Пос

Ф. АССБЕРГ ԂІРІЖАБԈ ОВМӦС КЫПӦԀАН УҖ ВЫЛЫН ССРС-са ЈӦЗЈАСЛӦН ШӦРСА ԊІГА ЛЕԆАНІН Мӧскуа 1931 во. ЈУРІНԀАЛЫԌ ԉістбок Воԇкыв ....................................... 3 Ԉеԋін ԁа ԃіріжабԉ.............................6 Ԃіріжабԉ вермӧ нуны уна пӧлос могјас.........12 Кущӧм ԃіріжабԉјас овлӧны ԁа кыԇі сіјӧн веԍкӧԁлӧны 14 Ԋебыԁ ԃіріжабԉјас............................16 Җынвыјӧ чорыԁ ԃіріжабԉјас....................18 Чорыԁ ԃіріжабԉјас............................21 Ԃіріжабԉӧн лебалӧм...........................25 Ԃіріжабԉ нароԁнӧј овмӧс кыпӧԁӧмын..........27 Ԃіріжабԉ поԉарнӧј странајас ԁа Асыв-Војвывса местајас тӧԁмалӧмын.........................29 Бӧрјакыв.....................................30 ССРС-са Осоавіахім Сојуз ЦС преԅіԃіумлӧн шыӧԁчӧм 32 ССРС-са Осоавіахім Сојуз ЦС-лӧн постановԉеԋԋӧ. 37 ВОԆКЫВ.

Ԃіріжабԉјас вӧчӧм завоԃітӧмыс — тӧԁчанаа петкӧԁлӧ страналыԍ інԁустріаԉізаціја нуӧԁӧм куԅа, соціаԉіԍԏіческӧј овмӧс ӧԁјӧ течӧм куԅа, „ԏехԋікаӧн овлаԃејтны" ԁа „капітаԉіԍԏіческӧј странајасӧс вӧтӧԁны ԁа панјыны“ лозунгјас олӧмӧ пӧртӧм куԅа уԍпехјассӧ. ԃіріжабԉ — мірӧвӧј ԏехԋікалӧн беԁбӧрја& ԁоԍԏіжеԋԋӧыс. Тајӧ сынӧԁті лебалан гігант, сјӧс вӧчӧмыс (мувывса сооружеԋԋӧјас — мачтајас, еԉԉінгјас ԁа мукӧԁторјас лыԃԃытӧгыс-на) сувтӧ 4 міԉԉон шајтӧԇ, сообшщеԋԋӧын збыԉвылӧ чуԃесајас вӧчӧ. Ԃіріжабԉ петкӧԁліс-ԋін, мыј став му гӧгӧр кыщовтӧмыс сылы — прӧстӧј прогулка коԃ; ССРС-ын Цеппеԉін вылын лебԅыԍ ԁоктор Еккеԋер лебԅіс став му гӧгӧрыс, 35 ԍурс клм. куԅа лебԅігӧн пукԍыліс сӧмын кујімлаӧ. Ԃіріжабԉлы абу страшнӧ ԋі пемыԁ војыԁ, ԋі руа повоԃԃаыԁ, ԋі јіа кӧԇыԁ Војвыв поԉусса сынӧԁыԁ: Војвыв поԉусӧ унаыԍ лебԅылӧмјасыс бура-ԋін петкӧԁлісны тајӧс. ԃіріжабԉыԁ сеԍԍа уна груз вермӧ лептыны: ԁас тоннајасӧн сіјӧ вермӧ боԍтны грузсӧ. Таԍаԋ гӧгӧрвоана, кущӧм паԍкыԁа ԁа кущӧм уна уҗјас поԅӧ нуны ԃіріжабԉӧн ССРС-ын, коԁі пукԍӧма став му ԍар квајтӧԁ јукӧн вылас ԁа коԁлӧн ем зев уна аркԏіческӧј (јона Војвылын) озырлун. Міјан условіјӧјасын ԃіріжабԉлӧн вывті ыҗыԁ тӧԁчанлуныс. Ԃіріжабԉӧн поԅӧ торјӧн кокԋыԁа ԁа бура кутны јітӧԁ центрлы ылын, бокысса местајаскӧԁ; регыԁӧн поԅӧ нуны експеԃіціјајас (брігаԁајас), нуны колан кӧлуј (оборуԁоваԋԋӧ, ԉіԏература, ӧԁјӧ щыканторјас, жугавлыԍ, ыҗыԁ Ԁон сулалыԍ маԏеріалјас ԁа с. в.), боԍтны ԁона грузјас (мехјас, іԅԃеԉіјӧјас ԁа мук. т.). Ԃіріжабԉлыс& тајӧ преімушществојассӧ колӧ торјӧн тӧԁ вылӧ боԍтны центрјасԍаԋ ылын міјан націонаԉнӧј респубԉікајаслы ԁа областјаслы. Кущӧм уҗјас вермӧны нуны ԃіріжабԉјас ԁа кущӧм бур ԍетӧ ԃіріжабԉнас лебалӧмыс, віԍталӧма Ассберг тајӧ кԋігаас. Овмӧс кыпӧԁӧм куԅа ыҗыԁ бур ԍетӧмыԍ кынԇі оз ков вунӧԁны нӧшта і војна ԁырјі сылыԍ јона коланлунсӧ. Ԃіріжабԉлӧн кујім качествоыс — пукԍывтӧг ылӧ, куԅа лебԅыны вермӧмыс, уна груз лептыны вермӧмыс ԁа лебԅан ӧԁсӧ чінтыны вермӧмыс, веԍіг ӧԏі местаын сулавны вермӧмыс моторсӧ уҗалӧмԍыс сувтӧԁӧмӧн (аеропланјас моторсо& сувтӧԁӧмӧн летчӧны увлаԋ) — ԃіріжабԉ мукӧԁ ԁырјіыс ԋінӧмӧн вежны вермытӧм војеннӧј среԁство. Іперіаԉіԍԏіческӧј војна ԁырјі ԋемецјас ԃіріжабԉјасԍаԋ бомбарԃірујтлісны прӧԏівԋікјаслыԍ ылыԍ тылыԍ карјассӧ (Паріжӧс, Лонԁонӧс), војјаснас лебԅӧны-ԁа. Ԋемецјас ԃіріжабԉјас вылын војна ԁырјі кутісны Лунвыв Афрікаын аслас војскаыскӧԁ јітӧԁсӧ. Ԋепріјаԏеԉјас војска јур вывтіыс вӧлі лебԅӧны, нуӧны асланыс војскалы ԍојан, паԍкӧм, војеннӧј кӧлуј ԁа с. в. Ԋемецкӧј цеппеԉінјас (ԃіріжабԉјас) кыјӧԁалӧны вӧлі поԁвоԁнӧј пыжјас ԁа пазӧԁалӧны најӧс, нуӧԁлісны војенно-морскӧј мукӧԁ операціјајас. Војна ԁырјі ԃіріжабԉ — ԁорјыԍан ԁа уԍлаԍан зев јон ӧруԃіјӧ. Кӧԏ кущӧм ыҗыԁ, выԉ уҗ берԁӧ мі ег боԍтԍылӧ, вӧлӧмкӧ сы јылыԍ мыԍԉсӧ віԍталіс Ԉеԋін. Тајӧ кԋігаас Ф. Іԉԉінлӧн „Ԉеԋін ԁа ԃіріжабԉ“ стаԏԏа віԍталӧ сы јылыԍ. Пӧшԏі 17 во сајын-на, іперіаԉіԍԏіческӧј војна ԁырјі, Ԉеԋін шуліс: „Віԁчыԍлам мыјкӧ ԁыра, кор міјан лоасны асланым ԃіріжабԉјас. Частнӧј вопрос куԅа (војналы паныԁ ԉістовкајас разӧԁӧм јылыԍ) Ԉеԋш щук вӧлі шуӧ, мыј лоӧ „міјан“ влаԍт ԁа лоӧны „міјан“ ԃіріжабԉјас. Тајӧ кывјасыс збыԉмӧны. Мі завоԃітам вӧчны асԍыным ԃіріжабԉјас. Јӧзлыԍ чукӧртӧм ԍӧм вылӧ, мі пук- тім-ԋін чорыԁ маԏеріаԉнӧј поԁув ԋоԉ ԃіріжабԉ вӧчӧм вылӧ: „Правԁа“, „Осоавіахім“, „Кԉім Ворошілов“ ԁа „Колхоԅԋік“ вылӧ. Сӧмын рабочӧј класслӧн помтӧм ыҗыԁ енергіјаыс ԁа боԍтԍанлуныс: мӧскуаса рабочӧјјаслӧн завоԃітӧмыс пуктӧ увт лӧԍӧԁны ԃіріжабԉјасыԍ Ԉеԋін ԋіма ԇоԋ ескаԁра, сетчӧ тајӧ ԋоԉ ԃіріжабԉсӧ ԍујӧмӧн ԁа нӧшта сыыԍ кынԇі-на кыкӧс „Старыј боԉшевік“ ԁа „Стаԉін“ ԃіріжабԉјас вӧчӧмӧн. Јура ԃіріжабԉыс лоӧ сені „Ԉеԋін“ ԃіріжабԉ. Ԃерт, ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁратӧ лоӧ вӧчӧма. ССРС-са уҗалыԍ јӧз нӧшта ԁа нӧшта ӧтчыԁ петкӧԁлас став мірыслы, мыј вермӧ вӧчны соціаԉізм течыԍјаслӧн ентуԅіазмыс. Сӧвет страна вывті кутас шывјавны гырыԍ стаԉнӧј ԃіріжабԉјаслӧн ескаԁра. Н. Ԍемашко. ԈЕԊІН ԀА ԂІРІҖАБԈ.

