|
|
| Строка 1: |
Строка 1: |
| − | Врач Ј. С. Кокаԋін
| |
| − | Ревмаԏізм
| |
| − | Комі-ԋіга леԇан ін
| |
| − | Сыктывԁінкар — 1929
| |
| − | 2.500
| |
| − | Ревмаԏізм.
| |
| − | Сустав ԁа чіг-јај (мышцы) віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-віԍӧмтӧ јӧзыԁ тӧԁӧны зев важыԍаԋ. Тајӧ віԍӧмыс віԍӧԁӧ зев чорыԁа ԁа ԁыр уна ԍо-ԍурс уҗалыԍ јӧзӧс. Ԉоквіԍӧм, чакотка ԁа тракома віԍӧмјас ӧні шуам уҗалыԍ-јӧз-пӧвса (сотсіаԉнеј) віԍӧмјасӧн, сӧвет-вԉаԍт чорыԁа боԍтԍіс вермаԍны накӧԁ. Ревмаԏізмыԁ ӧнӧԇ-на коԉӧ бокӧ, а сіјӧ зев јона паԍкалӧма јӧз-костаԁ. Меԁԍа-јона сіјӧн віԍӧны гӧԉ-јӧз — креԍԏана ԁа робочејјас. Гӧԉ-јӧзлы тырмытӧмысла лоӧ овны кӧԇыԁ ва-руа, пемыԁ керкајасын, кытчӧ прамеја југыԁыс оз пырав; лоӧ уҗавны ва-вылын ԉібӧ ва-піын, пӧԍ-інын ԁа тӧв-јылын, сіԇ воԇӧ. Сещӧм-інјасаԁ уҗалыԍ јӧзыԁ кынмалӧны, прӧстуԃітчалӧны. Прӧстуԁа віԍӧмјасԍаԋыԁ сеԍԍа најӧ бӧрынас віԍмӧны чорыԁа віԍӧԁыԍ ԉібӧ ԁыр віԍӧԁыԍ ревмаԏізмӧн.
| |
| − | Стаԏіԍԏіка лыԁпасјас-ԍерԏі тајӧ віԍӧмнас віԍӧны меԁԍа-јона креԍԏана-пӧвсыԍ: кер-леԇысјас, кер кылӧԁыԍјас, вӧралыԍјас, чері кыјыԍјас; робочејјас ԁа служашщејјас-пӧвсыԍ: кӧрттуј-вылын уҗалыԍјас, руԁа-перјан-завоԁјасын, кӧрт-вӧчан завоԁјасын уҗалыԍјас, пабрік - завоԁса гырыԍ-пачјас-
| |
| − | берԁын уҗалыԍјас, ԁортчыԍјас ԁа сіԇ воԇӧ. Сіԇ-кӧ ревмаԏізм віԍӧм меԁ-јона віԍӧԁӧ уҗалыԍјӧзӧс, коԁјас уҗалӧны ывла-вылын, ваын ԁа бі-ԁорын. Ревмаԏізм — уҗалыԍ-јӧз-пӧвсса віԍӧм.
| |
| − | Боԍтам міјан комі креԍԏаналыԍ уҗалӧмсӧ ԁа олан-інсӧ. Керка-пыщкӧсыс налӧн пемыԁ, семјананыс олӧны ӧԏі вежӧсын тӧлын кӧԏ гожӧмын морт 6 — 10-ӧԇ. Вежӧсыс ва-руа, ӧшіԋјассӧ оз-і воԍтавлыны, вежлавтӧм сынӧԁыс вежӧс-пыщкас абу сӧстӧм. Сеԍԍа сен-жӧ-і пуӧны-пӧжалӧны, чаԃітӧны, коԍтӧны уҗалан ва-кӧлујсӧ, кӧмкотсӧ. Ылынҗык ԍіктјасыԍ щӧкыԁа-на аԁԇан керкаԍыныс кукаԋјасӧс, ыжјасӧс. Тащӧм олан-інјасыс јона отсалӧны јӧзлы ревмаԏізмӧн віԍмыны.
| |
| − | Уҗалӧны комі-јӧз бара-жӧ тајӧ віԍӧмнас кокԋіа віԍман-інјасын. 210 ԍурс комі јӧз-піыԍ 50.320 мортыԍ уна уҗалӧ (1/4 пај јӧзыс) кер пӧрӧԁан-інын ԁа мукӧԁ-пӧлӧс бокыса ԍӧкыԁ уҗ-берԁын. 1926-27 воын кер-пӧрӧԁан-інын уҗавлӧмаӧԍ 12.736-кымын морт, кер-кыскалӧмаӧԍ 11.675 морт, кер-кылӧԁӧмасԍ — 13 485 морт. Пес-кералысјас вӧлӧма — 3 533, шпал-берԁын уҗалыԍјас 3.486, вӧралыԍјас 4.443, черј-кыјыԍјас 1.550, тӧчіла вӧчыԍјас — 13 морт. Тајӧ став јӧзыс келалӧны лым-піын ԁа ва-піын, ԉібӧ кӧԇыԁ тӧв-јылын, зер-улын. Уԅлӧны вӧр-керкајасын-пывԍанјасын. Вӧр керкаыԁ ӧшіԋтӧм, пемыԁ, гӧгӧр бус ԁа ԋајт, ломтыԍӧмысла щын, чаԁ, верман коԉмыны ԁа с. в. Унаыԍ веԍкавлӧ уԅлыны ывлавылын, кӧԇыԁ, ва му-вылын, паԍкӧмјас оз пӧртчывны. Паԍкӧмыс уҗалі-
| |
| − | гас кӧтаԍӧ пӧԍалӧм-вӧсна, зерӧн, ваӧ уԍлӧм-понԁа ԁа с. в. Паԍкӧмсӧ вежлалӧны зев шоча, сы-вӧсна паԍкӧмныс налӧн бура оз-і коԍмыв. Кокјасыс, кіјасыс, мышныс кӧтаԍӧм-бӧраԁ, ԉібӧ лун-куԅала коскӧԇ лымјын, ваын келалӧм-ујалӧм-бӧраԁ кынмӧ. Ва паԍкӧмсӧ коԍтӧны кражја бі-ԁорын. Кокнысӧ коԍтӧны пӧртчасны-ԁа: ӧтарԍаԋыс лымјыс кынтӧ, мӧԁарԍаԋыс вывті жарысла сотӧ. Тащӧм-інјасын уҗалӧмысла, пӧԍ-ԁа кӧԇыԁ вежлаԍӧм-вӧсна јӧзыԁ частӧ віԍмӧны быԁ-ԍікас кынман віԍӧмјасӧн (прӧстуԁаӧн), сы-бӧрын кокԋіа віԍмӧны і ревмаԏізмӧн. Віԍмӧны чіг-јајјас (мускулјас) ԁа суставјас.
| |
| − | Ԍіктјасаԁ јӧзыԁ јона-на вісмалӧны і ас пемыԁлунныс-вӧсна. Тӧв-шӧрын віԍыԍ-јӧз јенлы еԍкыԍјас ас пемыԁлун-вӧснаыс (колӧкӧ аԍныс віԍӧны ревмаԏізмӧн) купајтчӧны ва-вежӧԁігӧн јукмӧсын (јӧрԁанын). Кӧсјӧны корԍны справа, сӧмын јонҗыка віԍмӧны. Ԍіԇ-жӧ пывԍысјас унаыԍ пӧԍ-вывԍыс нарошнӧ пывԍаныԍ петалӧны лымјын тупԉаԍны. Тајӧ сіԇ-жӧ вӧчӧ мортлы омӧԉтор. Абу-кӧ аԍтӧ сы-вылӧ велӧԁӧма воԇыԍаԋҗык, сіԇі ԁруг кынтыԍны оз ков. Пӧԍ-вылыԍ кӧԇыԁӧ ԁруг-вуҗӧмыԁ абу бур, ӧԁјӧ верман віԍмыны кынтан віԍӧмјасӧн, прӧстуԃітчыны, вермас кувтӧԇ лоны. Овлӧ нӧшта, страԁа-ԁырјі уҗалігјасӧн пӧԍ-вылӧ јуӧны кӧԇыԁ кԉуч-ва, — тајӧ бара-жӧ абу бур.
| |
| − | Прӧстуԁаыԁ ачыс абу ревмаԏізм-віԍӧм ԁај ревмаԏізмыс оз прӧстуԁаԍаԋ ло, сӧмын прӧстуԁа віԍӧмыс отсалӧ ревмаԏізмӧн віԍмыны. Облаԍтувса
| |
| − | ԇоԋвіԇалун-кутан јукӧԁлӧн чукӧртӧм лыԁпасјасыс петкӧԁлӧны Комі облаԍтыԍ тајӧ віԍӧмӧн јӧз-лыԁсӧ:
| |
| − | Војас Остреј суставнеј ревмаԏізм Куԅа віԍӧԁыԍ сустав ревмаԏізм Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм Мукӧԁ тащӧм-ԍікас віԍӧмјас Ставыс
| |
| − | 1926 1.244 2.563 9.451 3.683 16.941
| |
| − | 1927 1.508 — 9.040 4.060 14.608
| |
| − | Комі Облаԍтын, остреј ԁа куԅаа віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-віԍӧмјас јона паԍкалӧма јӧз-костас. Мыјла унаӧн віԍалӧны — лоі віԍтавлӧма-ԋін.
