Пос

А. Суровцева Гожԍа-чеԉаԃ-віԇан-ін. Роч вылыԍ коміӧн лӧԍӧԁіс Ԍіԁӧрова А. Комі-ԋіга-леԇан-ін. Сыктывԁін-кар. 1926 во. Гожԍа-чеԉаԃ-віԇан ін ԁа кыԇі сіјӧс лӧԍӧԁны.

Матыԍтчӧ тулыс. Гожӧмын ыҗыԁ-кар-уԉічајасӧԁ мунігӧн аԁԇан, кыԇі посԋі-чеԉаԃ ӧтнаныс, ԉібӧ коԁкӧԁкӧ гортсајасыскӧԁ, гуԁраԍӧны, луаԍӧны бусӧԍ-уԉічајасын, базарјас-ԁінын. Сен најӧ кылӧны сещӧм-ԍорԋіјас, кущӧмӧс чеԉаԃлы оз ков кывны. Бус, ԋајт, зык-шум, — со-кущӧм-інын-овны лоӧ карса-чеԉаԃлы. Пабрік-завоԁса уҗалыԍјаслӧн чеԉаԃ мукӧԁ-ԁырјі олӧны сыыԍ-на омӧԉа. Уҗалыԍјас кага-віԇыԍӧс меԁавны оз вермыны, чеԉаԃныс лун-чӧж коԉԉалӧны ас-паԏера-ԁінас, ԋајт помеј-гујас-ԁінын. Сетчӧ ԋекор оз шонԁіыс петкӧԁчыв, тӧв-руыс інмыв. Быԁсӧн мі тӧԁам, чеԉаԃлы колӧ шонԁі ԁа бур-сынӧԁ. Натӧг чеԉаԃ оз вермыны бура, ԇоԋвіԇаа быԁмыны, лоӧны кеԉыԁӧԍ, омӧԉӧԍ, муртса кок-јылас сулалӧны. Ԍіктјасын чеԉаԃлы сы-тујӧн, ԃерт, бурҗык, сынӧԁ ԁа шонԁі тырмымӧԇ, лун-лун ывлавылынӧԍ, лолалӧны бур-сынӧԁӧн, сӧмын ԋекоԁ-ԋін на-вылӧ оз віԇӧԁлы, леԇӧмаӧԍ — меԁ олас кыԇ кужа , кытчӧ колӧ, сетчӧ і мунӧ, мыј колӧ, сіјӧӧ і вӧчӧ. Ӧтнаныс посԋі-чеԉаԃ мунӧны вӧрӧ, ваԁорӧ летчӧны, ԁа мыјсӧ најӧ куԅ гожӧм-лунјаснаԁ оз вӧчны. Сы-понԁа уна-чеԉаԃ ваӧ вӧјӧ, кулалӧ быԁ-пӧлӧс ԍојны-поԅтӧм-вотӧсыԍ. Віԇӧԁтӧгыԁ чеԉаԃыԁ ӧзтавлӧны керкајас, аԍныс уна сотчӧны. Зев лӧԍыԁа, еԍкӧн, поԅас бурҗык-олӧм лӧԍӧԁны карса ԁа ԍіктса-чеԉаԃлы. Поԅӧ лӧԍӧԁны, меԁ гожӧмын најӧ бура вермасны овны, ворсны, сӧвмыны, меԁ пыр вӧліны шонԁі-воԇынӧԍ. Ԋајт, бусӧԍ-уԉічајасыԍ ԁа шонԁі-інмытӧм-паԏерајас-ԁіныԍ колӧ чукӧртны чеԉаԃӧс, воԍтыны налы плӧшщаԁка. Колӧ меԁавны ӧԏік-кык велӧԁчӧм-мортӧс — воԍпітаԏеԉԋітсајасӧс чеԉаԁӧс ԁӧԅӧрітны, ворсны накӧԁ, овны лун-чӧж ԁас бабајас ԁа кага-віԇыԍјас-пыԃԃі. Ԇік сіԇі-жӧ поԅас вӧчны ԍіктјасын. Секі мам-баԏлы ещаҗык шог лоас, бурҗыка быԁмасны чеԉаԃыс ԁа ԇоԋвіԇаӧԍ лоӧны најӧ. Ԃерт, уҗ оз помаԍ сӧмын воԍпітаԏеԉԋітсаӧс-меԁалӧмӧн ԁа плӧшщаԁка-воԍтӧмӧн, уна тор-на сетчӧ ковмас. Сен чеԉаԃ олӧны лун-чӧж, најӧс ковмас верԁны, јуктавны, сы-вылӧ ковмас кыԍкӧ корԍны ԍӧм, ԉібӧ баԏ мамјасыс меԁ лӧԍӧԁчасны ԍојан-јуан-лӧԍӧԁӧм-јылыԍ. Чеԉаԃӧс верԁны-јуктавны ковмас таԍті-паԋ, ԁозмук (ԃерт, оз зев уна). Сы-кынԇі колӧны ещаԋік каранԁашјас, краскајас, кабала, вӧчаԍан-торјас, чачајас: мачјас, асыкјас, пу-брусјас. Ічӧт-чеԉаԃлы колӧ вӧчавны ԉапкыԃік (туша-ԍерԏіыс) лабічјас, пызанјас, меԁ вермасны шонԁі-воԇын-жӧ ԍојыштны, уҗыштны. Кӧн-нӧ еԍкӧ чукӧрмӧм кущӧм-сурӧ-ембурсӧ віԇны, шуам-кӧԏ, војјасын, кор плӧшщаԁкаыс оз уҗав? — Поԅас плӧшщаԁка-ԁінас ԏӧсјасыԍ вӧчны ічӧԏік чом ԁа сені і віԇны ембурсӧ. Меԁ-лӧԍыԁ плӧшщаԁкајассӧ воԍтыны школајас-ԁінын, сені оз-ԋін ков вӧчавны ԋекущӧм чом, кӧлујсӧ поԅӧ віԇны школаас. Сеԍԍа зера-ԁырјі чеԉаԃӧс поԅӧ пыртлыны школаас-жӧ, сен лӧоӧԁны налы ворсан-уҗалан-ін. Кыԇ-нӧ колӧ уҗавны чеԉаԃјаскӧԁ плӧшщаԁкајасын? Кыԇі налӧн олӧмыс сені кутас мунны? Плӧшщаԁкајас завоԃітӧны уҗавны, кор чеԉаԃлӧн баԏ-мамыс уҗ-вылӧ мунӧны, а ештӧԁӧны уҗсӧ, кор баԏ-мам уҗ-вылыԍ локтӧны. Мыјӧн чеԉаԃ воасны плӧшщаԁкаӧ, воспітаԏеԉԋітса інԁӧ најӧс аԍнысӧ-пеԉкӧԁны: мыԍԍыны, вомнысӧ пожјавны, піԋнысӧ весавны. Сіԇік чеԉаԃ аԍныс велалӧны ас-бӧрԍа віԇӧԁны, ас-гӧгӧр старајтны. Гырыԍҗык чеԉаԃ посԋі-чеԉаԃлы отсалӧны. Сеԍԍа чеԉаԃ завоԃітӧны ворсны, ԉібӧ уҗавны. Плӧшщаԁка-ԁінын-кӧ ем граԁјӧр, гырыԍҗык-чеԉаԃ ӧԏі воопітаԏеԉԋітсакӧԁ уҗалӧны, мукӧԁыс отсалӧны ԍојан-јуан лӧԍӧԁны. Луншӧркаԁын чеԉаԃјас ԍојӧны. Ԍојӧм-бӧрын посԋіҗыкјасыс шојтчӧны іԇас ԉібӧ турун-вылын; іԇас ԁа турун-воԉӧссӧ колӧ мыјӧнкӧ вевԏԏыны. Шојтчан-ін колӧ лӧоӧԁны лӧԋ-інӧ, меԁ-чеԉаԃјас вермасны бура шојтчыны. Кор жарыс ічӧԏіка уԍас, чеԉаԃкӧԁ колӧ мунны вӧрӧ, мујас-вылӧ, маті-віԇјас-вылӧ. Најӧ сен ывлавывса-олӧмӧн тӧԁмаԍӧны. Коԁлы поԅӧ, ем-кӧ матын ва, чеԉаԃ купајтчӧны ԉапкыԃік-інын, тупԉаԍӧны лыа-вылын ԉібӧ кос-інын шонԁі-воԇын. Гуԉајтӧм-бӧрын ԉібӧ гуԉајттӧԇ воԍпітаԏеԉԋітса ԍорԋітӧ накӧԁ мыјјас најӧ аԁԇыласны ԉібӧ аԁԇылісны-ԋін, меԁ налы