— Віԁчыԍлам, кор міјан лоӧны асланым ԃіріжабԉјас. Тајӧ пророческӧј кывјассӧ віԍталіс Ԉеԋін мекӧԁ ԍорԋітігӧн 16 во сајын. Зев јона тӧԁ вылӧ уԍісны меным тајӧ кывјасыс Ԉеԋінлӧн Окԏабрскӧј поԉе вылын „Граф Цеппеԉін“ ԃіріжабԉ воігӧн. Јона ԍӧлӧмыԍ ме мӧвпалі тајӧ кывјассӧ Іԉԉічлыԍ, ӧԁ „Цеппеԉінлӧн“ воӧмыс вӧлі петкӧԁлӧ сӧветскӧј ԃіріжабԉјас вӧчавны завоԃітӧмсӧ, а сіјӧ Ԉеԋінлыԍ заветсӧ олӧмӧ пӧртны завоԃітчӧм. Бурещ ӧні, кор мі боԍтԍім-ԋін ԃіріжабԉјассӧ вӧчавны, бур віԍтавны, кӧԏ җеԋыԃіка сы јылыԍ, кущӧм обстојаԏеԉствојас ԁырјі тајӧ кывјассӧ віԍталіс Іԉԉіч. 1914-ӧԁ воԍа август. Імперіаԉіԍԏіческӧј војна завоԃітчіс. Мувылыԍ став јӧзјассӧ мӧԁӧԁісны вір кіԍтан тыш вылӧ. Мӧԁ Інтернаціоналлӧн јурнуӧԁыԍјасыс іԅмеԋітісны. Шовіԋізм ԁа патріоԏіческӧј коԉмӧм шымыртіс ставсӧ. Ез вермыны зумыԁа сулавны коԁԍурӧ і міјан пыщкыԍ. Чајтан быԏԏӧ став ревоԉуціоннӧјыс, ставмувывса ԁа роԍԍіјаса проԉетаріатӧн ԁас војасӧн ԍӧкыԁ чорыԁ вермаԍӧмӧн перјӧмторјыс вошіс. Сетчӧ-жӧ сеԍԍа боԉшевікјаслы воіс ԍӧкыԁ јуӧр: Ԉеԋінӧс Гаԉіціјаын арестујтӧмаӧԍ. Ԉок ԁумјас ԍојӧны, јірӧны міјанӧс. Ставным мӧвпалам сы јылыԍ, Ԉеԋін јылыԍ. Пуктыԍԍӧ став выныс, меԁ еԍкӧ мезԁыны Ԉеԋінӧс. Коркӧ воіс бур јуӧр: Ԉеԋінӧс леԇӧмаӧԍ ԁа сіјӧ мунӧма Бернӧ (Швејцаріјаӧ). А кымынкӧ лун мыԍԏі міјанлы, секі Лозаннаын олыԍјаслы, воісны знамеԋітӧј ԏеԅісјас војналы паныԁ мунӧм јылыԍ. Гіжӧма сіјӧ ԏеԅісјассӧ Наԃежԁа Констаԋԏіновна кіӧн. Пемыԁ вој пыщкын быԏԏӧ југыԁ кыа міјанлы вӧліны сіјӧ ԏеԅісјасыс. Ԉеԋін преԁаԏеԉјасӧс кԉејмітӧ позорӧн. Ԉеԋін чуксалӧ тышӧ. Ԉеԋін шыӧԁчӧ став странајасса проԉетаріат берԁӧ, меԁ најӧ веԍкӧԁасны ӧружіјӧсӧ асланыс буржуазнӧј правіԏеԉствојас вылӧ. Јона ԍӧлӧмыԍ лыԃԃам тајӧ ԏеԅісјассӧ. Мыј ез-на ставыс вош, мыј Ԉеԋін мјанкӧԁ, рабочӧј класскӧԁ — тајӧ мӧвпыс кыпӧԁӧ міјанӧс ԁа быԁӧн міјан пыщкыԍ ԁаԍ пыр-жӧ уԍкӧԁчыны тыш вылӧ. Кӧсјам регыԁҗык аԁԇӧԁчывны Іԉԉічкӧԁ, ԍорԋітыштны сыкӧԁ асланым положеԋԋӧ јылыԍ, ԏеԅісыԍ мукӧԁ пунктјассӧ бура гӧгӧрбок тӧԁмавны. Сеԋԏабр 9-ԁ лунӧ ме ԁа нӧшта кык јорт лозанскӧј ԍекціјаыԍ воім Бернӧ. Мунім Шкловскӧј јорт паԏераӧ, сетыԍ чајтім аԁԇыны Ԉеԋінӧс. Ег суӧ сіјӧс ԁа шуім віԁчыԍыштны. Віԁчіԍам. Звонок Шкловскіјлӧн чеԉаԃыс котӧртісны воԍтыны ӧԇӧссӧ ԁа пыр-жӧ кыліс ԍорԋі шыыс Іԉԉічлӧн ԁа чеԉаԃлӧн чоԉԅӧмыс. Мі ӧԁјӧҗык мунім каԉіԁорас Ԉеԋін ԁінӧ, кіаԍім-зԁоровајтчім еа& пырім веҗӧсас. Міјан воӧмыԍ кущӧмкӧ ыҗыԁтор вылӧ поԁозреԋԋӧ, буракӧ, лоі ԁа ӧԁјӧ јуаліс: — Но, віԍталӧј, мыј тіјанӧс татчӧԇыс вајӧԁіс? Сіјӧ вӧлі зев боԁрӧј, еԋергічнӧј, чужӧмвылас ԁолыԁ. Ме шуі: — Воім тіјанкӧԁ аԁԇӧԁчывны,& — I ставыс? — шуіс Ԉеԋін, быԏԏӧ ԋеԁовоԉнӧј. Секі ме соԁті. — Ег сӧмын аԁԇӧԁчывны, щӧщ і ԏеԅісјас јывԍыԁ ԍорԋітны. — А вот сіјӧ мӧԁ ԃелӧ. Сіјӧ бур. Жаԉ, мыј тӧрыт ті ен вӧлӧ. Міјан вӧлі ԏеԅісјас куԅа ԍорԋі, ԁа тӧрыт рыт-жӧ Самојлов муніс накӧԁ Роԍԍіјаӧ. Секі-жӧ віԍталіс Шкловскӧј јортлы, меԁым сіјӧ-жӧ рытнас ԍекціја чукӧртіс. Сіјӧ-жӧ луннас, 7 час рытын, мі чукӧртчім Ԉенгассштраԍԍе уԉіч вылын ічӧԏік кафеын. Вӧліны: Ԉеԋін, Наԃеҗԁа Констаԋԏіновна, Шкловскіј, Ԅіна, Корнбԉум, Ԁ. З. Шкловскаја ԁа мі, лозансајас. — Но, віԍталӧј, — шуіс Ԉеԋін. Мԋеԋԋӧјас вежлаԍӧм бӧрын, боԍті ме кыв ԍіԅімӧԁ пунктын ӧԏі положеԋԋӧ куԅа, кӧні завоԃітчанінас прібԉіԅіԏеԉнӧ віԍталӧма став војујтыԍ арміјајас окопјасӧ војналы паныԁа ԉістовкајас разӧԁӧм јылыԍ. (Тајӧ ԏеԅісјассӧ меԁвојԁӧр пубԉікујтӧма вӧлі Ԉеԋін сочіԋеԋԋӧ XVIII томын "европаса војнаын ревоԉуціоннӧј соціал-ԃемо- кратјаслан& могјасыс", сӧмын тајӧ кывјасыс сені ез вӧвны). Ме чајта вӧлі, мыј міјан условіјӧјасын сіјӧс пракԏіческі оз поԅ нуӧԁнысӧ, ԁа ԍералӧмӧн шуі: „Вот еԍкӧ вӧліны-кӧ міјан асланым ԃіріжабԉјас, ԋемецјаслӧн моз, секі еԍкӧ мі окопјастӧ тыртім ԉістовкајасӧн. А сытӧг тајӧ сӧмын фантаԅіја". Секі Влаԃімір Іԉԉіч кіјассӧ ԇептас ԍујӧмӧн вӧлі ветлӧԁлӧ кафе жыр куԅаыс ԁа тајӧ кывјас вылас шпыԋмуніс. Менам тајӧ шуӧм вылӧ сіјӧ ԋемтор ез шу, ԁа ме чајті, мыј сіјӧ менԍым кывјассӧ ез і пыԃԃі пуктые&. Вочакывтӧ сіјӧ меным віԇіс, сӧмын тӧлыԍ мыԍԏі вӧԉіԍԏі. Окԏабр 11 лунӧ Ԉеԋін воіс Лозаннаӧ, меԁым гуԍӧԋік пырны војна јылыԍ Пԉехановӧн вӧчӧм ԁоклаԁ вылӧ, коԁӧс вӧлі вӧчӧны меԋшевікјас на ԁума војтырлы. Сыкӧԁ воісны Ԅіновјев, Інеса,& Арманԁ, Крыԉенко, Шкловскіј ԁа Роԅміровіч. Ԉеԋін щӧктӧм ԍерԏі мі вакзалԍаԋыс муналім разӧԁчӧмӧн, меԁ ез гӧгӧрвоны случајнӧ паныԁ ԍурны вермыԍ меԋшевікјас: сіјӧ віԁчіԍӧ вӧлі, меԁым Пԉеханов ез кывлы сіјӧ воӧм јылыԍ ԁа ԁоклаԁԍыс ез ӧткажітчы. Ме муні Ԉеԋінкӧԁ ӧтлаын. Сіјӧ јона мӧвпалӧ. Буракӧ, Пԉехановкӧԁ паныԁ ԍурӧԁчӧмыԁ волнујтӧ сіјӧс. Мыјкӧ ԁыра мыԍԏі ме орӧԁі шыԋітӧвлуннымӧс, јуалі: — Јуӧртлісны ез тіјанлы, Роԍԍіјаын ԏеԅісјастӧ пӧлучітӧм јылыԍ? Ԉеԋін шуіс: — Ԁа, Стокгоԉмыԍ јуӧртісны, мыј ԏеԅісјас пӧлучітӧмаӧԍ Піԏірын, — ԁа ԋем віԁчіԍтӧг меным шуіс: — А тӧԁанныԁ, ме сіјӧ местасӧ кіріті. Сіјӧ тајӧс шуіс, быԏԏӧ панӧм ԍорԋісӧ воԇӧ ԋужӧԁӧм моз. Ме пыр і каԅалі, мыј тајӧ віԍталӧ ԏеԅісјас 7-ӧԁ пункт јылыԍ менам возражеԋԋӧ куԅа, коԁӧс ме віԍталі тӧлыԍ сајын Бернын. Ԉеԋін віԇӧԁліс ме вылӧ, веԍкыԁ ԍінсӧ чіткыртӧма ԁа ԍерамбанӧн соԁтіс: — Збыԉ віԁчыԍам, кор міјан лоӧны асланым ԃіріжабԉјас. Тајӧ кывјасыс јона пукԍісны менам памеԏӧ. Ӧні, кор мӧвпалан та јылыԍ, тыԁалӧ, мыј веԍіг сіјӧ ужаснӧј каԁас Ԉеԋін геԋіаԉнӧј јурнас щук тӧԁіс, мыј імперіаԉіԍԏіческӧј војна пӧрас гражԁанскӧј војнаӧ; мыј проԉетаріат вермас; мыј влаԍт лоас боԉшевікјас кіын ԁа секі міјан лоӧны асланым ԃіріжабԉјас. Ԉеԋінлӧн пророчествоыс збыԉміс. Мі боԍтԍім вӧчавны асԍыным ԃіріжабԉјас ԁа регыԁ Сӧветјаслӧн страна вывті кутасны лебавны гігантјас, јітасны Сӧвет сојузыԍ ылын, бокысса местајасӧс. Ԉеԋін кулӧмлы 7 во тырігӧн *, ԃіріжабԉјас вӧчӧм куԅа ԃекаԁа ԁырјі ԁа Ԉеԋінӧн 16 во сајын тајӧ кывјассӧ шуӧм куԅа, тајӧ заветсӧ

