧг ԁа м. т. Сіԇ-кӧ інӧ, меԁым чеԉаԃтӧ тсынга оз вермы, частӧҗык колӧ верԁны најӧс морковӧн, ԍоркԋіӧн, галанӧн, капуста поԁјӧн, аԋкыщӧн, вотӧсјасӧн ԁа с. в., — мыј заптӧма мамыслӧн. Мам-кӧ понԁас тӧԁны кущӧм ыҗыԁ бур ԅеԉеԋыԍ, преԋік-кампет ԁа поԁсолԋечԋік-пыԃԃі чеԉаԃыслы понԁас ԋӧбавны јаблӧг ԉібӧ мукӧԁ
 +
пӧлӧс ԅеԉеԋ. Сӧмын пуктасјастӧ ԁа фруктытӧ ԍојӧм-воԇвылаԁ колӧ мыԍкыны пуан ваӧн, меԁым најӧн чеԉаԃыԁлы вуҗан віԍӧмјас оз шеԁны. Меԁ јона пуктасӧн колӧ верԁны чеԉаԃтӧ сывӧсна, мыј пуктасјасас уна быԁԍама белокыс, кракмалыс, жеԉеза * ԁа. Сыыԍ-кынԇі пуктасын ԁа фруктыын, уна мукӧԁ ԍојанторјын-і, ем нӧшта јона колантор морт оргаԋізмлы — вітамін (ловԅӧԁыԍ, оживитель). Сӧмын кужтӧг пуіг-пӧжігӧн вітаміныс, меԁ-коланторјыс, вошӧ. Сывӧсна быԁмӧг-пуктасԍыԁ ԍојантӧ кужӧмӧн колӧ вӧчны. Щӧкыԁа овлӧ, морковтӧ ԉібӧ ԍоркԋітӧ пуігӧн ваԍӧ чугунас зев уна бузгасны-кіԍтасны, сеԍԍа, пуԍас-ԁа, којыштӧны сіјӧс ортсӧ. Сіјӧ зев абу шаԋ. Ӧԁ уна вітамін пуігас пуктасԍыс ваас петӧ. Оз ков сіјӧс којыштны, а колӧ сыыԍ шыԁ пуны. Картупеԉ пуігӧн картупеԉԍыс вітаміныс оз пет: корјыс віԇӧ.
 +
Кыԇі-жӧ бурҗык ԍојан пуктасыԍ лӧԍӧԁны чеԉаԃлы? А со кыԇі (ӧԏі морт-вылӧ тані інԁӧма). 3 картупеԉ, 2 капуста кор, 2 шӧркоԃԃем морков-ԁа весалӧны, мыԍкӧны, посԋіԃіка вунԁалӧны ԁа пуктӧны пуан ва-пыщкӧ чугунӧ (2х/2 стӧкан ваыс колӧ), пуӧны 15 мінут. Пуԍӧм-бӧрас ваԍыс лептӧны ԁа мічаа нырӧны, сеԍԍа бӧр шоныԁ інӧ пуктӧны (пач поԁ-вылас-ԉі — оз-кӧ ломтыԍ сіјӧ), меԁ оз кӧԇав. Сек-кості щајнеј паԋ ԍвежеј выј-піын щајнеј паԋ пыԅ гуԁралӧны. Ештас-ԁа, кіԍтӧны нырӧм рокас, солыштӧны ічӧԏіка ԁа ставсӧ
  
Быԁ морт тӧԁӧ — кага ԁа верԍԏӧ-морт абу ӧԏкоԃӧԍ. Пусчужӧм кагалӧн верԍԏӧ јӧз-ԍерԏі вывті слабыԋік лыԍӧмныс. Мам-кынӧм-пыщкын кагалӧн олан-ногыс ӧԏі-пӧлӧс, чужӧм-бӧрын лоӧ-ԋін мӧԁ-пӧлӧс. Уна каԁ колӧ кагалы велавны ԍојны, јуны, овны ԁа уԅны — ставыс тајӧ сылӧн велавтӧгыԁ ԍӧкыԁ уҗ. Кагалы зев ԍӧкыԁ выԉ-ногӧн овмӧԁчыны. Сы-понԁа тајӧ пӧраын слабҗыкјасыԁ јона кулӧны. Чужӧм-бӧрын кагалӧн јурвемыс ԁа лыԍӧмыс зев-на слабыԋік, ез-на уԃіт јонмыны — сукмыны-ԁа. Јурвемԍаԋ кагалӧн, пу вуж-моз разалӧны, паԍкалӧны став јај-паԍтала аслыс-пӧлӧс сӧнјас. Тащӧм сӧнјасыс шуԍӧны ԋервјасӧн. Ԋервјас — јурвемлӧн отсаԍыԍјас. Јурвем, бур кӧԅаін-моз, інԁалӧ коԁлы мыј вӧчны (шуам, ԋервјас пыр-кӧ јурвем тӧԁмалас, мыј кагалы пӧԍ, јурвем бара-жӧ ԋервјас-пыр інԁӧ кокјаслы, кіјаслы шебрас шыбытны). Јурвем ԁа сылӧн отсаԍыԍ ԋервјас ԇоԋнас шуԍӧны ԋервнеј-ԍіԍԏемаӧн (рочӧн). Пусчужӧм кагалӧн ԋервнеј ԍіԍԏемаыс зев слабыԋік, уҗсӧ нуӧԁны лоӧ ԍӧкыԁӧс-жӧ. Воԇӧ најӧс віԁчыԍӧ нӧшта ԍӧкыԁҗык уҗ: велӧԁчы-
+
* Жеԉезаыс зев-жӧ колантор вірын. Мыјӧн сіјӧ чінас вірыԍ, морт быгыԁмӧ, малокровнеј лоӧ.
ны ԍорԋітны, кокӧн ветлӧԁлыны, ворсны ԁа с. в. Мі ставным тӧԁам, кыԇі 3-5 арӧса чеԉаԃ пыр јуаԍӧны, быԁтор налы колӧ тӧԁны. Најӧ оз пукԍывны места-вылӧ, пыр мыј-ԍурӧ вӧчӧны. Сіԇтӧ чеԉаԃлӧн быԁлаті јона муԇӧ, меԁ јона бара-жӧ ԋервнеј ԍіԍԏемаыс. Муԇӧм чеԉаԃ ԋінӧм оз вӧчны ԍӧлӧмыԍ, ԁовјалӧны ԁа лоӧны зев скӧрмыԍӧԍ, ԋінӧм оз ԍојны, налӧн јурныс, кынӧмныс јона віԍӧ ԁа јона жујалӧны. Вывті муԇӧмыԍ ԁа жујалӧмыԍ поԅӧ віԁчыԍны каԁын ԁа кужӧмӧн кагајасӧс шојтчӧԁӧмӧн. Шојтчӧԁны најӧс бара-жӧ колӧ кужӧмӧн. Кагаӧс колӧ пукԍӧԁны, воԁтӧԁны, — сӧмын тајӧ оз ло бур шојтчӧг. Морт вермас воԁны, ԍін куԋӧмӧн кујлыны, сӧмын ставсӧ кутас кывны вежӧртны, мӧвпавны. Мӧвпалігӧн, вежӧртігӧн јурвем оз шојтчы, сіԇ-жӧ уҗалӧ. Мортлӧн јурвемыс шојтчӧ сӧмын уԅігӧн. Сы-понԁа чеԉаԃлӧн ԋервнеј-ԍіԍԏема (јурвемыс ԁа сылӧн сӧнјасыс) бура шојтчӧны сӧмын уԅігӧн.
 
Тајӧ ԋігаас кӧсјам віԍтавны, мыј-вӧсна мукӧԁ-ԁырјі чеԉаԃ оз бура уԅны, кыԇі кужӧмӧн најӧс шојтчӧԁны, мыјԁа колӧ ԁа коԁ-каԁын колӧ уԅтӧԁлыны чеԉаԃӧс.
 
Воԇын віԍталім-ԋін: верԍԏӧ јӧз-серԏі чеԉаԃлӧн ԋервнеј-ԍіԍԏемаые слабҗык ԁа ӧԁјӧҗык муԇӧ. Сы-понԁа чеԉаԃлы колӧ ԁырҗык уԅны верԍԏе јӧз-ԍерԏі. Посԋі-чеԉаԃыԁ бара-жӧ зев чожа (ӧԁјӧ) быԁмӧны — лыԍӧмыс ԁа јајыс налӧн ӧԁјӧ соԁӧ, а лыԍӧмыԁ јонҗыкасӧ соԁӧ уԅігӧн.
 
Сіјӧн-і шуӧны — чеԉаԃыԁ-пӧ быԁмӧны војын..
 
  
Кущӧм-каԁын ԁа уна-ӧ колӧ кагалы уԅны.
+
бура гуԁралӧны, — ԍојанторјыԁ гӧтов. Ԍвежејнас і колӧ верԁны кагатӧ.
 +
Бур ԍојантор чеԉаԃлы фруктыӧн ԁа вотӧсӧн сорлалӧм рок. Пуӧны јӧла маннеј ԉібӧ ріс рок. Торјӧн, пуктасјасыԍ-моз-жӧ, лӧԍӧԁӧны фруктыыԍ рок, ԉібӧ вотӧсыԍ кіԍеԉ. Сорлалӧны воԇԇа рокыскӧԁ, сакар песокалӧны ԁа ԍвежејвывԍыс і верԁӧны чеԉаԃӧс.
 +
Гожӧмјасын чеԉаԃтӧ пырҗык пуктасјасӧн колӧ верԁны, секі ԍвежеј пуктасјасаԁ вітаміныс унҗык.
 +
Меԁбур ԍојантор чеԉаԃлы фрукты — зев уна сені кракмалыԁ-і, жеԉезаыԁ-і, вітаміныԁ-і, — ԁа міјанын, коміын, сіјӧ абу. А граԁвыв пуктасјастӧ поԅӧ вӧԃітны.
 +
Тсынгаыԍ віԇӧм пуктасјаслыԍ важӧн-ԋін тӧԁмалісны. А ԇік-на ԋеважӧн аԁԇісны, мыј лоӧ мукӧԁ ԍојанторјыԍ. Верԁны-кӧ чеԉаԃтӧ пыр ԍԉівкіув јӧлӧн (а мамјас щӧкыԁа сіԇі вӧчлӧны: ԍԉівкісӧ ԍојӧм-воԇвылас нароԍнӧ куртӧны), ԇоԋвіԇаыс налӧн торкԍӧ. Заграԋітсаын ӧԏі карын 40 поԍԋі чеԉаԃлӧн ԍінмыс віԍмӧма. Понԁӧмаӧԍ корԍны помкасӧ. Вӧлӧмакӧ, ставнысӧ најӧс ԍԉівкіув јӧлӧн верԁӧны. Сіјӧ чеԉаԃыс зев ԋӧжјӧ быԁмӧмаӧԍ-і. Понԁӧмаӧԍ ԍԉівкіув јӧлӧ чері выј соԁтавны, щајнеј паԋӧн лун-вылӧ. Чеԉаԃ мӧԁӧмаӧԍ быԁмыны, ԍінјасыс бурԁӧмаӧԍ. Бура быԁмӧны чеԉаԃ вӧркыԍ, мусыԍ, ԍԉівкі выјыԍ, ԍеԉԃіыԍ, коԉк віжыԍ. Бур ԍојантор посԋілы і гырыԍлы вем, пӧк, аԋкыщ, бобі, зӧр, ма, ӧрӧшкі, томат.
 +
Сіԇ-кӧ інӧ, чеԉаԃӧс бура ԁа ԇоԋвіԇаӧн быԁтыны оз ковны торја ԁона ԍојанјас. Ассајаԁ бурԍојан-
 +
сӧ лӧԍӧԁӧмыс. Сіјӧ-жӧ ԍојаныԍ, коԁӧс ԍојам быԁ лун, кужӧмӧн-кӧ лӧԍӧԁан, став пӧтӧса торсӧ поԅӧ боԍтны ԇоԋвіԇа кутны.
 +
Ӧні, кущӧм ԍојанторјас оз шогмыны чеԉаԃлы. Чеԉаԃлӧн ԍувјасыс слабӧԍ-на, быԁ пӧлӧс ԍојан оз вермыны пуԍыны. Шуам, порԍ јајыԍ ԁа госа ыж јајыԍ, воблаыԍ-ԁа, мыт најӧс боԍтӧ. Кушман, переч ԁа горчітса оз-жӧ тујны. Ԍвежеј лук ічӧԏікаӧн поԅӧ ԍетыштавны. Ԍвежеј калбасӧн поԅӧ верԁны, сӧмын ԍвежејӧн, а ԋеуна-кӧ віԇӧма-ԋін, лущщӧ ен верԁ. Гырыԍјас щӧкыԁа важ калбасыԍ віԍмылӧны-а, посԋіјасыԁ віԍмасны-ԋін.
 +
ІЦӧкыԁа гӧԍԋеч-пыԃԃі чеԉаԃлы ԋӧбӧны ӧрӧшкі ԁа поԁсолԋечԋік. Јаԁрасӧ ԍојӧмыԍ еԍкӧ і омӧԉыс абу, ԁа кышас налӧн уна ԋајт ԁа бус. Чеԉаԃлы весавтӧг, кышнас ԍетӧны. Вермасны віԍмыны вуҗан віԍӧмјасӧн. Ԁај піԋјасыс-на чеԉаԃыԁлӧн абу зев јонӧԍ: ӧрӧшкісӧ трічӧԁігӧн вермасны најӧс жуглыны.
 +
Ԍіԅім арӧсӧԇ чеԉаԃлӧн кыԅ кык јӧла піԋ. Сы-бӧрын најӧ гылалӧны, а на местаӧ быԁмӧны гырыԍјаслӧн-коԃ јон лы піԋјас. Јӧла піԋјас унҗык чеԉаԃыслӧн зев омӧԉӧԍ. Віԁлалӧмаӧԍ-ԁа, 100 чеԉаԃ-піыԍ сӧмын 20 ԇоԋвіԇа піԋаыс. А чіг квајт арӧсаӧс-кӧ боԍтан, ԇоԋвіԇа піԋаыс ԍо-пыщкаԃ сӧмын квајт. 94-ыслӧн піԋјасыс сіԍӧԍ, роԅаӧԍ, віԍӧны. Таыԍ, ԃерт, унҗыксӧі баԏ-мам мыжаӧԍ. Віԍан піԋнаԁ, буракӧ, ԍојантӧ бура он куртчав, сіԇі посԋӧԁлытӧгыс і лоӧ ԋылавны. Сыыԍ кагаыԁ віԍмӧ, оз кут чӧсмаԍны ԍојанӧн. Піԋ роԅјасӧ мікробјас (віԍӧԁыԍ гагјас) веԍкалӧны, јешщӧ чорыԁа
 +
віԍӧԁӧны. Ыҗыԁ мортыс піԋ віԍігаԁ матајтчылан-а, посԋіыԁ секі тӧԁӧмыԍ-ԋін јона мучітчӧ. Сывӧсна баԏ-мамлы јона колӧ тӧжԁыԍны меԁ посԋі чеԉаԃлӧн піԋјасыс оз віԍмыны. Быԁ ԍојӧм-бӧрын колӧ щӧктыны пожјавны вомсӧ. Пӧԍ ԍојан-јуан-бӧрын кӧԇыԁӧс оз ков ԍетны, а кӧԇыԁ-бӧрын пӧԍӧс.
 +
Сук щајӧн чеԉаԃтӧ оз ков јуктавны: омӧԉ-жӧ сыыԍ. Меԁбур јуан сылы кіԅеріԋік щај ԉібӧ іԁ копеј. Меԁјона колӧ віԁчыԍны вінаӧн ԁа сурӧн јуктаԍӧмыԍ. Щӧкыԁа овлӧ, баԏјасыс праԅԋікјасӧ ԉібӧ пір-вылын посԋі чеԉаԃыслы щӧщ мытчӧны віна румкатӧ: віԁлы-пӧ, ԋінӧм-пӧ-ӧԁ он ло. Еԍкӧ лоӧ. Зев ыҗыԁ ԉок віна ԁа сурыԍ посԋі чеԉаԃлы, ԋекор оз ков најӧс сіјӧн јуктавны. Вінаыԁ-ӧԁ — јаԁ. Зев јона торкӧ вемтӧ ԁа ԋервјастӧ. А чеԉаԃыԁлӧн-ӧԁ ставыс нер, тоԉкӧ-на чукӧрмӧ, јонмӧ, — ԁыр-ӧ сещӧмтӧ торкны. Ічӧтԁырјі јуӧм-помыԍ ԇоԋвіԇа торкԍӧм немыс-кежлӧ коԉӧ, немыс лоӧ сіјӧс кыскыны. Ԋекущӧм ԉекарствојасӧн он веԍкӧԁ.
 +
Быԁ мамлы аслас кагаые муса, зіԉӧ верԁны сіјӧс пӧттӧԇыс. Щӧкыԁа овлӧ, уна тор ԍојныс лӧԍӧԁас, сӧмын кужтӧгыԁ став ԍојаныс чӧскыԁтӧмӧԍ лоӧны. Лущщӧ колӧ еща лӧԍӧԁны, ԁа чӧскыԁӧс, бурыс секі унҗык лоас. Кор мі чӧскыԁтортӧ аԁԇам, „ԁуԉ ваным" петӧ, сіԇі еԍкӧ і ԍојыштам. А чӧскыԁтӧмтор ԍојігӧн кӧԏ мыјԁа сіјӧс ԍојан, огӧ і быԏԏӧ пӧтлӧј, ԍӧлӧмным оз і бурмыв. Ӧԏіԁук олыштан-ԁа, бара-ԋін кынӧмыԁ ԍумалӧ.
 +
Мыјла сіԇі?
 +
Вӧлӧмакӧ, кор чӧскыԁ ԍојантӧ ԍојан, вомаԁ ԁа желуԁокаԁ уна сок јансалӧ, бура кіԅертӧны ԍо-
 +
јансӧ, отсалӧны регыԁҗык ԁа бурҗыка ізԍыны-пуԍыны ԍојанлы.
 +
Чӧскыԁтӧм ԍојан ԍојігӧн сокјас оз петны. Ԍојаныԁ омӧԉа кылалӧ, еща бур наыԍ чеԉаԃлы. Мукӧԁԁырјіыс мамыс колан ԍојан чеԉаԃыслы лӧԍӧԁас, пуктасјасыԍ, ԁа лӧԍӧԁігас щыкӧԁас: јонҗыка солалас-ԉі, щын ԁука лоӧ-ԉі. Ԍојанторјыԁ чӧскыԁтӧммас, вомаԁ оз пыр. Бӧрԁігтырјі первојыԍ кагаыԁ сещӧм ԍојантӧ ԍојас-а, кынӧмыс-кӧ ԍумалӧ, а мӧԁыԍ сіјӧ-жӧ ԍојантор, кӧԏ і чӧскыԁа сіјӧс лӧԍӧԁӧма, матӧ оз ԍібӧԁ. Важыс-на тӧԁвылас. Мукӧԁԁырјі сещӧм ԍојан-ԁінӧ морттӧ бӧр велӧԁны војасӧн ковмас.
 +
Уна мамјас шуӧны, ԋемтор-пӧ чеԉаԃӧс велӧԁны чӧскыԁ ԍојанӧ, матајтчан, піскаӧԍ лоӧны. Абу сіԇ вӧлӧма. Чеԉаԃтӧ колӧ верԁны чӧскыԁа. Секі ԍојаныԍ бурыс унҗык лоӧ.
 +
Ічӧтыԍаԋ чеԉаԃӧс колӧ велӧԁны вӧчны быԁтор ӧԏі каԁӧ. Быԁ лун меԁ ӧԏі каԁын ԍојӧны. Мамјас, часі-ԍерԏі-кӧ ԋоԋӧԁчісны, тӧԁӧны, кущӧм кокԋі велӧԁны чеԉаԃӧс ԍојны ӧԏі каԁӧ. Чеԉаԃыслы лӧԍыԁ, ԁај мамјасыслы кокԋі. А чеԉаԃыс, ӧԏі каԁын-кӧ понԁасны ԍојны, ӧԏі каԁын і асмогаԍасны. А сіјӧ, меԁым лоны ԇоԋвіԇаӧн, зев-жӧ колантор.
 +
Ԁугԁывтӧг чеԉаԃӧс оз ков верԁны. Ӧԁ кынӧмлӧн і сіԇ зев уна уҗыс, колӧ сіјӧс шојтчӧԁыштавны. А міјан кыԇі мунӧ? Чеԉаԃ пыр уԍлаԍӧны ԋаԋ кусӧк-вылӧ, пыр ԋаргӧны — корӧны ԍојны, пыр кынӧмлы выԉ уҗ соԁтӧны. Ӧԏі ԍојан каԁ міјан чеԉаԃлӧн абу. Гырыԍкӧԁ щӧщ пукԍӧԁасны
 +
сіјӧс пызансајӧ-ԁа, муртса јурыс тыԁалӧ. Суԇлаԍӧ пызан-шӧрыԍ ыҗыԁ паԋӧн, кіԍкалӧ ԍојансӧ, а вомас унҗыкыԍсӧ тыртӧм паԋсӧ-ԋін ԍујӧ. Тӧԁӧмыԍ, сіԇі ԍојӧмӧн сіјӧ оз пӧт. Ԋеԁыр-мыԍԏі ԍојӧм-бӧрын бара ԋаԋ корас, ԋаԋӧн котӧртас ворсныс. Ворсігас віԉышмас ԉібӧ ылалас-ԁа, ԋаԋсӧ бара-на оз ԍој, пуктас лабічӧ ԉібӧ җоҗас. Каԅалас, кор ԋаԋыс тырӧма-ԋін бусӧн ԁа јогӧн. Кваԏітас сіјӧс — ԍојӧ-ващкӧ. Мыјԁа зараза вомас ԍујас: кіасыс ԋајтӧԍ, ԋаԋыс бусӧԍ. Мӧԁыԍ ԍојігӧн гырыԍјаскӧԁ бара пызансајын пукалӧ, паԋнас гуԁраԍӧ. Тӧԁӧмыԍ, таԇі ԍојӧмыԍ зев ыҗыԁ ԉок. Рушкулы шојтчӧг абу, сывӧсна ԍојан ізыԍ-пуыԍ органјас омӧԉҗыка уҗалӧны, ԉокногӧн-ԁај. Чеԉаԃыԁлыԍ гырксӧ јӧртӧ, ԉібӧ мыт боԍтӧ. Меԁым сещӧмторјасыԍ віԁчыԍны, чеԉаԃтӧ колӧ верԁны пӧттӧԇыс ԋоԉыԍ лун-кежлӧ: 8 — 9 ч. асылын, луншӧркаԁын, рытја 4 ԁа 7 часјасын-ԁа. Ԇоԋвіԇа кага-кӧ велалас ӧԏі каԁын ԍојны, зев бур лоӧ. Сылӧн сӧмын секі кынӧмыс понԁас ԍумавны ԁа быԁ ԍојан бура ԍојас. Асывјасын чеԉаԃтӧ пӧтӧса ԍојанӧн колӧ верԁны: ӧԁ сіјӧ шојтчӧм-бӧраԁ (уԅӧм-бӧрын) јона понԁас котравны ԁа ворсны. Меԁбур верԁны сіјӧс секі кущӧмкӧ рокӧн, јајӧԍԋічаӧн, ԋебыԁа пуӧм коԉкӧн (в смятку), выја ԋаԋӧн, јӧлӧн. Бур јуктавны јӧла копејӧн, теԍа јӧлӧн ԉібӧ (гежеԋӧн).
 +
Луншӧркаԁын колӧ ԍетны јӧла щај, выја ԉібӧ маа ԋаԋ, ем-кӧ фрукты-ԁа.
 +
Ужнајтігӧн верԁны шомјӧлӧн, нӧкја рыԍӧн, јӧла кіԍеԉӧн, рокӧн, јајӧԍԋічаӧн. Ӧԏі пӧлӧс ԍојан ӧԏі лунӧ кыкыԍ оз ков ԍетны, ӧтчыԁ шаԋ.
 +
Ӧбӧԁ-бӧрын посԋіԁҗыкјасӧс колӧ уԅтӧԁны, а гырыԍҗыкјас — меԁ шојтчасны. Ужнајтӧԁны колӧ час ԉібӧ часӧн җынјӧн воԁавтӧԇ војԁӧр.
 +
Мі шуім-ԋін, мыј чеԉаԃтӧ колӧ верԁны чӧскыԁ ԍојанӧн, пыр ӧԏі каԁын, ԍојанторсӧ щӧкыԁа вежлалӧмӧн. Сіјӧ еща-на. Колӧ, меԁ ԍојан-гӧгӧрыԁ вӧлі сӧстӧм. Ԍојан лӧԍӧԁан пызантӧ, пачвоԇтӧ ԁа лабічтӧ колӧ віԇны пеԉка. Таԍті-паԋтӧ быԁ ԍојӧм-бӧрын колӧ мыԍкыны пуан ваӧн, веԏӧкӧн, меԁ ԁор-гӧгӧрԍыс став госыс мынас, Мыԍкӧм-бӧрас најӧс колӧ коԍтыны пачвоԇаԁ ԉібӧ косӧԇ чышкыны ԁа іԁравны, меԁ гутјас оз сітавлыны. Таԍті-паԋ чышкӧԁыԁ меԁ торја вӧлі, сетчӧ чышкыԍны оз ков, пызантӧ чышкыны сіјӧн оз ков-ԋі. Ԍојан лӧԍӧԁыԍлы аԍсӧ сӧстӧма-жӧ колӧ віԇны. Сарапаныԁ ԁа ковтаыԁ меԁ оз ԉакӧԍԍавны, колӧ нагруԋікаԍны. Кіјасыԁ меԁ пыр сӧстӧмӧԍ. Колӧ щӧкыԁҗыка мыԍкыны најӧс, ԁа мајтӧгӧн. Јајтӧ колӧ ԋӧбны тӧԁсалыԍ. Тӧԁтӧмыԁлыԍ ԋӧбан-ԁа, кущӧм-ӧԁ веԍкалас. Верман віԍмыны.
 +
Ԍојӧм-воԇвылын чеԉаԃтӧ колӧ мыԍԍӧԁны, сӧстӧм кіјасӧн меԁ пызансајас пукԍасны. Пызан-вылаԁ колӧ воԉсавны сӧстӧм пызанԁӧра ԉібӧ кԉејонка. Быԁ ԍојыԍлы нырулас колӧ лӧԍӧԁны торја тӧрӧлка, паԋ ԁа вілкі. Ԋаԋтӧ колӧ вајны торја тӧрӧлка-вылын-жӧ.
 +
Чеԉаԃтӧ ічӧтыԍаԋыс колӧ велӧԁны кіјассӧ сӧстӧма віԇны, щӧктыны щӧкыԁҗыка мыԍԍыны. Ӧԁ ворсігас кымын тор најӧ боԍтласны, кымынлаӧ кутчісласны, кымын понӧс ԁа каԋӧс малыштасны.
 +
мыјԁа быԁԍама заразаыс вермас налы ԍурны. Меԁԍа јона ковјӧԍԍӧны.
 +
Кутан-кӧ јуаԍны мамлыԍ кущӧм віԍӧмјасӧн кагаыс віԍліс, ковтӧ шочыс каԅтыштас. Веԍкыԁа-кӧ јуалан: „ковјас петавлісны ез?“ — секі шуас: „петавлісны ԃерт, ковтӧм кагаыԁ-ӧԁ шоч“. Збыԉыԍ шоч, сіјӧ і матыс. Мамјас велалӧмаӧԍ-ԋін ков-ԁінаԁ ԁа веԍкоԃӧн сіјӧс лыԃԃӧны. Еԍкӧ ковјыԁ зев омӧԉтор, уна ԉок сыыԍ. 100 чеԉаԃ-піыԍ 70 — 80-ыс ковјаӧԍ. Мукӧԁыслӧн ӧтпырјӧ кујім-ԋоԉ пӧлӧс ков олӧны ԁа ԋоԋалӧны сіјӧс. Ковјыԁ-ӧԁ уна пӧлӧс ем. Меԁщӧкыԁа кујім пӧлӧсӧс аԁԇылан. Ӧԏі пӧлӧс ков шуԍӧ аскаріԁаӧн. Сіјӧ розӧвејвевја јеҗыԁ, гӧгрӧс. Овмӧԁчӧны кага ԍувјын, зев уна овлӧ. Вуҗӧны поԁајасԍаԋ: поԁа сітын зев уна аскаріԁа коԉкыс. Чеԉаԃ ԍувјыԍ најӧ сітӧн-жӧ петӧны, а овлӧ і вомӧԁыс. Вермасны пӧԁтыны кагатӧ. Ԍувјын гӧгрӧс ковлӧн зев уна коԉкыс, пыр выԉыԍ выԉ ковјас быԁмӧны, ԋоԋалӧны кагалыԍ соксӧ, леԇӧны ас-пыщԍыс став шыблассӧ. Кага омӧԉтчӧ, коԍмӧ. Щӧкыԁа сіјӧс восӧԁӧ. Регыԁ-кӧ он вӧтлы став ковсӧ, кагаыԁ малокровнеј лоӧ. Ковјас ԍувјыԍ піԍкӧԁчасны мукӧԁ органјасӧ, јешщӧ јона кагатӧ віԍмӧԁасны.
 +
Мӧԁ пӧлӧс ковјас шуԍӧны власоглавӧн, јурјасыс налӧн јурԍі-коԃ-ԁа. Јурнаныс најӧ сащкыԍӧны ԍувјӧ ԁа быԁсӧн сіјӧс кырлӧԁлӧны-ԁојԁалӧны. А ԁојјасас вермасны веԍкавны віԍӧԁыԍ гагјас.
 +
Којмӧԁ пӧлӧс ков шуԍӧ острітсаӧн. Сіјӧ номыр-коԃ. Војјасын ԍувјыԍ петӧ ԁа візлалӧ сітан-
 +
-гӧгӧр, гіԉӧԁӧ сеті. Чеԉаԃ гыжјаԍӧны, бӧрԁӧны. Омӧԉа уԅӧны. Сывӧсна скӧрӧԍ луннас, быԁторјыԍ кокԋіа ԁӧзмӧны, лӧгаԍӧны.
 +
Мыјӧн каԅалан чеԉаԃлыԍ ковјас, пыр-жӧ колӧ боԍтчыны сіјӧс бурԁӧԁны; вӧтлыны ковјассӧ. Кагатӧ колӧ петкӧԁлыны ԁокторлы.
 +
Нӧшта ӧԏітор колӧ тӧԁны баԏ-мамлы: оз ков чеԉаԃӧс віԁны ԁа піԋавны ԍојігӧн, оз ков повԅӧԁлыны ԋемторјӧн. Унаыԍ аԁԇывлан, кага сыркјалӧмӧн ԍојӧ, ԍојансӧ ԍінванас сорлалӧ. Ԍојаныс вомас оз пыр, тасаԍӧ горшас. Сещӧм ԍојӧмыԍ бурыԁ абу. Секі зев чӧскыԁ ԍојан чӧскыԁтӧмӧн кажітчас. Кагаыԁ оз пӧт. Ԍојігӧн ԋӧтчыԁ віԁчыны ԁа горзыны оз ков, скӧравны-ԋі. Лыԃԃыԍны оз-жӧ ков: ылалан-ԁа, омӧԉа куртчавԍыԍас ԍојаныԁ.
 +
Кагаыԁ јон ԁа ԇоԋвіԇа лоӧ кор сіјӧс бура віԇан-верԁан. Ԃетԁомјасын велӧԁыԍјас шуӧны, пріјутса чеԉаԃ-пӧ ԁа ԍемјаын (гортын) олыԍ чеԉаԃ тушанас ԁа ԍӧктанас јона јансалӧны: пріјутсајас гырыԍӧԍҗык ԁај ԍӧкыԁӧԍҗык гортса чеԉаԃыԍ. Мыјла сіԇі? Ԁа сывӧсна, мыј пріјутјасын чеԉаԃсӧ верԁӧны сӧмын чеԉаԃлы колан ԍојанӧн. Щӧкыԁа најӧс вежлалӧны, бура лӧԍӧԁӧны. Пріјутса чеԉаԃ-пӧвсын малокровнејјас ещаҗык гортса чеԉаԃ-пӧвсын-ԁорыԍ. Ԃетскеј саԁӧ волыԍ мамјасӧс велӧԁыԍјасыс велӧԁӧны кыԇі віԇны-верԁны чеԉаԃӧс. Чеԉаԃ-ԍерԏіыс сеԍԍа тӧԁӧны, коԁлӧн мамјасыс кывзӧмаӧԍ велӧԁӧмсӧ, велӧԁӧм-ԍерԏі быԁтыԍӧны. Ӧні інԁамӧ (ылӧсас) посԋі чеԉаԃлы ԍојан ԁас лун-кежлӧ.
 +
1. Выԉлун.
 +
1. Јӧла іԁ копеј ԉібӧ щај, выја ԋаԋ-ԁа.
 +
2. Ԍвежеј јаја шыԁ, зӧр шыԁоса рок-ԁа.
 +
3. Јӧв ԋаԋӧн (ем-кӧ јеҗыԁ ԋаԋӧн).
 +
4. Выја макарон.
  