| |
| − | Быԁ ԍіктын, поԅӧ шуны, быԁ креԍԏаԋін ԍемја-пыщкыԍ ԍурӧ ӧԏі мортыԁ, коԁі ветліс ԁоктор-ԁінӧ, ԉібӧ суԍеԁ-ԁінас нораԍны лыјас ԉібӧ суставјас јукалӧмыԍ, сіԇ-жӧ кіјас ԁа кос-віԍӧмыԍ. Креԍԏаԋіныԁ ачыс ԃерт оз-на быԁ-каԁӧ вермы щук шуны кущӧм віԍӧмӧн віԍӧ, сӧмын унҗыкыс веԍкыԁа шуӧ „прӧстуԁа“-пӧ. Ԋоԉӧԁ јукӧн-јӧзыс сетыԍ веԍкыԁа віԍталӧны: віԍмі-пӧ кынмалӧм-вӧсна, кынмалӧмԍаԋыс сеԍԍа і віԍӧ ревмаԏізмӧн.
| |
| − | Міјан Облаԍткӧԁ ортча губерԋајасын, кӧні уҗалан-ногыс ԁа олӧм-ногыс јӧзыслӧн міјанкӧԁ ӧԏкоԃ, ревмаԏізмӧн сіԇ-жӧ віԍӧны зев унаӧн.
| |
| − | Војас Сустав- ревмаԏізм Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм
| |
| − | 1 Вјатка губерԋ. 1924 9.570 35.740
| |
| − | ** 1925 11.477 50.003
| |
| | | | |
| − | Ԍеверо-Ԃвінса губерԋаын 1924 2.592 9.218
| |
| − | ** 1925 5.799 14.660
| |
| − | Со мыјԁта јӧзӧс мучітӧ тајӧ куԅаа (ԁыр) віԍӧԁыԍ віԍӧмыс, унаӧн пӧрӧны кітӧм коктӧм каԉекајасӧ, унаӧн кулӧны. Меԁԍа-јона ревмаԏізмӧн віԍӧны самеј пӧрнеј јӧз ар 15-35-јас, меԁ-том ԇоԋвіԇалуна олан каԁас. Віԍыԍ јӧзыԁ оз вермыны уҗавны, уҗавтӧгыԁ віԇму-овмӧсыс налӧн (креԍԏаԋінлӧн) кіԍԍӧ. Сеԍԍа-ӧԁ віԍыԍ-јӧзтӧ колӧ віԇны, верԁны ԁај бурԁӧԁны. Уна ԍӧм госуԁарство віԇӧ боԉԋічајасӧ, ԉекарствојасӧ, курортјас-вылӧ ԁа сіԇ воԇӧ. Унаӧн віԍӧм-вӧснаыс коԉӧны немыс-кежлӧ інваԉіԁӧн. Најӧс бара лоӧ віԇны-верԁны госуԁарстволы. Стракујтчан-јукӧԁлӧн лыԁпасјасыс віоталӧны: 1896-1899 војасӧ — 1000 інваԉіԁ-піыԍ пӧрӧмаӧԍ каԉекаӧ 62 мужік ԁа 85 нывбаба ԁыр віԍӧԁыԍ ревмаԏізмӧн віԍӧм-вӧсна.
| |
| − | Лыԁпасјас бура петкӧԁлӧны: ревмаԏізм-віԍӧмӧн меԁ-јона віԍӧны уҗалыԍ јӧз — гӧԉҗыка олыԍ-јӧз. Тајӧ віԍӧмыскӧԁ колӧ боԍтԍыны вермаԍны мукӧԁ-
| |
| − | ԍікас јӧз-пӧвсса віԍӧмјаскӧԁ (ԉоквіԍӧм, чакотка, тракома)-моз-жӧ. Вермаԍны бурԁӧԁчӧмӧн ԁа віԍмӧмыԍ воԇвыв віԁчіԍӧмӧн. Боԍтԍыны тајӧ уҗас колӧ став-јӧзыслы, ԋе сӧмын госуԁарстволы.
| |
| − |
| |
| − | Мыј сіјӧ ревмаԏізмыс ԁа кыԍ сіјӧ лоӧ.
| |
| − |
| |
| − | Ревмаԏізм віԍӧмтӧ (шуӧны і јукалӧм віԍӧмӧн) тӧԁӧны зев важыԍаԋ. Ревмаԏізм-кывјыс — греческеј кыв-„візывтӧ-лебалӧ“. Мі шуам ревмаԏізмтӧ шыблаԍан-ветлӧԁлан віԍӧмӧн (шыблаԍӧ ӧԏілаыԍ мӧԁлаӧ). Ревмаԏізмӧн віԍан-інјас: суставјас, чіг-јајјас, јона ӧԁӧны (воспаԉеԋԋе), јешщӧ-ԋін чорыԁа віԍӧны чорыԁа віԍӧм нуӧԁігӧн. Ԍустав віԍӧԁыԍ-ӧ, чіг-јај-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-ӧ віԍыԍ мортлӧн тӧԁмалӧны віԍӧԁӧм-серԏіыс. Овлывлӧ ревмаԏізм-вӧсна віԍмӧны ԋервјас.
| |
| − | Лыјас јукалан ԁа суставјас јукалан віԍӧмыԁ ем уна-ԍікас, сӧмын быԁ јукалан віԍӧм оз поԅ шуны ревмаԏізмӧн. Ревмаԏізмыԁ аслыс-ԍама віԍӧм. Кор суставјас, чіг-јај, лыјас, ԉібӧ ԋервјас віԍӧны кынмалӧмԍаԋ-прӧстуԁаԍаԋ, сек сӧмын поԅӧ шуны ревмаԏізмӧн. Суставјас-кӧ віԍмасны мукӧԁ віԍӧмјас-вӧсна, шуам: скарлаԏіна, ԏіф, віра мыт, тріппер, чакотка ԁа мукӧԁ віԍӧмјас-вӧсна, сек јукалан-віԍӧмыԁ абу ревмаԏізм.
| |
| − | Віԍӧмтӧ веԍкыԁа тӧԁмавны (кущӧм віԍӧмӧн віԍан ԁа мыјла віԍмӧмыԁ) колӧ быԁ віԍмігӧн петкӧԁлыны ԁокторлы. Ԁоктор сӧмын вермас веԍкыԁа вісԍтавны, кущӧм віԍӧмӧн віԍан.
| |
| − | Мыјла віԍмӧны јӧзыс тајӧ аслыс-ԍама віԍӧмнас — ревмаԏізмӧн, наука оз бура тӧԁ. Ем уна-пӧлӧс ԍорԋіјас тајӧ віԍӧм-куԅтаыԁ. Велӧԁчӧм-јӧз быԁ-ногӧн тӧԁмалӧм-мысԏі тајӧ віԍӧмсӧ унҗыкыс шуӧны кӧлаԍан віԍӧмӧн (инфекционная болезнь). Ԍӧмын-пӧ сылы паԍкавнысӧ колӧ аслыс-ԍама каԁјас ԁа морт вір-јајлӧн (оргаԋізмлӧн) тајӧ віԍӧмсӧ кокԋіа прімітан-ԍам (предрасположение). Віԍӧм-вӧчыԍсӧ ԁа новлӧԁлыԍсӧ ӧноԇ-на абу аԁԇӧмаӧԍ. Быԁ віԍӧмлӧн ем аслыс-пӧлӧс зараза, мӧԁ-ногӧн-кӧ мікроб (ловјаловјас). Мікробјас зев посԋіԃікӧԍ. Мікроскоп-пыр віԇӧԁігӧн најӧс сӧмын поԅӧ аԁԇыны.
| |
| − | Важыԍаԋ-ԋін тӧԁмалӧм-серԏі ревмаԏізмӧн віԍмӧны горш віԍӧм-бӧрын (ангіна бӧрын). Учоннејјас каԅалӧмаӧԍ: быԁ 100 ревмаԏізмӧн віԍыԍ јӧз-піыԍ — 80-ыс віԍлӧмаӧԍ ревмаԏізмнас віԍмытӧԇ — горш віԍӧмӧн. Та-ԍерԏі чајтӧны ревмаԏізмыԁ-пӧ кӧлаԍан віԍӧм Сіԇ-кӧ віԍмӧԁыԍыс (мікробыс) шеԁӧ ԁа пырӧ мортыԁлы ныр-пырыс ԉібӧ вом-пырыс, горш віԍігас ԁа насмока-ԁырјі. Прӧстуԁаыԁ, кор мортлӧн віԍӧ горшыс, насморк, віԍӧ јурыс ԁа с. в., зер-улын кӧтаԍӧм-вӧсна, лым-улын ваын келалӧм-вӧсна, уԉ му-вылын кујлӧм-вӧсна, пур-вылын кывтігӧн ԁа сіԇ воԇӧ, секі мортлӧн вір-јајыс (оргаԋізмыс) слабітӧ, секі сіјӧ вір-јајӧ кокԋіҗыка веԍкалӧ ԁа віԍӧԁӧ ревмаԏізм віԍӧм.
| |
| − | Кӧԇыԁа-шоныԁа вежлаԍан-інын олӧм-вӧсна мортлӧн ԇоԋвіԇалуныс ԉокмӧ, мортыԁ лоӧ слабҗык, јонҗыка вермӧ віԍмыны быԁ-ԍікас кынмӧм-вӧсна віԍӧмјасӧн, бӧрынас ревмаԏізмӧн. Ӧні бура
| |
| − | тыԁалӧ, оз прӧстуԁа-вӧсна віԍмы мортыԁ ревмаԏізмӧн, а простуԁаыс сӧмын отсалӧ ревмаԏізмнаԁ віԍмыны.
