Пос

Г.Торлопов СИКТЫН ВАЖӦН НИН КУСІНЫ БИЯС "Парма" 2001

<>

Литературасӧ сьӧлӧмсяньыс радейтысь

Дона ёрт! Тэнад киын кывбуръяса неыджыд сборник. Гижис кывбуръяссӧ Георгий Иванович Торлопов. Нимыс сылӧн важысянь нин бура тӧдса Коми му пасьтала: медводдза гижӧдсӧ — "Выль керка" нима висьт — "Ударник" журнал (ӧні сійӧ "Войвыв кодзув") йӧзӧдіс 1936 воын. Чужис Георгий Иванович 1913 вося ноябрь 11-ӧд лунӧ Сыктывдін районса Паль сиктын. Батьыс усьлӧма первой мировӧй война дырйи на. Быдмысь детинкалы став сьӧкыдлуныс вичмис. Но век — кымын водзӧ, сымын ёнджыка — сійӧс кыскис велӧдчыны, тӧдны да кужны унджык. Ичӧт школа помалӧм бӧрын дас куим арӧса детинкаӧс мамыс медаліс уджавны гожся тӧлысьясӧ Сыктывкарса кирпич заводын — талявны вӧлӧн гуясын сёй. Тӧвнас ковмис кутчысьны и пила воропӧ. Дядьыскӧд заптісны пес пароходстволы. Та бӧрын нин Ивӧ Ёгор помаліс Айкинаса профессионально-техническӧй школа и слесарь-трактористӧс мӧдӧдісны Ношульса тракторнӧй базаӧ. Кыскавны тракторӧн кер. Тадзи заводитчис 17 арӧса зонлӧн индустриализация — чужан

мулы валюта нажӧвитӧм. Тані сійӧс бӧрйисны комсомольскӧй организацияса секретарӧн. Тані жӧ дас ӧкмыс арӧс тыран лунӧ лои коммунистӧн. 1934 вося январын, Архангельскса краевӧй курсъяс помалӧм бӧрын, ударник-тракторист лои ВЛКСМ райкомса инструкторӧн, а во джын мысти -ВЛКСМ Коми обкомса секретарлы отсасьысьӧн. 40 арӧс тырӧм бӧрын Г. И.Торлопов помаліс кык вося областнӧй партийнӧй школа да заочнӧй средньӧй школа, а сэсся и заочнӧй высшӧй партийнӧй школа. 1937 воын на заводитчис журналистскӧй удж: первой "Коми комсомолец" да "Вӧрлэдзысь" газетъясын, а сэсся "Войвыв кодзув" журналын. Бура тӧдӧны Георгий Ивановичӧс и Коми радиоын удж серти. Сійӧ некор эз йӧршитчыв стенъяс сайӧ, и унаӧн Сыктывкарын да районъясын казьтылӧны сыкӧд аддзысьлӧмъяссӧ. Дас воысь дырджык сійӧ нуӧдіс телевидениеын "Мир миян гӧгӧр" быд вежонся передачаяс. Георгий Иванович 1954 восянь СССР-са писательяс союзын член. 1958-1964 воясӧ веськӧдліс коми гижысьяслӧн организацияӧн. Г. И. Торлопов гижис кывбуръяс, очеркъяс, вель уна статьяяс сиис коми литературалы да