Быԁӧн тӧԁӧны посԋі чеԉаԃлыԍ ӧԁјӧ быԁмӧмсӧ. Тӧԁчӧмӧн чожа быԁмӧ ԋоԋ-пом-кага. Пус-чужӧм-чеԉаԃыԁ лун-і вој помала уԅӧны. Сӧмын саԃмывлӧны ԍојны. Арӧсӧԇ кага уԅӧ час 18-ыс-кымын суткінас. Воыԍ-воӧ уԅан-ун налӧн чінӧ. Кык-кујім арӧса кага уԅӧ сӧмын-ԋін 12-13 час суткі. Лунын уԅӧмыԍ ԋоԉ-віт арӧса чеԉаԃ ԁугԁӧны. Тајӧ пӧраын ԇоԋвіԇа-чеԉаԃ уԅӧны помала 12-13 час војын сӧмын. Унҗык чеԉаԃыԁ міјан омӧԉікӧԍ, регыԁ муԇӧны. Колӧ налы ԍетны шојтчӧг лунын. Лунын уԅӧм зев бур і ар 5-7-лы. Ԇоԋвіԇа чеԉаԃлы быԁмігӧн колӧ уԅны:
+
2. Воторԋік.
ар 4-6-ӧԇ — 12-кымын час.
+
1. Јӧла щај, выја ԋаԋ-ԁа.
6-7 „ — 11 ԁа җын „
+
2. Картупеԉа щака шыԁ, броса рокӧн јај котԉет, уԉ морков-ԁа.
9-10 10 ԁа җын „
+
3. Јӧв рӧшкыԁ ԋаԋӧн (сӧчӧнӧн-ԉі, шаԋгаӧн-ԉі).
11-12 „ — 10 „
+
4. Віԋегрет (сорлалӧны ӧтлаӧ пуӧм картупеԉ, морков, ԍвеклӧ, капуста ԁа ӧгурчі, сеԍԍа нӧкјалӧны).
13-14 „ — 9 ԁа җын „
 
14 „ — 9 „
 
15-17 „ — 8 ԁа җын „
 
Ԁырҗык уԅӧмыԁ чеԉаԃыԁлы ԉок оз вај, колӧ сӧмын уԅтӧԁны чеԉаԃӧс быԁлун ӧԏі каԁӧ, ԁа уԅтӧԁны саԃмывтӧг, сӧмын сіԇі лоӧ бур кагаыԁлы. Тыр-унӧн уԅлігӧн чеԉаԃлӧн бырӧ лунԍа-муԇӧм. Соԁӧ вын-ебӧс. Пӧттӧԇ уԅӧм чеԉаԃ четчӧны ԁолыԃӧԍ, јонӧԍ, вынаӧԍ, ебӧсаӧԍ. Чеԉаԃӧс колӧ воԁтӧԁны быԁ рыт ӧԏі каԁӧ. Унаӧн кагатӧ баԏ-мамныс воԁтӧԁӧны аскӧԁныс щӧщ
 
зев ԍорӧн. Сіјӧ зев омӧԉ. Ар 9-10 чеԉаԃӧс колӧ воԁтӧԁны час 8-9 рытын. Гожӧмын ԋеуна поԅӧ ԍорӧнҗык. Рытја уԅан-ун бурҗык луыԍаыԍ. Војыԁ пемыԁ, гӧгӧр шыԋітӧв, ставыс лаԋтӧ, кага уԅӧ куԅа, чӧскыԁ унмӧн. Сеԍԍа четчасны чікышјас-моз шонԁі-петігӧн.
 
  
Кыԇі бурҗык чеԉаԃлы ворсны ԁа шојтчыны
+
3. Ԍерӧԁа.
 +
1. Јӧла щај, коԉк, выја ԋаԋ.
 +
2. Пуктасјасыԍ шыԁ, жарітӧм јај макаронӧн.
 +
3. Јӧв, выја ԍӧԁ ԋаԋ.
 +
4. Маннеј рок.
  
Ԇоԉа-вывԍаԋ колӧ велӧԁны чеԉаԃтӧ быԁлун ӧԏік каԁӧ воԁны, ԍојны, уԅны, ворсны. Сӧмын секі налӧн вермас лоны ԇоԋвіԇа олӧм. Колӧ артавны кущӧм пӧраын уҗӧԁны ԁа шојтчӧԁны (ворсӧԁны, верԁны, јуктавны). Кокӧн велӧԁны ветлыны, ԍорԋітны велӧԁчыны, — ставыс сіјӧ кагалӧн зев ԍӧкыԁ уҗ. Суткі-піын вын-ебӧс чеԉаԃлӧн вежлаԍӧ. Асја-каԁын час 7-8-ԍаԋ вын-ебӧс налӧн соԁӧ час 10-11-ӧԇ. Сеԍԍа кутас чінны. Пажын-бӧрын кагалӧн меԁ-еща вын-ебӧсыс. Тајӧ каԁын чеԉаԃӧс кӧлӧ воԁтӧԁны шојтчӧԁны час 2-8 кежлӧ. Уԅӧм-бӧрын вын-ебӧс бара соԁӧ час 6-7-ӧԇ. Тајӧ каԁԍаԋ вын-ебӧс бырӧ асыввоԇӧԇ. Меԁ вын-ебӧса кагаыԁ асылын луншӧрӧԇ. Секі чеԉаԃ меԁ кокԋіа ворсӧны, гырыԍҗыкјас уҗалӧны. ІІІоч креԍԏаԋін кужӧ ԉучкі чеԉаԃӧс быԁтыны. Боԍтам-кӧ јаԍԉіјас, сені кагајастӧ ԉучкіа-ԋін віԇӧны. Став луныс арталӧма, јуклӧма коԁ-каԁӧ кагајасӧс верԁны јуктавны, четчӧԁны, воԁтӧԁны ԁа ворсӧԁны. Ԃерт јаԍԉіјастӧ міјан абу-на быԁ вӧ-
 
лӧԍтӧ воԍталӧма — ещалаын-на. Сіјӧн-і оз вермы быԁ креԍԏаԋін асԍыс ныв-пісӧ сетчӧ нуны віԇны.
 
Ԃетскеј саԁјын, јаԍԉіјасын чеԉаԃ час 9-10-ын ԍојӧны (завтрекајтӧны), сеԍԍа луншӧрӧԇ ворсӧны-велӧԁчӧны.
 
Луншӧрԍаԋ часӧн-җынјӧн-кымын ворсӧны ывла-вылын. Та-бӧрԏі ӧбӧԁајтӧны. Ԍојӧм-бӧрԏі быԁса час уԅӧны, шојтчӧны, час ԋоԉԍаԋ бара ветлӧԁлӧны ывлаын ворсӧны, кывзӧны ԍылӧм, ԍылӧны керкаын аԍныс, віԁлалӧны карԏінаа ԋігајас. Час квајтын рытын чеԉаԃӧс разӧԁӧны гортаныс. Час ԍіԅімын најӧс гортын верԁӧны, сеԍԍа мӧԁӧԁӧны вӧԁӧм-воԇын ывлаын ветлыштны. Час 8-9 воԁӧны уԅны.
 
  
Кагаӧс оз ков гычӧԁны (зыбкаын качајтны).
+
4. Четверг.
  
Воԇын мі гіжлім, чеԉаԃјас уԅігӧн чукӧртӧны вын-ебӧс. Уԅтӧԁны најӧс колӧ кужӧмӧн — еща уԅӧмӧн вын-ебӧс оз чукӧрмы. Ԁыр уԅӧм бара-жӧ бур оз вај. Кагаӧс бӧрԁігӧн ԁа ыжԁалігӧн міјан мамјас унмовԍԍӧԁӧны најӧс мырԁӧн-гычӧԁӧмӧн (зыбкаын качајтӧмӧн). Гычӧԁӧны ԉокыԍ тракјӧԁлӧмӧн, зымӧԁӧмӧн. Тајӧ зев омӧԉ. Кагалӧн гычӧԁӧмыԍ ԁурмӧ јурыс, помала віԍӧԁӧ сылыԍ кынӧмсӧ, восӧԁӧ, мыԏітӧԁӧ. Ічӧтыԍаԋ-кӧ кагаӧс велӧԁан гычӧԁтӧг онмовԍԍыны воԁан-каԁын, сіјӧ ачыс зев бура унмовԍас і гычӧԁтӧг.
+
1. Јӧла щај, выја ԋаԋ.
[Кагаӧс оз ков гычӧԁны кі-вылы ԋі зыбкаын, — зыбка коԉмӧԁӧ кагатӧ.]
+
2. Јаја шыԁ, капустаа пірӧг, вотӧса кіԍеԉ.
 +
3. Јӧв, выја ԋебыԁ ԋаԋ.
 +
4. Пуӧм картупеԉ нӧкјӧн.
 +
5. Пекԋіча.
 +
1. Нӧкја рыԍ, јӧв, ԋаԋ.
 +
2. Јајтӧм шыԁ пуктасјасыԍ, жарітӧм чері-ԁа.
 +
3. Јӧла щај, выја ԋаԋ-ԁа.
 +
4. Шомјӧв (простокваша) ԋаԋӧн.
  
Кагалы зыбка-пыԃԃі — крӧваԏ.
+
6. Субӧта.
 +
1. Јӧла копеј, јајӧԍԋіча, ԋаԋ.
 +
2. Аԋкыща шыԁ, рыԍка шаԋга.
 +
3. Јӧв, јеҗыԁ ԋаԋ-ԁа.
 +
4. Маннеј рок.
  
Кагајаԍтӧ міјан ԇік быԁлаын уԅтӧԁлӧны зыбкаын (потанын). Зыбка-пӧ коікԋӧԁӧ мамлы кагаӧс унмовԍӧԁны. Ӧні мі тӧԁам — гычӧԁӧм вајӧ сӧ-
+
7. Вӧскреԍеԋԋа.
мын ԉок. Сы-вӧсна кагаыԁ пыр віԍӧ. Колӧ лӧԍӧԁны кагалы воԉпаԍсӧ сещӧм-інӧ, коԁӧс еԍкӧ оз поԅ гычӧԁны ԁа тракјӧԁлыны. Меԁым муԇӧм-мамлӧн вежыс оз пет гычӧԁны — ԇоԉа кагалы ԉок вӧчны.
+
1. Јӧв, выја ԋаԋ-ԁа.
[Зыбка-пыԃԃі бурҗык лӧԍӧԁны ԋӧр кӧрӧб.]
+
2. Зӧршыԁӧса рок выја картупеԉӧн, жарітӧм мус-ԁа.
Уԅлан-места пусчужӧм-кагалы поԅӧ лӧԍӧԁны кущӧмкӧ кӧрԅінаӧ. Сӧмын кӧрԅінасӧ воԇвыв колӧ мыԍкавны ԋајтыԍ-бусыԍ ԁа бура тӧлӧԁны. Сеԍԍа кӧрԅінаыс меԁ ез ԇескӧԁ кагаӧс ԋекыԇі. Кӧрԅіна-бокјассӧ колӧ вевԏыны кущӧмкӧ выԉмыԍкӧм кӧлујӧн. Тащӧм кӧрԅінаын кага вермас уԅлыны 4-5 тӧлыԍӧԇ. Гырыԍҗык чеԉаԃлы колӧ-ԋін лӧԍӧԁны ічӧԏік крӧваԏ. Ԃерт меԁ-бур ԁа јон лоас кӧрт крӧваԏ, ԉібӧ вужјыԍ-кыӧм. Сӧмын сӧстӧма колӧ сіјӧс віԇны ԁа меԁ вӧԉа вӧлі уԅлыны. Ԇескыԁ-інын уԅлӧмыԍ кага вермас лоны чукԉа кіа-кока ԁај гӧрба. Пемыԁ пеԉӧсӧ кага крӧваԏ сувтӧԁӧмыԍ колӧ віԁчыԍны-жӧ. Кагалы колӧ југыԁ-ін. Матын пач-ԁорын лоӧ вывті жар, ӧԇӧс-ԁорын кӧԇыԁ. Колӧ бурӧщ шоныԁ інӧ крӧваԏтӧ сувтӧԁны.
+
3. Јӧла щај, булкі-ԁа, ԉібӧ рӧшкыԁ ԋаԋ.
 +
4. Ріс рок выјӧн.
  
Воԁтӧԁӧј кагаӧс сӧстӧм воԉпаԍ-вылӧ
+
8. Выԉлун.
 +
1. Зӧршыԁӧса рок, јӧв-ԁа.
 +
2. Аԋкыща шыԁ, жарітӧм картупеԉӧн чері котԉет-ԁа.
 +
8. Јӧла щај, выја ԋаԋ-ԁа.
 +
4. Јӧла кіԍеԉ.
 +
9. Воторԋік.
 +
1. Јӧла копеј, выја ԉібӧ маа ԋаԋ-ԁа.
 +
2. Ріс сора јаја шыԁ, пӧжӧм пуктасјас, вотӧса кіԍеԉ.
 +
3. Јӧв, рӧшкыԁ сӧчӧнјас-ԁа.
 +
4. Выја гречуга рок.
  
Кага воԉпаԍ віԇны колӧ сӧстӧма. Чеԉаԃыԁ уԅігас быԁ-ног ԋајтӧԍтӧны воԉпаԍсӧ (куԇалӧны, ԋылӧмӧԍтӧны). Сы-вӧсна кага-рузумјастӧ колӧ мыԍкавны щӧкыԁҗыка. Воԉпаԍсӧ тӧлӧԁны вежон-піас кык-кујімыԍ. Гырыԍҗык чеԉаԃлыԍ поԅӧ воԉпаԍсӧ-і гежӧԁҗыка вежлавны.
+
10. Ԍерӧԁа.
Меԁ-бур воԉпаԍ іԇасыԍ. Мукӧԁ-пӧлӧс воԉпаԍ (куԃеԉыԍ, гӧныԍ) кагајасыԁлы омӧԉа тујӧны, он вермы сещӧмјастӧ щӧкыԁҗыка іԇастӧ-моз вежлавны-мыԍкавны-ԁа. Сеԍԍа оз ков кагаӧс шебравны паԍјасӧн. Колӧ кӧԏ ас-кыӧм ԉібӧ вурун
+
1. Јӧла щај выја ԋаԋӧн.
ешкын вӧчны кагалы. Гожӧмын поԅӧ шебравны сӧмын вӧсԋіԃік ԁӧра ешкынӧн. Меԁым сӧстӧмҗыка віԇны ешкынтӧ ежӧԁсӧ колӧ вӧчны куԉԍанаӧс, меԁым вежны выԉ-вылӧ ԍӧԁаԍӧм-бӧрын. Лунјасын шонԁі-воԇын шебрассӧ колӧ тӧлӧԁны.
+
2. Шыԁӧса шыԁ, чері картупеԉӧн-ԁа.
 