| |
| − | Унҗык велӧԁчӧм јӧз шуӧны, реваԏізмлӧн-пӧ заразаыс, оз мукӧԁ кӧлаԍан віԍӧмјас-моз мӧԁа-мӧԁлы вуҗ. Овлывлӧ, ӧԏі ԍемја-пыщкын віԍӧны ревмаԏізмӧн 2-3 морт, сӧмын најӧ абу мӧԁа мӧԁԍаԋыс віԍӧм вуҗӧм-вӧсна віԍмӧмаӧԍ, а віԍмӧмаԍ ӧԏі ва руа паԏераын олӧмыԍ, ӧткоԃ-інын уҗалӧмыԍ, ӧткоԃа кынмалӧмјас-вӧснаыс ԁа с. в. Велӧԁчӧм-јӧз нӧшта шуӧны, морт-вір-јајлы-пӧ ревмаԏізмӧн кокԋіа віԍмӧм-ԍамыс (предрасположение к заболеванию) вермӧ вуҗны баԏ-мамԍаԋ (наследственным путем). Таԇі чајтӧны со мыјла: овлывлӧ ӧԏі ԍемја-пыщкын пӧшԏі ставыс віԍӧны ревмаԏізмӧн. Ӧԏі ыҗыԁ боԉԋіча Гермаԋіјаын лыԃԃӧма, тӧԁмӧԁӧма ԁа 246 ревмаԏізмӧн віԍыо морт-піыԍ 35 %-ыслӧн ревмаԏізмӧн-віԍӧны рӧԁвужыс; 71 віԍыԍлӧн віԍлӧмаӧԍ сіԇ-жӧ і баԏ мамыс.
| |
| − | Ӧԏі ԍемја-пыщкын унаӧн тајӧ віԍӧмнас віԍӧны ԃерт і ӧткоԃ уҗ-берԁын уҗалӧмла, ӧткоԃ олан-інын олӧмла, ӧтмоза быԁӧн кынмавлӧны-ԁа с. в. Віԍлывлӧны насмокаӧн ԁа горш віԍӧмӧн чеԉаԃыԁ і баԏ-мамјасныс. Сӧмын бара-жӧ та-вӧсна оз поԅ шуны, мыј ревмаԏізм вуҗӧ мӧԁа-мӧԁлы. Сіԇ-кӧ ревмаԏізм абу баԏ-мамԍаԋ вуҗыԍ (наԍлеԁственнеј), сӧмын ревмаԏізмӧн віԍыԍ баԏ-мамлӧн чеԉаԃыс векҗык овлӧны ԉок ԇоԋвіԇалунаӧԍ. Ічӧтԍаԋыс најӧ віԍлӧны горш віԍӧмӧн, насмокаӧн, томыԍаԋ чеԉаԃлӧн тајӧ віԍӧмјас-вӧсна ԉокмӧ
| |
| − | ԇоԋвіԇалуныс, коԁі-і воԍтӧ ревмаԏізмлы віԍмӧԁны тујсӧ.
| |
| − | Повԅӧм-вӧсна, јона скӧралӧм-вӧсна, јона муԇӧм-вӧсна, щыгјалӧм, тырмытӧм-вӧсна, гӧԉа-олӧм — отсалӧны віԍмыны ревмаԏізмӧн. Мортыԁлы кӧԏ і оз лӧԍав олан-іныс (кӧԇыԁ ԉібӧ шоныԁ) сіјӧ олан-іныс ачыс оз-вермы віԍмӧԁны суставјастӧ. Ревмаԏізмӧн віԍмӧны кӧԇыԁа-шоныԁа повоԃԃа (кԉімат)-вӧсна сӧмын сек, кор тащӧм кԉіматыс вермӧ мортӧс віԍмӧԁны прӧстуԁаӧн.
| |
| − | Прӧстуԁаӧн віԍӧны меԁԍа-јонасӧ арын, тӧлын ԁа воԇ тулысын. Меԁԍа уна ревмаԏізмӧн віԍыԍыԁ овлӧ ԍеԋԏабр тӧлыԍԍаԋ ԁа мај тӧлыоӧԇ, сіјӧ каԁјасас повоԃԃаыс вежлаԍӧ-ԁа.
| |
| − | Ԍіԇ-жӧ ревмаԏізмӧн віԍмыны отсалӧ васӧԁ-інын олӧм. Емӧԍ ԍіктјас ԋур-берԁјасын. Сен сынӧԁыс векҗык ва-руа. Ва-руа-інын мортыԁ вермӧ регыԁҗык віԍмыны прӧстуԁаӧн.
| |
| − | Ԍӧкыԁтор новлӧԁлӧмјас-вӧсна, ԍӧкыԁа уҗалӧм-вӧсна, уԍӧмӧн ԉібӧ кучкӧмӧн ԁојмӧмјасла уна ветлӧмла кі-кок суставјас мортлӧн слабітӧны. Суставјас слабітӧмла морт бара-жӧ кокԋіа вермӧ віԍмыны ревмаԏізмӧн. Ԁојмылӧм суставјас зев кокԋіа віԍмӧны ревмаԏізм віԍӧмӧн ԁај ревмаԏізмнас віԍлӧм суставыс бурԁлӧм-бӧрас вермӧ бара віԍмыны ԁа јонҗыка віԍӧԁны.
| |
| − | Ревмаԏізмӧн віԍлывлӧны чеԉаԃјас ар 5-6-ԍаԋ. Тајӧ віԍӧмыс мортӧс вермӧ віԍӧԁны унаыԍ нем-чӧжнас.
| |
| − | Ревмаԏізм віԍӧм поԅӧ јукны кујім-пеԉӧ: 1) сустав віԍӧԁыԍ, остреј форма ревмаԏізм, 2) куԅаа-віԍӧԁыԍ сустав ревмаԏізм, 3) чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм.
| |
| − |
| |
| − | Суставјас.
| |
| − |
| |
| − | Кущӧм вежсӧмјас овлӧ суставјасын ревмаԏізмӧн віԍігӧн, бурҗыка гӧгӧрвоан ԇоԋвіԇа суставјас мортлыԍ тӧԁмалӧм-бӧрын. Суставӧн шуԍӧ торја лыјас ӧтлааԍан-ін. Ԍіјӧ ӧтлааԍан-інтіыс лыјасыс вӧрӧны. Сојын ӧтлааԍӧ кыклы (гырԁԇа); кокын ӧтлааԍӧны ԉаԃвеј-лы кокчер лыкӧԁ (піԇӧс).
| |
| − | Лыјас ӧтлааԍан-інјасӧԁ — гырԁԇајасӧԁ і піԇӧсјасӧԁ кі-кок мортлӧн вӧрӧ. Лыјас ӧтлааԍан-інас ем шщеԉ, (кост). Ԍіјӧ шщеԉԉыс быԁ бокԍаԋ тупкыԍӧма суставӧн — мешӧкӧн-моз. Тајӧ мешӧк-коԃ-куыс зев топыԁа ԍібԁӧма ӧтлааԍыԍ лы помјасас. Пыщкӧс бокыс тајӧ мешӧк коԃ куыслӧн вевԏԏӧма вӧсԋіԃік куӧн, тајӧ вӧсԋіԃік куыс вӧчӧ аслыс-ԍама маԅ. Маԅыс мавтӧ лы-помјассӧ, меԁ најӧ лӧԍыԁа ԁа кокԋіа вӧрісны ԁа меԁ оз ԋіртчыны. Боԍтам ԏеԉега. Чӧрссӧ-кӧ ԏеԉегаыԁлыԍ он мавт ԍірӧн, ԃӧгӧԃӧн ԉібӧ маԅӧн, ԏеԉегаыԁ кутас ԇуртны, ԍӧкыԁа кутасны бывјасыс (кӧԉесајасыс) бергавны. Мавтан-кӧ бывјыԁ кокԋіа бергалӧ, оз ԇурт, ԁырҗык оз пазав. Сіԇ-жӧ і суставјасыԁ уҗалігӧн, мунігӧн вӧрӧны. Меԁ еԍкӧ лыјаслы вӧлі лӧԍыԁ, кокԋі ԁа меԁ лы-помјас ез вуштыԍны, аслыс-пӧлӧс маԅыс і віԇӧ. Лы-помјасас, мукӧԁлаас кык ӧтлааԍыԍ лыјас-шӧрас ем гӧч (хрящ), ԋебыԁ пӧԁушка-коԃ. Сіјӧ
| |
| − | гӧчјасыс віԇӧны лыјассӧ кучкыԍԍігјасӧн, зӧркԋітчігӧн, ԍӧкыԁ-торјас лептігјасӧн, меԁ лы-помјасыс јона топалігас ез жугавны јорта-јортас.
| |
| − | Тајӧ кујім-торјыс: 1) кык лы-кост мавтыԍ маԅыс 2) лы-помјассӧ гартыштыԍ мешок-коԃыс ԁа 3) суставса гӧчыс, емӧԍ быԁ суставын, кӧԏ-і муртса вӧрыштӧны лыјасыс.