коми гижысьяслы. Став нималана гижысьясыс, кодьясӧс ми шуам классикъясӧн, вӧліны сылӧн бур ёртъясӧн. Томдырсяньыс на босьтчис комиӧдны роч гижӧдъяс, унатор восьтіс коми лыддьысьысьяслы роч литератураысь. Со некымын пример сӧмын, и донъялӧй сэсся асьныд: уна во чӧжӧн комиӧдӧма А. С. Пушкинлысь, Л. Н. Толстойлысь, Н. В. Гогольлысь, А.П. Чеховлысь, М. А. Шолоховлысь, В.Вересаевлысь, Б. Горбатовлысь. В. Овечкинлысь гижӧдъяс. Бура мӧвпалӧм бӧрын босьтчис да кык во чӧжӧн комиӧдіс важ роч литератураын медся яръюгыд гижӧдсӧ — "Игорь полк йылысь кыв". Литературасӧ Георгий Иванович радейтӧ сьӧлӧмсяньыс, кужӧ аддзыны бурсӧ, торъяланасӧ. 1967 воын дасьтіс печатьӧ 32 коми поэтлысь кывбуръяса антология. Сэсся сы бӧрын дасьтіс Небдінса Витторлысь, Илля Васьлысь, Тима Веньлысь, Н. П. Поповлысь, Сандрик Миколлысь, Выль Пашлысь творчествосӧ медся тырвыйӧ петкӧдлан сборникъяс. Вӧчӧма уна, но аслас медыджыд уджӧн Георгий Иванович лыддьӧ 15 во чӧжӧн лӧсьӧдӧм медводдза коми поэт И. А. КУРАТОВ гижӧдъяслысь словарь, коді дзугсьӧм кад вӧснаыс оз на вермы петны. Но лоӧ сідз, кыдзи кыпыда горӧдліс

ачыс поэт "Пемыд" кывбурын: "Петас, вокъяс, шонді-й тан..." Г. И. Торлоповлӧн "Сиктын важӧн нин кусіны бияс" кывбуръяса сборникыс — коми лыддьысьысьлы збыльысь выльтор. Кузь кад чӧжӧн абу уна гижӧма — венісны мукӧд жанръяс. Но видзӧдлӧй кадсӧ: ӧти кывбур гижӧма 1943 воын, мӧдӧс — 1946 воын, сэсся аддзан 50-ӧд, 60-ӧд вояс... Ставсӧ ӧтлаӧдӧмӧн артмӧдісны быдса сборник. Тайӧ миян история. И кыдзи сійӧс петкӧдлӧма авторыс, сідзи и воис миянӧдз. Ӧні петӧны томъяслӧн выль сьыланкывъяс, но ӧд окота кадысь-кадӧ и бӧрлань видзӧдлыны. Кутшӧм вӧлі сэки олӧмыс, ас чужан муным? И тыдовтчас: чужан муным век колана, век муса.

Тан меным ставыс дона важ моз: Лолыштмӧн сынӧд, вершӧк му. И рытын кодзула сэзь енэж, И шонді петіг небыд ру. В. Тимин, Коми Республикаса гижысьяс Союз правлениеын председательӧс вежысь.

РАЗНӦЙ ВОЯССА КЫВБУРЪЯС

<>

1944-ӧд воӧ пыригӧн

Со коли нӧшта ӧти во. Код тӧдас, кутшӧм выльыс воӧ? Коймӧдысь виччысям Выль во, Кор важыс чуксалӧ скӧр бойӧ.

Ог шуӧй нинӧм, кольысь во, Тэд лёкӧс, уна бурысь кындзи. Но бурӧн помӧдз нин тэ ло, Да висьтав, врагӧс вины кыдзи.

Выль волысь виччӧны выль шуд, А миян шудыс лоӧ ӧти, — Весавны врагысь чужан му, Мед эз коль ловйӧн немец ньӧти.

Нелямын коймӧд, мунін тэ Волгасянь паськыд Днепр ю сайӧдз. Нелямын нёльӧд, сиам тэд — Победа туй дзик Берлин карӧдз.

Москвалысь виччысьӧ став свет: Салют медбӧръяӧс — Победа!

"Вӧрлэдзысь" газет, 1943

Некор радейтӧм оз быр

Тан меным ставыс дона важ моз: Лолыштмӧн сынӧд, вершӧк му, И рытын кодзула сэзь енэж, И шонді петіг небыд ру.

Ог вунӧд тулыс, югыд войяс, И Эжва юлысь шӧвк кодь визь, Нэр дзоридзьясысь кыӧм ыбъяс, Ю сайысь вежов бархат видз.

Но помтӧм дона меным сідз жӧ Тан коркӧ коллялӧм том кад, Шань, муса нывкӧд ветлӧм сёрӧдз, Кор сьӧлӧм доймымӧн дзик рад.