• Стаԏԏасӧ вӧі леԇӧма „Правԁа" гаԅетын 1931-ӧԁ воԍа јанвар 28 лунӧ.

олӧмӧ пӧртӧм могыԍ міјанлы колӧ боԍтны лӧԍӧԁны гігантјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра. Тајӧ чукӧстчӧмнас ме шыӧԁча міјан Сојузын воԇмӧстчыԍ рабочӧј-уԁарԋікјас ԁінӧ, ԁа креԍԏана-колхозԋікјас ԁінӧ, меԁвојԁӧр Мӧскуаса ԁа Ԉеԋінграԁса проԉетаріат ԁінӧ, гӧрԁзнамјаа ԉеԋінскӧј комсомол ԁінӧ, сылӧн меԃвылысса орган ВЛКСМ IX сјезԁ пырыс, важ поԁпоԉщікјас ԁінӧ — Ԉеԋін сораԏԋікјас ԁінӧ, важԍа боԉшевікјас обществоӧ, ԁа щӧкта уԁарнӧја боԍтԍыны чукӧртны ԍӧм ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра вӧчан фонԁӧ. Ф. Іԉԉін. ԂІРІЖАБԈ ВЕРМӦ НУНЫ УНА ПӦЛӦС МОГЈАС

СССР-лӧн зев ыҗыԁ ԁа паԍкыԁ местаыс. Меԁ еԍкӧ пыр вӧлі јітӧԁыс куԉтурнӧј центрјаслӧн ылын, бокысса местајасыскӧԁ, колӧ став пӧлӧс тујјасӧн ветлӧмсӧ паԍкӧԁны. Міјан тујјасыԁ абу-на тырмымӧн, ӧԁјӧ ԁа кокԋіԁа кутны ԍвјаԅ огӧ-на вермӧ, уна рајонјас ԁыр кежлӧ вонас воштылӧны јітӧԁсӧ асланыс аԃміԋістраԏівнӧј ԁа кӧԅајственнӧј центрјаскӧԁ, сеԍԍа-ӧԁ міјан уна-на тӧԁмавтӧм ԁа омӧԉа тӧԁмалӧм рајонјас емӧԍ-і. Ставыс тајӧ щӧктӧ пыр-жӧ боԍтԍыны ӧніја ԏехԋіка ногӧн пуктыны быԁ пӧлӧс тујјас. А міјан Сӧвет Сојузын абу-на став пӧлӧс сообшщеԋԋӧыс бура лӧԍӧԁӧма. Меԁбӧрја каԁӧԇыс јона-на омӧԉа віԇӧԁлісны ԃіріжабԉ вылын ветлӧм вылӧ. А ԃіріжабԉ вылын ветлӧм, јітӧԁ кутӧм уна бокԍаԋ поԅӧ лыԃԃыны вывті бурӧн ӧніја став ԍікас ветлӧмјас ԁінас. Мыјӧн-нӧ бур ԃіріжабԉыс? Сіјӧ уна груз вермӧ лептыны; ԁыр вермӧ пукԍывтӧг лебавны, вермӧ лебԅыны војын, руа ԁырјі ԁај кымӧра ԁырјі. Сеԍԍа-ӧԁ ԃіріжабԉыԁ вывті ӧԁјӧ мунӧ. Сынӧԁті лебалан карабјасыԁ часнаԁ тӧвԅыштӧны 128140 кілометрӧԇ. Лебԅӧм ӧԁја ԍерԏіыс ԃіріжабԉ коԉтчӧ сӧмын самоԉотыԍ, но мукӧԁ бокјасԍаԋыс — ԁыр лебԅыны вермӧм бокԍаԋыс, ылӧԇ лебԅыны вермӧм бокԍаԋыс, груз лыԁ лептыны вермӧм бокԍаԋыс ԁа жугавтӧм, торкԍытӧм бокԍаԋыс сыкоԃ лебалан машінаыс абу. Емӧԍ, ԃерт, і ԃіріжабԉлӧн тырмытӧмјас, сӧмын сіјӧ тырмытӧмјассӧ поԅӧ бырӧԁны. Тырмытӧмјас бырӧԁны поԅӧмсӧ неткӧԁлӧны& Рытыввыв Јевропаын опытјасыс. Ԃіріжабԉ кутчіԍӧ сынӧԁас, тыртӧма сіјӧс зев кокԋі газӧн-ԁа. Газыс шуԍӧ воԁороԁӧн. Тајӧ воԁороԁыс вывті сотчыԍ. А ԃіріжабԉлӧн моторјасыс уҗалӧны меԁбур бенԅінӧн (јона-жӧ сотчыԍ). Сіԇ-кӧ, пӧжар лоӧмыԍ ԃіріжабԉ вылын лоӧ-на повны. Амерікаын воԁороԁсӧ вежісны мӧԁ газӧн — геԉіјӧн. Геԉіјыс воԁороԁ коԃыԁ-жӧ кокԋі, сӧмын сіјӧ оз сотчы. Сыкӧԁ щӧщ мунӧны уҗјас бенԅінӧн уҗалыԍ моторјассӧ ԋефԏӧн уҗалан моторјас вылӧ вежӧм куԅа. Ԃіріжабԉјас стрӧітігӧн міјан Сӧвет Сојузын та вылӧ і меԁпервојсӧ колӧ віԇӧԁлыны. Ԃерт геԉіјыԁ міјан ем, сӧмын сіјӧс колӧ корԍны. Кор аԁԇам му пыщкыԍ геԉіј петанінсӧ, ковмас сіјӧс чукӧртны завоԃітны. Ԃіріжабԉјас стрӧітӧмын ем јешщӧ ӧԏі ыҗыԁ тырмытӧмтор: вывті ԁонаӧԍ сувтӧны ԃіріжабԉыслы колан мувывса сооружеԋԋӧјасыс — еԉԉінгјас, сувтан (прічаԉнӧј) мачтајас, газӧвӧј завоԁ, енԅін& віԇанінјас, маԍԏерскӧјјас, лабораторіјајас ԁа сіԇ воԇӧ. Но еԉԉінгјасыԁ колӧны сӧмын лебалан ԉіԋіја помјасас, а лебԅан туј пунктјасас (ԉіԋіја костјасас) оборуԁоваԋԋӧыс сувтӧ јона ԁонтӧмҗык. А міјан-ӧԁ лебԅан тујјасыԁ зев куԅӧԍ, сіԇ-кӧ ԃіріжабԉнаԁ вӧԃітчӧмыԁ (лебалӧмыԁ), ԃіріжабԉыԁ бура аԍсӧ вештас.

КУЩӦМ ԂІРІЖАБԈЈАС ОВЛӦНЫ ԀА КЫԆІ СІЈӦН ВЕԌКӦԀЛӦНЫ.

Ԃіріжабԉыс баллоныԍ, чері формаа, җеныԁ тупӧј јура ԁа куԅ јоԍмӧм бӧжа. Баллонас бӧжас крепітӧма стабіԉізаторјас креста плоскоԍтјасӧн ԁа сіјӧ кутӧ сынӧԁас ԃіріжабԉсӧ верԏікаԉнӧј ногӧн, бергӧԁчӧмыԍ. Ԃіріжабԉ кутчіԍӧ сынӧԁас оболочкасӧ тыртӧма сынӧԁԍыс кокԋыԁҗык газӧн-ԁа. Карабнас веԍкӧԁлӧны руԉјасӧн. Најӧс лӧԍӧԁӧма оболочка помас, бӧрас ӧтлаалӧма тросјасӧн (цінк снаԍтјасӧн) штурвалјасыскӧԁ. Гонԁолаԍаԋыс і веԍкӧԁлӧны. Газнас ԃіріжабԉ кыпӧԁчігӧн ԉібӧ увлаԋ летчігӧн веԍкӧԁлӧны сіԇ-жӧ ганԁолаԍаԋыс газӧвӧј ԁа возԁушнӧј клапанјасӧн. Ваԍкӧԁлӧны& ԃіріжабԉнас (коԁарӧ лебԅыны, летчыны-ӧ, кыпӧԁчыны вылӧҗык) горізонтаԉнӧј ԁа верԏікаԉној руԉјасӧн. Горізонтаԉнӧј руԉнас веԍкӧԁлӧны кыпӧԁчігас ԁа летчігас, верԏікаԉнӧј руԉнас — коԁарӧ лебԅыны. Кымын вылӧ качӧԁчас ԃіріжабԉыс, сымын сіјӧ ыҗԁӧ, поԉԁӧ, сені сынӧԁыс кіԅӧрҗык-ԁа, ԃіріжабԉ пыщса газыс јонҗыка ԍеԍԍа паԍкалӧ ԁа. Меԁ баллоныс оз пот, пыщԍыс леԇӧны мыјԁакӧ газсӧ. Кымын вылӧ сынӧԁас кыпӧԁчӧ ԃіріжабԉыс, сымын уна балласт ԃіріжабԉ вывԍыс шаблавԍӧ. Балластсӧ ԃіріжабԉ-вылас боԍтӧны быԁ лебԅігӧн. Балластыс лыаыԍ, ваыԍ. Ваыс бурҗык сіјӧн, лыаыс моторјасас веԍкавны вермас-ԁа. [1. „Московский химико-резинщик“ ԃіріжабԉ