| |
| − |
| |
| − | Мыј лоӧ суставкӧԁ ревмаԏізм-ԁырјі.
| |
| − |
| |
| − | Ревмаԏізмӧн віԍмӧм суставлӧн мешӧк-коԃ кучік-пыщкыс ӧԁӧ (воспаԉајтчӧ) ԁа пыктӧ, еж-вылас лӧӧны аслыс-ԍама зев посԋіԃік пјатнајас, чутјас, сеті ԋеуна вір петлывлӧ. Ӧԁӧм-пыктӧмысла мешӧк-коԃ-пыщкас лоӧ вывті уна маԅыс. Тајӧ ставтор-вӧснаыс торкԍӧны лы-помса гӧчјасыс. Віԍыԍ суставјас-ԁінса јајыс, сӧнјас ԁа мукӧԁ кӧртӧԁјас пыктыштӧны-жӧ, щӧщ віԍӧны, на-ԁінӧ вірыс унҗык локтӧ, гӧрԁӧԁӧны, віԁлалігӧн віԍан-іныс кі-улын пӧԍ коԃ, ԁојмӧ. Сы-вӧсна віԍыԍ сустав-ԁіныс ставнас віԇӧԁныԁ пыктӧма, гӧгӧрыс гӧрԁӧԁӧма, ԁојмӧ. Вӧрігас суставјасыс-лощкакылӧны, ԇуртӧны лы-помјасыс мӧԁа-мӧԁ-ԁінас інмӧмла, гӧчыс тӧркԍӧм-вӧсна ԁа маԅ-коԃ мавтаснас мавтԍӧм торкԍӧмла. Мавтастӧм ԏеԉега-тај кутас ԇуртны ԁа ԉока бергавны, сеԍԍа ԋе-каԁӧ кіԍԍыны. Сіԇ-жӧ овлӧ суставкӧԁ ревмаԏізмӧн віԍӧм-вӧсна.
| |
| − | Кыԇі ревмаԏізм віԍӧԁӧ суставјасӧс.
| |
| − |
| |
| − | Ԍуставјас ревмаԏізмӧн віԍмӧны уна-ногӧн. Меԁԍа-частӧ завоԃітчӧ горш-віԍӧмԍаԋ (ангінаԍаԋ). Сеԍаԋ заразаыс вуҗӧ суставјасӧ. Ԋекымын лун-бӧрын суставјас пыктӧны ԁа јона віԍӧны. Мукӧԁ-ԁырјіыс пыктытӧԇыс морттӧ біјалӧ ԁа кынтӧ, а кор быԏԏӧ мортыԁ муԇӧма, жујалӧма, быԏԏӧ быԁлаті сылӧн віԍыштӧ сы-бӧрын і віԍмӧны суставјасыс. Меԁԍа-јонасӧ торкԍӧны гырыԍ суставјас кокјасыԍ (піԇӧс, кокԉек), бӧрынас і мукӧԁ суставјас. Кокԋіҗыка віԍӧԁігӧн торкԍӧны сӧмын 2-3 сустав, ԍӧкыԁа віԍӧԁігӧн віԍмӧны пӧшԏі став суставыс, овлӧ, віԍмӧны-і мышку-лыјас, морӧс-лыјас, щӧка лыјас-ԁа. Ԍеԍԍа віԍӧмыс четчалӧ ӧԏік суставыԍ мӧԁӧ. Ӧԏік сустав віԍӧ-на-а, віԍӧмыс вуҗӧма-ԋін мӧԁлаӧ. Воԇвыв віԍмӧм суставын пыкӧсыс соԁӧ. Ԍеԍԍа віԍлӧм суставјасыс бурԁлӧм-бӧрас выԉыԍ пыктавлӧны. Тајӧ суставыԍ суставӧ лебалӧмыс ревмаԏізмлӧн овлӧ сӧмын меԁ-воԇԇа остреј-форманас віԍӧԁігӧн. Та-вӧсна јӧзыԁ шуӧны ревмаԏізмтӧ „лебалыԍ ревмаԏізмӧн". Віԍыԍ суставыс овлӧ јона пыктӧма, пӧԍ, муртса кытчӧкӧ інмӧԁчӧмыԍ віԍӧ, сустав-берԁса ежвыв кучікыс гӧрԁ. Уна сустав віԍігӧн віԍыԍ-морт кујлӧ, оз вермы сувтны, быԁ ічӧԏіка вӧрԅӧԁчӧм вӧчӧ ԁојмӧм. Віԍӧны-кӧ ревмаԏізмӧн піԇӧс суставјас — віԍыԍ кујлӧ аслыс-ԍамӧн: кујлӧ мыш-вылас, ԋужӧԁчӧма, ԋеуна кусіԋтчыштӧма бекјӧԁыс ԁа піԇӧсӧԁыс кокјассӧ,
| |
| − | кок-лапајасыс віԇӧԁӧны ортсілаԋ ԁа кусыԋтчыштԍӧмаӧԍ кок-пыԁӧслаԋыс.
| |
| − | Кор мортлӧн ԁруг-моз віԍмӧны пыктӧны уна сустав, секі морттӧ біјалӧ, жарыс овлӧ 40°-ӧԇ (ԇоԋвіԇа мортлӧн жарыс овлӧ 36,5°-37°). Вір-сӧнлӧн ԏіпкӧмыс лоас щӧкыԁҗык. Віԍыԍ мортӧс біјалас, јона пӧԍалӧ, кучікыс ԋылӧмлаыс лоас ва. Пӧԍ ԋылӧмԍыс петӧ шома ԁук. Пӧԍалӧмысла ежвыв кучікыс віԍмӧ, кіԍтӧ гӧрԁӧн — ічӧԏік пластӧн-пластӧн. Јона пӧԍалӧмысла, мортлӧн куԇыс зев еща. Памеԏыс віԍыԍ-мортыԁлӧн оз вежԍы (сӧмын торкԍывлӧ јурвем віԍом-вӧсна&). Кыв-вылыс лоӧ јеҗыԁ, ԍојны оз чӧсты, пӧԍалӧм-вӧснаыс јона јуктӧԁӧ. Лоптыс (селезенка) шујгалаԁор-боктіыс орԁлыјас-улас соԁыштӧ, пыктыштӧ. Остреј сустав-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-бӧрын торкԍывлӧ ԍӧлӧмлӧн ԇоԋвіԇа уҗалӧмыс (порок сердца). Лыԁпасјас-ԍерԏі ревмаԏізм-вӧсна ԍӧлӧмлӧн-ԇоԋвіԇалуныс гырыԍјас-піыԍ торкԍӧма 35%-ыслӧн, чеԉаԃлӧн — 60-80% став віԍлӧм јӧз-піыԍ. Меԁԍа јона торкԍӧ ԍӧлӧмлӧн ԇоԋвіԅалуныс том-јӧзлӧн. Ԍӧлӧмыс торкԍӧ віԍігас первоја вежалун-понас, ԉібӧ мӧԁ вежалун завоԃітчігас.
| |
| − | Ревмаԏізмӧн віԍӧм-вӧсна віԍмӧ јурвем, ревмаԏізмјаснас отравітчас-ԁа.
| |
| − | Јурвем віԍмігӧн мортӧс зев јона біјалӧ, 42°-ӧԇ, віԍыԍ кутас- сӧрны (мӧԁвӧјпны), сырмӧ (војтӧв кыскалӧ), памеԏыс вошӧ. Јурвем віԍӧмыс-вӧсна јӧз кулӧны. Нӧшта ревмаԏізм-бӧраԁ ԋервјас віԍмӧм —
| |
| − | ԋевраԉгіја, овлывлӧ јӧјмытӧԇ, верман сінтӧммыны, ԍінса ԋерв торкԍӧм-вӧсна.
| |
| − | Остреј формаа ревмаԏізм кысԍӧ 5-6 вежалунӧԇ. Сӧмын віԍӧмыс вермӧ лоны унаыԍ. Ревмаԏізм-вӧсна кулӧм шӧркоԃԃема овлӧ, став віԍыԍ јӧз-піыԍ 1,5 — 4%. Ревмаԏізм віԍӧм-вӧсна мукӧԁ-пӧлӧс лоӧм чорыԁ віԍӧмјас, ԃерт, кості-жӧ җеԋмӧԁӧны мортлыԍ немсӧ.
| |
| − |
| |
| − | Куԅа-віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм.
| |
| − |
| |
| − | Куԅа-віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм вермӧ лоны остреј ревмаԏізмԍаԋ, лоӧ і ԋе сыыԍ. Віԍмыныԁ отсалӧны: прӧстуԁа, кӧԇыԁ ва ԁа ва-руа-піын олӧм, лымја-ва-піын уҗалӧм ԁа сіԇ воԇӧ.
| |
| − | Тајӧ віԍӧмыс овлӧ олӧмаҗык-ԋін јӧзлӧн — ар 40 60-ӧԇ. Остреј ревмаԏізмыс олӧма јӧзлӧн пӧшԏі оз овлы, овлӧ ар 15 — 35-ӧԇ. Остреј ревмаԏізм-ԁырјіыԁ частӧ віԍыԍлӧн торкԍӧ ԍӧлӧмыс. Куԅа-віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм-ԁырјі ԍӧлӧм торкԍӧмыԁ зев шоча овлӧ.