Мый вӧсна муса ставыс тайӧ, Ог вунӧд мыйла нинӧмтор? Ас олӧмкӧд ме мыйла йита Быд лунъя уджлысь гажа гор?

Тэн тӧдса тайӧ меысь бура, Йӧз муын олысь муса ёрт. Ӧд кодлы Рӧдина-мам муса, Дерт, сылы муса аслас горт.

Син водзын ставыс тайӧ менам, Пӧсь сьӧлӧм пиын олӧ пыр. И кытчӧдз сійӧ тіпкӧ, вентӧм, Дзик некор радейтӧм оз быр

"Войвыв кодзув" №1, 1958

• * *

Шуд ыджыдӧс шедӧдіг бойын, Эн прӧстӧ тэ олӧмтӧ сет... И колльӧдіг медбӧръя туйӧ, Тэн ёртъясыд сетісны честь.

Мыльк ичӧтик туй бокын вӧлі, И сы весьтын пашкыра кыдз. Нэр коръяснас вашкӧдчис мелі Да казьтыліс олӧмлысь мич.

Эз бронзаысь, мраморысь, изйысь Тэн памятник сувтӧдны сэк. Но подвиг история гижис И славаыс юралас век!

"Войвыв кодзув" №6—7, 1946

• * *

Лоны эськӧ небыд тувсов тӧлӧн, Коді пулысь кышӧдыштӧ кор, Муртса ӧвтӧ руа пӧжӧм йӧлӧн, Вайӧ вӧрысь чӧскыд ӧмидз кӧр.

Лоны эськӧ Эжва кодь сӧдз ваӧн, Коді югыд, рӧмпӧштан кодь лӧнь, Лӧсталыштны тӧлысь улын войын, Кыдзи мича эзысь рӧма вӧнь.

Лоны эськӧ асъя шонді лучӧн, Коді косьтӧ дзоридз вылысь ва, Вӧтлӧ мортлысь ойбыр, сьӧкыд мудзӧм, Лёктор некор некодлы оз вай.

Небыд тӧлыс малалыштӧ кудри, Югыд ваыс мыськӧ чужӧмбан, Шонді лучысь дойдлӧм сьӧлӧм бурдӧ, Миян олӧм лоӧ ещӧ шань.

"Войвыв кодзув" №3,1955

• * *

Ӧтчыд видзӧді сынӧдысь, вылысь, Кыдзи лэбисны дзодзӧгъяс уна. Найӧ локтісны войвылӧ ылысь, Кӧдзыд тӧв кежлӧ ветлісны лунӧ.

Мыйла абу ме дзодзӧг кодь бордъя, Мыйла ог вермы лэбзьыны вылӧ? Мыйла морӧсын сьӧлӧмӧй бӧрдӧ, Шоглун курыдӧс, сьӧкыдӧс кылӧ?

Бӧрдӧ шуд вӧсна, чуксалӧ тэнӧ. Локтан ме дінӧ, нюмъёвтан лӧня,— Сэки борд быдмас, кыпӧдас менӧ: Дойыс, сьӧкыдыс, сьӧд думыс лӧняс.

Кор тэ, мусаӧй, зарниӧй, волан, Пуксьыв ме дінӧ матӧджык, орччӧн... Мыйысь яндысян, гӧрдӧдан, полан? Али зывӧктан, бурджыкӧс корсян?

Мелі сёрнинад, синъяснад ворсан... Сӧмын татшӧмыс гежӧда овлӧ...

• * *

Эжва дорын мича, гажа нӧрыс, Быдмӧ сэні еджыд мича кыдз; Эжва весьтӧ копыртчӧма юрыс, Кӧні ваыс вералыштӧ сӧдз.

Ичӧт дырйи гажӧдчылім сэні, Кывзім кыдзлысь олӧм йылысь мойд. Сэкся кадсӧ казьтыштлігӧн ӧні, Кодлысь шогыс сьӧлӧмсӧ оз дойд?