+
3. Јӧв, коԉкја ԁа ріс шыԁӧса пірӧг-ԁа.
Енӧ јукталӧ чеԉаԃӧс вінаӧн, сурӧн, ԁа быԁԍама туруна щајјасӧн.
+
4. Коԉкјӧн жарітӧм макарон.
 
 
Мамјас унаӧн јукталӧны чеԉаԃӧс кущӧм-ԍурӧ турунӧн. Коԁі сіјӧн ԉечітӧ віԍӧмыԍ, коԁі кагасӧ унмовԍӧԁӧ. Быԁ турунлӧн ем аслыс-пӧлӧс јаԁ. Тајӧ јаԁјасыс зев јонӧԍ. Поԅӧ тащӧм турунјасӧн кагаӧс віны, кувтӧԇ воштыны. Віԍігӧн кагаӧс турунјасӧн јукталӧм-пыԃԃі колӧ петкӧԁлыны ԁокторлы ԉібӧ пеԉшарлы. Сесԍа чеԉаԃтӧ унмовԍӧԁӧны сурӧн, вінаӧн, самӧкурӧн. Меԁ-пӧ ӧԁ-јӧнҗыка& унмовԍас ԁа јонҗыка уԅас, шуӧны. Быԁ коԁԇӧԁан јуанын бара-жӧ ем јаԁ. Сіјӧ јаԁјасыс меԁ-јона жугӧԁӧны мортлыԍ јурвемсӧ. Сы-понԁа ԋекущӧм коԁԇана јуанӧн оз поԅ јуктавны чеԉаԃӧс.
 
 
 
Мыјла мукӧԁ-ԁырјі кага омӧԉа уԅӧ, унаыԍ саԃмывлӧ.
 
 
 
Мі воԇын віԍтавлім-ԋін, ԇоԋвіԇа кага бура унмовԍӧ гычӧԁтӧг. Војын-кӧ кага оз уԅ, ԋекор
 
оз ков мырԁӧн сіјӧс унмовԍӧԁны. Колӧ корԍны помка, мыј-вӧсна сіјӧ оз вермы уԅны. Гашкӧ ва-вылын кујлӧ, ԁӧрӧмыс ԇескӧԁӧ, рузумјас ԁојԁӧны, топыԁа шебралӧма ԁа с. в. Вермас лоны, кага щыг, ԉібӧ кынӧмыс віԍӧ. Ставсӧ тајӧ колӧ тӧԁмавны ԁа бырӧԁны бӧрԁӧԁан помкајассӧ. Сіјӧ секі бара чӧскыԁа унмовԍас. Унҗык кага песԍӧ, ԉока уԅӧ віԍӧм-вӧсна. Мукӧԁ-ԁырјі чеԉаԃӧс воԁтӧԇ војԁӧр повԅӧԁлӧны ԁа еԉӧԁӧны коԁӧн-ԍурӧ. Мукӧԁ-ԁырјі чеԉаԃӧс бабјас, пӧчјас повԅӧԁлӧны мојԁкывјасӧн. Чеԉаԃ сіјӧс војын вӧталӧны ԁа сы-вӧсна саԃмылӧны. Воԁігӧн мојԁјаԍ-віԍталӧмыԍ колӧ віԁчыԍны. Сеԍԍа оз ков ај-мамлы чеԉаԃӧс віԁны, ԉокыԍ чіршӧԁлыны ԁа нӧјтны вој-улӧ. Најӧ бара-жӧ војын вӧталӧны, полӧны нӧјтӧмыԍ, оз вермыны чӧскыԁа, бура уԅны. Ԉокыԍ чіршӧԁлӧмыԍ ԁа віԁӧм-вӧсна кага вермас віԍӧмӧԇ воны.
 
 
 
Повԅалӧм-віԍӧм.
 
 
 
Тащӧм віԍӧмӧн віԍыԍ чеԉаԃ војын ԁругсаԃмӧны ԉокыԍ бӧрԁіг-тырјі. Воԉпаԍыԍ четчылӧны повԅӧм, паԍкыԁ ԍінмаӧԍ, ԋекоԁӧс ас-гӧгӧрыԍ оз тӧԁны. Мыјкӧ-ԁыра-мыԍԏі вӧԉіԍԏі воас ас-саԃас ԃа унмовԍас. Таԇі чеԉаԃ вермасны војнаԁ повԅыны унаыԍ. Тајӧ віԍӧм поԅӧ кокԋіа бырӧԁны, сӧмын чеԉаԃ-вылӧ оз ков ԉокыԍ горзыны (равзыны), чіршӧԁлыны ԁа нӧјтны.
 
Лунаԏізм — таԇі шуԍӧ аслыс-пӧлӧс віԍӧм, кор чеԉаԃ војын четчӧны воԉпаԍ-вылыԍ, ветлӧԁлӧны керка җоҗ-куԅа, быԁԍама-тор вӧчӧны — ставсӧ
 
уԅіг-тырјі. Тащӧм віԍӧмӧн віԍыԍ чеԉаԃ-бӧрԍа колӧ бура віԇӧԁны војын. Вермасны најӧ ԁојмыны уԍны ԁа повԅыны. Віԍыԍ-чеԉаԃӧс колӧ петкӧԁлыны ԁокторлы ԁа ԉечітны.
 
Ковјас. Унаыԍ чеԉаԃ оз вермыны бура уԅны војын ковјас-вӧсна. Кынӧм віԍӧмыԍ ӧтԁор, кынӧм-пыщкыԍ ковјас петігӧн налӧн луԁӧ ԍітаԍан-іныс. Кага војын гыжјалӧ сеті ԁа саԃмӧ, оз вермы уԅны. Мамлы колӧ віԇӧԁыштлыны сітаԍігас, тӧԁмавны ковјаслыԍ петӧмсӧ. Ԍурӧ-кӧ колӧ петкӧԁлыны ԁокторлы. Ԁокторлыԍ јуаԍтӧг оз поԅ ԍеԏны ԋекущӧм ԉекарство. Тӧԁтӧгыԁ верман вӧчны унҗык ԉок.
 
 
 
Коԁ бок-вылын кагаӧс уԅтӧԁлыны.
 
 
 
Ӧԏік бок-вылын уԅлігӧн кага оз вермы пӧттӧԇ уԅны — муԇӧ. Ԋоԋаԍыԍ кагаӧс колӧ уԅтӧԁлыны вежлалӧмӧн кыкнан бок-вылас. Мыш-вылын најӧс уԅтӧԁлыны оз туј. Тајӧ пӧраын кагалӧн лыјас ԋебыԃікӧԍ. Вермас ԉаскыԍны топавны баԉабӧжыс. Таыԍ ӧтԁор мыш-вылын уԅтӧԁлігӧн кагалы ԃелӧ лолавны, жмітӧ тысӧ. Омӧԉ чеԉаԃлӧн вермас віԍтӧԇ лоны.
 
Сеԍԍа ԋоԋаԍыԍ кагаӧс јона горԇӧԁлӧ-восӧԁӧ. Мыш-вылын уԅтӧԁлігӧн восыс вермас веԍкавны лолалан-горшас. Ыҗыԁҗык чеԉаԃӧс колӧ велӧԁны уԅлыны веԍкыԁ бок-вылын ԁа мыш-вылын. Шујга бок-вылын уԅлігӧн, сылӧн ԍӧктаԍыс кутас топавны ԍӧлӧмыс.
 
Онаԋізм. Таԇі шуԍӧ аслыс-пӧлӧс віԍӧм, кор кага ворсӧ аслас јанԇімӧн. Сы-вылӧ сіјӧ велалӧ ԇӧԉа вывԍаԋыс. Таыԍ колӧ віԁчыԍны. Оз ков кагаӧс уԅтӧԁлыны кынӧм-вылын. Кынӧм-вылын уԅлігӧн јанԇімыс торја јона шоналӧ ԁа луԁӧ. Кага гыжјалӧ, сеԍԍа сіԇі сіјӧн велалӧ ворсны. Велалӧм-бӧрԏі кагаӧс ԍӧкыԁ лоӧ сыыԍ ԁугӧԁны. Віԁӧмӧн ԁа нӧјтӧмӧн ԋінӧм оз артмы. Віԁчіԍны таыԍ колӧ воԇвыв. Сӧмын колӧ кага-бӧрыԍ віԇӧԁыштавлыны. Уԅігӧн шебрас-вылын колӧ велӧԁны кутны кіјассӧ. Кынӧм-вылын ԋе уԅтӧԁлыны. Ԍаԃмӧм-бӧрын пыр четчӧԁны. Мукӧԁ чеԉаԃ велалӧмаӧԍ саԃмӧм-бӧрын шоныԁ воԉпаԍын прӧста кујлыны, секі сіјӧ і вермас ԉок-торјаԁ велавны.
 
 
 
Кыԇі верԁны кагаӧс воԁтӧԁӧм-воԇын.
 
 
 
Веԉ-унаыԍ чеԉаԃӧс вывті јона верԁӧны регыԁ воԁтӧԇ. Ԋоԋаԍыԍ кагалы сіјӧ абу ԉок. Сӧмын оз ков верԁны воԁтӧԁігӧн гырыԍҗык чеԉаԃӧс. Најӧс верԁӧны ԉокжык, ԍӧкыԁҗык ԍојанӧн. Ԍојӧм-вӧсна најӧ ԉока вӧтаԍӧны, унаыԍ саԃмывлӧны, песԍӧны. Чӧскыԁтӧм ԍојаныԍ чеԉаԃлӧн ԁунԁӧ кынӧмныс, топӧԁӧ налыԍ ԍӧлӧмсӧ ԁа тысӧ. Чеԉаԃ ԍӧкыԁа лолалӧны. Воԁтӧԁӧм-воԇын колӧ верԁны најӧс чӧскыԁҗык ԁа кокԋіԁҗык ԍојанӧн ԁа ԍетны ԍојны часӧн-җынјӧн-кымын воԁтӧԇ-војԁӧр. Сук щај, копеј ԁа тагја јуан вој-кежлӧ ԍетны ԋӧԏік ԇік оз поԅ.
 
Енӧ уԅтӧԁлӧ кагаӧс ԁука, ԋајт керкаын.
 
 
 
Ԁука-керкаын бара-жӧ чеԉаԃыԁ ԍӧкыԁа уԅӧны, став ԁуксӧ ԁа буссӧ најӧ ԋылалӧны лолалігӧн ты-пыщкӧ, морӧсӧ. Таыԍ вермас морӧс віԍмыны, пӧрны чакоткаӧ. Мамјас віԁчыԍӧны щыкӧм, шома ԍојанӧн чеԉаԃӧс верԁны. Кынӧмыс-пӧ кутас віԍны. Сіјӧс оз артавны, мыј ԁука, ԋајт ԁа буса керка-вӧсна чеԉаԃ вермасны віԍмыны јонҗыка. Чеԉаԃ уԅлан-ін керкаын возԁукыс меԁ вӧлі сӧстӧм ԁа меԁ абу жар. Керка колӧ тӧлӧԁны бура ӧԇӧс ԉібӧ труба воԍтӧмӧн. Меԁ-бур еԍкӧ вӧлі ӧшіԋӧ ԇір-јылӧ вӧчны воԍԍана роԅ. Тащӧм воԍԍана-ін шуԍӧ форточкаӧн. Колӧ велӧԁыы чеԉаԃӧс уԅлыны форточка воԍтӧмӧн. Секі крӧваԏ колӧ сувтӧԁны бокӧҗык форточкаԍаԋ ԁа чеԉаԃӧс шоныԁҗыка шебравны гӧгӧр. Воԍсӧн коԉӧны сӧмын чужӧмсӧ. Таԇі уԅтӧԁлігӧн оз ков повны кынмӧмыԍ. Сӧстӧм, ыркыԁ керкаын, бура шебралӧмӧн чеԉаԃ уԅӧны бурҗыка, ԃырҗык ԁа-і чӧскыԁҗык уԅан-унӧн.
 
Керкаын чеԉаԃӧс уԅтӧԁлігӧн оз ков јона топыԁа шебравны. Најӧс пӧԁтӧ жар-інын уԅлігӧн. Патчӧр-вылӧ воԁтӧԁны оз туј. Җоҗын уԅлӧм бара-жӧ ԉок. Чеԉаԃлӧн воԉпаԍ җоҗын јона ԋајтчӧ. Гожӧмын поԅӧ уԅтӧԁлыны воԍса ӧшіԋӧн. Номјасыԍ поԅӧ ӧшіԋ тупкыны марԉаӧн. Ӧшіԋјас тупкытӧԇ војԁӧр колӧ керкатӧ щынӧԁны туԍа-пуӧн. Меԁ-бур чеԉаԃӧс гожӧмын уԅтӧԁлыны
 
 
 
ывла-вылын. Уԅтӧԁны најӧс колӧ ӧԏік ԁӧрӧм-кежыԍ. Сӧмын кӧԇыԁ керкаын колӧ шоныԁҗыка шебравны ԁа ныр-вомсӧ воԍсӧн коԉны. Пусчужӧм кагатӧ оз ков тӧбны. Топыԁ вӧԋ ԇескӧԁӧ, топӧԁӧ сылыԍ рӧшкыԃік лыԍӧмсӧ. Оз леԇ ԁолыԁа лолавны. Гырыԍҗыклы вој-кежлӧ колӧ вежны мӧԁ ԁӧрӧм ԁа ԋебыԁҗыкӧс. Лунын кӧԏ војын чеԉаԃӧс воԁігӧн колӧ пӧртчӧԁны.
 
 
 
Кущӧм колӧ лоны кага уԅланін.
 
 
 
Міјан вӧлі-ԋін ԍорԋі: буса, ԋајт ԁа ԁука керка-вӧсна чеԉаԃјас вермасны віԍмӧԁчыны чакоткаӧн. Тајӧ віԍӧмыԍ јона колӧ віԁчыԍны. Быԁ вежон керкатӧ колӧ мыԍкыны ԇімбырӧн ԁа кунваӧн. Сеԍԍа быԁ асыв бусјас чышкыны ва рузумӧн. Ԉішнеј клам керкаыԍ колӧ петкӧԁлыны. Ԉішнеј клам-вылын-ӧԁ ԉішнеј бус. Керка колӧ тӧлӧԁлыны форточка воԍтӧмӧн ԉібӧ пач труба воԍтӧмӧн. Оз поԅ віԇны чеԉаԃ олан-керкаын ԋајт, ԍӧԁ кӧлуј. Мукӧԁ мам чукӧртӧ став ԍӧԁ кӧлујсӧ чеԉаԃ воԉпаԍ-улас. Таԇі вӧчны оз туј. Ԋајт-кӧлујыԍ петӧ ԉӧк-ԁук&, сы-пыщкын вермасны лоны быԁԍама куртчаԍыԍјас. Најӧ вермасны кајны чеԉаԃ-вылӧ. Сеԍԍа мамјас оз тӧԁны — мыјыԍ чеԉаԃ віԍӧны кіԍтӧмӧн, лӧмӧԍԍӧмӧн, луԁӧмӧн, мыт-віԍӧмӧн, чакоткаӧн — ставыс тајӧ вермас лоны ԋајта олӧмыԍ, ԍӧԁ кӧлуј керкаын ԁа воԉпаԍјас-улын віԇӧмыԍ, ԁука-керка шоча шыԉӧԁӧмыԍ.
 
