Хетӕгкаты Къоста

Хетӕгкаты Къоста (рочӧн Хетагуров Коста Леванович, 1859–1906) — ирон войтырлӧн ыджыд поэт, прозаик, драматург, публицист, художник, демократ, ирон литературалы да гижӧд кывлы подув пуктысь.

Хетӕгкаты Къоста чужис 1859ʼ йирым 15ʼ лунӧ Войвыв Ирыштонса Нар сиктын. Батьыс сылӧн 30 воысь дырджык служитіс роч армияын, вӧвлі Крымса тыш вылын, ветлывліс мӧд муясӧ. Этша грамотаа, но ыджыд вежӧра морт, Леван Елизарович унатор вӧчис сы могысь, медым пиыс вермис велӧдчыны. Сы тӧждлунӧн Костаӧс босьтӧны 1871-ӧд вӧльгымын Ставропольса гимназияӧ, кӧні сійӧ и велӧдчӧ дас во. Гимназияын Коста сибӧдчӧ живопись дінӧ.

1881-ӧд воын Коста мунӧ велӧдчыны Вежа Петыркарӧ, Художествояс академияӧ.

Питерын Коста нӧшта пыдісяньджык тӧдмасис и Грибоедовлӧн, Пушкинлӧн, Лермонтовлӧн, Некрасовлӧн, Кольцовлӧн, Гогольлӧн да мукӧд роч да рубежсайса классикъяслӧн гижӧдъясӧн. Ставыс тайӧ отсаліс сылы сӧвмыны кыдз мичлун тӧдысьлы да поэтлы. Демократ сяма видзӧдласъясыс Хетагуров Косталӧн тэчсисны буретш сэки. Хетагуров Коста гижис ирон кыв вылын да рочӧн. Ирон кывбуръясыс печатьӧ вотӧдз на разалісны-паськалісны йӧз пӧвстын, йӧзыс кывбуръяссӧ велӧдісны да сьылісны. 1895-ӧд воын Ставропольын петіс Коста кывбуръяслӧн да поэмаяслӧн медводдза ӧктӧд.

Хетагуров Коста озырмӧдіс ирон литературасӧ и жанръяс боксянь. Сійӧ петкӧдліс асьсӧ и басняяс талантливӧя гижысьӧн. Сылӧн асласӧн гижӧм басняяс, а сідз жӧ роч да ставмирса литератураысь восьтӧм-лӧсьӧдӧм гижӧдъяс пырисны ирон литератураӧ зарни фондӧн.

Хетагуров Коста вӧлі и иронъяс пӧвстын медводдза серпасалысьӧн.

Сьӧкыда висьӧм бӧрын поэт кувсис 1906ʼ косму 1ʼ лунӧ. Водзмӧстчысь интеллигенция вайис аслас муса поэтлысь шойсӧ Владикавказӧ. Сійӧс дзебанінын юргисны сёрнияс роч, ирон, картвел, армян да мукӧд кывъяс вылын.

Комиӧдӧм гижӧдъяс

• Музалы : кывбур // Ударник. 1939. №11. Лб. 30. (комиӧдіс Иван Вась)
• Мам : кывбур // Ударник. 1939. №11. Лб. 30-31. (комиӧдіс Иван Вась)
• Гӧльлӧн сьыланкыв : кывбур // Ударник. 1939. №11. Лб. 31. (комиӧдіс Вась Мить)
• Мый сійӧ? : кывбур // Ударник. 1939. №11. Лб. 30-32. (комиӧдіс ??)
• Кушман да ма : кывбур // Ударник. 1939. №11. Лб. 32. (комиӧдіс ??)
• Кужи кӧ ме важ нарт моз сьывны : кывбур // Ударник. 1939. №11. Лб. 32. (комиӧдіс Вась Мить)
• Гӧль мортлӧн сьыланкыв : кывбур // Сиктын важӧн нин кусісны бияс. Мӧскуа, 2001. Лб. 56. (комиӧдіс Ивӧ Ёгор)
• Гӧльлӧн сьӧлӧм : кывбур (сорсьӧмӧн Гӧльлӧн сьылӧм) // Владимир Попов. Гы бӧрся гы. Сыктывкар, 1984. Лб. 85. (комиӧдіс Вл. Попов)
• Шог : кывбур // Владимир Попов. Гы бӧрся гы. Сыктывкар, 1984. Лб. 86. (комиӧдіс Вл. Попов)
• Водзӧ кежлӧ : кывбур // Владимир Попов. Гы бӧрся гы. Сыктывкар, 1984. Лб. 86-87. (комиӧдіс Вл. Попов)

Содтӧд юӧр

• Коста Хетагуров : биогр. пасйӧд // Ударник. 1939. №11. Лб. 27-29.
• Коста Хетагуров : биогр. пасйӧд // Войвыв кодзув. 1959. №10. Лб. 60-61.
• Коста Хетагуров : биогр. пасйӧд // Войвыв кодзув. 1979. №10. Лб. 43.