Вылӧ сынӧԁас качӧԁчылӧм ԁа газсӧ леԇӧм ԃіріжабԉыс бӧр улӧ летчігас вежӧ асԍыс формасӧ ԁа вермас шӧрі орны (жугавны). Сы понԁа, меԁым кутны важ формасӧ оболочкалыԍ, ем нарошнӧ пріспособԉеԋԋӧ — оболочка пыщкас пук- тӧма ԋеыҗыԁ баллончік ԁа трубкаӧн (шлангӧн) ӧтлаалӧма возԁушнӧј веԋԏіԉаторкӧԁ ԁа сіјӧн поԅӧ баллонас качајтны сынӧԁсӧ ԁа сіԇӧн кутны оболочкаыслыԍ важ формасӧ. Сіԇі, руԉјасӧн, балластӧн, а кор ковмас, газсӧ леԇӧмӧн, пілот веԍкӧԁлӧ ԃіріжабԉӧн. Емӧс сынӧԁті лебалан веԍкӧԁлан ԋебыԁ, җынвыјӧ чорыԁ ԁа чорыԁ ԃіріжабԉјас.

ԊЕБЫԀ ԂІРІЖАБԈЈАС.

Ԋебыԁ ԃіріжабԉјасыслӧн оболочкаыс маԏерјӧыԍ ԁа тыртӧма сіјӧс газӧн. Ганԁолаыс ӧшӧԁчыԍӧ оболочкаас. Ԋебыԁ ԃіріжабԉјасыԁ абу зев ыҗыԁӧԍ јӧрышнас (10.000 кубіческӧј метрыԍ абу ыҗыԁҗыкыс), ԁај абу ыҗыԁ вына моторыс налӧн. Оз-жӧ ӧԁјӧ і лебав, сӧмын, ԃерт, ԉубӧј курјерскӧј појезԁ ԁорыԍ јона ӧԁјӧҗык мунӧ (лебԅӧ). Оз уна лепты і грузтӧ, ԁај пукԍывтӧг оз јона ԁыр лебԅы. Сы понԁа тащӧм ԃіріжабԉјасыԁ оз шогмыны куԅа (ылӧ) лебалӧм вылӧ ԁа грузјас кыскалӧм вылӧ. Ԋебыԁ ԃіріжабԉјассӧ лӧԍӧԁӧны агітаціја нуӧԁӧм понԁа ԁа спорт вылӧ, посԋі могјасӧн ԋеылӧ лебавны, а меԁԍасӧ сы вылын ԁа сы ԁінын гырыԍ ԃіріжабԉјас вылын лебавны-веԍкӧԁлыны јӧзӧс велӧԁӧны. Тащӧм ԍіԍԏемаа ԃіріжабԉ вӧлі міјан „Московский химико-резинщик“, коԁі лебаліс 1926-ӧԁ воԍаԋ 1928-ӧԁ воӧԇ ԁа „Комсомольская правда“, коԁі лебаліс таво ар Мӧскуа рајонын ԁа Мӧскуа веԍтын. Тајӧ кыкнан ԃіріжабԉсӧ лоԍоԁіс ԁа строітіс оԏі морт — інжеԋер П. В. Фомін. Најӧ торјалӧны со мыјӧн: ӧԏі ԃіріжабԉсӧ вӧчӧма завоԁын, сылӧн моторыс „Фіам“, 105 вӧв вына, а „Комсомольская правда" ԃіріжабԉсӧ вӧчӧма еԍкӧ завоԁын-жӧ, сӧмын сіјӧс вӧчісны Высшӧј агромехаԋіческӧј школаыԍ велӧԁчыԍјас (стуԃентјас), моторыс талӧн Ю.М. В. — 185 вӧв вына. „Комсомольская правда“

[2 „Комсомольская правда“ ԃіріжабԉ

ԃіріжабԉыс ыҗыԁҗык моторыс понԁа „Московский Химико-Резинщик“ ԁорыԍ ӧԁјӧҗык лебалӧ ԁај веԍкӧԁлынысӧ кокԋіԁҗык. Кык во чӧжнас-кӧ „Московский Химико-Резинщик“ лебԅыліс кыԅ ԋоԉыԍ, „Комсомольская правда“ кык тӧлыԍӧн лебԅыліс комыныԍ, а усло- віјӧыс талӧн волі омӧԉҗык: омӧԉ местаын ԁај ԋекущӧм вевԏԏӧԁтӧг сулаліс ԃіріжабԉыс, аслас команԁаыс ез вӧв, газсӧ ԁа мукӧԁ коланторјас суԇӧԁӧм ез вӧв бура пуктӧма. Тајӧ кык ԃіріжабԉ вылас лебалӧмыслӧн опытыс петкӧԁліс, мыј тащӧм ічӧт јӧрыша ԃіріжабԉјасыс оз сувтны ԁонаӧԍ ԁај конструкціја ԍерԏіыс прӧстӧјӧԍ, ԁа поԅӧ бура іспоԉзујтны лебалыԍјассӧ (ԉотнӧј составсӧ) ԁа обслужівајушщӧј персоналсӧ (команԁасӧ).

ҖЫНВЫЈӦ ЧОРЫԀ ԂІРІЖАБԈЈАС.

Җынвыјӧ чорыԁ ԃіріжабԉыс ԋебыԁ ԍіԍԏемаа ԃіріжабԉԍыс торјалӧ сӧмын сіјӧн, мыј оболочка пыщкас улыԍаԋыс куԅалаыс мунӧ метаԉԉіческӧј ферма, шуԍӧ сіјӧ кіԉӧн. Јӧрышсӧ ыҗԁӧԁігӧн кіԉыс отсалӧ ԍӧктасӧ ӧткоԃаҗыка лӧԍӧԁны ԃіріжабԉ оболочка паԍталаыс. Сеԍԍа ганԁоласӧ поԅӧ крепітны кіԉ берԁас, а сіԇ-кӧ і оболочка берԁас ԁа сынӧԁыс озҗык сещӧма паныԁав лебԅігас, ԃіріжабԉыс ӧԁјӧҗык вермӧ лебԅыныс. Сыыԍ кынԇі, ԋебыԁ ԃіріжабԉјас ԁорыԍ тајӧ јӧрышнас ыҗыԁҗык ԁај моторсӧ поԅӧ сувтӧԁавны ыҗыԁҗыкӧс, вынаҗыкӧс, а сіԇ-кӧ і ԃіріжабԉыс вермӧ лебԅыны ӧԁјӧҗык. Җынвыјӧ чорыԁ карабыслӧн оболочкаыс (кышыс) ԋебыԁ караблӧн моз-жӧ вӧчԍӧ нароԍнӧ сы вылӧ вӧчӧм прореԅіԋеннӧј маԏерјӧыԍ (перкаԉыԍ) ԁа сіјӧ оболочкаыс ас вылас кутӧ став ԍӧктасӧ. Җннвыјӧ чорыԁ карабјас піыԍ поԅӧ інԁыны „Ітаԉіја" ԃіріжабԉ вылӧ. Вӧчӧма вӧлі сіјӧс інжеԋер Нобіԉе планјас ԍерԏі. Ітаԉіја вӧчліс сынӧԁті лебалан җынвыјӧ чорыԁ веԉ уна карабјас, ыҗԁанас 1000 кубіческӧј метрԍаԋ

3 Җынвыјӧ чорыԁ ԃіріжабԉ ԁ.о., 29 №

61000 кубіческӧј метрӧԇ *. Ітаԉіјаса җынвыјӧ чорыԁ карабјас зев ӧԁјӧ вӧлі лебалӧны. „Норвегіја" караб (ԉібӧ ,,2№“), коԁ вылын Нобіԉе 1926-ӧԁ воын лебԅіс Рімԍаԋ Ԉеԋінграԁ пыр, Шпіцберген пыр

• Меԁбӧрја ԃіріжабԉыс ез ло помӧԇ вӧчӧма, Нобіԉе зовоԁыс& 1928 воԍа аваріја бӧрын (Војвыв поԉусас) ԁугԁіс уҗалӧмԍыс-ԁа.