быԁтор гӧгӧрвоанаҗык лоӧ. Гортӧ-воӧм-мыԍԏі лунја-аԁԇылан-торјассӧ чеԉаԃ рісујтӧны, ԍојыԍ вӧчалӧны, кабалаыԍ вунԁалӧны. Сы-бӧрын чеԉаԃ ӧбӧԁајтӧны&Обӧԁ-бӧрын ворсӧны. Гырыԍҗыкјас кокԋіԃік-уҗ вӧчӧны. Став-уҗыс і став-олӧмыс плӧшщаԁкајасын чеԉаԃ-ворсан-інын-моз, сӧмын оз ков вунӧԁны, мыј гожӧмын кӧлӧ чеԉаԃјасӧс віԇны ывлавылын шонԁі-воԇын, меԁ најӧ справітчасны, меԁ налӧн тӧв-кежлӧ унҗык вын чукӧрмас. Ыҗыԁ-плӧшщаԁкајасын, кытчӧ чукӧрмӧ чеԉаԃ 100-ӧԇ, отсаԍны корлӧны нывјасӧс ԁа зонјасӧс. Сек вермас уҗавны ӧԏі-воԍпітаԏеԉԋітса. Лӧԍыԁҗык, тӧԁӧмыԍ, кор отсаԍыԍјас пыр ӧԏі-јӧз, оз вежлаԍны. Чеԉаԃлы сіԇтӧ лӧԍыԁҗык, ԁа і воԍпітаԏеԉԋітса најӧс вермас бурҗыка велӧԁны кыԇ колӧ уҗавны чеԉаԃкӧԁ. Оз-кӧ поԅ сіԇі вӧчны, колӧ кӧԏ-інӧ отсаԍыԍјасӧс боԍтны вежаӧн-вежаӧн-кежлӧ. Быԁ-лунја вежлаԍігӧн зев-абу-лӧԍыԁ. Кущӧм бур вермас вајны чеԉаԃлы ԃетскеј плӧшшаԁка, мыј ԍетас налы гожӧм-чӧжԍа-олӧм сен? Ӧԏікӧ, чеԉаԃ ԃетскеј-плӧшщаԁкајасын абу аскежасӧԍ, оз ков пыр повны најӧ уԍӧм-ԁојмӧмыԍ, вӧјӧмыԍ, таԉаԍԍӧмыԍ ԁа мукӧԁ-пӧлӧс пріччајасыԍ. Мӧԁкӧ, сені вӧчԍӧ ставыс сіԇі, меԁ најӧ гожӧмын јонмасны. Сені чеԉаԃ ворсӧны, уҗалӧны, ԍојӧны-јуӧны мыјԁа колӧ налы быԁмігӧн. Чеԉаԃлы сені воԍтӧны воԇӧ-олӧмлы туј. Мыј ԍетӧны ԃетскеј-плӧшщаԁкајас баԏ-мамлы? Баԏ-мам тӧԁӧны, мыј чеԉаԃјасыс налӧн бур-інынӧԍ, ԋекущӧм-омӧԉ-тор оз вермы накӧԁ ло- ны, — ԍӧлӧмјасныс местаынӧԍ ԁа бурҗыка асԍыныс уҗнысӧ нуӧԁӧны. Уҗ-нуӧԁан-інјас, фабзавкомјас, волісполкомјас, ԍеԉсоветјас, женотԃелјас, комсомолјас, кор воԍтасны ԃетскеј-плӧшщаԁкајас, лӧԍӧԁасны сені уҗсӧ ԁа олӧмсӧ сіԇі, меԁым быԁтыны, лӧԍӧԁны чеԉаԃыԍ воԇӧ-уҗ-нусԁыԍјасӧс, јон-бур котырӧс. Плӧшщаԁкајас мезԁасны гырыԍ-војтырӧс чеԉаԃ-понԁа тӧжԁыԍӧмыԍ. Секі баԏ-мам, јона-бура-уҗалӧмыԍ-ӧпріч, вермасны щӧщ ас-велӧԁчӧм-јывԍыс унҗык мӧвпавны. Сіјӧ зев-ԋін колӧ нывбабајаслы. Најӧ-ӧԁ зев-на зелыԁа кӧртаԍӧмаӧԍ горт-гӧгӧрса уҗ-ԁінаԁ, оз-на слӧјмыны велӧԁчӧм-јывԍыԁ мӧвпавны.

Кыԇі воԍтыны, лӧԍӧԁны ԃетскеј-плӧшщаԁка?