Чужан сиктысь важӧн ылӧ муні, Бӧрӧ коли челядьдырся кад. Кӧть и жаль, мый унатор нин вуні, Сӧмын сьӧлӧм ӧтиторйысь рад.

Радлӧ сійӧ казьтыштлігӧн гортӧс (Кыдз пу йывсӧ синъяснад он судз). Сэки вирӧй тэрыбджыка ворсӧ, Вунӧ ачыс уна вося мудз...

Казьтышт, ёртӧй, ассьыд гажа кадтӧ. Ловзьӧд мӧвпад сійӧ кадся шуд. Йӧзлӧн гажӧн сьӧлӧмтӧ он такӧд, Ичӧтик, но колӧ аслад шуд.

Сьӧкыд тӧдны йӧзлысь гуся думъяс, Сьӧкыд корсьны сэтшӧм мелі кыв, Медым рытын паныдасьысь нюмдас, Радейтана мортлӧн воссяс сыв.

НЫВЛӦН ШУТОЧНӦЙ СЬЫЛАНКЫВ

Тӧвбыд рытйысьны эг петав, Клубӧ мунны меным дыш. Гашкӧ, зонмӧ, нюмыд петас, Шуан, висьӧ менам мыш.

Шуан, колӧ шогсӧ венны. Он тӧд, мыйла гажтӧм мем? Сідзкӧ, висьтала нӧ тэныд: Быдтор вылӧ помка эм.

Ачым тан, а сьӧлӧм — вӧрын, Кӧні Вася тыртӧ план. Сійӧ некор абу бӧрын, Шуа, мися, мортыс шань.

Со ӧд кутшӧм нывлӧн олӧм, Со ӧд сылӧн кутшӧм сям: Ӧттшӧтш надейтчӧ и полӧ, Кӧть и зонмыс вывті рам.

Кӧть и ылын, кайла вӧрӧ, Васьӧс аддзылыны мед. Гашкӧ, ог во сэсся бӧрсӧ, Мый сэн лоӧ — он тай тӧд.

"Войвыв кодзув" №9, 1959 Нотаяса, музыкаыс А. Осиповлӧн.

ОЙ-ОЙ-ОЙ ЖӦ КУТШӦМ ГАЖА

Ой-ой-ой жӧ Кутшӧм гажа, Кор ми петам Кыкӧн вӧрысь...

Лыжи нуӧ Водзӧ чожа, Лымйыс гартчӧ Миян бӧрысь.

Сӧмын виччысь ӧти здук, Сэсся мекӧд Тӧвзьышт — бус.

Виччысь, виччысь Ӧти здук. Кытчӧдз гажыс Эз на кус.

Лымйыс, видзӧд, Синтӧ ёрӧ... Туйыс тэнӧ Водзӧ корӧ.

Сӧмын восьлав, Водзӧ мун,— Тэныд шонді-й, Югыдлун.

Петав жӧ ме дінӧ, муса (М.Исаковский серти — ылӧсас)

Сикт помын рытгорув сёрӧн Кылыштӧ гудӧклӧн шы. Быттьӧкӧ кодӧскӧ корӧ, Нимсӧ кӧть сылысь оз шу.

Горалӧ шыыс и куслӧ, Кылӧ сэн кутшӧмкӧ тӧжд: Петав жӧ ме дінӧ, муса, Радлунӧн сьӧлӧмӧс ӧзт.

Пукалышт мекӧд тэ орччӧн, Вунӧ мед талунъя мудз, — Миянлысь виччысьӧ босьтчӧм Аския ыджыдджык удж.

Гажтӧм мен рытйысьны тэтӧг, Сьӧлӧмӧс вӧрзьӧдін кор... Петав жӧ, донаӧй, петав, Абу на кадыс тай сёр.

"Войвыв кодзув" №9,1950

• * *

Сиктын важӧн нин кусіны бияс, Сӧмын эзысь моз лӧсталӧ ю. Тэнӧ топыда кутлӧны кияс, Тэ жӧ мыйлакӧ нинӧм он шу?