| |
| − | Ԍуставјаслӧн торкԍӧмыс куԅа-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм ԁырјіыԁ, остреј-ревмаԏізм-ԁырјі-ԍерԏі јонҗык ԁај сіјӧс зев ԍӧкыԁ ԉечітны-бурԁӧԁны. Завоԃітчӧ віԍӧмыс нӧжјӧԋікӧн, первојсӧ ачыс мортыс бура оз тӧԁ. Первојсӧ віԍыԍыԁ нораԍлӧ, суставјас-пӧ віԍӧны, оз бура ԋукԉаԍны (піԇӧсӧԁ, гырԁԇаӧԁ).
| |
| − | Быԁ повоԃԃа-вежԍігӧн суставјас-віԍмӧны јонҗыка. Віԍыԍ мӧртыԁ віԍталӧ: „кокӧс-пӧ јукалӧ —
| |
| − | зермас", быԏԏӧ-кӧ барометр. Зермӧм-воԇын суставјас јонҗыка віԍмӧны, бур-повоԃԃа-воԇын-жӧ віԍӧмыс лӧԋыштлӧ. Тајӧ ревмаԏізм-ԁырјіыс суставјас торкԍӧны јонҗыка: суставјасыԁ пыктӧны, јона віԍӧны повоԃԃа вежԍігјасӧн, лым ԁа зер-воԇын. Вӧрігас суставјасыԁ ԇуртӧны, лощкакылӧны. Мукӧԁ суставјасыс јона торкԍӧны ԁа віԍыԍыԁ ԋӧԏі оз кут вермыны ветлыны. Овлӧ, лы-помјасыс ԇікӧԇ јітчӧны, быԁмӧны, оз кутны вӧрны, мортыԁ інваԉіԁ-коԃ каԉекаӧ пӧрӧ. Ԍеԍԍа віԍан-суставјас зев кокԋіа вӧрԅӧны. Віԍыԍыԁ јона віԇӧ віԍан суставјастӧ, сы-вӧсна віԍан-інса јајыс (мышцы) шојтчӧ; уҗавтӧгыԁ слабітӧ, јона ԇоԉаммӧ (муртаснас), кучікыс лоӧ вӧсԋіԁ, чукраԍӧма, сеԍԍа кокԋіԁҗыка вермӧ віԍмыны быԁԍама кучік віԍӧмјасӧн (екԅемаӧн ԁа мукӧԁӧн). Тајӧ-куԅа віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм мортӧс віԍӧԁӧ зев ԁыр, кыԍԍӧ уна војас, віԍӧԁӧ кор јона, кор омӧԉҗыка — каԁјасӧн.
| |
| − |
| |
| − | Чіг-јај (мышцы) віԍӧԁыԍ ревмаԏізм.
| |
| − |
| |
| − | Тајӧ віԍӧмсӧ јӧзыԁ сіԇ-жӧ шуӧны — „прӧстуԁа“-вӧсна. Шуӧны со мыјла:
| |
| − | Быԁ-пӧлӧс ревмаԏізм віԍӧм кылӧ повоԃԃа вежԍӧм-воԇын. Зера ԁа кӧԇыԁ повоԃԃајасӧ ԁојмӧмыс кылӧ јонҗыка. Гожӧмын віԍӧмыс быԏԏӧкӧ ԁугԁывлӧ. Віԍыԍјасыс аԍныс вунӧԁӧны: тулыс-арнаԁ-ӧԁ налӧн став-уҗыс зер-улын, ва-берԁын шонԁі секі оз-на бура шонты. Нӧшта сетчӧ соԁтан ԍӧкыԁа уҗалӧмсӧ, тырмытӧмсӧ гӧԉҗыка олыԍ креԍ-
| |
| − | ԏаԋінлыԍ-ԁа гӧгӧрвоана лоӧ. Секі, ԃерт, сылӧн ԇоԋвіԇалуныс жебмӧ. Слаб ԇоԋвіԇалуна мортыԁ јонҗыка віԍмӧ быԁԍама-пӧлӧс кӧлаԍан-віԍӧмјасӧн, сіԇ-жӧ-і ревмаԏізмӧн. Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізмлыԍ заразасӧ (мікробјассӧ), остреј ԁа куԅа-віԍӧԁыԍ ревмаԏізмјаслыԍ-моз абу-на жӧ аԁԇӧмаӧԍ. Ревмаԏізмӧн віԍігӧн торкԍӧны щӧщ сы-гӧгӧрса кос сӧнјас (сухожилья), чіг-јајсӧ вевԏԏан кучікјасыс, лывыв кучікјас ԁа сіԇ воԇӧ.
| |
| − | Ревмаԏізмӧн віԍыԍ чіг-јај (мышцы&, оз јона вежԍыны, сӧмын јона віԍӧны. Ԍы-вӧсна торкԍӧны ԋервјас. Мукӧԁ велӧԁчӧма-јӧз шуӧны, чіг-јај віԍӧԁыԍ резмаԏізм-пӧ, сіјӧ кор віԍӧны сӧмын-чіг-јајјасыс (мышцы). Ԋерв-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм-пӧ сіјӧ бара аслыс-пӧлӧс віԍӧм. Унҗык велӧԁчӧма-јӧз чіг-јај ԁа ԋерв-віԍӧԁыԍ-ревмаԏізм лыԃԃӧны ӧԏі віԍӧмӧн.
| |
| − | Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізмӧс верман тӧԁны сӧмын чіг-јај јона віԍӧм-вӧсна.
| |
| − | Віԍан-местајасӧԁ кучікыс оз гӧрԁӧԁ, оз пыкты, абу пӧԍ мукӧԁлаті-ԍерԏі. Віԍӧԁӧмыс зев аслыс-ԍама. Віԍӧԁӧ кокԋіԃіка, ԁојмӧмјас овлӧны сӧмын кор јајјасыс вӧрӧны уҗалігӧн, ветліг-мунігӧн. Мукӧԁ-ԁырјіыс ԁојмӧны-і вӧртӧг, уҗалӧм-бӧрын, повоԃԃа-воԇын ԁа сіԇ воԇӧ. Тајӧ ревмаԏізм-ԁырјі віԍыԍјаслӧн щӧкыԁа овлывлӧ насмука, горш-віԍӧм (ангіна), бронхіт (тыјасӧ пыран трубка віԍӧм), — ставыс заразаа (инфекционные) віԍӧмјас. Віԍыԍ морттӧ јона біјалӧ ԁа кынтӧ. Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм вермӧ лоны уна-ногӧн. Сы-вӧсна-і віԍӧ-
| |
| − | ԁӧмыс вермӧ лоны уна-пӧлӧс. Меԁԍа частӧ віԍлывлӧны ԍпіна-вывса, лопаткајас-ԁорса, пеԉпом-вывса, ԍылі-вывса јајјас. Ԍылі-вывса јај ԁа јур-бокса јај ревмаԏізм віԍӧм-вӧсна торкԍывлӧны.
| |
| − | Секі мортыԁлӧн јурсӧ бергӧԁігӧн сыліыԁ јона ԁојмӧ ԁа сіјӧн јурсӧ век гежӧԁа і гежӧԁа бергӧԁлӧ, та-вӧсна чіг-јајыс оз кут вермыны уҗавныс-ԁа, морт лоӧ пӧла-јура, кос-ԍыліа. Ревмаԏізмӧн віԍлывлӧны косјас. Кос ревмаԏізмӧн віԍмӧ зев ӧԁјӧ ԁа зев јона. Мортыԁ час віт-квајт воԇҗык вӧлі вермӧ лӧԍыԁа, ԁојмӧм кывтӧг вӧрны, а віԍӧмыс боԍтіс-ԁа, ез кут вермыны сувтны улӧс-вылыԍ, сещӧмӧԇ.&
| |
| − | Ԁојмӧ коскыс. Мортыԁ ӧԁва ԏерпітӧ вӧрԅӧԁчігјасын, воԉпаԍӧ воԁігӧн. Ԁојмӧм-вӧснаыс сеԍԍа кыԇ вермӧ, сіԇі-і віԁчіԍӧ віԍан-інјассӧ вӧрԅӧԁӧмыԍ.
| |
| − | Татчӧ колӧ шуны: чіг-јајјаслӧн віԍӧм оз сӧмын ревмаԏізм-вӧсна овлы, најӧ віԍлӧны і мукӧԁ-ԍікас віԍӧмјасыԍ. Оз поԅ віԍыԍ јӧзлы асланыс чајтӧм-ԍерԏі шуны: „менам-пӧ ревмаԏізм" ԁа асланыс чајтӧмлы ескыны, колӧ кыԇ верман регыԁжык, еновтчытӧԇ мунны ԁоктор-ԁінӧ, меԁым віԍӧм паԍкавтӧԇыс уԃітны ԉечітны.
| |
| − |
| |
| − | Ревмаԏізм чеԉаԃлӧн.
| |
| − |
| |
| − | Ревмаԏізмӧн віԍыԍ баԏ-мамлӧн чеԉаԃыс лоӧны слаб ԇоԋвіԇалунаӧԍ, ревмаԏізмӧн кокԋіа віԍмыԍӧԍ.