Аԉаскаӧ, вӧлі 18500 кубіческӧј метр ыҗԁа ԁа меԁӧԁјӧсӧ вӧлі лебԅӧ 100 кілометрӧн час. „Граф Цеппеԉін" ԃіріжабԉ (чорыԁ караб), коԁі воліс 1930-ӧԁ воԍа ԍеԋԏабрӧ Мӧскуаӧ, вӧлі бура сыыԍ ыҗыԁ ԁај вына, часнас вӧлі лебԅӧ сӧмын 128 кілометр. Җынвыјӧ чорыԁ карабјас сеԍԍа ԁонтӧмҗык сулалӧны-і. Лоӧ нӧшта кымынкӧ кыв віԍтавны сынӧԁті лебалан меԁбӧрја ԏіпа ԋемецкӧј җынвыјӧ чорыԁ карабјас јылыԍ. Најӧ аԍнысӧ петкӧԁлісны вывті бурӧн. На вылын вывті бура нуӧԁӧны велӧԁчан уҗ ԁа посԋіԃік могјас куԅа, торја заԁаԋԋӧјас куԅа лебалӧмјас. Сещӧм гырыԍ ԃіріжабԉјассӧ стрӧітігӧн, кыԇі, шуам, „Граф Цеппеԉін“ — 105.000 кубіческӧј метр ыҗԁа ԁа Л. Ц — 138 — 150.000 кубіческӧј метр ыҗԁа, быԏтӧ еԍкӧ ԋінӧм вылӧ-ԋін вӧчавны посԋі карабјассӧ. Сӧмын Гермаԋіја сещӧм посԋі карабјассӧ вӧчалӧ, ԁај бура вӧчӧ, велӧԁӧ сы вылын меԁԍасӧ караб вылын лебалыԍјасӧс. На піын меԁтӧԁчана ԃіріжабԉыс — Р.К. — 27. Сылӧн ыҗԁаыс 1435 кубіческӧј метр, кык мотора 35 вӧв вын мынԁаӧн. Моторјасыслы ломтыԍансӧ боԍтӧ 10 час лебалӧм вылӧ, вермӧ лебԅыны 2000 метр вылаті. П. Н. — 28 ԃіріжабԉ ыҗԁанас 1800 кубіческӧј метр. Моторыс 80 вӧв вына (Ԍіменс). Лебԅӧ 90 кілометр часнас. Вӧчӧмаӧԍ шоколаԁ фабріка „Тріумф“ щӧктӧм ԍерԏі реклама нуӧԁӧм вылӧ. Тајӧ ічӧԏік ԃіріжабԉыс бӧрја вонас лебԅыліс кыкԍоыԍ унҗыкыԍ, став лебалӧмсӧ арталӧмӧн 600 час чӧж. П. Н. — 29 ԃіріжабԉ ыҗԁанас 2000 кубіческӧј метр. Моторыс (Ԍіменс) 100 вӧв вына. Вӧчӧмаӧԍ сіјӧс Швеціја заказ ԍерԏі. Тајӧ посԋіԃік ԃіріжабԉјасыслы Гермаԋіјаын вӧчӧмаӧԍ нарошнӧ разборнӧј сувтан мачта. Сіјӧс вӧчнысӧ зев кокԋі ԁа поԅӧ ԃіріжабԉсӧ віԇны еԉԉінгӧ ԍујтӧг.

ЧОРЫԀ ԂІРІЖАБԈЈАС.

[4 Чорыԁ ԃіріжабԉ „Гр. Цеппеԉін“.

Конструкціја ԍерԏіыс чорыԁ караб јона торјалӧ вылынҗык інԁӧм ԍіԍԏемајасыԍ. Сынӧԁті лебалан чорыԁ караблӧн меԁтӧԁчана, главнӧј чаԍтыс — решетка коԃ метаԉԉіческӧј каркас ԃіріжабԉ формаа. Каркасыслыԍ пыщкӧссӧ торјӧԁлӧма торја јукӧнјас вылӧ ԁа сетчӧ пуктыԍԍӧны газӧн тыртӧм баллонјас, сӧмын абу-ԋін, ԋебыԁ ԁа җынвыјӧ чорыԁ ԍіԍԏемајасын моз, реԅінаа маԏерјӧыԍ, а нароԍнӧ вӧчӧм маԏерјӧыԍ, коԁі ас пырыс пӧшԏі ԋӧԏі оз леԇ газсӧ. Ортсыԍаԋыс каркассӧ кыщӧма

[5 Ганԁолаыс „Гр. Цеппеԉін" ԃіріжабԉлӧн

реԅінаа маԏерјӧӧн, меԁ сынӧԁыс езҗык паныԁав лебԅігас. Сы вылӧ газыс пӧшԏі ԋӧԏі оз ԉічкы. Каркас уліас воԇас чорыԁа крепітӧма веԍкӧԁлан (управԉајтан) ганԁола ԁа пассажірјаслы ган- ԁола, а сеԍԍа нырԍаԋыс бӧжӧԇыс ӧткоԃ костјасӧн шахмата ԍерӧн моз ӧтар-мӧԁар бокјасас вӧчӧма моторјаслы гонԁолајас, лыԁыс налӧн меԁунасӧ ԃіріжабԉјасын кајӧ вітӧԇ. Сынӧԁті лебалан чорыԁ карабјас піыԍ поԅӧ інԁыны „Цеппеԉін“ вылӧ. Сещӧм ԃіріжабԉјассӧ вӧчалӧ ԋемецкӧј фірма „Цеппеԉін“ комын во-ԋін. Ԃіріжабԉјас стрӧітӧмӧ јона кутчіԍіс і Амеріка. Аслас сылӧн опытыс ез вӧв ԃіріжабԉјассӧ вӧчалӧмын ԁа сіјӧ војԁӧр кымынӧскӧ тӧԁмаԍӧм могыԍ ԍетіс вӧчны „Цеппеԉінлы". Сеԍԍа кораліс Амерікаас уҗавны ԋемецкӧј конструкторјасӧс. Ангԉіја еԍкӧ чорыԁ ԃіріжабԉјассӧ вӧчалӧ-жӧ, сӧмын колана опытыс ангԉічаналӧн абу-на. Чорыԁ карабјасыс меԁԍа бурӧԍ уна груз лептӧмӧн. Вермӧ сіјӧ лептыны уна ԁас тонна груз. Сеԍԍа ӧԁјӧ лебԅӧ, 140 кілометрӧԇ ԁај унҗык-на часнас мунӧ. Став тајӧ качествојас вӧснаыс ԃіріжабԉјасыԁ јона колӧны міјанлы. Кущӧм ԁоԍԏіжеԋԋӧјас емӧԍ став му вылас сыпӧԁті& лебалӧмын, поԅӧ аԁԇыны со кущӧм лыԁпасјасыԍ (віԇӧԁ 24 ԉістбок): Ԃіріжабԉјас вылын лебалӧм куԅа меԁыҗыԁ опытыс ӧні ем ԋемецјаслӧн. Сы вӧсна ԋемецјаслӧн бӧрја војасас лебалігӧн ԃіріжабԉјасыс ԋекор ез жугавлыны ԁа уԍлыны, кӧԏ еԍкӧ најӧ і зев щӧкыԁа ԁај быԁԍама ԉок повоԃԃајаснас лебавлісны. А ԃіріжабԉјас вылаԁ ԋемецјасыԁ збыԉыԍ ылӧ леблывлісны, ԁај јона бура лебавлывлісны, вежавны вӧлі сӧмын поԅӧ на вылӧ. 1928-ӧԁ воӧ Кущӧмӧԍ карабјасыс „Граф Цеппеԉін" Германіја Р-101 Ангԉіја Амеріка Л. Ц-118 Германіја Ыҗԁаыс (јӧрышнас) кубіч. метр 105.000 141.000 184.000 150.000 Куԅтаыс метр лыԁӧн . 235 220 239 237 Паԍтаыс метр лыԁӧн . 30,5 40,3 40,5 38,0 Уна-ӧ груз вермӧ ставсӧ кыпӧԁны (асԍыс грузсӧ і быԁӧн) тонна лыԁӧн 83,2 155 182,5 139 Ыҗыԁ-ӧ торја груз вермӧ новлӧԁлыны (поԉезнӧј нагрузка) тонна лыԁӧн 15 24 38 25 Кымын вӧв вынаӧԍ моторјасыс 2650 3250 4800 4800 Уна-ӧ вермӧ меԁунасӧ мунны часнас кілом. лыԁӧн 128 101 120 120 Ылӧ-ӧ вермӧ пукԍывтӧг лебԅыны кілометрја-сӧн 10.000 6000 1700 14000 Кымын лун вермӧ лебԅыны 3,5 2,5 6,0 5,0 „Граф Цеппеԉін" лебԅыліс Јевропаԍаԋ Амерікаӧ 111 часӧн. Лебԅігас ԍурліс унаыԍ зев ԉок тӧвјас, зерјас улӧ, сӧмын помӧԇыс лебԅіс. Ԃіріжабԉ вылас вӧлі 62 морт ԁа 5 тонна пошта. Сіјӧ-жӧ ԃіріжабԉыс 1929-ӧԁ во помлаԋын лебԅыліс став му гогӧрыс ԁа сӧмын кујімлаӧ і пукԍыліс секі. Лебԅіс сіјӧ со кытјасті: Фріԁріхсгафен — Токіо (сетчӧ пукԍыліс) — Лос Анжелос (сетчӧ пукԍыліс) — Ԋју-Іорк (сетчӧ пукԍыліс) — Фріԁріхсгафен. Фріԁріхсгафенԍаԋ Токіоӧԇ (12000 кілометр кымын) ԃіріжабԉ лебԅіс пукԍывтӧг 101 часӧн. Став тујыс лоі лебԅӧма 35500 кілометр 12 суткіӧн. Та куԅта тујсӧ шӧркоԃԃема колӧ мунны 50 суткі чӧж. Мӧскуаԍаԋ Токіоӧԇ ԃіріжабԉ лебԅіс сӧмын кујім лун ԁа җын& а меԁ ӧԁјӧ муныԍ појезԁ воӧ сетчӧ 14 суткіӧн сӧмын.