Висьтав мелі кыв ӧтиӧс меным, Ассьыд радлунтӧ мекӧд тшӧтш юк. Медым шоглунӧс сьӧлӧмысь венны, Тэнсьыд нюмъёвтӧм виччыся тшук...

Шонді асылын воддза моз петас, Мулысь сьыланкыв некод оз ви. Сӧмын весьшӧрӧ, тыдалӧ, пестін Менам сьӧлӧмын радейтан би...

"Войвыв кодзув" №3, 1955

• * *

Менам ӧшиньсянь ичӧтик би Вӧлі тыдавлӧ рыт помын сёрӧн, Сійӧс ӧзтысьлӧн ичӧтик ки Коркӧ, сывйыштіг, сотыштліс морӧс.

Бисӧ важӧн нин ӧзтывлӧ мӧд, Сӧмын воддза моз пуксьывла сэтчӧ, Кӧні содтывліс тіпкӧмлысь ӧд Менам сьӧлӧмӧй мыйӧкӧ эскиг.

"Войвыв кодзув" №3, 1955

• * *

Тӧвся рыт помын керкаын пемыд да чӧв, Керка ӧшиньӧ оз кучкы югӧр, Сӧмын трубаын омлялӧ тӧв,— Сьӧкыд думъясысь копыртчӧ юр.

Муртса ывлаын дзуртыштас юж, Меным кажитчӧ, сійӧ нин локтӧ. Мыйыс юр вемын сэки оз чуж, Кутны вермытӧг сьӧлӧмӧй йӧктӧ.

Тӧда, весьшӧрӧ пальӧда ун, Кыла: туй кузя мунӧны кыкӧн... Абу ме йылысь нывкалӧн дум, — Менӧ олӧмыс торйӧдӧ сыкӧд.

ВИЧЧЫСЬ, МУСА НЫВ

Эжва дорӧ петав, муса ныв, Югыд васӧ гумовт визув юысь. Горӧд мелі, нора сьыланкыв, Ме йылысь сэн рытыв тӧвлысь юась.

Казьтышт сэки шуда, гажа кад, Югыд войын кыдзи ветлім кыкӧн, Сьӧлӧм миян помтӧм вӧлі рад, Кывзім налысь муртса-муртса тіпкӧм.

Воа регыд, пома сьӧкыд туй, Виччысь менӧ радейтӧмӧн, дона. Ставыс лоӧ, кӧсъям вӧлі мый, Сӧмын виччысь вунӧдлытӧг ёна.

Морӧс бердын новла тані ме Тэнсьыд муса, помтӧм дона серпас. Тӧда: сиин, видзас сійӧ мед Менсьым олӧм, шудлун меным сетас.

Виччысь: локта, воча сэки пет, Кыдзи петӧ кымӧр сайысь шонді; Сывйышт менӧ, китӧ ассьыд сет, Мудзӧм сьӧлӧм мелі нюмӧн шонты.

Эжва дорӧ петав, муса ныв, Берег вылын виччысь менсьым воӧм. Горӧд мелі, гажа сьыланкыв, Рытыв тӧвкӧд ыста тэныд чолӧм.

"Войвыв кодзув" №6, 1946

• * *

Со бара тулыс, бара май. Мен сӧмын радлунсӧ оз вай... Оз ышӧд нинӧм вӧвлӧм морттӧ, — Дивит кӧть серав, муса ёртӧ.

Лолыштны оз лэдз, висьӧ бок, Восьлавны сьӧкыд — чотӧ кок. Содтан кӧ татчӧ висян мустӧ, Став олан сямыс лоӧ мустӧм.

Лун югыд вылас абу рад — Он аддзы некысь тӧлк ни лад. Мый вӧлі бурыс менам коркӧ, Ӧні тай ставыс быттьӧ торкӧ.

Та йылысь сӧмын менам дум, Войяснас весиг оз лок ун. Пыр думӧн артала да пойга, Кыдз эськӧ помавны лёк ойгӧм.

Став олӧм чӧжӧн быттьӧ дзик Эг содты олӧмыслысь мич. Мый керан, татшӧм менам олӧм, Кӧть уджысь некор эз вӧв полӧм.

