Коми тӧлысь нимъяс

Ӧні кадӧ коми кывйын ӧтпырйӧ вӧдитчӧны дзик коми да войтыркостса тӧлысь нимъяснас. Йӧз пӧвстын ветлӧны медсясӧ войтыркостса вариантъяс. Гижӧд кыв кутысьяс дугдывтӧг вензьӧны ас костаныс, колӧны нач коми нимъясыс али оз.

Компьютер программаяс комиӧдігӧн колӧ кодарӧкӧ керсьыны.

Нач коми тӧлысь нимъяс

Чиг коми тӧлысь нимъястӧ Коми муын пыртӧмаӧсь 1990ʼ воясӧ. Выльӧсь на да, гижанног да пертас кузяныс век на вензьӧны.

1. тӧвшӧр тӧлысь. Орфографияса вариант тӧв шӧр тӧлысь. Дженьыд вариант тӧвшӧр.
2. урасьӧм тӧлысь. Вариант урасьӧм.
3. рака тӧлысь. Вариант рака оз лӧсяв, мӧд вежӧртаса да.
4. косму тӧлысь. Орфографияса вариант кос му тӧлысь. Вариант кос му оз лӧсяв, мӧд вежӧртаса да.
5. ода-кора тӧлысь. Вариант ода-кора.
6. лӧддза-номъя тӧлысь. Вариант лӧддза-номъя.
7. сора тӧлысь. Вариант сора.
8. моз тӧлысь. Вариант моз оз лӧсяв, мӧд вежӧртаса да.
9. кӧч тӧлысь. Вариант кӧч оз лӧсяв, мӧд вежӧртаса да.
10. йирым тӧлысь. Вариант йирым.
11. вӧльгым тӧлысь. Вариант вӧльгым.
12. ӧшым тӧлысь. Вариант ӧшым.

Ӧтласа майшӧг: колӧ оз гижны тӧлысь юкӧн ӧтлаӧ конкретизаторнас?

Мӧд майшӧг: позьӧ-ӧ гижны мукӧд тӧлысь нимъястӧ тӧлысь юкӧнтӧг: тӧвшӧр тӧлысь пыдди - тӧвшӧр да с.в.

Войтыркостса тӧлысь нимъяс

Войтыркостса тӧлысь нимъяс гижӧны либӧ роч орфография дорӧ матыстӧмӧн, либӧ коми шуанногланяс мевйӧдӧмӧн. Вӧзъям татшӧм компроммис:

1. январ. Рочджык форма январь.
2. февраль. Комизируйтӧм форма певраль.
3. март. Сӧмын ӧти форма.
4. апрель. Сӧмын ӧти форма.
5. май. Сӧмын ӧти форма.
6. юнь. Рочджык форма июнь.
7. юль. Рочджык форма июль.
8. август. Коми шуанног серти авгус.
9. сентябр. Коми шуанног серти сентяб. Рочджык форма сентябрь.
10. октябр. Коми шуанног серти октяб. Рочджык форма октябрь.
11. ноябр. Коми шуанног серти нояб. Рочджык форма ноябрь.
12. декабр. Коми шуанног серти декаб. Рочджык форма декабрь.

Тӧлысь нимъяслы дженьдӧдӧм

Дженьдӧдӧмсӧ кивывджык вӧчны коми вариантъясысь.

Бӧръя юкӧныс быдпырйӧ тӧлысь да, аббревиатура помын век лоас т. Сы водзын вӧзъям гижны конкретизатор.

Кык во сайын компьютер терминъяс лӧсьӧдігӧн кык шыпаса дженьдӧдӧмыс вӧзйӧма вӧлі. Та дырйи сорасисны кт (косму тӧлысь да кӧч тӧылысь).

Сійӧн конкретизаторсӧ ковмас вӧчны кык шыпасаӧс. Медводдза шыпас аббревиатураас лоӧ тӧлысь ним восьтан шы серти. Аббревиатураса мӧд шыпас тӧлысь нимса мӧд шума шы (согласнӧй): тӧвшӧр... > тв..., урасьӧм... > ур...

Мӧд ногӧн артмӧдӧм сӧмын лнт ( < лӧддза-номъя...), сы вӧсна мый мӧд шума шыыс, ддз, куим шыпаса да, оз лӧсяв дженьдӧдӧмас.

Альтернативнӧя позьӧ став кык вужъя ним дженьдӧдны тайӧ схема серти: тӧвшӧр тӧлысь > тшт, косму тӧлысь > кмт, ода-кора > окт, лӧддза-номъя > лнт. Но тані миян, ӧт-кӧ, нёль нин исключенньӧ артмӧ ӧти пыддиыс, а мӧд-кӧ, окт век кутас ылӧдны коми морттӧ, войтыркостса октябр нимсӧ пыр пондас тӧд вылӧ вайӧдны да... Сійӧн торъя схема серти артмӧдам сӧмын лнт. Став мукӧдсӧ ӧтласа схема серти:

медводдза шыпас + мӧд шума шы + т (< тӧлысь)