| |
| − | Та вӧсна ԁа кӧԇыԁ ва-руа-керкаын, васӧԁ ԋајт-местаын олӧмла, ԉок, кӧԇыԁ-зера-повоԃԃа-вӧсна і лоӧ чеԉаԃлӧн ревмаԏізм-віԍӧмыԁ. Чеԉаԃ-
| |
| − | ыԁлӧн вір-јајыс слабҗык гырыԍјас-ԍерԏі, налы кокԋіа вермӧ кӧлаԍны быԁԍама заразаа (инфекционные)-віԍӧмјас. Сіјӧн і чеԉаԃтӧ ревмаԏізм віԍӧмыԁ боԍтӧ ӧԁјӧ, ԁај гырыԍјас-ԍерԏі частӧҗык. Ревмаԏізмӧн віԍлӧм чеԉаԃлӧн 80-90%-ыслӧн торкԍӧ ԍӧлӧмлӧн ԇоԋвіԇалуныс (порок сердца). Чеԉаԃјасыԁлыԍ суставјас-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм ԋеуна мӧԁ-ногӧнҗык гырыԍјасӧс віԍӧԁыԍ ревмаԏізмыс. Первоја віԍман-лунјасԍаԋыс чеԉаԃ лоӧны быԏԏӧкӧ јона муԇӧмаӧԍ, ԍојны чӧстӧм вошӧ, біјалыштӧны 38°-ӧԇ. Пӧԍалӧны, ԋылӧԁӧны, сы-бӧрын сеԍԍа налӧн кутасны ԁојмыны суставјасыс ԁа ԋӧжјӧԋікӧн пыктӧны. Віԍӧм-вӧснаыс суставјасыс озҗык торкԍавны. Частӧҗык налӧн торкԍӧ ԍылі-лыыс (гоԉа-ԁінса ԍурса-лыыс).
| |
| − | Чеԉаԃ віԍлӧны остреј і куԅа-віԍӧԁыԍ ревмаԏізм віԍӧмјасӧн. Баԏ-мамлы, чеԉаԃ-кӧ віԍталӧны, нораԍӧны, суставјас віԍӧм-вылӧ ԁа тӧԁтӧм помкатӧг-кӧ біјалыштӧмаӧԍ, колӧ пырыԍ-пыр-жӧ најӧс петкӧԁлыны ԁокторлы. Оз ков вунӧԁны: ревмаԏізм віԍӧмыԁ зев ԍӧкыԁ віԍӧм сы-вӧсна 100 чеԉаԃ-піыԍ 80-ыслӧн торкԍӧ ԍӧлӧмыс немыс-кежлӧ. Каԁын-кӧ тӧԁмалан віԍӧмсӧ ԁа пырыԍ-пыр-кӧ боԍтԍан, кыԇ колӧ бурԁӧԁны, верман мезԁыны чеԉаԃтӧ нем-чӧжԍа ԍӧкыԁ віԍӧмԍыс.
| |
| − |
| |
| − | Ревмаԏізм-коԃ віԍӧмјас.
| |
| − |
| |
| − | Суставјасыԁ оз сӧмын ревмаԏізм-вӧсна віԍмыны. Мі тан огӧ кутӧ гіжны быԁ віԍӧм-јылыԍ, коԁјас-вӧсна віԍмӧны суставјас. Сӧмын інԁыштам
| |
| − | ӧтка чорыԁҗык віԍӧмјассӧ коԁјас-вӧсна вермӧны сіԇ-жӧ торкԍыны суставјасыԁ.
| |
| − | Суставјас ревмаԏізмӧн-моз віԍмӧны меԁԍа-јона ԉоквіԍӧмӧн віԍӧм-вӧсна. Ԉоквіԍӧм сіԇ-жӧ уна сустав ӧтпырјӧ пыктӧԁӧ, јона віԍӧны-ԁојмӧны лыјасыс, суставјасыс.
| |
| − | Тріпперӧн-віԍӧм-вӧсна сіԇ-жӧ віԍмӧны суставјас. Віԍӧны зев јона ԁај тајӧ віԍӧм-ԁырјіыс вермӧны быԁмыны-јітԍыны суставса лы-помјасыс ӧтлаӧ, суставјас оз кутны вӧрны. Меԁԍа-частӧ торкԍӧны піԇӧс ԁа кокԉа-гӧгӧрса суставјас.
| |
| − | Віԍӧмсӧ веԍкыԁа тӧԁны верман сӧмын віԍыԍыԁлыԍ бура-јуаԍӧмӧн, ез-ӧ сіјӧ віԍлы тріпперӧн. Сылыԍ куԇсӧ лоӧ віԇӧԁлыны мікроскоп-пыр, абу-ӧ сен тріпперлӧн мікробјасыс.
| |
| − | Суставјас віԍмӧны-і туберкуԉозӧн віԍӧм-вӧсна. Туберкуԉозӧн віԍігӧн меԁ-воԇ віԍмӧны беквыв ԁа піԇӧс-суставјас. Віԍмӧм-бӧрас мортӧс јона кынтӧ. Пыктӧны ԋерӧԁјас (лимфатические железы). Ԁокторјас тӧԁмалӧны тајӧ віԍӧмсӧ ренген-машінаӧн вӧчӧм карточка-ԍерԏі ԁа Пірке-реакԏівјасӧн.
| |
| − | Суставјас віԍмывлӧны і скарлаԏінаӧн віԍмӧм-бӧрын, вежалун кык-мыԍԏі віра-мытӧн, кынӧм віԍӧԁан ԏіфӧн ԁа поԁагра*-віԍӧмјасӧн віԍігјасӧн.
| |
| − | Ԍы-вӧсна колӧ бурҗыка тӧԁмавны, мыјыԍ віԍӧны суставјасыԁ, кымын регыԁ верман тӧԁмавны ві-
| |
| − |
| |
| − | *) Поԁагра — ԉокнога пыкӧсјас лы-вылын.
| |
| − | ԍӧмтӧ сымын кокԋіԁа ԁа ӧԁјӧ поԅӧ бурԁӧԁны, — верман віԇны ԇоԋвіԇалунтӧ немыԁ-кежлӧ торкԍӧмыԍ.
| |
| − |
| |
| − | Кыԇ віԁчыԍны ревмаԏізм-віԍӧмыԍ.
| |
| − |
| |
| − | Віԍӧмсӧ бурԁӧԁӧм-јылыԍ гіжтӧԇ-војԁӧр колӧ віԍтавны, кыԇі колӧ віԁчыԍны ревмаԏізмӧн віԍмӧмыԍ.
| |
| − | Меԁ-первој ревмаԏізмӧн віԍмӧмыԍ колӧ быԁ-ногӧн бурҗыка лӧԍӧԁны уҗалан-ног ԁа оланін.
| |
| − | Ревмаԏізмӧн віԍыԍјаслы ԁа ԉок ԇоԋвіԇалуна јӧзлы оз ков овны кӧԇыԁ, ва-руа, ԉок-сынӧԁа ԁа пемыԁ керкаын. Колӧ кыԇкӧ лӧԍӧԁны керкатӧ, меԁ сіјӧ вӧлі кос-руа, југыԁ ԁа ыҗыԁ жырјаса. Уҗалан-іныԁ-кӧ векҗык овлӧ лымја, ваа-інын ԁа кӧԇыԁа-шоныԁа вежлаԍан-інын колӧ кыԇкӧ вежԍыны мӧԁ-пӧлӧс уҗ-вылӧ.
| |
| − | Быԁ-мортлы томыԍаԋ колӧ аԍсӧ велӧԁны кӧԇыԁӧ.
| |
| − | Тајӧс вӧчны колӧ со кыԇі: туша-паԍтатӧ колӧ зыравны кӧԇыԁ ваа куԅчышјанӧн (кічышкӧԁӧн), купајтчыны кӧԇыԁ ваын, ԁа ывла-вывті ветлыны быԁԍама повоԃԃа-ԁырјі, ԍіктјасаԁ кагаӧс-кӧ кӧсјӧны петкӧԁны ывлавылӧ, тӧбасны-гартасны первој јурвывтіыс меԁ оз кынмы. Сіԇі віԇӧмнаԁ кагајасыԁ кутасны віԍмыны быԁԍама віԍӧмнас і ревмаԏізмнас. Тӧбӧмнас сӧмын щыкӧԁӧны кагалыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ.
| |
| − | Кагаӧс первојја тӧлыԍјасԍаԋыс-жӧ (чужӧм-бӧрас) колӧ быԁлун петкӧԁлыны ывлавылӧ, сӧстӧм
| |
| − | сынӧԁӧ, кӧԏ меԁ кущӧм повоԃԃаыс. Сіԇ-кӧ кагаыԁ ічӧтԍаԋыс велалӧ ывлавылас, кӧԇыԁӧ, лоӧ јон ԇоԋвіԇалуна, озҗык кут ԍетчыны ԋекущӧм віԍӧмлы. Віԍлӧс јӧзлы колӧ кӧԇыԁ -ԁырјі новлыны паԋеԉ (помаԅеј) ԉібӧ шерԍԏаннеј (вуруныԍ вӧчӧм) ԁӧрӧм-гач куш-јај-вылас. Уԅлыны колӧ ыҗыԁ, југыԁ ԁа кос-вежӧсын. Піԋјассӧ, нырсӧ ԁа гоԉа-пыщкӧсјассӧ віԍӧны-кӧ колӧ бурԁӧԁны,& Ныр-пыр ԁа горш-пыр меԁ-јона шеԁӧ віԍӧм заразаыԁ, сіјӧн і најӧс колӧ віԇны сӧстӧма, ԇоԋвіԇаа.