Му вылын ставыслӧн эм пом, — Мӧд пӧрйӧ некор он ло том...

• * *

Морӧс топӧдӧ лёксьыс-лёк висьӧм, Юрвем писькӧдӧ помтӧм лёк мӧвп. Но ӧд смертьыд кор воас, оз висьтась. Сыысь пеж ловтӧ гусьӧн он чӧвт.

Сійӧ ветлӧдлӧ менамсянь ылын, Тыртӧ мӧдлаын ассьыс пеж план. Йӧзлӧн кӧсйӧмъяс веськодьӧсь сылы, Олан срок йывсьыд вензьӧм оз пан.

Эськӧ корлыны рыт помын, сёрӧн: „Пырав, важӧн нин дасьтӧма “чай”, — Сэсся друглы моз, юыштӧм бӧрын, Шуны: „Ӧдйӧджык мездлун мен вай”.

Тӧда: кулӧмын выльторйыс этша. Няргӧм та йылысь абу жӧ шань. Но ӧд овнысӧ бырӧм кӧ этшыд, Выльыс, коланыс этша жӧ тан.

• * *

Дантелӧн адыс ёна бурджык сыысь, Мый меным дасьтіс олӧмыслӧн пуд. Мый керан: овнытӧ ӧд оз ков кыкысь, А ӧти туйсӧ муна: сэтшӧм менам шуд.

ВО ГӦГӦР

Тулыс

Шонді югӧр сотӧ — пым, Ӧшинь улысь сылӧ лым. Шорын ваыс гора дзользьӧ Ставыс садьмӧ, гӧгӧр ловзьӧ, — Весиг кокни, долыд ловлы. Кодыр татшӧмторйыс овлӧ?

Гожӧм

Ывлавывсӧ он и тӧд, Паськӧм йылысь абу тӧжд. Шонді ёнджыка пыр пӧжӧ, Мазі ма чукӧртӧ-чӧжӧ. Ставыс ӧдйӧ кисьмӧ-воӧ, Кодыр татшӧмторйыс лоӧ?

Ар

Лун-лун зэрӧ, гӧгӧр няйт, Шонді радлунсӧ оз вай: Сійӧ петавлӧ зэв шоча, Муртса мыччысьлас и вошас. Вотӧс уна — ми зэв радӧсь. Кыдзи шусьӧ тайӧ кадыс?

Тӧв

Лои кӧдзыд, кынмис ю, Еджыд эшкын улын му. Кӧть и петавлывлӧ шонді, Сійӧ ньӧти дзик оз шонты. Висьтав, другӧ, кутшӧм кадӧ Тӧвзян лызьӧн либӧ даддьӧн?

• * *

Со и кытшовтім во гӧгӧр, Тӧдам, кодыр кутшӧм кад: Гожӧм пуксьӧ тулыс бӧрын, Кӧдзыд тӧлӧн вежсьӧ ар. Гажа садйӧ ветліг веськодь, Мед кӧть тулыс, кӧть и тӧв. Ворсны челядьлы пыр ӧткодь — Садйын некор абу чӧв.

"Войвыв кодзув" №12, 1960

• * *

— Мый йылысь, другӧ, гижӧдъясыд тэнад? — Эн юась: сы йылысь на пыр, Кыдз бурыс косясьӧ да лёксӧ венӧ, — А лёкыс некыдзи оз быр.

• * *

Тэныд серавны быдторйысь кокни. Зывӧкт, тешитчы, таляв морт лов. Кодыр сувтасны пидзӧса кокӧн, Найӧс дойдӧмысь некор эн пов.

• * *

Клеткаын пукаліс лев-зверь, Сы дінӧ шыбитісны понйӧс. Лев вӧлі ён, а понпи нэр, Та вӧсна зверь эз вӧрзьӧд понйӧс. Миянӧ воис немец — "морт", И аддзис кага мамлӧн киысь. Кыкнансӧ виис, сотіс горт, — Властьыс ӧд вӧлі немец киын.