[Зелыԁа, топыԁа гартлӧмӧн кагалӧн лоӧ омоԉ лыԍӧмыс.]
 
[Кагаыԁ меԁ век вермас кіјаснас вӧрны.]
 
Тані-жӧ колӧ каԅтыштны ԇоріԇјас-јылыԍ. Гежӧԁыԋіка міјан быԁтӧны керкајасын ԇоріԇјас (цветы). Ԇоріԇјас вој-кежлӧ уԅлан-керкаыԍ колӧ петкӧԁны мӧԁлаӧ. Најӧ мортјас-моз-жӧ лолалӧны Луннас најӧ вежӧны керкаыԍ ԉок возԁук. Тајӧ зев бур. Керка лоӧ сӧстӧм. Војын леԇӧны щыкӧм возԁук. Гожӧмын воԍса ӧшіԋӧн олігӧн поԅӧ-і ԋе петкӧԁны ԇоріԇјастӧ ывлавылас.
 
 
 
Ԁугӧԁӧј чеԉаԃӧс улӧ куԇалӧмыԍ.
 
 
 
Веԉ уна чеԉаԃ војын куԇалӧны улас. Тајӧ бара-жӧ віԍӧм. Кага куԇалігӧн колӧ овны торја пеԉка. Куԇалыԍ кагалы воԉпаԍ-вомӧн колӧ воԉсавны кԉејонка. Быԁ асыв воԉпаԍ ԁа шебрас тӧлӧԁны ывлаын. Куԇӧԍ ԁорӧм-гач пожјавны. Улӧ куԇалыԍ чеԉаԃ унҗык куԇалӧны ар 10 ӧԇ. Овлывлӧ-і верԍԏӧ јӧз куԇалӧны. Војын чеԉаԃ куԇалӧны уна торјыԍ. Мукӧԁыс оз кывлы куԇаԍӧм каԁ локтӧмсӧ, мукӧԁ-ԁырјі куԇалӧны повԅӧмыԍ, Тащӧм віԍӧмыԍ бара колӧ віԁчіԍны. Ічӧтыԍаԋ кагаӧс колӧ велӧԁны воԁтӧԇ-војԁӧр куԇаԍны. Сеԍԍа колӧ тӧԁмавны коԁ-пӧраын војын сіјӧ куԇаԍӧ. Сеԍԍа-і тајӧ каԁ-гӧгӧрыс саԃмӧԁны ԁа куԇӧԁны быԁ вој. Чеԉаԃыԁ сеԍԍа велаласны аԍныс четчывны куԇаԍны. Куԇалӧмыԍ кагаӧс оз ков ԉокыԍ чіршӧԁлыны. Таыԍ бур оз ло, ԉокыԍ-кынԇі. Кага кутас повны чіршӧԁлӧмыԍ, віԁӧмыԍ, луннас щӧщ кутас улас куԇавны. Куԇалыԍ чеԉаԃӧс оз поԅ верԁны курыԁ-шома торјӧн. Воԁтӧԇ-војԁӧр
 
оз ков ԍетны ԋекущӧм јуан. Куԇалыԍ кагајас унҗыкыс віԍлӧс, слабыԋік чеԉаԃ. Баԏ-мамлы колӧ тӧжԁыԍны јонҗыка ԁа чӧскыԁҗыка тащӧм чеԉаԃсӧ верԁны, унҗыкыԍ ывлавылын новлӧԁлыны. Сеԍԍа колӧ кагасӧ петкӧԁлыны ԁокторлы, тӧԁмавны, мыјыԍ кагаыԁ віԍӧ ԁа отсавны ԉечітӧмӧн.
 
 
 
Велӧԁӧј чеԉаԃӧс ічӧтыԍаԋ пеԉка овны.
 
 
 
Чеԉаԃӧс колӧ ічӧтыԍаԋ велӧԁны пеԉка аԍнысӧ ԁа ас-гӧгӧрсӧ віԇны. Воԁтӧԇ војԁӧр колӧ налыԍ бура мыԍкыны чужӧмсӧ ԁа кіјассӧ. Кага быԁмыштас ԁа важ велалӧм-куԅта кутас ачыс мыԍкыны. Піԋјассӧ колӧ весавлыны піԋ весалан щӧткаӧн. Ԁӧрӧм вежны вој-кежлӧ мӧԁӧс, сӧстӧмӧс. Воԁтӧԁны тӧлӧԁӧм воԉпаԍ-вылӧ. Секі кагаыԁ кугас ԁолыԁа лолавны ԁа чӧскыԁа уԅны. Понјас-каԋјас оз ков воԁтӧԁны чеԉаԃкӧԁ ортчӧн. Најӧ аслас ԋылӧмӧн, гӧнјӧн ԋајтӧԍтӧны воԉпаԍјастӧ, вајӧны уна-пӧлӧс віԍӧмјас ԁа ковјас. Меԁ бур најӧс вӧтлыны керкаыԍ ывлаӧ.
 
Бырӧԁӧј луԁікјасӧс, гутјасӧс ԁа тӧрӧканјасӧс.
 
Ԁурк ԁа ԋајт-керкаын, буса-воԉпаԍын кагаӧс ӧбӧԃітӧны уна-пӧлӧс ԍојыԍјас. Куртчалӧны тојјас, пыщјас, луԁікјас, тӧрӧканјас ԁа мукӧԁ,
 
сы-вӧсна сіјӧ оз вермы уԅны. Став сещӧм ԉок ԍојыԍјасыс олӧны ԁурка ԁа бусӧԍ керкаынҗык. Віԁчыԍны наыԍ поԅӧ пеԉка олӧмӧн. Колӧ быԁлун воԉпаԍ чеԉаԃлыԍ тӧлӧԁны, крӧваԏ унҗыкыԍ пӧԍваӧн кіԍкавлыны. Җоҗјас колӧ краԍітны. Краԍітӧм җоҗ кокԋіԁа мыԍкысԍӧ ԁа і ԍојыԍ гагјас омӧԉҗыка олӧны краԍітӧм җоҗ-вылын. Сеԍԍа кылӧ ва руа-кӧр, колӧ јонҗыка ломтыны пачјассӧ ԁа форточка воԍтыны. Оз ков керкаын песлаԍны ԁа ва-кӧлуј коԍтыны. Кага-кӧ тојӧԍԍӧма колӧ паԍкӧмсӧ сы-вылыԍ пӧртчӧԁны ԁа паԍтӧԁны выԉ-мыԍкӧмӧс. Ԍӧԁ-кӧлуј бура пеславны, пачын пӧжны ԁа јонҗыка пожјавны. Коԍмӧм-бӧрын пӧԍ-уԏугӧн шыԉӧԁны чукырјасыԍ. Верԍԏӧ јӧзлы поԅӧ тој весавны караԍінӧн, сіјӧн гӧна інјас мавтӧмӧн. Луԁікјас унҗыксӧ олӧны ԍтен-пазјасын, улӧсын, лабічын ԁа мукӧԁлаын. Луԁікјасӧс пазјасыԍ поԅӧ вӧтлыны пӧԍ-руӧн. Тупкавны пазјас уксуса кԉејӧн ԁа караԍінӧн. Тӧрӧканјасыԍ мынтӧԁчыны кынтыԍӧмӧн јона кӧԇыԁ-ԁырјі. Бакшаԍӧм пеԉӧсјас керкаыԍ коԍтыны меԁ бур јона пач ломтӧмӧн.
 
Уԅтӧԁлӧј чеԉаԃӧс шонԁі-воԇын, југыԁ керкаын.
 
Уна жырја (комнатаа) керкаын чеԉаԃӧс колӧ уԅтӧԁлыны меԁ-ыҗыԁ, меԁ-југыԁ, шонԁі-інмана жырјын, чеԉаԃ крӧваԏ оз ков сувтӧԁны пемыԁ-інӧ. Сеԏчӧ оз інмы шонԁіыԁ. Уна ај-мам мӧв-
 
палӧны пемыԁ-інын-пӧ чеԉаԃлы бурҗык уԅлыны. Таԇ вӧчны оз ков. Җын-немсӧ чеԉаԃ-ԁырјіыԁ кагаыԁ быԁмӧ воԉпаԍ-вылын, а пемыԁ-інын торја буса. Бус-пыщкын ем уна посԋіԃік ԍінмӧн аԁԇытӧм ловјаловјас. Куш-ԍінмӧн мі најӧс огӧ аԁԇӧ. Посԋі ловјасыс лолалігӧн ԍурӧны чеԉаԃлы сынӧԁԍыс морӧсӧ. Тащӧм ловјаловјасыс шуԍӧны мікробјасӧн. Быԁ віԍӧмлӧн ем аслыс-пӧлӧс міккроб. Зев-уна тащӧм мікробыԁ пемыԁ ԁа буса-інын. Шонԁі-југӧр віјӧ тащӧм гагјас-мікробјаԍсӧ. Сы-вӧсна шонԁі-інман жырјын сынӧԁыԁ сӧстӧмҗык. Чеԉаԃ озҗык віԍмыны.
 
 
 
Колӧ оз кагаӧс уԅігас сајӧԁны лунјугыԁыԍ.
 
 
 
Міјан ем моԁа сајӧԁны (вонјавны) чеԉаԃ воԉпаԍсӧ (зыбка, потан) лун-југыԁыԍ. Таԇі вӧчны ԋӧтчыԁ оз ков. Ԍін-јорӧмыԍ колӧ ӧшіԋсӧ тупкыны вӧсԋіԃік гежӧԁ занавесӧн. Вонјалӧмӧн воԉпаԍын кагалы уԅныс ԍӧкыԁ. Мортыԁ-ӧԁ лолалігӧн кыскӧ морӧсӧ бур сынӧԁ (кислород), леԇӧ щыкӧмӧс (углекислоту). Вонјалӧм воԉпаԍ-гӧгӧрыс-щыкӧм-сынӧԁ оз вермы разавны. Щыкӧм-сынӧԁсӧ лоӧ чеԉаԃлы кыскыны морӧсӧ бӧр. Щыкӧм сынӧԁӧн лолалігӧн мортлӧн зев ԉока ворсӧ вірыс. Та-вӧсна чеԉаԃ быԁмӧны кеԉыԁӧԍ, віртӧмӧԍ, ыҗыԁ јураӧԍ, ԁыр оз ветлыны кокӧн. Војын чеԉаԃӧс колӧ уԅтӧԁлыны бітӧг, ԉібӧ сајӧԁны бі-југӧрыԍ. Кагалӧн уԅігӧн шојтчӧ став лыԍӧ-
 
мыс. Бі-југӧр ԁӧнԅӧԁӧ ԍінјас, ез ԍет сылы шојтчыны. Сеԍԍа быԁ караԍіна лампа щыкӧԁӧ сынӧԁсӧ.
 
 
 
Енӧ воԁтӧԁӧј чеԉаԃӧс ас-ԁінаныԁ.
 
 
 
Міјан унаӧн чеԉаԃӧс воԁтӧԁӧны ӧԏі воԉпаԍӧ гырыԍкӧԁ Мукӧԁ-ԁырјі уԅлӧны морт 7-8 ӧԏі воԉпаԍ-вылын Воԁӧмаӧԍ сетчӧ гырыԍ і посԋі. Ставыс најӧ җоҗ-вылынӧԍ. Веԍкыԁа-кӧ шуны, крӧваԏтӧ абу-ԋін сещӧм ԍӧкыԁ вӧчнытӧ. Семын велалӧма міјан важ-моз мӧвпавны: ԋінӧм-пӧ ӧтлаын уԅлӧмыԍ ԉокыс абу. Шоныԁҗык ԁа-і рӧскоԁ ещаҗык. Ӧтлаын уԅлӧмыԍ колӧ ԁугԁыны. Быԁ мортлы лӧԍӧԁны крӧваԏ ԃерт он-на вермы, сӧмын кагаыԁлы быԏ сіјӧ колӧ чужӧмԍаԋыс. Сіјӧ налы зев колантор. Мамјас кајтӧны: кагалы-пӧ кӧԇыԁ, ԋоԋаԍігӧн-пӧ сен-жӧ ԁінаԁ лоӧ, кыԇі-нӧ торјӧн воԁтӧԁан. Тајӧ кајтӧм абу бур. Ӧтлаын уԅтӧԁлігӧн кагаӧс мам вермас уԅігӧн ԁојԁны ԉібӧ пӧԁтыны. Мӧԁ-кӧ, кага вајӧм-бӧрын мам торја јона ԋајт. Сынӧԁыс мам-ԁорын сы-вӧсна щыкӧм, ԉок, ԁа сещӧм сынӧԁӧн мам ас-ԁорын уԅтӧԁлігӧн щӧктӧ лолавны кагаӧс. Ӧтлаын уԅігӧн јорт-јортјаслы ԋајтӧԍтӧны сынӧԁ. Сеԍԍа таԇі уԅлігӧн кокԋіԁҗык разалӧ-кӧлаԍӧ быԁԍама-пӧлӧс віԍӧм (луԁӧм, чакотка, ков, піԍԏі ԁа мукӧԁ-пӧлӧс). Меԁ јона колӧ повны ԉоквіԍӧмыԍ. Ԉоквіԍӧм овлӧ кык-пӧлӧс. Ӧԏі пӧлӧс-ногӧн віԍігӧн віԍӧ став вір-јајыс, тајӧ шуԍӧ ԍіфіԉісӧн. Мӧԁ-пӧлӧс-ног віԍігӧн
 
мортлӧн віԍӧ сӧмын јанԇім-гӧгӧр. Сетыԍ сылӧн петӧ ор. Тащӧм віԍӧмӧн віԍӧны уна мамјас (тајӧ шуԍӧ тріпперӧн). Тріпперӧн-віԍӧм јонҗыка кӧлалӧны нывкајас. Мамјас вермасны таԇі віԍны каԅавлытӧг, сеԍԍа чеԉаԃлы щӧщ ԍетас віԍӧмсӧ.
 
[Ԋекор оз ков воԁтӧԁны кагасӧ ас-ԁінаԁ, — верман ԁојԁны ԉібӧ пӧԁтыны.]
 
 
 
Ӧԏілаын уԅлігӧн чеԉаԃ вермасны аԁԇывны ај-мам-кост олӧм ԁа сіјӧс-жӧ кутасны вӧчны аԍныс.
 
Гӧгӧр-кӧ мӧвпавны, ӧԏілаын уԅлігӧн чеԉаԃ оз вермыны бура шојтчыны, тыр ебӧсӧн четчыны. Налы војбыԁ лоӧ ԇескыԁ-пырыԍ уԅны. Бергӧԁчыны, ԋі паԍкӧԁчыны, ԋі тыр лолӧн лолавны
 
оз вермыны. Асывнас чеԉаԃ четчӧны пӧттӧԇ-уԅтӧг, ӧԁва ԁовјалӧны. Таԇтӧ најӧ оз ԍӧлӧмыԍ боԍтԍыны ворсны, ԍојны, јуны. Сеԍԍа лоӧны віртӧмӧԍ, кеԉыԁӧԍ, ԇоԋвіԇа луннысӧ воштӧны. Тащӧм чеԉаԃ кокԋіа віԍмӧԁчӧны быԁԍама віԍӧмӧн, ԁа ԍӧкыԁа віԍӧны. Со мыј вӧсна оз поԅ чеԉаԃӧс уԅтӧԁлыны ӧтлаын гырыԍкӧԁ. Колӧ тӧжԁыԍны, меԁым быԁ кагалӧн вӧлі аслас торја воԉпаԍ. Быԁ ӧԏілаын вој уԅӧм-вӧсна ај-мам лоӧны мыжаӧс& чеԉаԃ-воԇын, чеԉаԃ-кӧ кутасны віԍны. Оз-кӧ тырмы крӧваԏјас, поԅӧ воԁтӧԁны кагаӧс сунԁук-вылӧ, паԍкыԁ скамја вылӧ, сӧмын меԁ вӧлі торја воԉпаԍын. Оз ков вунӧԁны, быԁ кагалы торја воԉпаԍ абу ԉішнеј рӧскоԁ, сӧмын јона колантор ԍојан-јуан-моз ԁа лунјугыԁ моз.
 