| |
| − | Зев кокԋі кынмыны, прӧстуԁа віԍӧм шеԁӧԁны уҗалӧм-бӧрын пӧԍалӧмӧн тӧв-јылын ва-паԍкӧмнас олӧмӧн. Пӧԍалӧм ва-ԋылӧмӧԍ кучікыԁ ӧԁјӧ кӧԇалӧ.
| |
| − | Быԁ ԍӧкыԁа уҗалӧм-бӧрын пӧԍалӧм-мортлы колӧ пырыԍ-пыр-жӧ вежны кӧтаԍӧм ԁӧрӧм-гачсӧ. Колӧ сӧстӧм, кос, шонтыштӧм-ԁӧрӧм-гачаԍны ԁа паԍтаԍны шоныԁа. Кӧԇыԁӧ велавтӧм јӧзлы, коԁјас полӧны кӧԇыԁ тӧв-руыԍ ԁа век шоныԁа паԍтаԍӧны, колӧ аԍнысӧ ԋӧжјӧԋікӧн велӧԁны кӧԇыԁӧ: зыраԍны кӧԇыԁ ваа-рузумӧн (куԅчышјанӧн) ԁа јонмӧԁчыны фізкуԉтураӧн. Ԍек сӧмын најӧ вермасны мезԁыԍны быԁ-віԍӧмӧн кокԋіа віԍмӧмыԍ. Вір-јајтӧ, ԇоԋвіԇалунтӧ ӧтмоза ічӧтыԍаԋ быԁ-торјӧ, быԁ-пӧлӧс повоԃԃаӧ велӧԁӧмӧн, сӧстӧма олӧмӧн, верман јона віԁчыԍны ревмаԏізмӧн віԍӧмыԍ. Ԍіԇі верман віԇны ревмаԏізмыԍ мортлыԍ јона колан-торјассӧ — суставјассӧ.
| |
| − | Кыԇі бурԁӧԁны ревмаԏізм віԍӧмыԍ
| |
| − |
| |
| − | Јӧз-костаԁ ревмаԏізмыԍ ԉечітчӧны уна-ногӧн:
| |
| − | 1) сола рӧсолын купајтчӧмӧн, 2) віԍан-інјассӧ кӧрталӧны пожӧм корӧԍ-корјӧн, 3) коԇувкотӧн сулӧԁӧм ԍпіртӧн, 4) кӧрталӧны пӧжӧм-пещӧрӧн, 5) јуӧны лыыԍ вӧчӧм ԃӧгӧԃ, 6) пыкӧс-турунӧн кӧрталӧны ԁа мукӧԁторјӧн.
| |
| − | Тајӧ став торјыс ԍетӧ ԋеуна кокԋӧԁтор: шонтӧ, ԋебԅӧԁӧ, јона пӧԍ (ԋылӧм) петкӧԁӧ віԍан-сусавыԍ, сы-вӧсна ԁојмӧмыс чӧлыштӧ, віԍӧмыс разалӧ.
| |
| − | Ревмаԏізм бурԁӧԁӧны уна-ног, ԇоԋвіԇа-лун-ԍерԏі ԁа ревмаԏізм-ԍам-ԍерԏі. Ԃерт, меԁ-бура вермас бурԁӧԁны ԁоктор, а ԋе „тӧԁыԍјас", попјас ԁа кӧнӧвалјас.
| |
| − | Ревмаԏізмтӧ мортлыԍ бурԁӧԁӧны гырк-пыщсаԋыс і кучік-вывԍаԋыс. Пыщкӧсԍаԋ бурԁӧԁӧны ԅеԉԉајасӧн јуктӧԁӧмӧн. Секі ԅеԉԉаыс веԍкалӧ вірӧ ԁа вірыскӧԁ мунӧ віԍан-інјасас. Кучік-вывԍаԋ бурԁӧԁӧны маԅјасӧн зыралӧмӧн, массажӧн (ԉечітан гімнаԍԏікаӧн) ԁа еԉектрічествоӧн, сола ԁа ізтӧгԍір-сора воԁороԁ-сора рӧсов ваннајасӧн, аслыс-ԍікас ԉечітан-ԋајтӧн ԁа с. в. Остреј сустав-віԍӧԁыԍ-ревмаԏізм бурԁӧԁігӧн віԍыԍӧс колӧ кујлӧԁны воԉпаԍын, крӧваԏыс меԁ абу кӧԇыԁ ԍтена-ԁорын. Віԍыԍӧс колӧ шебравны шоныԁ-ешкынӧн. Слаблаыс ԁа пӧԍалӧмысла колӧ верԁны кіԅер сојан-јуанӧн (јаја-шыԁ, јӧв, чај), меԁ горшыс озҗык коԍмы ԁај вір-јајас меԁ лоӧ ваыс — пӧԍнас
| |
| − | петӧм-пыԃԃіыс. Віԍан суставсӧ поԅӧ тӧбны, гартны шоныԁ-чышјанӧн, ватаӧн, ԉібӧ пуктыны шонтан кӧртӧԁ (компресс), мавтны іхԏіоловеј-маԅӧн. Таԇнас вӧчӧмыс ԁугӧԁыштӧ, разӧԁӧ віԍӧмсӧ.
| |
| − | Ԅеԉԉајасыԁ ревмаԏізмыԍ јуны ԍетԍӧны уна-пӧлӧс: саԉԏціоновеј натр., саԉіпірін, атӧфан, јоԃістеј-каԉіј ԁа мукӧԁтор. Кор кущӧм зеԉԉа віԍыԍлы лӧԍалӧ вермас віԍтавны ԁа щӧктыны јуны сӧмын ԁоктор.
| |
| − | Куԅа віԍӧԁыԍ сустав-ревмаԏізм ԁа чіг-јај (мышечнеј)-віԍӧԁыԍ-ревмаԏізмјасӧс бурԁӧԁӧм ԋеуна сӧмын абу ӧткоԃ остреј-ревмаԏізмӧс ԉечітӧмыԍ. Остреј ревмаԏізмтӧ бурԁӧԁӧм-ногјас-кынԇі куԅа віԍӧԁыԍ ревмаԏізмыԍ нӧшта зыралӧны уна-пӧлӧс маԅјасӧн віԍан суставјассӧ ԁа јајсӧ. Меԁԍа јона бурԁӧԁӧны іхԏіоловеј маԅӧн. Сеԍԍа кучік-вывԍаԋ мавтӧны канфара-ԍпіртӧн, коԇувкотӧн сулӧԁӧм-ԍпіртӧн, ԉібӧ прӧстеј-ԍпіртӧн, скіпіԁарӧн, хлороформӧн, беԉенеј-выјӧн.
| |
| − | Ԅеԉԉајасыԍ - кынԇі вӧчӧны массаж (зыралӧм) ԁа гімнаԍԏіка.
| |
| − | Сустав ԁа чіг-јај куԅа віԍӧԁыԍ ревмаԏізмјастӧ меԁ-јона бурԁӧԁӧны быԁԍама ваннаӧн (сола-ва, коԇувкот ԍпірта ԁа с. в.). Креԍԏаналӧн куԅа-віԍӧԁыԍ ревмаԏізмыԍ ем бурԁурԁӧԁчан ін — ԍӧԁ пӧԍ-пывԍан. Шонԁі сіԇ-жӧ бур бурԁӧԁыԍ. Шоныԁӧн бурԁӧԁчӧны ԇікӧԇ пӧртчыԍӧмӧн кос-лыа-вылӧ воԉсаԍӧм ешкын-вылын кујлӧмӧн. Ревмаԏізмӧн віԍыԍјаслы шонԁіӧн бурԁӧԁчыны поԅӧ сӧмын гожӧм-шӧрнас лӧԋ-повоԃԃа-ԁырјі.
| |
| − | Пӧԍ лыалыԍ шонԁілыԍ-моз-жӧ бурԁӧԁанлунсӧ јӧзыԁ тӧԁӧны важысаԋ-ԋін. Пӧԍ лыа-піын кокјастӧ поԅӧ віԇны 30 мінутԍаԋ ӧԏі-часӧԇ — 50-60° граԁуса пӧԍ-ԁырјі. Ԍӧмын пӧԍ-лыаын олӧм-бӧрын оз ков кынмӧԁчыны. Колӧ часҗын-кежлӧ тупкаԍны шоныԁ ешкын-піӧ ԁа пӧԍӧԁчывны. Ԍола ва-піын (веԁра ва-піӧ 1 ԉібӧ 1 тув сов пуктӧмӧн ԁа 37-40° граԁусӧԇ (шонтӧмӧн) поԅӧ овны 15-30 мінут. Тащӧм ваннајасыс бурԁӧԁӧны віԍӧмтӧ. Јон-јӧзлы поԅӧ боԍтны 30 ваннаӧԇ, слабҗык јӧзлы 15-ӧс і унҗык. Кымын ванна колӧ віԍыԍ мортлы, віԍталӧны віԍӧмсӧ-тӧԁмалӧм-ԍерԏі ԁокторјас. Меԁԍа-ыҗыԁ бур куԅаа-віԍӧԁыԍ резмаԏізмыԍ бурԁӧԁчігӧн ԍетӧны ізтӧг-ԍір-сора воԁороԁ-сора ԁа сола-ваа ваннајас. Сеԍԍа бурԁӧԁӧмыс-кынԇі солыс ԁа ізтӧгыс ԁа воԁроԁыс быԏԏӧ скӧрмӧԁӧны (раздражают) кучік-вывса кылан ԋервјассӧ ԁа сіјӧ бара-жӧ бурлаԋ ԍінӧны. Кымын уна солыс, сымын јонҗыка ԁа ӧԁјӧ бурԁан. Ԍола-ваа ԁа ізтӧга-воԁороԁа-сора ваннајасыԁ ԋе сӧмын ревмаԏізмыԍ бурԁӧԁӧны. Најӧ сіԇ-жӧ вӧчӧны бур ԉоквіԍӧмӧн ԁа ежвыв кучік-віԍӧԁан віԍӧмјасӧн віԍігӧн.