Чеԉаԃлы ворсан-ін-кӧ гожӧм-кежлӧ кӧсјан воԍтыны, колӧ сы-јылыԍ мӧвпавны воԇ тулысын. Тӧжԁыԍны сы-јылыԍ ԁа сіјӧ-уҗсӧ нуӧԁны колӧ женотԃеллы ԁа комсомоллы. Меԁ-војԁӧр колӧ лыԃԃыны кымын-чеԉаԃ вермас чукӧрмыны. Сеԍԍа корԍны паԍкыԁҗык, кос, шыԉыԁ-ін. Бур еԍкӧ вӧлі, гӧгӧрыс-кӧ пујас быԁмісны. Јешщӧ-ԋін бур, школа-ԁінӧ-кӧ плӧшшаԁкатӧ поԅӧ воԍтыны ԁа ічӧԏік мутор граԁјас-улӧ ԉібӧ ԇоріԇјас пуктыны ԍетны. Сы-бӧрын колӧ чукӧртны собраԋԋе. Уҗ-нуӧԁыԍјаскӧԁ ԍорԋітны, тӧԁмавны — коԁі мыјӧн вермас отсавны ԃетскеј-плӧшщаԁкалы. Колӧ ԍорԋітны, тӧлк пуктыны сіјӧ уҗлы ԍіктса-велӧԁыԍјаскӧԁ. Најӧ вермасны інԁыны коԁӧс бурҗык боԍтны отсаԍыԍ-пыԃԃі. Сеԍԍа колӧ вӧчны ԍмета, ԁа сіԇі, меԁ ԁонтӧгҗыка петас. Уналаын плӧшщаԁкајаслы отсаԍӧны учрежԃеԋԋејасын уҗнуӧԁыԍјас ԁа аԍныс баԏ-мамјасыс чеԉаԃлӧн. Коԁі лабічјас, пызанјас ԍетӧ, коԁі ԁозмук; мукӧԁыс вӧчалӧны чачајас; мамјасыс вајӧны куԅчышјанјас, прӧстуԋԋајас, мукӧԁ-ԁырјі, прӧст-пӧраӧ, аԍныс отсаԍӧны; комсомол ԁа женотԃел отсаԍӧны уҗсӧ нуӧԁны. Кор таԇі понԁас мунны уҗыс, секі ԃетскеј плӧшщаԁка-вылӧ (гожԍа-чеԉаԃ-віԇан-ін) рӧскоԁыс еща лоӧ: сӧмын ковмас мынтыны воԍпітаԏеԉԋітсајаслы, ԍојан-јуан-вылӧ чеԉаԃлы ԁа чачајас ԋӧбны. Кор воԍпітаԏеԉԋітсајас ԍурасны, кор најӧ сувтасны уҗ-вылӧ, секі чукӧртӧны сӧвет. Сіјӧ сӧветӧ пырӧны велӧԁыԍјас, воопітаԏеԉԋітсајас, отсаԍыԍјас, ԍіктса-уҗнуӧԁыԍјас. (Ԃетскеј саԁјасӧ сӧвет-лӧԍӧԁӧм-јылыԍ быԁ Војтырӧс велӧԁан-јукӧԁын ем інԁӧԁ). Сӧвет лӧԍӧԁӧ, інԁӧ кыԇі ԁа мыј уҗавны плӧшщаԁкаын. Плӧшщаԁка-вылӧ чеԉаԃјасӧс боԍтӧны кујім арӧсԍаԋ ԍіԅімӧԇ. Војԁӧр колӧ боԍтны гӧԉ-војтырлыԍ, красноармејечјаслыԍ ԁа баԏтӧм-мамтӧмјасӧс, сеԍԍа, местаыс-кӧ коԉӧ, вӧԉіԍԏі і мукӧԁӧс. Чеԉаԃ воаласны ԁа колӧ корны ԁокторӧс, абу-кӧ сіјӧ матын, — пеԉшӧрӧс. Најӧ віԁлаласы чеԉаԃӧс, абу-ӧ коԁкӧ вуҗан-віԍӧмӧн віԍыԍ На-костын, віԍталасны коԁлы поԅӧ купајтчыны, коԁлы оз; оз-ӧ ков коԁлыкӧ ԉекарство ԍетны. Меԁ лӧԍыԁҗыка мунас уҗыс плӧшщаԁка-вылын, колӧ чеԉаԃјасӧс арӧсјас-ԍерԏіыс јуклыны, 30 ԉібӧ 40 мортӧн ӧԏі-воԍпітаԏеԉԋітса-вылӧ. Воԍпітаԏеԉԋітсајаслы отсаԍӧны (кыԇі-ԋін воԇын