ЭН ЮАСЬ, МЫЙЛА (элегия)

Эн юась менсьым, мыйла думӧй шуштӧм, Зэв тшӧкыда мен гажӧдчигӧн шог, Мый вӧсна синмӧй кыпавлӧ пыр букыш, И абу дона гажа оланног? Эн юась менсьым, сьӧлӧмӧс код кынтіс И мыйла дугді радейтӧмысь водз, Дзик некодӧс нин донаӧн ог нимты? Радейтлысь ӧтчыд, выльысь сэсся оз; Код шудсӧ тӧдліс, водзӧ оз нин тӧдлы! Радлуныд овлӧ сӧмын ӧти здук. Томлунысь, гажысь кольӧ коркӧ мӧдысь Нор, шогсьысь сьӧлӧм, сэсся нинӧм дзик.

ОЛӦМЛӦН ТЕЛЕГА

Телега кокниа пыр мунӧ, Кӧть сьӧкыд овлылӧ сэн клад; Оз сувтлы некор, водзӧ нуӧ Ямщик зэв збой, дзор пӧрысь кад.

Водз асыв пуксям вӧла доддьӧ; Ми радӧсь чегны весиг юр, Став дышыс вунӧ, мунам ӧдйӧ, И горзам вӧтлы, а эн дур!

Лун шӧрын абу воддза збойлун, Лёк туйыс зӧркйис; полам ми Быд шорӧ воиг, гӧра горув; И горзам: ньӧжйӧджык, эн ви!

Телега гӧгыльтчӧ, кыдз войдӧр. Рытгорув велалім — туй кузь, И шойччӧг корсиг босьтӧ ойбыр, Кад вӧтлӧ вӧлӧс и оз узь.

МЕЛЬНИК

Локтіс войын ӧтчыд мельник... — Гӧтыр! Кутшӧм тані сапӧг гоз? — Ак тэ код юра бездельник! Кысь тэ аддзан сапӧг гоз? Али нокӧ тэнӧ кулльыс? Тайӧ ведра. — Ведра? Збыльысь? Со нин комын во ме ола, Но ни узигӧн ни оліг Эг на аддзыв татшӧмтор: Ведра вылысь ыргӧн шпор.

• * *

Шудсӧ ас му вылын дорӧ Асланым жӧ ки, Юргам чарла-мӧлӧт горӧн Кыа петтӧдз ми.

Кыдзи дружнӧй мазі котыр, Некор оз тӧд мудз — Чужан мулысь вынсӧ содтӧ Вӧльнӧй йӧзлӧн удж.

Кывзы вай тэ менсьым, Ёрт да муса вок: Водзлань мун, пыр венсьы! Бӧрланьӧ эн чот.

БУРСИӦМ

Кор сьылігӧн бӧрдан шы кылан, Эн вӧйп менӧ: прӧстӧ ог бӧрд. Мед сійӧ и гажаа сьылас, Код сьӧлӧмлысь дойсӧ оз тӧд.

Но верми кӧ йӧзыслы бурсьыс Кӧть мыйӧнкӧ вештыны долг, Сэк, дерт, эськӧ сьӧлӧмӧй бурмис И сьыланкыв эз нин вай шог.

"Войвыв кодзув" №10, 1959

А ТАЙӦ АС ЙЫЛЫСЬ И АСЛЫМ

Менам сьыланкыв помасьӧ, кусӧ, Воӧ олӧмлы ньӧжйӧник пом. Меным нинӧм нин абу тан муса, Сьӧлӧм морӧсын — чусалысь шом.

Ме нин кык пӧрйӧ тувччылі гортйӧ, Тӧда смертьлысь и олӧмлысь дон. Но и ӧні ме шуа тэн, ёртӧй, — Кувны кӧсъя ме, эскан кӧть он...

Ёрӧм олӧмсьыс казьтыштны нинӧм, Тӧда: шудыс и водзӧ оз ло. Овны сы могысь, тыртны мед кынӧм? Да ӧд та вылӧ оз лэпты лов!