| |
| − | Сещӧм бурԁӧԁчана-кԉучјасыс шуԍӧны курортјасӧн. Ревмаԏізмыԍ бурԁӧԁан-курортјас емӧԍ: Кавказын, Мацестаын Чорнеј море-ԁорын. Ԍен петӧ Кавказ-гӧраԍыс ізтӧг-ԍіра-воԁороԁа-сора кԉуч. Ԍетчӧ быԁ во чукӧртчылӧны уна ԍо-ԍурс-јӧзӧԇ ревмаԏізмыԍ, ԉоквіԍӧмыԍ, ԍӧлӧм-віԍӧмыԍ, кучік-віԍӧмјасыԍ ԁа мукӧԁторјасыԍ бурԁӧԁчыны. Тајӧ курортсӧ быԁлаын тӧԁӧны став му-паԍтала-
| |
| − | ыс. Сола ваа кԉучјас емӧԍ: Новгороԁскеј губерԋаын, Ԍтараја-Руссаын Вӧлӧгоԁскеј губерԋаын — Тоԏмаын, Комі облаԍтын — Ԍереговын. Тајӧ карјасас вӧчӧма-жӧ курортјас, бурԁӧԁӧны ревмаԏізмӧн віԍыԍ-јӧзӧс. Тајӧ став курортјасас быԁ во мӧԁӧԁӧны міјан Комі облаԍтыԍ уна ԍо јӧзӧс — креԍԏанаӧс ԁа робочејјасӧс.
| |
| − |
| |
| − | Ԍереговса курорт.
| |
| − |
| |
| − | Ԍерегов-ԍікт сулалӧ Јемва ју-пӧлӧн веԍкыԁ-вылас, 23 кілометр-сајын Јемԁінԍаԋ, ыҗыԁ нӧрыс-вылын. Гӧгӧрыс міча пожӧм јаг. Гожӧмын сені быԁлаӧ ԍіԇӧ (веԍкалӧ) шонԁі, пожӧм вӧр-ԁукыс ԇоԋвіԇалунтӧ кыпӧԁӧ. Ԍікт помас Ју-берԁас важыԍаԋ сулалӧ сов-пуан завоԁ. Сола ваыслыԍ (сеԍ пуӧны сов) 300 во-сајын-на аԁԇӧмаӧԍ бурԁӧԁан-ԍамсӧ віԍӧмјасыԍ. Важ-јӧз віԍталӧны, кыԇі најӧ бурԁӧмаӧԍ ревмаԏізмԍыс гортас сіјӧ сола-ваннајасын олӧмӧн, кор боԉԋічаын бурԁӧԁӧмјас налы ԋекущӧм бур абу вӧчӧмаӧԍ.
| |
| − | Ӧні-на ылыԍаԋ волывлӧны бӧчкајасӧн сола-ваысла ԁа гортаныс сіјӧ ванас бурԁӧԁчӧны.
| |
| − | Меԁ-первој Ԍереговса сола ва-јылыԍ віԍӧмјасыԍ бурԁӧԁанлун-вӧснаыс 1915 воын ӧԏік ԁоктор јаренскеј ԅемство-воԇын шуӧма, колӧ-пӧ Ԍереговӧ вӧчны курорт. Ԍӧмын војна-вӧсна ԁа ревоԉутсіја-вӧсна ез вермыны боԍтԍыны сіјӧ уҗӧ. Комі-јӧз автономіјаа облаԍт лӧԍӧԁӧмԍаԋ курорт вӧчӧм-јылыԍ бара кутісны ԍорԋітны. Шуісны боԍтԍыны
| |
| − | вӧчны, ԋімсӧ пуктісны „10-во Окԏабрса ревоԉутсіјалы". Сені курортсӧ ӧні самеј вӧчӧны: помалӧма-ԋін ӧԏі керка (кірпіч фунԁамент-вылын), сіјӧ керкаас лоӧ 12 ванна. Таво-жӧ понаԍас стрӧјбанас кык-суԁта керка, сені лоӧ боԉԋіча — 50 мортлы. Вӧчӧны качегарка, ва шонтан-ін ԁа ва-лепталан-ін. 1929 воын курорт кутас-ԋін уҗавны. Облаԍтувса ԇоԋвіԇалун кутан-јукӧԁ ыстіс ӧԏі ԁокторӧс велӧԁчыны, меԁ сіјӧ бура кутас тӧԁны курорт-уҗсӧ. Таво-жӧ завоԃітчӧны вӧчны сетчӧ мӧԁ керка боԉԋіча-вылӧ, 50 мортлы-жӧ.
| |
| − | Тајӧ курортас быԁлун кутасны вермыны боԍтны ваннасӧ морт 200 — 300-ӧԇ. Јона-ӧ вермӧ бурԁӧԁны сола ваыс, Облаԍтувса ԇоԋвіԇалун кутан-јукӧԁ вӧлі вӧчӧма Ԉенінграԁын& ԁа Мӧскуаын анаԉіз 3-пӧв. Быԁ анаԉіз ԍетӧ зев бур јуӧр. Ԍереговса сола-ва вермас јона бурԁӧԁны ревмаԏізмыԍ ԁа кутас бурԁӧԁны став сӧвет-сојуз-паԍталаса-јӧзӧс. Ученнејјас вӧчӧм анаԉіз (віԁлалӧм-тӧԁма-лӧм)-кынԇі, тӧԁмалӧм-могыԍ 1921 воын вӧлі Ԍереговас кабак-керкаӧ вӧчӧма 4 ванна (сола васӧ вајалӧмаӧԍ бӧчкајасӧн). Ваннајасыс ԉокіԋікӧԍ-і воліны-а, кык-тӧлысӧн ԉечітчыԍыс сені вӧлӧма 99 морт — Комі облаԍтыԍ, Котласыԍ, Уԍԏугыԍ, Јаренскыԍ, Ԍовԁорыԍ. Віԍӧмԍыс бурԁӧмаӧԍ 61 морт, мукӧԁыс коԁі абу вермӧма помавны бурԁӧԁчӧмсӧ, коԁлӧн віԍӧмыс важ-коԃыс-на коԉӧма.
| |
| − | Бурԁанлунсӧ Ԍереговса сола-валыԍ поԅӧ шуны тӧԁмасӧмӧн, збыԉӧн. Кущӧм-віԍӧмјасыԍ вермас бурԁӧԁны тајӧ курортыс? Сустав ԁа чіг-јај віԍӧ-
| |
| − | ԁан ревмаԏізмыԍ, ԋервјас віԍӧмыԍ, нывбаба-віԍӧмјасыԍ, цынга-віԍӧмыԍ, куԅа віԍӧԁыԍ ревмаԏізмыԍ, ты ԁа горш віԍӧмјасыԍ (сӧмын меԁ абу туберкуԉоз-а). Сіԇ-кӧ, Сереговса курорт міјан комі јӧзлы вермас ԍетны зев уна бур. Важӧн-кӧ курортјасын бурԁӧԁчілісны сӧмын озыр јӧз, уҗалыԍ-јӧзыԁ сы-ылыԍ& веԍіг ез-і тӧԁлывлыны, ӧні Сӧвет-влаԍт-ԁырјіыԁ курортјасаԁ бурԁӧԁчӧны, корԍӧны ԇоԋвіԇалун сӧмын уҗалыԍјас — робочејјас, креԍԏана ԁа служашщејјас.
| |
| − | Комі креԍԏана,-тіјан быԁӧнлы колӧ тӧԁны ас облаԍтса курорт-јылыԍ ԁа кыԇ-мыј вермӧмыԍ отсавны сіјӧс регыԁҗык ештӧԁны.
| |
| − | Јуӧртас.
| |
| − | Лістбок.
| |
| − | Ревмаԏізм..................................3
| |
| − | Мыј сіјӧ ремаԏізмыс ԁа кыԍ лоӧ .... 8
| |
| − | Суставјас.................................12
| |
| − | Мыј лоӧ суставкӧԁ ревмаԏізм-ԁырјі ... 13
| |
| − | Кыԇі ревмаԏізм віԍӧԁӧ суставјасӧс .... 14
| |
| − | Куԅа віԍӧԁыԍ сустав ревмаԏізм.............16
| |
| − | Чіг-јај віԍӧԁыԍ ревмаԏізм.................17
| |
| − | Ревмаԏізм чеԉаԃлӧн........................19
| |
| − | Ревмаԏізм-коԃ віԍӧмјас....................20
| |
| − | Кыԇ віԁчіԍны ревмаԏізм-віԍӧмыԍ............22
| |
| − | Кыԇі бурԁӧԁны ревмаԏізм-віԍӧмыԍ .... 24
| |
| − | Ԍереговса курорт ......................... 27
| |