Версия 11:27, 23 лӧддза-номъя 2016

Л. ГЕШЕԈІНА. БУР ԌОЈАНӦН КАГАТӦ ВЕРԀ

Н. КАРАКЧІЕВАЛЫԌ коміӧ пӧртӧмсӧ ас-ногыс лӧԍӧԁаліс, реԁаксіааліс-ԁа, А. ЧЕУСОВА. Мӧскуа ССРС-са јӧзјаслӧн Шӧрса ԋіга леԇан ін 1929 1500 Быԁ кӧԅајка тӧԁӧ кущӧм поԁаӧс (скот) ԁа пӧткаӧс кыԇі ԁа мыјӧн верԁны. Кӧрым ԁа верԁчӧм-ԍерԏіыс і јајыс налӧн: бур ԉібӧ омӧԉ. Мууҗалыԍ тӧԁӧ, кӧні мыј бурҗыка быԁмӧ, унҗык воӧ-ԁа, віԍталас — кыԇі ԁа мыјӧн мусӧ ԋебԅӧԁны-вынԍӧԁны. Мувынԍӧԁанторјыԁ уна пӧлӧс ем. Колӧ тӧԁны, кущӧм быԁмӧглы кущӧм му колӧ ԁа мыјӧн сіјӧс вынԍӧԁны. Ԍојаныԁ уна пӧлӧс-жӧ. Морт пӧткӧԁчӧ быԁмӧгјасӧн (растениями) ԁа јајӧн. Ӧԏі пӧлӧс јаја ԍојан-вылӧ, шуам шыԁ-вылӧ, быԁ ԍікас јај оз шогмы. Вӧркыԍ сіјӧ зев бур артмас, а ты ԁа мус шыԁ-вылӧ оз-ԋін тујны. Жарітӧмӧн најӧс ԍојӧны. Пӧтка јај жарітӧмӧн-жӧ чӧскыԁҗык. Јајын ем белок (курӧг коԉк јеҗыԁ-коԃ пӧтӧс-ԍерԏіыс), гос, кракмал-ԁа. Најӧ абу ӧтмынԁаӧн быԁ поԁа ԁа пӧтка јајын, сыпонԁа і јајјасыԁ оз ӧтмоза пуԍыны морт гыркын: коԁыс регыԁӧн, кокԋіа пуԍӧ-а, коԁыс і ԍӧкыԁҗыка. Еԍкӧ став поԁаыс-кӧ ӧтмоза ӧԏітор ԍојіс, секі налӧн быԁӧнлӧн јајыс вӧлі ӧткоԃ. Веԍіг-ӧԁ јӧлыԁ абу ӧткоԃ: кор кіԅер, кор сукҗык; кор чӧскыԁ кӧра, кор курыԁ. Ставыс сіјӧ ԍојантор-понԁаыс, мыјӧн пӧткӧԁчӧма поԁаыс. Быԁмӧгјасын сіԇ-жӧ ем белок, гос ԁа кракмал, сӧмын најӧ абу поԁалӧн-коԃӧԍ, а аслыс пӧлӧсӧԍ. Ԍојанјасӧн белок, кракмал ԁа гос веԍкалӧны морт гыркӧ. Сені најӧ сорлаԍӧны сокјасӧн, вежԍӧны, пӧрӧны морт туша белокӧ, госӧ ԁа кракмалӧ. Ԍувјасын ԍојаныԍ став бурторјыс јіҗӧ вірӧ. Сеԍԍа вірыскӧԁ сӧнјасӧԁ разалӧ туша куԅа. Сіԇ-кӧ, вірын віԇԍӧны пӧтӧса торјас. Мортыԁ быԏԏӧ машіна, сы-моз-жӧ уна торјыԍ (ткаԋјасыԍ) течӧма. Меԁглавнејыс морт тушаын, кутӧԁыс, лы скеԉет. Лы-вылас јај, сеԍԍа гос, сеԍԍа кучік. Јурлыын вем. Морӧслы кыщын (в грудной клетке) тыјас ԁа ԍӧлӧм. Рушкуын: мус, желуԁок, ԍувјас, вӧрк ԁа мук. Кыԇ-тај машіна чаԍтјас јона уҗалӧмыԍ торкԍалӧны, бырӧны, сіԇ-жӧ і морт тушаын кущӧмԍурӧ органјас јона уҗалӧмыԍ ӧԁјӧ торкԍалӧны, слабмӧны. Машінатӧ, меԁым бурҗыка уҗалас, мавтӧны; морт тушаын органјасыс меԁ уҗаласны — „мавтӧны“-жӧ, ԍојанӧн. Мі шуім-ԋін воԇын, ԍојаныԍ кракмал, белок ԁа гос вір сӧнјасӧԁ разалӧны туша куԅа, верԁӧны быԁ орган (машіна-јылыԍ-кӧ еԍкӧ шуім: мавтӧны). Сіԇ быԁ лун органјас пӧткӧԁчӧны, бӧр вынмӧԁчӧны уҗ-бӧрын. Сіјӧ інӧ быԁлун-кӧ ԍојан, а щыгјалігӧн кыԍ органјас пӧтӧссӧ боԍтӧны? Ԍојӧм-бӧрын мыјкӧмынԁа кракмал ԍојаныԍ пукԍӧ мус-вылӧ ԁа јај-вылӧ, а гос чӧжԍӧ кучік улӧ. Мыјӧн вірыԍ морт туша вынԍӧԁанторјас бырӧны, а морт оз ԍој, секі чӧжӧм запасыԍ коланторјас јіҗӧны вірӧ. Органјас пӧтӧны, јонмӧны, воԇӧ вермасны уҗавны. Вірын ем јешщӧ кіслороԁ (газ). Мі сіјӧс ас-пыщкӧ лолалам тыјасӧн. Вірын-кӧ кіслороԁыԁ абу тырмымӧн, секі мортыԁ кӧԏ јешщӧ уна ԁа бура ԍојас-јуас, пыр лоӧ быгыԁ чужӧма ԁа віԍлӧс, ачыс кӧԏ бӧчка кыза-а. Кіслороԁыԁ ԍојан-коԃ колантор-жӧ. Сытӧг морттӧ малокровіје боԍтӧ. Ӧні быԁ лун быԁ морт оз-на вермы бур ԍојан ԍојны, а кіслороԁтӧ ставныс вермасны лолавны: сыыԍ ԁон мынтыны оз ков. Сӧмын щыкӧм сынӧԁа інын ен ов, оланінтӧ щӧкыԁҗыка тӧлӧԁ: ӧԁ кіслороԁыԁ сӧстӧм сынӧԁын. Меԁуна сіјӧ расын ԁа віԇјас-вылын, кӧні уна веж корјас ԁа турун. Щыг морт омӧԉ уҗалыԍ, оз пыр сылы уҗыс кіас. Мортыԁлӧн выныс ԍојӧм-помыԍ. Ԍӧкыԁҗык уҗ-вылын уна вын мунӧ, унҗык і колӧ ԍојны секі, ԁај частӧҗык ԍојны, меԁ оз віԇԍы чӧжӧм пӧтӧс запас. Пескералыԍлӧн ԁа гіжыԍлӧн 8 часа уҗалан лунӧ оз ӧтмынԁа вын мун, сывӧсна і ԍојӧмыс налӧн абу ӧткоԃ. Ӧԏіыс ԋӧжјӧԋікӧн ԍојӧ, бӧрјыԍӧмӧн, а мӧԁыс, кыԇ шуасны, вомтырнас ващкӧ. Тајӧ тыԁалана уҗ тушалӧн. А ем-ӧԁ тыԁавтӧм: гырк-пыщкас ԁугԁывтӧг мунӧ. Ԍувјас ԍојаныԍ коланторјас ковтӧмторјасыԍ јансӧԁалӧны ԁа вӧтлӧны најӧс вірӧ. Мус ԁа вӧрк весалӧны вірсӧ. Ԍӧлӧм помала тіпкӧ, вӧтлӧ вірсӧ туша куԅа, а вірыскӧԁ щӧщ візлалӧны оргаԋізм пӧткӧԁыԍјас. Ԁугԁывтӧг лолаламӧ, боԍтамӧ кіслороԁ сынӧԁыԍ ԁа тыјасын вірӧ најӧс пыртам. Мукӧԁ став органыс пыр-жӧ зев колан уҗ нуӧԁӧны. Сувтӧԁан-кӧ тајӧ машінасӧ кӧԏ зев регыԃік-кежлӧ, -мортыԁ віԍмас, вермас кувны. Тащӧм ԁугԁывтӧм ыҗыԁ уҗ пыр мунӧ ыҗыԁ морт тушаын, чеԉаԃ тушаын-і, чеԉаԃ тушаас јешщӧ јонҗыка. Ӧԁ кагаыԁлы колӧ быԁмыны ԁај јонмыны, ԋужавны ԁај паԍкавны (кызны). Кыԍ сіјӧ соԁтӧԁ ткаԋјассӧ сы-вылӧ боԍтас? Кыԍ сылы выныс тушасӧ куԅаногыс ԁа паԍтаногыс ыҗԁӧԁныс? Тӧԁӧмыԍ, ԍојаныԍ. Став торсӧ (материал) ԁа вынсӧ тушасӧ соԁтыны ԁа кызтыны кагаыԁ боԍтӧ ԍојаныԍ. Сіԇ-кӧ, бура быԁмас кага сӧмын секі, кор сіјӧс бура верԁан. Унаыԍ аԁԇывлан лӧз-вез-коԃ кага, омӧԉік, віԍлӧс, пыр ԋаргӧ. Арӧс-ԋін сылы-а,век-на быԏԏӧ 3-4 тӧлыԍԍа, сещӧм сіјӧ ічӧт ԁа кокԋі. А мыјвӧсна, чајтаԁ? Ԁа ԍојан-вӧсна. Јонмыныс ԁа быԁмыныс сылы пӧтӧсыс оз тырмы. Бурҗык ԍојанӧн колӧ сіјӧс верԁны. Щыг војасӧ (1918 — 21) кымын сещӧм чеԉаԃыс вӧлі. Сіԇ інӧ, ԍојан-помыԍ чеԉаԃлӧн тушаыс соԁӧ: куԅтаногыс і кызтаногые. Ԍојан-помыԍ сіјӧ вынсӧ боԍтӧ. Ԍојан-помыԍ сылӧн тушаас ӧткоԃ шоныԁ пыр. Коԁԍурӧ гашкӧ јуаласны: „Мыјла-нӧ-пӧ посԋі чеԉаԃыслы выныс, пес керавны ԁа ва пыртлыны-пӧ-ӧԁ налы оз ков. Сӧмын-тај четчалӧны ԁа ворсӧны“. Сіјӧ со і ем — четчалӧны ԁа ворсӧны. Лаԋтлӧны сӧмын војнас, уԅігас. А коԁкӧ лыԃԃыліс ез кымын кілометр најӧ мунӧны быԁ лун ӧшіԋ-улас котралігӧн. Кымыныԍ најӧ четчыштлӧны. Кымыныԍ пес чуркајас ԁа пԉенӧкјас быгыԉтӧны, пӧвпомјас ԁа паԉічјас ӧтарӧ-мӧԁарӧ новлӧԁлӧны, мач качӧԁлӧны ԁа с. в. Ставсӧ-кӧ тајӧс арталан, секі гӧгӧрвоана лоӧ мыјла кагаыԁлы выныс колӧ: вӧлӧмакӧ, сылӧн став органыс лунтыр зев јона уҗалӧны. Колӧ најӧс пыр вынԍӧԁны, верԁны кагатӧ бура. Нӧшта, колӧ ԍојансӧ вежлавны: ӧԏі пӧлӧс ԍојаныԁ абу бур. Іԅвеԍка ԁа совјас-кӧ ԍојаныԍ кагалы еща ԍурасны, сылӧн лыјасыс омӧԉӧԍ, ԋебыԁӧԍ лоӧны: кокјасыс чукыԉтчасны, орԁлыјасыс кусіԋтчасны ԉібӧ топаласны ԉокногӧн, — тыјаслы лоӧ ԇескыԁ. А векԋі морӧсӧн быԁмыԍ кага кокԋіа чакоткаӧн віԍмӧ, мукӧԁ вуҗана віԍӧмјасӧн-і. Јурвемлы-кӧ быԁмыныс пӧтӧсыс оз ло тырмымӧн, секі кагаыԁ віԍлӧс-жӧ лоӧ, быԁторјыԍ понԁас ӧԁјӧ скӧрмыны (раздражительный), омӧԉа понԁас велавны. Ічӧтыԍаԋыс-кӧ кагатӧ коланторјасӧн он верԁ, жебӧн і быԁмас, верԍԏӧԁырјіыс пыр лоӧ омӧԉікӧн. Ыҗыԁ морт-вылын пӧтӧс суԇчытӧм озҗык тӧԁчы, а посԋіјаслы-кӧ кущӧмкӧ пӧтӧс тор ԁыр оз ԍур, пыр і торкԍас ԇоԋвіԇаыс. Мыј-жӧ керны, меԁым кагаыԁ быԁмас бура, јонӧн, зумыԁӧн. Сы-вылӧ уна ԍӧм оз ков, сӧмын бура віԇ-верԁ кагатӧ. Ԍојансӧ щӧкыԁа вежлав, меԁ вірас сылӧн пыр вӧлі быԁ органлы колан пӧтӧс. Ӧԏі пӧлӧс ԍојаныԍ, пыр-кӧ сіјӧн јона верԁны, вермас кагаыԁ і кызны, пургыԉ-коԃ лоӧ, но віԍлӧс. Сіјӧ-жӧ ԍојанӧн поԅӧ кагатӧ верԁны, мыјӧн ӧні верԁам, сӧмын бурҗыка лӧԍӧԁӧмӧн-а. Колӧ велӧԁчыны бур ԍојансӧ лӧԍӧԁны. Чері-јајыԁ, кӧԏ шочіԋіка-а, быԁсӧнлӧн овлӧ. Граԁвыв пуктасјас ем-жӧ. Шыԁӧсјас ԁа пыԅыԁ ем-жӧ. Сӧмын ен ԁышӧԁчы ԁа быԁлун наыԍ выԉ ԍојан лӧԍӧԁ. Гырыԍлы-кӧ колӧ чӧскыԁ ԍојан, посԋілы чӧскыԁыԁ јешщӧ-ԋін колантор. Со кагалы ԍојанјаԍ суткі-вылӧ; Ԍојанјас: 3 — 5 арӧсӧԇ. 5 — 8 арӧсӧԇ. Јеҗыԁ ԋаԋ ..........150,0 (3/8 т.) 100,0 (1/4 т.) Ԍӧԁ ԋаԋ............. — 100,0 (1/4 т.) Јӧв................. 400,0 (2 ст.) 300,0(1 1/2ст.) Јај . . ........... 50,0 (1/8т.) 100,0(1/4 т.) Мӧс выј............. 20,0 (5 зӧл.) 24,0 (6 зӧл.) Коԉк................ 1 шт. 1 шт. Картупеԉ........... . 100,0 (1/4 т.) 150,0 (3/8 т.) Шыԁӧс...............40,0 (10 зӧл.) 40,0(10 зӧл.) Граԁвыв пуктасјае . . 100,0 (1/4 т.) 100,0 (1/4 т.) Сакар...............25,0 (6 зӧл.) 25,0 (6 зӧл) Тајас-пыщкыԍ јеҗыԁ ԋаԋтӧ ԍӧкыԁҗык лоӧ суԇӧԁны-а, мукӧԁторјыс креԍԏаԋіныԁлӧн аслас ем. Кущӧм ԍојан посԋі чеԉаԃлы меԁколан? Ԁокторјас важӧн-ԋін каԅалӧмаӧԍ, ԁыр-кӧ-пӧ мортыԁ пуктасјас (зелень) оз ԍој, віԍмӧ тсынгаӧн. Віԁлалӧмаӧԍ сіјӧс поԁајас-вылын. Турунӧн верԁӧмыԍ-кӧ-пӧ ԁугԁан, тсынгаӧн-жӧ најӧ віԍмӧны: піԋаныс гырԁԍерӧԍԍӧ, кокјасыс гӧрԁчутӧԍԍӧны, суставјасыс пыктӧны. А мыјӧн ԍетан налы турун, меԁԍа-ԋін ԍвежејӧс, віԍӧм бырӧ, поԁа зԁоровмӧ. Теынгаа мортлы, меԁым сіјӧс бурԁӧԁны, шаԋ лоӧ лун-кежӧ ԍетны щајнеј паԋ ԉімон ва (сок), морков, туріпув, јаблӧг ԁа м. т. Сіԇ-кӧ інӧ, меԁым чеԉаԃтӧ тсынга оз вермы, частӧҗык колӧ верԁны најӧс морковӧн, ԍоркԋіӧн, галанӧн, капуста поԁјӧн, аԋкыщӧн, вотӧсјасӧн ԁа с. в., — мыј заптӧма мамыслӧн. Мам-кӧ понԁас тӧԁны кущӧм ыҗыԁ бур ԅеԉеԋыԍ, преԋік-кампет ԁа поԁсолԋечԋік-пыԃԃі чеԉаԃыслы понԁас ԋӧбавны јаблӧг ԉібӧ мукӧԁ пӧлӧс ԅеԉеԋ. Сӧмын пуктасјастӧ ԁа фруктытӧ ԍојӧм-воԇвылаԁ колӧ мыԍкыны пуан ваӧн, меԁым најӧн чеԉаԃыԁлы вуҗан віԍӧмјас оз шеԁны. Меԁ јона пуктасӧн колӧ верԁны чеԉаԃтӧ сывӧсна, мыј пуктасјасас уна быԁԍама белокыс, кракмалыс, жеԉеза * ԁа. Сыыԍ-кынԇі пуктасын ԁа фруктыын, уна мукӧԁ ԍојанторјын-і, ем нӧшта јона колантор морт оргаԋізмлы — вітамін (ловԅӧԁыԍ, оживитель). Сӧмын кужтӧг пуіг-пӧжігӧн вітаміныс, меԁ-коланторјыс, вошӧ. Сывӧсна быԁмӧг-пуктасԍыԁ ԍојантӧ кужӧмӧн колӧ вӧчны. Щӧкыԁа овлӧ, морковтӧ ԉібӧ ԍоркԋітӧ пуігӧн ваԍӧ чугунас зев уна бузгасны-кіԍтасны, сеԍԍа, пуԍас-ԁа, којыштӧны сіјӧс ортсӧ. Сіјӧ зев абу шаԋ. Ӧԁ уна вітамін пуігас пуктасԍыс ваас петӧ. Оз ков сіјӧс којыштны, а колӧ сыыԍ шыԁ пуны. Картупеԉ пуігӧн картупеԉԍыс вітаміныс оз пет: корјыс віԇӧ. Кыԇі-жӧ бурҗык ԍојан пуктасыԍ лӧԍӧԁны чеԉаԃлы? А со кыԇі (ӧԏі морт-вылӧ тані інԁӧма). 3 картупеԉ, 2 капуста кор, 2 шӧркоԃԃем морков-ԁа весалӧны, мыԍкӧны, посԋіԃіка вунԁалӧны ԁа пуктӧны пуан ва-пыщкӧ чугунӧ (2х/2 стӧкан ваыс колӧ), пуӧны 15 мінут. Пуԍӧм-бӧрас ваԍыс лептӧны ԁа мічаа нырӧны, сеԍԍа бӧр шоныԁ інӧ пуктӧны (пач поԁ-вылас-ԉі — оз-кӧ ломтыԍ сіјӧ), меԁ оз кӧԇав. Сек-кості щајнеј паԋ ԍвежеј выј-піын щајнеј паԋ пыԅ гуԁралӧны. Ештас-ԁа, кіԍтӧны нырӧм рокас, солыштӧны ічӧԏіка ԁа ставсӧ