1. твт - тӧвшӧр тӧлысь, январ
2. урт - урасьӧм тӧлысь, февраль
3. ркт - рака тӧлысь, март
4. кcт - косму тӧлысь, апрель
5. одт - ода-кора тӧлысь, май
6. лнт - лӧддза-номъя тӧлысь, юнь
7. срт - сора тӧлысь, юль
8. мзт - моз тӧлысь, август
9. кчт - кӧч тӧлысь, сентябр
10. йрт - йирым тӧлысь, октябр
11. влт - вӧльгым тӧлысь, ноябр
12. ӧшт - ӧшым тӧлысь, декабр

Этимология

Удмурт тӧлысь нимъяс

1. толшор - тӧвшӧр
   • сэратолэзь -
   • выльартолэзь - выльвотӧлысь
   • кезьыттолэзь - кӧдзыдтӧлысь
2. тулыспал - тулыслань
   • куакатолэзь - ракатӧлысь
   • кионсюантолэзь - кӧинкӧлысьтӧлысь
3. южтолэзь - южтӧлысь
   • вӧйтолэзь - вӧйтӧлысь
   • куакатолэзь - ракатӧлысь
4. оштолэзь - ӧштӧлысь
   • вукошконтолэзь - вамунантӧлысь
   • шуртыронтолэзь - шортырантӧылсь
   • шулдрантолэзь -
5. куартолэзь - кортӧлысь
   • гыронтолэзь - гӧрантӧлысь
   • гыронпотонтолэзь - гӧрныпетантӧлысь
   • турынпотонтолэзь - турунпетантӧлысь
6. инвожо - енвеж
   • вожотолэзь - вежатӧлысь
7. пӧсьтолэзь - пӧсьтӧлысь
   • кӧстолэзь - костӧлысь
   • тунантолэзь - туналантӧлысь
8. гудырикошкон - гыммунан
   • арантолэзь - вундантӧлысь
9. куарусён - корусян
   • сӥзьылтолэзь - артӧлысь
   • нимтэмтолэзь - нимтӧмтӧлысь
10. коньывуон - урвоан
    • пукротолэзь - пӧкрӧвтӧлысь
    • выльӝуктолэзь - выльроктӧлысь
11. шуркынмон - шоркынман
    • шудонтолэзь - ворсантӧлысь
    • пӧйшуртолэзь - вӧрпитӧлысь
    • пӧйтолэзь - вӧрпитӧлысь
    • сӥзьылтолэзь - артӧлысь
12. толсур - тӧвсур
    • толмон - тӧвман
    • инмартолэзь - ентӧлысь

Сораса схема

Унджыклаын тӧлысь юкӧныс дзик ковтӧм. Колана ногӧн кӧ коминас шуам да гижам, ставыс лоас гӧгӧрвоана: ода-коръя дырйи, вӧльгым 21ʼ лунӧ.

Тӧвшӧр да косму, вужъяссӧ ӧтлаӧ гижигӧн, быттьӧкӧ торъя вежӧртаса кывъяс лоӧны, сӧмын тӧлысь нимъяс пасйӧны: тӧвшӧр дырйи, косму 12ʼ лунӧ.

Но кыклаын тӧлысь юкӧнтӧг сьӧкыд: кӧч да рака - пемӧс нимъяс да. Позьӧ дерт сёрнитчыны, медым гижигӧн форма вӧлі пыр дженьдӧдӧм ракат.. да кӧчт.. Шуам : ракат. 23ʼ лун, кӧчт. 18ʼ лун. А кор вежӧртасыс "кутшӧмкӧ тӧлысьӧ", вӧдитчыны дырйи кывбӧрӧн: рака дырйи, кӧч дырйи.

Ӧнісӧ роч бала серти гижӧны: ӧшымын, косму тӧлылсьын, сора тӧлысьӧ... Быдлаӧ эськӧ дырйи пуктыны: урасьӧм дырйи...

1. Тӧвшӧр
2. Урасьӧм
3. Ракатӧлысь
4. Косму
5. Ода-кора
6. Лӧддза-номъя
7. Сора
8. Моз
9. Кӧчтӧлысь
10. Йирым
11. Вӧльгым
12. Ӧшым

Помас ым ляскӧмӧн

Коркӧ вӧлі вӧзйӧма вӧчны став тӧлысь ним ӧти бала серти. Сы вӧсна, мый нёль тӧлысь ним помын -ым, позьӧ быдлаӧ -ымсӧ содтыны.

1. тӧлым
2. урсьым
3. ракым
4. косым
5. одым
6. лӧддзым
7. сорым
8. мозым
9. кӧчым
10. йирым
11. вӧльгым
12. ӧшым

Во кад серти

Тӧвшӧр бала серти перым коми поэт Коз Лов вӧзйис лӧсьӧдны коми тӧлысь нимъяс, кӧні вежӧртасыс воссьылас эськӧ ас кежысь:

1. тӧвшӧр
2. тӧвпом
3. тулысводз
4. тулысшӧр
5. тулыспом
6. гожӧмводз
7. гожӧмшӧр
8. гожӧмпом
9. арводз
10. аршӧр
11. арпом
12. тӧвводз