сы-јылыԍ віԍталӧма) комсомоԉетсјас, піоԋерјас, мукӧԁ-ԁырјі гырыԍҗык чеԉаԃјасыс. Чеԉаԃӧс колӧ верԁны ӧтчыԁ ԉібӧ кыкыԍ лун-кежлӧ. Ԍојан-јуан-вылӧ-кӧ Војтырӧс велӧԁан јукӧԁ оз вермы вічмӧԁны ԍӧм, колӧ сы-јыԉыԍ шыаԍлыны баԏ-мамјаслы, гашкӧ најӧ аԍныс ас-выланыс сіјӧ боԍтасны. Уҗавны завоԃіттӧԇ воԍпітаԏеԉԋітса лӧԍӧԁӧ, јуклӧ уҗалан-лун, лӧԍӧԁӧ уж-нуӧԁан-план. План-ԍерԏіыс меԁым меԁ-уна-вын лоӧ-пуктӧма чеԉаԃ-јонмӧԁӧм-вылӧ, меԁ најо ԇоԋвіԇаӧԍ лоӧны, јӧз-костын овны велаласны. Воԍпітаԏеԉԋітсајаслы колӧ чукӧртлывлыны собраԋԋејас, тӧԁмӧԁны плӧшщаԁка-уҗӧн ԁа олӧмӧн уҗ-нуӧԁыԍјасӧс ԁа чеԉаԃ-баԏ-мамјассӧ. Сіјӧ-собраԋԋејас-вылӧ колӧ ветлыны і мукӧԁ-баԏ-мамлы, меԁ налӧн чеԉаԃыс плӧшщаԁкаӧ-кӧ ез веԍкавны. Собраԋԋејас-вылас колӧ віԍтавлыны щӧщ кыԇі віԇны чеԉаԃӧс гортын. Воԍпітаԏеԉԋітса мамјас-ԁінӧ вермас зев матӧ сібӧԁчыны: мамјас кутасны јукԍыны сыкӧԁ асланыс шогјаснас, ԁолыԁ-нас. Воԍпітаԏеԉԋітса вермас тујԁӧԁны најӧс чеԉаԃјасӧс быԁтыны ԉучкіа, бура, вермас нывбабаӧс веԍкӧԁны асланыс-олӧм-кокԋӧԁӧм-вылӧ. Гожӧм-помын собраԋԋе-вылын колӧ віԍтавны став гожԍа-уҗ-јылыԍ; поԅас-кӧ, плӧшщаԁкаыԍ лӧԍӧԁны чеԉаԃ-ворсан-ін. Віԍтавны колӧ сені мыј-сіјӧ чеԉаԃ-ворсан-іныс, кыԇі сіјӧс лӧԍӧԁны, мыјјас ковмасны сіјӧс лӧԍӧԁігӧн. Оз ков повны, мыј сіјӧ-уҗ-панігӧн оз ло став-колан-торјыс кі-улын. Колӧ сӧмын зіԉны, меԁ ставныс гӧгӧрвоасны, кущӧм ыҗыԁ бур-тор вермас лоны чеԉаԃ-ворсан-іныԍ, кӧні еԍкӧ чеԉаԃ бур-інын, бур-ногӧн вермасны быԁмыны, бур-воԍпітаԏеԉԋітсајас вермасны уҗавны накӧԁ. Оз-кӧ јӧзыс сіјӧс гӧгӧрвоны ԁа оз-кӧ понԁыны уҗнуӧԁыԍјаслы отсавны уҗсӧ лӧԍӧԁны, секі ԋінӧм і оз артмы. Оз-кӧ поԅ плӧшщаԁкајасыԍ воԍтыны чеԉаԃ-ворсан-ін, секі мыј ем плӧшщаԁкаыслӧн ембурыс, колӧ боԍтны ставсӧ лыԁ-вылӧ, гіжӧмӧн пасјыны ԋігаӧ ԁа ԍетны віԇны школаӧ ԉібӧ ԍеԉсоветӧ, меԁ мӧԁ-во тулыс-кежлӧ выԉыԍ-плӧшщаԁка-воԍтыны вӧлі ставыс ԁаԍ. Тајӧ ставсӧ-кӧ вермасны тујԁӧԁыԍјас вӧчны (а сіјӧ абу сещӧм ԍӧкыԁ, кыԇі мукӧԁ мӧвпалӧны), секі повтӧг поԅӧ шуны, мыј оз-кӧ воԍԍы чеԉаԃ-ворсан-ін, мӧԁ-во тулысын зев кокԋіа ԁа бура поԅас воԍтыны бара плӧшщаԁка.