ԂІРІЖАБԈӦН ЛЕБАЛӦМ

Ԋемецјаслӧн сынӧԁті лебалӧмын гырыԍ ԁоԍԏіжеԋԋӧјасыс щӧктӧны збыԉыԍ јона боԍтԍыны і міјан Сојузын гырыԍ ԃіріжабԉјас лӧԍӧԁӧмас. Сӧвет Сојуз пукԍӧма квајтӧԁ јукӧн став му вылас. Міјан Војвылын ԁа Ԍібырын емӧԍ уна ԋӧԏі тӧԁмавтӧм местајас. Сӧвет Сојуз ԋекыԇі оз вермы бокӧ вештыны ԃіріжабԉјасӧн лебалӧм лӧԍӧԁӧмсӧ. Мі огӧ-ԋін кутӧ ԍорԋітны Мӧскуаԍаԋ Констаԋԏінопоԉӧ, Кавказӧ, Туркестанӧ ԁа Перԍіјаӧ ԃіріжабԉјасӧн лебалӧм колӧм јылыԍ. Міјанлы колӧ ӧні-жӧ збыԉыԍ чорыԁа боԍтԍыны ԍорԋітны Мӧскуаԍаԋ Ԁаԉнӧј Востокӧ, Сахаԉінӧ, Камчаткаӧ ԁа мукӧԁлаӧ сынӧԁті лебалан тујјас лӧԍӧԁӧм јылыԍ. Ԍібырса крајын ем лыԁтӧм-помтӧм озырлун. Сіјӧс колӧ ӧні-жӧ інԁыны інԁустріаԉізаціја нуӧԁӧм вылӧ. А тујјас абутӧмысла мі огӧ-на вермӧ колӧм выјӧԇ тӧԁмавны сіјӧ местајассӧ. Сеԍԍа-ӧԁ Сыыԍ кынԇі сынӧԁті лебалан тујјастӧ воԍтӧмыԁ јітас ылын местајассӧ центрјаскӧԁ, во гӧгӧр чӧж поԅны кутас јітӧԁсӧ кутны, а сіјӧ зев коланатор економіка ԁа поԉіԏіка бокԍаԋ. Ԃіріжабԉјас вылын орлытӧм јітӧԁ пуктӧмӧн поԅӧ овмӧԁны овтӧмінјас, завоԃітны перјыны озырлунсӧ. Ԃіріжабԉјас-

6 ԃіріжабԉ вылын раԃіо вежӧс

нас лебалӧмсӧ меԁвојԁӧр артавԍӧ лӧԍӧԁны Гаԉчіха — Булун — Ново-Колымск; Гаԉчіха — Туруханск — Краснојарск — Іркутск — Імінск; Јакутск — Верхојанск — Ново-Колымск ԁа Јакутск — Булун. Арталӧмјас ԍерԏі тајӧ сынӧԁ тујјас вылас лебавны колӧ лӧԍӧԁны ԃіріжабԉјассӧ ыҗԁанас 80.000 — 100.000 кубіческӧј метрӧԇ ԁа меԁ најӧ вермӧны вӧлі боԍтны 10-15 тонна поԉезнӧј нагрузка, лебԅыны пукԍывтӧг 6-8 ԍурс кілометр. Міјан абу-на опытыс ылын тујјас кост ԃіріжабԉӧн лебалӧм куԅаыс. Сӧмын міјан ԍінвоԇын ԋемецјаслӧн та бокԍаԋ опытјасыс (11-12 ԍурс кілометрјасӧн лебалӧмыс) щӧктӧ міјанӧс ӧԁԇӧԁны став лӧԍӧԁчан уҗјассӧ ԃіріжабԉјас стрӧітӧм куԅаыс, меԁым асланым лебалан опытӧн сеԍԍа воԇӧ паԍкӧԁны ԃіріжабԉјасӧн лебалӧмсӧ. Ӧԁ вылынҗык інԁӧм прімерыс — Гермаԋіјаԍаԋ Токіоӧԇ ԃіріжабԉ вылын сӧмын кујім суткі ԁа җын лебԅӧмыс (кӧрттуј куԅа 14 лун мунӧм пыԃԃі) зев-ԋін јона віԍталӧ унҗык ԃіріжабԉјас лӧԍӧԁны колӧм куԅаыс. Сеԍԍа і пассажірјасыԁлы ԃіріжабԉнаԁ мунны вывті лӧԍыԁ. Ыҗыԁ ԃіріжабԉ вылын ветлӧм став мувывса тујјас ԁорыԍ меԁлӧԍыԁ. „Граф Цеппеԉін" ԃіріжабԉ вылын зев бур уԁобствоыс: ноԅӧ& ветлыны нассажірјаслы& лӧԍӧԁӧм став помешщеԋԋӧјастіыс; ӧԏі местаа, кык местаа, торја спаԉнӧј кајутајас межԁунароԁнӧј вагонын моз-жӧ. Еԉектрічествоа бі ем, еԉектрічествоыс-жӧ і шонтӧ помешщеԋԋӧсӧ; ем раԃіо, зев бура лӧԍӧԁӧма мыԍԍанінсӧ, сені-жӧ і возԁушнӧј поштаыԁ. Ӧні мі тӧԁам-ԋін, кущӧм пӧԉза вајӧ ԃіріжабԉыԁ, мыј вылӧ сіјӧ колӧ. Міјанлы став выныԍ колӧ зіԉны паԍкӧԁны ԃіріжабԉјас вӧчӧмсӧ міјан Сојузын.

ԂІРІЖАБԈ НАРОԀНӦЈ ОВМӦС КЫПӦԀӦМЫН.

Ԃіріжабԉјас тані вермасны ԍетны вывті ыҗыԁ отсӧг. Віԍталам тані сӧмын меԁтӧԁчанајассӧ ԁа сы ԍерԏі сеԍԍа поԅӧ-ԋін гӧгӧрвоны ԃіріжабԉлыԍ коланлунсӧ. Мі віԍтавлім-ԋін, міԍа ԋебыԁ ԁа җынвыјӧ чорыԁ ԃіріжабԉјас меԁԍасӧ вӧчавԍӧны велӧԁчӧм вылӧ. Ԃерт, і најӧ вермӧны-жӧ лебавны кущӧм ԍурӧ торја заԁаԋԋӧјасӧн. Со Нобіԉе лебԅыліс Војвыв поԉус пыр, „Московский Химико-Резинщик" лебԅыліс Ԉеԋінграԁԍаԋ Ԏверӧ ԁа „Комсомольская правда“ — Мӧскуаԍаԋ Курскӧ. Уна груз лептӧмыс понԁа, ылӧ лебԅыны вермӧмысла, гырыԍ чорыԁ ԃіріжабԉјас, пассажірјасӧс новлӧԁлӧмыԍ кынԇі, вермасны грузјас новлыны. Ԃіріжабԉјасӧн поԅӧ јітчыыы прӧмысјаскӧԁ, најӧс снабжајтны, сетыԍ прӧԁукціјасӧ нуавны, кӧні абу матынӧԍ кӧрттујјас; јона бокысса местајасӧс снабжајтны ԃіріжабԉнас сетчӧ лебалӧмӧн; ылын местајасӧ пошта нуны-вајны; віԇму овмӧсын вреԃіԏеԉјаскӧԁ вермаԍӧм нуӧԁны; вӧр сотчӧмјаскӧԁ вермаԍны; тӧԁмавтӧм местајасын аеро-сјомкајас вӧчны; чері кыјан промысјасын отсӧг ԍетны, ізыскаԋԋӧјас нуӧԁан парԏіјајаслы отсӧг ԍетны, најӧс снабжајтны, накӧԁ јітӧԁ кутны ԃіріжабԉ пырыс; експеԃіціјајаслы колана отсӧг ԍетны ԁа уна мукӧԁ могјас-на нӧшта вермасны нуны ԃіріжабԉјас. Со мыј вермӧны ԍетны ԃіріжабԉјас міјан нароԁнӧј овмӧслы. Ԃерт, тані мі ег-на ставсӧ віԍталӧ. Вајӧԁам ӧԏі прімер. Ӧні јона мунӧны лӧԍӧԁчан уҗјас Војвыв ыҗыԁ туј (Великий северный путь) вӧчӧм куԅа; сені лоӧны і кӧрттујјас і ва тујјас, і сынӧԁті лебалан тујјас. Тајӧ лӧԍӧԁчан уҗјассӧ нуӧԁны ԃіріжабԉјас вывті јона вермасны отԍавны, а тајӧ отсӧгнас і тујсӧ вӧчан срокјасыс вермасны чінны.

ԂІРІЖАБԈ ПОԈАРНӦЈ СТРАНАЈАС ԀА АСЫВ ВОЈВЫВСА МЕСТАЈАС ТӦԀМАЛӦМЫН.

Торјӧн сувтлам, мыј вермӧ ԍетны ԃіріжабԉ поԉарнӧј странајас ԁа асыв-војвыв местајас тӧԁмалӧм куԅа. Міјан поԉарнӧј странајас ӧнӧԇ-на омӧԉа тӧԁмалӧма. Омӧԉа тӧԁмалӧмыс меԁԍасӧ лоі со кущӧм помкајас понԁа: Аркԏіка куԅа муннысӧ вывті ԍӧкыԁ, јона кыз јіа сеті-ԁа, јіыс сетыԍ веԍіг гожӧмјаснас оз сывлы-ԁа, немыс пыр сені кујлӧ-ԁа. Сӧмын јона гырыԍ ԉеԁоколјасӧн поԅӧ муртса мунны Аркԏікатіыс, ԁај сіјӧн-на, кыԇі петкӧԁліс „Краԍінлӧн" похоԁыс, мыј веԍіг гырыԍ ԉеԁоколјас оз пыр вермыны муннысӧ јіјас пыщтіыс. Тані бара-жӧ ԃіріжабԉыԁ вермас ԍетны ыҗыԁ отсӧг. Аркԏіка тӧԁмалӧм могыԍ ставмувывса обшество 1931-ӧԁ воӧ кӧсјӧ „Граф Цеппеԉін" ԃіріжабԉӧс мӧԁӧԁлыны Аркԏікаӧ. Татыԍ-ԋін тыԁалӧ, кущӧм ыҗыԁ наԃеја пуктӧ тајӧ обществоыс Аркԏіка тӧԁмалӧмын ԃіріжабԉ вылас. Ԃіріжабԉыԍ кынԇі ԋекущӧм мӧԁ бурҗык среԁство сетчӧ муннысӧ абу. Воыԍ-воӧ Војвылын міјан тӧварјас јонҗыка бергӧԁчӧны. Унҗык тӧварјассӧ нуӧ сетчӧ Карскӧј експеԃіціја. Сетчӧ отсӧг вылӧ вывті-жӧ бур іспоԉзујтны ԃіріжабԉјасӧс. Ԃіріжабԉјас ԁа самоԉотјас ӧтвылыԍ јона вермасны отсавны суԁнојасыслы регыԁҗыік ԁа кокԋыԁҗыка тујсӧ Војвыв саріԇ куԅа мунны. Со кущӧм бур вермас ԍетны ԃіріҗабԉ овмӧс кыпӧԁӧм бокԍаԋ. Сыыԍ кынԇі, ԃіріжабԉ јона вермас отсавны і војна вылын. Сы понԁа асланым госуԁарствоыԋ& ԃіріжабԉјас вӧчӧмсӧ паԍкӧԁӧмыс лоӧ щӧщ ССРС-лыс ԁорјыԍан вынсӧ кыпӧԁӧм.