  • Жеԉезаыс зев-жӧ колантор вірын. Мыјӧн сіјӧ чінас вірыԍ, морт быгыԁмӧ, малокровнеј лоӧ.

бура гуԁралӧны, — ԍојанторјыԁ гӧтов. Ԍвежејнас і колӧ верԁны кагатӧ. Бур ԍојантор чеԉаԃлы фруктыӧн ԁа вотӧсӧн сорлалӧм рок. Пуӧны јӧла маннеј ԉібӧ ріс рок. Торјӧн, пуктасјасыԍ-моз-жӧ, лӧԍӧԁӧны фруктыыԍ рок, ԉібӧ вотӧсыԍ кіԍеԉ. Сорлалӧны воԇԇа рокыскӧԁ, сакар песокалӧны ԁа ԍвежејвывԍыс і верԁӧны чеԉаԃӧс. Гожӧмјасын чеԉаԃтӧ пырҗык пуктасјасӧн колӧ верԁны, секі ԍвежеј пуктасјасаԁ вітаміныс унҗык. Меԁбур ԍојантор чеԉаԃлы фрукты — зев уна сені кракмалыԁ-і, жеԉезаыԁ-і, вітаміныԁ-і, — ԁа міјанын, коміын, сіјӧ абу. А граԁвыв пуктасјастӧ поԅӧ вӧԃітны. Тсынгаыԍ віԇӧм пуктасјаслыԍ важӧн-ԋін тӧԁмалісны. А ԇік-на ԋеважӧн аԁԇісны, мыј лоӧ мукӧԁ ԍојанторјыԍ. Верԁны-кӧ чеԉаԃтӧ пыр ԍԉівкіув јӧлӧн (а мамјас щӧкыԁа сіԇі вӧчлӧны: ԍԉівкісӧ ԍојӧм-воԇвылас нароԍнӧ куртӧны), ԇоԋвіԇаыс налӧн торкԍӧ. Заграԋітсаын ӧԏі карын 40 поԍԋі чеԉаԃлӧн ԍінмыс віԍмӧма. Понԁӧмаӧԍ корԍны помкасӧ. Вӧлӧмакӧ, ставнысӧ најӧс ԍԉівкіув јӧлӧн верԁӧны. Сіјӧ чеԉаԃыс зев ԋӧжјӧ быԁмӧмаӧԍ-і. Понԁӧмаӧԍ ԍԉівкіув јӧлӧ чері выј соԁтавны, щајнеј паԋӧн лун-вылӧ. Чеԉаԃ мӧԁӧмаӧԍ быԁмыны, ԍінјасыс бурԁӧмаӧԍ. Бура быԁмӧны чеԉаԃ вӧркыԍ, мусыԍ, ԍԉівкі выјыԍ, ԍеԉԃіыԍ, коԉк віжыԍ. Бур ԍојантор посԋілы і гырыԍлы вем, пӧк, аԋкыщ, бобі, зӧр, ма, ӧрӧшкі, томат. Сіԇ-кӧ інӧ, чеԉаԃӧс бура ԁа ԇоԋвіԇаӧн быԁтыны оз ковны торја ԁона ԍојанјас. Ассајаԁ бурԍојан- сӧ лӧԍӧԁӧмыс. Сіјӧ-жӧ ԍојаныԍ, коԁӧс ԍојам быԁ лун, кужӧмӧн-кӧ лӧԍӧԁан, став пӧтӧса торсӧ поԅӧ боԍтны ԇоԋвіԇа кутны. Ӧні, кущӧм ԍојанторјас оз шогмыны чеԉаԃлы. Чеԉаԃлӧн ԍувјасыс слабӧԍ-на, быԁ пӧлӧс ԍојан оз вермыны пуԍыны. Шуам, порԍ јајыԍ ԁа госа ыж јајыԍ, воблаыԍ-ԁа, мыт најӧс боԍтӧ. Кушман, переч ԁа горчітса оз-жӧ тујны. Ԍвежеј лук ічӧԏікаӧн поԅӧ ԍетыштавны. Ԍвежеј калбасӧн поԅӧ верԁны, сӧмын ԍвежејӧн, а ԋеуна-кӧ віԇӧма-ԋін, лущщӧ ен верԁ. Гырыԍјас щӧкыԁа важ калбасыԍ віԍмылӧны-а, посԋіјасыԁ віԍмасны-ԋін. ІЦӧкыԁа гӧԍԋеч-пыԃԃі чеԉаԃлы ԋӧбӧны ӧрӧшкі ԁа поԁсолԋечԋік. Јаԁрасӧ ԍојӧмыԍ еԍкӧ і омӧԉыс абу, ԁа кышас налӧн уна ԋајт ԁа бус. Чеԉаԃлы весавтӧг, кышнас ԍетӧны. Вермасны віԍмыны вуҗан віԍӧмјасӧн. Ԁај піԋјасыс-на чеԉаԃыԁлӧн абу зев јонӧԍ: ӧрӧшкісӧ трічӧԁігӧн вермасны најӧс жуглыны. Ԍіԅім арӧсӧԇ чеԉаԃлӧн кыԅ кык јӧла піԋ. Сы-бӧрын најӧ гылалӧны, а на местаӧ быԁмӧны гырыԍјаслӧн-коԃ јон лы піԋјас. Јӧла піԋјас унҗык чеԉаԃыслӧн зев омӧԉӧԍ. Віԁлалӧмаӧԍ-ԁа, 100 чеԉаԃ-піыԍ сӧмын 20 ԇоԋвіԇа піԋаыс. А чіг квајт арӧсаӧс-кӧ боԍтан, ԇоԋвіԇа піԋаыс ԍо-пыщкаԃ сӧмын квајт. 94-ыслӧн піԋјасыс сіԍӧԍ, роԅаӧԍ, віԍӧны. Таыԍ, ԃерт, унҗыксӧі баԏ-мам мыжаӧԍ. Віԍан піԋнаԁ, буракӧ, ԍојантӧ бура он куртчав, сіԇі посԋӧԁлытӧгыс і лоӧ ԋылавны. Сыыԍ кагаыԁ віԍмӧ, оз кут чӧсмаԍны ԍојанӧн. Піԋ роԅјасӧ мікробјас (віԍӧԁыԍ гагјас) веԍкалӧны, јешщӧ чорыԁа віԍӧԁӧны. Ыҗыԁ мортыс піԋ віԍігаԁ матајтчылан-а, посԋіыԁ секі тӧԁӧмыԍ-ԋін јона мучітчӧ. Сывӧсна баԏ-мамлы јона колӧ тӧжԁыԍны меԁ посԋі чеԉаԃлӧн піԋјасыс оз віԍмыны. Быԁ ԍојӧм-бӧрын колӧ щӧктыны пожјавны вомсӧ. Пӧԍ ԍојан-јуан-бӧрын кӧԇыԁӧс оз ков ԍетны, а кӧԇыԁ-бӧрын пӧԍӧс. Сук щајӧн чеԉаԃтӧ оз ков јуктавны: омӧԉ-жӧ сыыԍ. Меԁбур јуан сылы кіԅеріԋік щај ԉібӧ іԁ копеј. Меԁјона колӧ віԁчыԍны вінаӧн ԁа сурӧн јуктаԍӧмыԍ. Щӧкыԁа овлӧ, баԏјасыс праԅԋікјасӧ ԉібӧ пір-вылын посԋі чеԉаԃыслы щӧщ мытчӧны віна румкатӧ: віԁлы-пӧ, ԋінӧм-пӧ-ӧԁ он ло. Еԍкӧ лоӧ. Зев ыҗыԁ ԉок віна ԁа сурыԍ посԋі чеԉаԃлы, ԋекор оз ков најӧс сіјӧн јуктавны. Вінаыԁ-ӧԁ — јаԁ. Зев јона торкӧ вемтӧ ԁа ԋервјастӧ. А чеԉаԃыԁлӧн-ӧԁ ставыс нер, тоԉкӧ-на чукӧрмӧ, јонмӧ, — ԁыр-ӧ сещӧмтӧ торкны. Ічӧтԁырјі јуӧм-помыԍ ԇоԋвіԇа торкԍӧм немыс-кежлӧ коԉӧ, немыс лоӧ сіјӧс кыскыны. Ԋекущӧм ԉекарствојасӧн он веԍкӧԁ. Быԁ мамлы аслас кагаые муса, зіԉӧ верԁны сіјӧс пӧттӧԇыс. Щӧкыԁа овлӧ, уна тор ԍојныс лӧԍӧԁас, сӧмын кужтӧгыԁ став ԍојаныс чӧскыԁтӧмӧԍ лоӧны. Лущщӧ колӧ еща лӧԍӧԁны, ԁа чӧскыԁӧс, бурыс секі унҗык лоас. Кор мі чӧскыԁтортӧ аԁԇам, „ԁуԉ ваным" петӧ, сіԇі еԍкӧ і ԍојыштам. А чӧскыԁтӧмтор ԍојігӧн кӧԏ мыјԁа сіјӧс ԍојан, огӧ і быԏԏӧ пӧтлӧј, ԍӧлӧмным оз і бурмыв. Ӧԏіԁук олыштан-ԁа, бара-ԋін кынӧмыԁ ԍумалӧ. Мыјла сіԇі? Вӧлӧмакӧ, кор чӧскыԁ ԍојантӧ ԍојан, вомаԁ ԁа желуԁокаԁ уна сок јансалӧ, бура кіԅертӧны ԍо- јансӧ, отсалӧны регыԁҗык ԁа бурҗыка ізԍыны-пуԍыны ԍојанлы. Чӧскыԁтӧм ԍојан ԍојігӧн сокјас оз петны. Ԍојаныԁ омӧԉа кылалӧ, еща бур наыԍ чеԉаԃлы. Мукӧԁԁырјіыс мамыс колан ԍојан чеԉаԃыслы лӧԍӧԁас, пуктасјасыԍ, ԁа лӧԍӧԁігас щыкӧԁас: јонҗыка солалас-ԉі, щын ԁука лоӧ-ԉі. Ԍојанторјыԁ чӧскыԁтӧммас, вомаԁ оз пыр. Бӧрԁігтырјі первојыԍ кагаыԁ сещӧм ԍојантӧ ԍојас-а, кынӧмыс-кӧ ԍумалӧ, а мӧԁыԍ сіјӧ-жӧ ԍојантор, кӧԏ і чӧскыԁа сіјӧс лӧԍӧԁӧма, матӧ оз ԍібӧԁ. Важыс-на тӧԁвылас. Мукӧԁԁырјі сещӧм ԍојан-ԁінӧ морттӧ бӧр велӧԁны војасӧн ковмас. Уна мамјас шуӧны, ԋемтор-пӧ чеԉаԃӧс велӧԁны чӧскыԁ ԍојанӧ, матајтчан, піскаӧԍ лоӧны. Абу сіԇ вӧлӧма. Чеԉаԃтӧ колӧ верԁны чӧскыԁа. Секі ԍојаныԍ бурыс унҗык лоӧ. Ічӧтыԍаԋ чеԉаԃӧс колӧ велӧԁны вӧчны быԁтор ӧԏі каԁӧ. Быԁ лун меԁ ӧԏі каԁын ԍојӧны. Мамјас, часі-ԍерԏі-кӧ ԋоԋӧԁчісны, тӧԁӧны, кущӧм кокԋі велӧԁны чеԉаԃӧс ԍојны ӧԏі каԁӧ. Чеԉаԃыслы лӧԍыԁ, ԁај мамјасыслы кокԋі. А чеԉаԃыс, ӧԏі каԁын-кӧ понԁасны ԍојны, ӧԏі каԁын і асмогаԍасны. А сіјӧ, меԁым лоны ԇоԋвіԇаӧн, зев-жӧ колантор. Ԁугԁывтӧг чеԉаԃӧс оз ков верԁны. Ӧԁ кынӧмлӧн і сіԇ зев уна уҗыс, колӧ сіјӧс шојтчӧԁыштавны. А міјан кыԇі мунӧ? Чеԉаԃ пыр уԍлаԍӧны ԋаԋ кусӧк-вылӧ, пыр ԋаргӧны — корӧны ԍојны, пыр кынӧмлы выԉ уҗ соԁтӧны. Ӧԏі ԍојан каԁ міјан чеԉаԃлӧн абу. Гырыԍкӧԁ щӧщ пукԍӧԁасны сіјӧс пызансајӧ-ԁа, муртса јурыс тыԁалӧ. Суԇлаԍӧ пызан-шӧрыԍ ыҗыԁ паԋӧн, кіԍкалӧ ԍојансӧ, а вомас унҗыкыԍсӧ тыртӧм паԋсӧ-ԋін ԍујӧ. Тӧԁӧмыԍ, сіԇі ԍојӧмӧн сіјӧ оз пӧт. Ԋеԁыр-мыԍԏі ԍојӧм-бӧрын бара ԋаԋ корас, ԋаԋӧн котӧртас ворсныс. Ворсігас віԉышмас ԉібӧ ылалас-ԁа, ԋаԋсӧ бара-на оз ԍој, пуктас лабічӧ ԉібӧ җоҗас. Каԅалас, кор ԋаԋыс тырӧма-ԋін бусӧн ԁа јогӧн. Кваԏітас сіјӧс — ԍојӧ-ващкӧ. Мыјԁа зараза вомас ԍујас: кіасыс ԋајтӧԍ, ԋаԋыс бусӧԍ. Мӧԁыԍ ԍојігӧн гырыԍјаскӧԁ бара пызансајын пукалӧ, паԋнас гуԁраԍӧ. Тӧԁӧмыԍ, таԇі ԍојӧмыԍ зев ыҗыԁ ԉок. Рушкулы шојтчӧг абу, сывӧсна ԍојан ізыԍ-пуыԍ органјас омӧԉҗыка уҗалӧны, ԉокногӧн-ԁај. Чеԉаԃыԁлыԍ гырксӧ јӧртӧ, ԉібӧ мыт боԍтӧ. Меԁым