Кутшӧм ворга кузя позьӧ медрегыдӧн исковтны?

Терминъяс

тшӧтшкӧс – плоскость
вундӧг – отрезок
ӧтмоза мунны – равномерно двигаться
сьӧкта вын – сила тяжести
кытшвизь – окружность
инман чут – точка касания

Брахистохрона йылысь мог

“Математикъясӧс чуксала выль мог тӧдмавны” ышӧдана юрнима гижӧд йӧзӧдӧма 1696 воын Иоганн Бернулли, швейцарияса туялысь. Могыс со кутшӧм вӧлӧма. Сувтса тшӧтшкӧсын сетӧма кык чут. Найӧс колӧ йитны сэтшӧм чукля визьӧн, медым сы кузя медводдза чутысь мӧд чутӧ вермис исковтны телӧ медрегыд кадӧн. Тайӧ “медбур” визьыс шусьӧ брахистохронаӧн.

Могсӧ тӧдмалӧмаӧсь некымын математик: ачыс Иоганн Бернулли, Якоб Бернулли (ыджыд вокыс), Готфрид Вильгельм Лейбниц (немеч математик да философ) да нӧшта нимпастӧм автор (И. Бернулли шуис, “лев звер гыжъяс серти” регыдӧн тӧдмалӧмаӧсь – тайӧ пӧ вӧлі Исаак Ньютон).

Колӧ пасйыны: кык сетӧм чут йитысь меддженьыд чукля визь – тайӧ вундӧг. Сідзкӧ, муніс кӧ телӧыс ӧтмоза (ӧдыс кӧ эз вежсьы), ковмис эськӧ чутъяссӧ вундӧгӧн йитны. Но сьӧкта вын понда ӧдыс вежсьӧ, та вӧсна вочакывйыс лоас мӧд. Галилео Галилей на петкӧдлӧма: кытшвизь мегырӧд телӧыс регыдджык исковтас.

Вӧлӧмкӧ, и кытшвизь мегыр – абу “медбур” чукля визь. Телӧыс медрегыдӧн исковтас аслыспӧлӧс визьӧд – “увланьюрӧдӧм” циклоидаӧд.

Циклоида

Кытшвизь гӧгыльтчӧ веськыд визьӧд; инман чутлӧн ӧдыс быд здукӧ лоӧ ноль (кытшвизьыс оз буксуйт да оз шлывгы). Циклоида – тайӧ кытшвизь чут траекторияыс.

Гашкӧ, кодлыкӧ тӧд вылӧ усяс пружина. Позьӧ-ӧ сійӧс пуктыны син водзӧ сідзи, медым циклоида аддзыны? Вӧлӧмкӧ, оз. Но позьӧ аддзыны сувтсӧн нюжӧдӧм циклоида.

Содтӧд юӧр

Велӧдӧм паськӧдан блогын.