БӦРЈАКЫВ.

Ԃіріҗабԉјас вӧчӧмын ԏехԋіка ԁа економіка бокԍаԋ воԇын муныԍ странајас ԍерԏі мі јона коԉім бӧрӧ. Нароԁнӧј овмӧсын реконструкціја нуӧԁӧмыс щӧктӧ Сӧвет Сојузын кыпӧԁны ԁа лӧԍӧԁны ԏехԋіка бокԍаԋ вермана став ԍікас тујјассӧ, транспортсӧ. Јона колӧ боԍтԍыны і ԃіріҗабԉјас лӧԍӧԁан уҗӧ. Ԃіріжабԉјас стрӧітӧмын міјан опытыс пӧшԏі абу-на. Со кущӧм ԃіріҗабԉјас мі вӧчім ӧнӧԇ: Кущӧм лебалан карабјас. Кор вӧчӧма (во) Ыҗыԁ-ӧ јӧрышнас Ӧԁјӧ-ӧ лебԅӧ часнас Уна-ӧ груз лептӧ (тонна лыԁӧн) Красная Звезда . . . 1919/20 10.000 63 3,7 VI Октябрь 1923 1.700 60 0,5 Химик-Резинщик . . . 1925 2.500 55 0,9 Комсомольская Правда 1930 2.500 70 0,9 Став тајӧ ԃіріжабԉјасыс „Комсомоԉскӧј правԁа" кынԇі ԁугԁісны-ԋін лебалӧмԍыс, ԁај најӧ вӧлісны сӧмын велӧԁчыны вӧчӧм карабјасӧн, на вылын ылӧҗык груз-ԉі, јӧзӧс новлӧԁлыны ез поԅлы, на піын вӧліны ставыс ԋебыԁ ԁа ічӧт вына ԃіріжабԉјас. Гӧгӧрвоана: міјан воԇын сулалӧ ӧні зев ԍӧкыԁ ԁа ыҗыԁ уҗ ԃіріжабԉјас стрӧіталӧм куԅаыс. Міјанлы ковмас ԃіріжабԉјассӧ вӧчӧмыскӧԁ щӧщ і велӧԁчыны, велӧԁчіг мозыс стрӧітны. Ԃерт, ԃіріжабԉјассӧ стрӧітӧм куԅаыс міјанлы колӧ боԍтны Рытыввыв странајаслыԍ бур опытсӧ. Міјанлы колӧ боԍтԍыны вӧчавны уна груз лептыԍ, ԁыр ԁа ӧԁјӧ лебавны вермыԍ ԃіріжабԉјас. Сіԇ-жӧ ковмас міјан віԇӧԁлыны бурҗыка, меԁым ԃіріжабԉјасыс ԁырҗык ез кіԍԍыны ԁа жугавлыны; сы могыԍ корԍны бур выԉ маԏерјалјас ԃіріжабԉјассӧ вӧчавны. Паԍкыԁҗыка колӧ сувтӧԁны проекԏірујтчан уҗ ԁа цеԉнометаԉԉіческӧј ԃіріжабԉјас вӧчӧм. Та куԅа боԍтны ставсӧ, мыј поԅӧ ізобретаԏеԉ К. Е. Ціолковскіј уҗјасыԍ, гіжӧмјасыԍ. Ԃіріжабԉјас вӧчалӧмыԁ міјанлы выԉ, ыҗыԁ ԁа зев ответственнӧј уҗ. Колӧ та ԁінӧ кутчіԍны јона віԁчіԍӧмӧн, меԁ ез лоны гырыԍ ӧшыбкајас. Ԃріжабԉјас стрӧітӧмӧн Совет Сојузса уҗалыԍ јӧз зев јона іԋԏересујтчӧны, советскӧј обшщественноԍԏ, Осоавіахім обшщество тајӧ уҗас јона отсаԍӧны. Тајӧс артыштӧмӧн мі сбоја вермам шуны: кӧԏ і ԍӧкыԁторјас кутасны паныԁаԍавны, кӧԏ і ыҗыԁ уҗыс, ԃіріжабԉјас стрӧітӧм мі вермам нуӧԁны. ССРС-ын СТАВ РАБОЧӦЈЈАС, КОЛХОԄԊІКЈАС ԀА УҖАЛЫԌ ЈӦЗ ԀІНӦ, СТАВ ОРГАԊІЗАЦІЈАЈАС ԀА ОСОАВІАХІМСА ШԈЕНЈАС ԀІНӦ.

Јортјас!

Ԉеԋінскӧј парԏіја веԍкӧԁлӧм улын, боԉшевікјас чорыԁлунӧн классӧвӧј враглыԍ ԁа сіјӧ агентуралыԍ — оппортуԋістјаслыԍ паныԁалӧмјассӧ ԁа ԍӧкыԁторјас бырӧԁӧмӧн Сӧвет Сојузса рабочӧј класс ыҗыԁ вынӧн течӧ соціаԉізм общество. Віт воԍа планлыԍ вывті ыҗыԁ программасӧ рабочӧј класс аслас ыҗыԁ кыпыԁлунӧн, соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм пыр ԁа уԁарԋічество пыр нуӧԁӧ олӧмӧ ԋоԉ воӧн, а решајушщӧј участокјасас 3 - 2 1/2 воӧн. Тајӧ воас лоӧ ештӧԁӧма соціаԉіԍԏіческӧј економіка фунԁамент лӧԍӧԁӧмсӧ, рабочӧј класс ентуԅіазмӧн пӧртӧ олӧмӧ „боԍтны ас кіӧ ԏехԋіка" парԏіјалыԍ лозунгсӧ, тышкаԍӧ історіческӧј мог — 10 воыԍ ԋе ԁырҗыкӧн вӧтӧԁны ԁај панјыны ԏехԋіка ԁа економіка бокԍаԋ меԁвоԇын сулалыԍ капітаԉіԍԏіческӧј странајасӧс — олӧмӧ нуӧԁӧм вӧсна. ССРС-ын рабочӧјјаслӧн ԁа уҗалыԍ јӧз массалӧн вӧвлытӧм коԃ кыпыԁлуныс, воԇмӧстчӧмыс тајӧ історіческӧј могсӧ олӧмӧ нуӧԁӧмыс вӧсна, боԉшевістскӧј ӧԁјас вӧсна тышкаԍӧмын зев бура тыԁалӧ сӧветскӧј ԃіріжабԉјас вӧчалӧм куԅа кампаԋԋӧјасыԍ. Тајӧ кампаԋԋӧјасыс мунӧны став Сӧвет Сојуз паԍта вӧвлытӧм коԃ зев кыпыԁа. ССРС-ын рабочӧј массајас, колхоԅԋікјас ԁа уҗалыԍ јӧз ԍӧлӧмыԍ воча шыаԍісны ССРС-са Осоавіахім сојуз ЦС чукӧстчӧм вылӧ сӧветскӧј ԃіріжабԉјассӧ вӧчӧм куԅа. „Ԃіріжабԉ лун“ нуӧԁӧмыс быԁлаын кыпӧԁіс сӧветскӧј ԃіріжабԉјас вӧчӧм куԅа рабочӧјјаслыԍ ԁа уҗалыԍ јӧзлыԍ вӧԇмӧстчӧмсӧ, боԍтчанлунсӧ. Ԉеԋін јорт пӧшԏі 17 во сајын, Швејцаріјаын еміграціја ԁырјі, віԍталіс збыԉ вылӧ пророческӧј кывјас: „Віԁчіԍлам, кор міјан лоӧны асланым ԃіріжабԉјас“. Ԉеԋін јортлыԍ заветсӧ олӧмӧ нуӧԁӧм куԅа, мӧскуаса уна гырыԍ завоԁјас (Еԉектрозавоԁ, „Ԃінамо", „Каучук“, „Іԉԉічлӧн завоԁ“, „Ԍерп і молот“ да мук.) леԇісны лозунг вӧчны ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра. Гӧрԁ стоԉіцаса рабочӧјаслыԍ воԇмӧстчӧмсӧ ԁа завоԃітчӧмсӧ пыԃԃі пуктӧмӧн ССРС Осоавіахім сојузлӧн ЦС прімітіс решеԋԋӧ лӧԍӧԁны ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра со кущӧм ԃіріжабԉјасыԍ: „Ԉеԋін“, „Стаԉін", „Старыј боԉшевік“, „Правԁа“, „Кԉім Ворошілов", „Осоавіахім“ ԁа „Колхоԅԋік". Јура ԃіріжабԉ лоӧ „Ԉеԋін“. Сӧветскӧј ԃіріжабԉјас стрӧітӧм куԅа став орга- ԋізаціјајасыслыԍ став ӧнӧԇ мунан уҗсӧ ӧтувтны тајӧ лозунг улас. Асԍыс „Осоавіахім" ԃіріжабԉсӧ щӧщ ԍујӧмӧн, коԁ вылӧ чукӧртӧма-ԋін 3 мԉн. шајтыԍ уна, Ԉеԋін ԋіма ескаԁраӧ, ССРС Осоавіахім сојуз ЦС-лӧн преԅіԃіум аслас став оргаԋізаціјајаслыԍ уҗсӧ веԍкӧԁӧ среԁства чукӧртӧмӧ „ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра вӧчӧм“ лозунг улын. ССРС-са Осоавіахім сојуз ЦС-лӧн преԅіԃіум шыӧԁчӧ став оргаԋізаціјајас берԁас, коԁјас чукӧртӧны среԁство „Правԁа", „Кԉім Ворошілов", „Колхоԅԋік" ԃіріжабԉјас вылӧ, мунны сіјӧ прімер бӧрԍаыс ԁа веԍкӧԁны асԍыс став уҗсӧ „ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁан" лозунг улын среԁство чукӧртӧм вылӧ. Јортјас. Матыԍтчӧ ставмувывса проԉетаріатлӧн веԉікӧј вожԃлы, Влаԃ. I. Ԉеԋінлы чужан луныс — апреԉ 22 лун ԁа уҗлӧн ставмувывса праԅԋік — мај 1-ја лун. Сӧвет сојузса рабочӧј массајасӧс, колхоԅԋікјасӧс ԁа уҗалыԍ јӧзӧс ставмувывса проԉетарскӧј соԉіԁарноԍԏ јонмӧԁӧм вылӧ, промфінплан ԁа боԉшевістскӧј кӧԇа олӧмӧ пӧртӧм, ԁај соԁтӧԁӧн пӧртӧм вылӧ, ԁорвыв коԉԉекԏівізаціја нуӧԁӧм вылӧ ԁа сы поԁ вылын кулакјасӧс кыԇі классӧс бырӧԁӧм вылӧ, страналыԍ ԁорјыԍан вынсӧ ԁа Гӧрԁ арміјаӧс јонмӧԁӧм вылӧ мобіԉізујтӧмӧн, пасјам тајӧ лунјассӧ — апреԉ 22-ӧԁ ԁа мај 1-ӧԁ лунјассӧ — преԁпріјаԏԏӧјас вылын, совхозјасын, МТС-јасын, колхозјасын ԁа ӧтувтчытӧм гӧԉ ԁа шӧркоԃԃема олыԍ креԍԏана пӧвсын массӧвӧј кам- паԋԋӧ нуоԁӧмӧн — сіјӧ кампаԋԋӧ ԁырјіыс тӧԁмӧԁам кущӧм значеԋԋӧыс ԃіріжабԉыслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁӧмыслӧн ԁа сы вылӧ среԁствосӧ чукӧртӧмыслӧн. Соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм паԍкалӧмлы кык во тырӧмсӧ пӧртам сӧветскӧј ԃіріжабԉјас стрӧітӧм куԅа став кампаԋԋӧсӧ вылынҗык щупӧԁ вылӧ лептан воропӧ. Нуӧԁам кампаԋԋӧсӧ „ԃіріжабԉјаслӧн Ԉеԋін ԋіма ескаԁра" јеԃінӧј лозунг улын. Фабрікјасса, завоԁјасса, совхозјасса МТС-сса рабочӧјјас, коԉхоԅԋікјас, колхозӧ ӧтувтчытӧм гӧԉ ԁа шӧркоԃԃема олыԍ креԍԏана, воԇмӧстчӧмӧн участвујтӧј ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁӧмын! Тајӧ кампаԋԋӧсӧ нуӧԁӧм куԅа ԁа среԁствојас чукӧртӧм куԅа паԍкӧԁӧј соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм брігаԁајас костын, цехјас костын, завоԁјас костын, ԍіктјас ԁа грезԁјас костын. ССРС-ын олыԍ став ас ԍӧрԋіа јӧзјас! Боԍтӧј тӧԁ вылӧ, мыј ԃіріжабԉ центрԍаԋ ылын бокысса націонаԉнӧј јітӧԁ кутан зев вына ӧруԃіјӧ ԁа мобіԉізујтӧј уҗалыԍ јӧзлыԍ вԋімаԋԋӧсӧ ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁӧм вылӧ. Оргаԋізаціјајас ԁа Осоавіахімса шԉенјас! Лоӧ воԇмӧстчыԍјасӧн, боԍтыԍјасӧн ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁӧмын. Парԏіјнӧј оргаԋізаціјајас тујԁӧԁӧм улын мобіԉізујтӧј рабочӧј массалыԍ, колхоԅԋікјаслыԍ ԁа уҗалыԍ јӧзлыԍ воԇмӧстчӧмсӧ ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁӧм вылӧ. Сӧветскӧј ԃіріжабԉјас вӧчӧм куԅа кампаԋԋӧыс меԁ вӧлі јітчӧма ставмувывса проԉетарскӧј ревоԉуціја вожԃ ԁа Комінтерн лӧԍӧԁыԍ В. I. Ԉеԋін ԋімӧн ԁа та бокԍаԋ сылыԍ заветсӧ нуӧԁӧмӧн. Нуӧԁам олӧмӧ Ԉеԋінлыԍ історіческӧј кывјассӧ: „Міјан лоӧны асланым ԃіріжабԉјас!" Ԃіріжабԉјаслӧн Ԉеԋін ԋіма ескаԁра кутас лебавны Сӧветјас страна вывті. ССРС Осоавіахім сојузлӧн ЦС-са преԅіԃіум. 1931-ӧԁ во, апреԉ 14 лун Мӧскуа.