сещӧмторјасыԍ віԁчыԍны, чеԉаԃтӧ колӧ верԁны пӧттӧԇыс ԋоԉыԍ лун-кежлӧ: 8 — 9 ч. асылын, луншӧркаԁын, рытја 4 ԁа 7 часјасын-ԁа. Ԇоԋвіԇа кага-кӧ велалас ӧԏі каԁын ԍојны, зев бур лоӧ. Сылӧн сӧмын секі кынӧмыс понԁас ԍумавны ԁа быԁ ԍојан бура ԍојас. Асывјасын чеԉаԃтӧ пӧтӧса ԍојанӧн колӧ верԁны: ӧԁ сіјӧ шојтчӧм-бӧраԁ (уԅӧм-бӧрын) јона понԁас котравны ԁа ворсны. Меԁбур верԁны сіјӧс секі кущӧмкӧ рокӧн, јајӧԍԋічаӧн, ԋебыԁа пуӧм коԉкӧн (в смятку), выја ԋаԋӧн, јӧлӧн. Бур јуктавны јӧла копејӧн, теԍа јӧлӧн ԉібӧ (гежеԋӧн). Луншӧркаԁын колӧ ԍетны јӧла щај, выја ԉібӧ маа ԋаԋ, ем-кӧ фрукты-ԁа. Ужнајтігӧн верԁны шомјӧлӧн, нӧкја рыԍӧн, јӧла кіԍеԉӧн, рокӧн, јајӧԍԋічаӧн. Ӧԏі пӧлӧс ԍојан ӧԏі лунӧ кыкыԍ оз ков ԍетны, ӧтчыԁ шаԋ. Ӧбӧԁ-бӧрын посԋіԁҗыкјасӧс колӧ уԅтӧԁны, а гырыԍҗыкјас — меԁ шојтчасны. Ужнајтӧԁны колӧ час ԉібӧ часӧн җынјӧн воԁавтӧԇ војԁӧр. Мі шуім-ԋін, мыј чеԉаԃтӧ колӧ верԁны чӧскыԁ ԍојанӧн, пыр ӧԏі каԁын, ԍојанторсӧ щӧкыԁа вежлалӧмӧн. Сіјӧ еща-на. Колӧ, меԁ ԍојан-гӧгӧрыԁ вӧлі сӧстӧм. Ԍојан лӧԍӧԁан пызантӧ, пачвоԇтӧ ԁа лабічтӧ колӧ віԇны пеԉка. Таԍті-паԋтӧ быԁ ԍојӧм-бӧрын колӧ мыԍкыны пуан ваӧн, веԏӧкӧн, меԁ ԁор-гӧгӧрԍыс став госыс мынас, Мыԍкӧм-бӧрас најӧс колӧ коԍтыны пачвоԇаԁ ԉібӧ косӧԇ чышкыны ԁа іԁравны, меԁ гутјас оз сітавлыны. Таԍті-паԋ чышкӧԁыԁ меԁ торја вӧлі, сетчӧ чышкыԍны оз ков, пызантӧ чышкыны сіјӧн оз ков-ԋі. Ԍојан лӧԍӧԁыԍлы аԍсӧ сӧстӧма-жӧ колӧ віԇны. Сарапаныԁ ԁа ковтаыԁ меԁ оз ԉакӧԍԍавны, колӧ нагруԋікаԍны. Кіјасыԁ меԁ пыр сӧстӧмӧԍ. Колӧ щӧкыԁҗыка мыԍкыны најӧс, ԁа мајтӧгӧн. Јајтӧ колӧ ԋӧбны тӧԁсалыԍ. Тӧԁтӧмыԁлыԍ ԋӧбан-ԁа, кущӧм-ӧԁ веԍкалас. Верман віԍмыны. Ԍојӧм-воԇвылын чеԉаԃтӧ колӧ мыԍԍӧԁны, сӧстӧм кіјасӧн меԁ пызансајас пукԍасны. Пызан-вылаԁ колӧ воԉсавны сӧстӧм пызанԁӧра ԉібӧ кԉејонка. Быԁ ԍојыԍлы нырулас колӧ лӧԍӧԁны торја тӧрӧлка, паԋ ԁа вілкі. Ԋаԋтӧ колӧ вајны торја тӧрӧлка-вылын-жӧ. Чеԉаԃтӧ ічӧтыԍаԋыс колӧ велӧԁны кіјассӧ сӧстӧма віԇны, щӧктыны щӧкыԁҗыка мыԍԍыны. Ӧԁ ворсігас кымын тор најӧ боԍтласны, кымынлаӧ кутчісласны, кымын понӧс ԁа каԋӧс малыштасны. мыјԁа быԁԍама заразаыс вермас налы ԍурны. Меԁԍа јона ковјӧԍԍӧны. Кутан-кӧ јуаԍны мамлыԍ кущӧм віԍӧмјасӧн кагаыс віԍліс, ковтӧ шочыс каԅтыштас. Веԍкыԁа-кӧ јуалан: „ковјас петавлісны ез?“ — секі шуас: „петавлісны ԃерт, ковтӧм кагаыԁ-ӧԁ шоч“. Збыԉыԍ шоч, сіјӧ і матыс. Мамјас велалӧмаӧԍ-ԋін ков-ԁінаԁ ԁа веԍкоԃӧн сіјӧс лыԃԃӧны. Еԍкӧ ковјыԁ зев омӧԉтор, уна ԉок сыыԍ. 100 чеԉаԃ-піыԍ 70 — 80-ыс ковјаӧԍ. Мукӧԁыслӧн ӧтпырјӧ кујім-ԋоԉ пӧлӧс ков олӧны ԁа ԋоԋалӧны сіјӧс. Ковјыԁ-ӧԁ уна пӧлӧс ем. Меԁщӧкыԁа кујім пӧлӧсӧс аԁԇылан. Ӧԏі пӧлӧс ков шуԍӧ аскаріԁаӧн. Сіјӧ розӧвејвевја јеҗыԁ, гӧгрӧс. Овмӧԁчӧны кага ԍувјын, зев уна овлӧ. Вуҗӧны поԁајасԍаԋ: поԁа сітын зев уна аскаріԁа коԉкыс. Чеԉаԃ ԍувјыԍ најӧ сітӧн-жӧ петӧны, а овлӧ і вомӧԁыс. Вермасны пӧԁтыны кагатӧ. Ԍувјын гӧгрӧс ковлӧн зев уна коԉкыс, пыр выԉыԍ выԉ ковјас быԁмӧны, ԋоԋалӧны кагалыԍ соксӧ, леԇӧны ас-пыщԍыс став шыблассӧ. Кага омӧԉтчӧ, коԍмӧ. Щӧкыԁа сіјӧс восӧԁӧ. Регыԁ-кӧ он вӧтлы став ковсӧ, кагаыԁ малокровнеј лоӧ. Ковјас ԍувјыԍ піԍкӧԁчасны мукӧԁ органјасӧ, јешщӧ јона кагатӧ віԍмӧԁасны. Мӧԁ пӧлӧс ковјас шуԍӧны власоглавӧн, јурјасыс налӧн јурԍі-коԃ-ԁа. Јурнаныс најӧ сащкыԍӧны ԍувјӧ ԁа быԁсӧн сіјӧс кырлӧԁлӧны-ԁојԁалӧны. А ԁојјасас вермасны веԍкавны віԍӧԁыԍ гагјас. Којмӧԁ пӧлӧс ков шуԍӧ острітсаӧн. Сіјӧ номыр-коԃ. Војјасын ԍувјыԍ петӧ ԁа візлалӧ сітан- -гӧгӧр, гіԉӧԁӧ сеті. Чеԉаԃ гыжјаԍӧны, бӧрԁӧны. Омӧԉа уԅӧны. Сывӧсна скӧрӧԍ луннас, быԁторјыԍ кокԋіа ԁӧзмӧны, лӧгаԍӧны. Мыјӧн каԅалан чеԉаԃлыԍ ковјас, пыр-жӧ колӧ боԍтчыны сіјӧс бурԁӧԁны; вӧтлыны ковјассӧ. Кагатӧ колӧ петкӧԁлыны ԁокторлы. Нӧшта ӧԏітор колӧ тӧԁны баԏ-мамлы: оз ков чеԉаԃӧс віԁны ԁа піԋавны ԍојігӧн, оз ков повԅӧԁлыны ԋемторјӧн. Унаыԍ аԁԇывлан, кага сыркјалӧмӧн ԍојӧ, ԍојансӧ ԍінванас сорлалӧ. Ԍојаныс вомас оз пыр, тасаԍӧ горшас. Сещӧм ԍојӧмыԍ бурыԁ абу. Секі зев чӧскыԁ ԍојан чӧскыԁтӧмӧн кажітчас. Кагаыԁ оз пӧт. Ԍојігӧн ԋӧтчыԁ віԁчыны ԁа горзыны оз ков, скӧравны-ԋі. Лыԃԃыԍны оз-жӧ ков: ылалан-ԁа, омӧԉа куртчавԍыԍас ԍојаныԁ. Кагаыԁ јон ԁа ԇоԋвіԇа лоӧ кор сіјӧс бура віԇан-верԁан. Ԃетԁомјасын велӧԁыԍјас шуӧны, пріјутса чеԉаԃ-пӧ ԁа ԍемјаын (гортын) олыԍ чеԉаԃ тушанас ԁа ԍӧктанас јона јансалӧны: пріјутсајас гырыԍӧԍҗык ԁај ԍӧкыԁӧԍҗык гортса чеԉаԃыԍ. Мыјла сіԇі? Ԁа сывӧсна, мыј пріјутјасын чеԉаԃсӧ верԁӧны сӧмын чеԉаԃлы колан ԍојанӧн. Щӧкыԁа најӧс вежлалӧны, бура лӧԍӧԁӧны. Пріјутса чеԉаԃ-пӧвсын малокровнејјас ещаҗык гортса чеԉаԃ-пӧвсын-ԁорыԍ. Ԃетскеј саԁӧ волыԍ мамјасӧс велӧԁыԍјасыс велӧԁӧны кыԇі віԇны-верԁны чеԉаԃӧс. Чеԉаԃ-ԍерԏіыс сеԍԍа тӧԁӧны, коԁлӧн мамјасыс кывзӧмаӧԍ велӧԁӧмсӧ, велӧԁӧм-ԍерԏі быԁтыԍӧны. Ӧні інԁамӧ (ылӧсас) посԋі чеԉаԃлы ԍојан ԁас лун-кежлӧ. 1. Выԉлун. 1. Јӧла іԁ копеј ԉібӧ щај, выја ԋаԋ-ԁа. 2. Ԍвежеј јаја шыԁ, зӧр шыԁоса рок-ԁа. 3. Јӧв ԋаԋӧн (ем-кӧ јеҗыԁ ԋаԋӧн). 4. Выја макарон.

2. Воторԋік. 1. Јӧла щај, выја ԋаԋ-ԁа. 2. Картупеԉа щака шыԁ, броса рокӧн јај котԉет, уԉ морков-ԁа. 3. Јӧв рӧшкыԁ ԋаԋӧн (сӧчӧнӧн-ԉі, шаԋгаӧн-ԉі). 4. Віԋегрет (сорлалӧны ӧтлаӧ пуӧм картупеԉ, морков, ԍвеклӧ, капуста ԁа ӧгурчі, сеԍԍа нӧкјалӧны).

3. Ԍерӧԁа. 1. Јӧла щај, коԉк, выја ԋаԋ. 2. Пуктасјасыԍ шыԁ, жарітӧм јај макаронӧн. 3. Јӧв, выја ԍӧԁ ԋаԋ. 4. Маннеј рок.


4. Четверг.

1. Јӧла щај, выја ԋаԋ. 2. Јаја шыԁ, капустаа пірӧг, вотӧса кіԍеԉ. 3. Јӧв, выја ԋебыԁ ԋаԋ. 4. Пуӧм картупеԉ нӧкјӧн. 5. Пекԋіча. 1. Нӧкја рыԍ, јӧв, ԋаԋ. 2. Јајтӧм шыԁ пуктасјасыԍ, жарітӧм чері-ԁа. 3. Јӧла щај, выја ԋаԋ-ԁа. 4. Шомјӧв (простокваша) ԋаԋӧн.

6. Субӧта. 1. Јӧла копеј, јајӧԍԋіча, ԋаԋ. 2. Аԋкыща шыԁ, рыԍка шаԋга. 3. Јӧв, јеҗыԁ ԋаԋ-ԁа. 4. Маннеј рок.

7. Вӧскреԍеԋԋа. 1. Јӧв, выја ԋаԋ-ԁа. 2. Зӧршыԁӧса рок выја картупеԉӧн, жарітӧм мус-ԁа. 3. Јӧла щај, булкі-ԁа, ԉібӧ рӧшкыԁ ԋаԋ. 4. Ріс рок выјӧн.

8. Выԉлун. 1. Зӧршыԁӧса рок, јӧв-ԁа. 2. Аԋкыща шыԁ, жарітӧм картупеԉӧн чері котԉет-ԁа. 8. Јӧла щај, выја ԋаԋ-ԁа. 4. Јӧла кіԍеԉ. 9. Воторԋік. 1. Јӧла копеј, выја ԉібӧ маа ԋаԋ-ԁа. 2. Ріс сора јаја шыԁ, пӧжӧм пуктасјас, вотӧса кіԍеԉ. 3. Јӧв, рӧшкыԁ сӧчӧнјас-ԁа. 4. Выја гречуга рок.

10. Ԍерӧԁа. 1. Јӧла щај выја ԋаԋӧн. 2. Шыԁӧса шыԁ, чері картупеԉӧн-ԁа. 3. Јӧв, коԉкја ԁа ріс шыԁӧса пірӧг-ԁа. 4. Коԉкјӧн жарітӧм макарон.