ЛӦԌӦԀАМ ԂІРІЖАБԈЈАСЛЫԌ ԈЕԊІН ԊІМА ЕСКАԀРА.

ССРС-са Осоавіахім сојузса ЦС-лӧн постановԉеԋԋӧ.

1. Мӧскуаса гырыԍ преԁпріјаԏԏӧјасын рабочӧјјаслыԍ ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁӧм куԅа боԍтԍӧмсӧ пыԃԃі пукутӧмӧн, ССРС Осоавіахімлӧн ЦС лыԃԃӧ коланаӧн паԍкыԁа став сојуз паԍта нуӧԁны кампаԋԋӧ ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁӧм куԅа среԁство чукӧртӧм могыԍ со кущӧм ԃіріжабԉјас вылӧ: „Ԉеԋін“, „Стаԉін", Старыј боԉшевік", „Правԁа“, „Кԉім Ворошілов“, „Осоавіахім", ԁа „Колхоԅԋік". Јура ԃіріжабԉнас лоӧ ,,Ԉеԋін“’ Тајӧ лозунг улас ӧтувтны став оргаԋізаціјајасӧн сӧветскӧј ԃіріжабԉјас лӧԍӧԁӧм куԅа ԁа сы вылӧ среԁство чукӧртӧм куԅа став ӧнӧԇ нуӧԁан уҗсӧ. 2. Ставмувывса проԉетаріат вожԃлӧн, Комінтерн котыртыԍлӧн — В. I. Ԉеԋінлӧн чужан лун воӧм куԅаыс (апреԉ 22-ӧԁ лун) ԁа мај 1-ӧԁ лун праԅԋік матыԍтчӧм куԅа преԁпріјаԏԏӧјас вылын, совхозјасын, МТС-сын, колхозјасын ԁа ӧтувтчы- тӧм гӧԉ ԁа шӧркоԃԃема олыԍ креԍԏана пӧвсын соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм пыр нуӧԁны паԍкыԁ массӧвӧј кампаԋԋӧ ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра вӧчӧм гӧгӧр. 3. Осоавіахім ԋіма ԃіріжабԉсӧ ԃіріжабԉјас Ԉеԋін ԋіма ескаԁраӧ ԍујӧмӧн ССРС-са Осоавіахім сојузлӧн ЦС аслас оргаԋізаціјајаслыԍ став уҗсӧ веԍкӧԁӧ (перекԉучајтӧ) ԃіріжабԉлыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лӧԍӧԁӧм лозунг улын среԁство чукӧртӧм вылӧ. 4. Шыӧԁчыны „Правԁа", „Кԉім Ворошілов" ԁа „Колхоԅԋік" ԃіріжабԉјас вылӧ среԁство чукӧртӧм куԅа коміԏетјас ԁінӧ щӧктӧмӧн, меԁым најӧ асԍыныс среԁство чукӧртан уҗсӧ нуны мӧԁасны Ԉеԋін ԋіма ескаԁра лозунг улын. (Госбанк Мӧскуаса отԃеԉеԋԋӧын 109710 ԏекушщӧј щӧт). 5. ССРС-са Осоавіахім ЦС преԅіԃіум берԁса ԃіріжабԉјас стрӧітны соԃејствіјӧ ЦК-лы поручітны тајӧ кампаԋԋӧ нуӧԁан оргаԋізаціоннӧј формајас ԁа метоԁјас резрешітны, воԍтыны Ԉеԋін ԋіма ескаԁралы аслыс ԏекушщӧј щӧт. 6. Шыӧԁчыны став оргаԋізаціјајас, ԁа рабочӧјјас, колхоԅԋікјас ԁа уҗалыԍ јӧз паԍкыԁ масса берԁӧ ССРС-ын ԃіріжабԉјаслыԍ Ԉеԋін ԋіма ескаԁралыԍ значеԋԋӧнас ԁа могјаснас тӧԁмӧԁӧмӧн ԁа ескаԁра вылас среԁствосӧ чукӧртӧмын ԍӧлӧмыԍ, воԇмӧстчӧмӧн участвујтны чукӧстчӧмӧн. КУЩӦМ РОЧ ԊІГАЈАС КОЛӦ ЛЫԂԂЫНЫ.

1. В. Н. Воробьев — задачи и перспективы воздушного сообщения на дирижаблях. Журнал „Советская Азия" 1930-ӧԁ воԍа 3-4 №. 2. Т. Л. Гинзбург и Н. Г. Стабровский — Авиация и воздухоплавание. Леԇӧма Госԏехізԁат 1929-ӧԁ воӧ. ԁоныс 1 ш. 25 ур. 3. Лобач-Жученко В. М. — Воздушное сообщение и перелет через моря и океаны. Леԇӧма „Вестник воздушного флота" журнал 1925-ӧԁ воӧ. ԁоныс 65 ур. 4. Н. Г. Стабровский — Воздушный корабль. Леԇӧма Осоавіахім 1930-ӧԁ воӧ. Ԁоныс 70 ур. Шӧрса ԋіга леԇанінын, Мӧскуаын, петісны комі кыв вылын со кущӧм кԋгајас: 1. Татајевлӧн — Колхозјасын уҗ котыртӧм. 2. 6-ӧԁ ставсојузса сјезԁ вылын Молотовлӧн ԁоклаԁ. 3. 6-ӧԁ ставсојузса сјезԁ вылын Јаковԉевлӧԋ ԁоклаԁ. 3. 9 ставсојузса комсомол сјезԁ вылын Косаревлӧн ԁоклаԁ. 4. Гінновлӧн — мыј ԁа кыԇі ԍілосујтны колхозјасын. 5. Мансцветовлӧн — Щак, пув ԁа туріпув заготовітӧм. 6. Строкԉіцкіјлӧн — Меԋшевікјас проԉетаріат суԁ вӧԇын. 7. Суԇӧԁӧј тајӧ ԋігајассӧ комі ԋіга леԇаніныԍ.