• * *

Уна гижӧма радейтӧм йылысь, Уна сьылӧма нывкалысь мич. Но ӧд коли на мыйкӧ и выльыс, - Кодӧс сьӧлӧмад нэмтӧ он видз.

Мед нӧ краскаыс, гашкӧ, и бледджык. Дерт жӧ, мисьтӧмджык Пушкинысь кыв, Век жӧ сиа ме кывбурӧс тэныд, Менам сьӧлӧмшӧр, радейтан ныв.

КӦНКӦ ЫЛЫН ЧИКЫШ СЬЫЛӦ

Кӧнкӧ ылын, ылын зэв Чикыш сьылӧ гора, Мудзтӧг юргӧ сьыланкыв, Кодӧскӧ, дерт, корӧ.

Сьыланкывсӧ нуӧ тӧв Кодлы, - сійӧс тӧдтӧг. Дойдас, тӧда, кыдзи ньӧв, - Сійӧс, а оз мӧдӧс.

Юргы, гажа сьыланкыв, Юргы, пельсӧ чунӧд, Медым радейтана ныв Казьтыштлас, оз вунӧд.

Чолӧм менсьым сылы ну, Окышт парсӧ тӧвкӧд. Оз кӧ воча нинӧм шу, - Окышт мӧдысь повтӧг.

Мед жӧ ломалас куслытӧм эскӧм

Пета ӧткӧн ме туй вылӧ серӧн, Гӧгӧр шы ни тӧв, тӧлыся вой. Сьӧлӧм унатор кӧсйӧ да корӧ, Медым пальӧдны бырлытӧм дой.

Войся ыркыдыс оз пальӧд думъяс, Небыд тӧвруыс оз ыркӧд вир; Ӧти керкалань тӧдтӧг кор мунсяс, - Сійӧ ӧшиньӧ видзӧда дыр...

Кутшӧм кӧсйӧмъяс кыптӧны сэки, Кӧні чикыш моз лэбалӧ дум? Найӧ, тӧдӧмысь, тэ дінын, тэкӧд, - Тэнад мичлуныд некор оз вун.

Уджын, олӧмын, быдторйын кӧсъя Лоны бурджыкӧн, ёнджыкӧн пыр, - Медым ломаліс куслытӧм эскӧм, Кӧть и збыльмӧмсӧ виччысьны дыр...

Мый ВИСЬТАВЛІ, СТАВЫС ӦД СІДЗ

Мый висьтавлі, ставыс ӧд сідзи, Кӧть курыд и сьӧкыд, но збыль. Дерт, ставсӧ и, гашкӧ, эг виччысь, Но унджыкыс эз нин вӧв збыль.

Код тӧдас, мый думайтлі ӧткӧн, Кӧть надея некор эз вӧв; И юксьывлі тэкӧд ме мӧвпӧн, Кӧть кывзін, а олін тэ чӧв.

Тэ тӧдан, мый выль воӧ пыриг Быд мортлӧн эм аслас мечта. Эм сійӧ и менам, но... курыд, - Ӧд некор он шу меным: да.

Но мед жӧ кӧть аддзывны вӧтӧн, И унджыкыс меным оз ков, Мый ставыс на воддза моз сӧстӧм: И олӧм, и мӧвп, и любов!

• * *

Тӧдтӧг некодлы китӧ эн сет, Мича кывъяслы прӧстӧ эн эскы. Кокни воштыны томдырсянь честь, Сьӧкыд сы кузя синватӧ кисьтны.

Думъяс, сьӧкыд думъяс

Думъяс менам, сьӧкыд думъяс, Орйӧдлӧны сьӧлӧм. Коркӧ ӧмӧй сійӧ вунас, Ӧтчыд кодӧс тӧдлӧм...

Быттьӧ тӧрыт сійӧ вӧлі, Вунӧдлытӧм кадыс, - Тэнад йылысь мӧвпӧн олі, Сьӧлӧм помтӧг радліс.

Бара гажа тулыс воис, Югыд мича войяс. Сӧмын меным важсьыс коли Воддза сьӧкыд дойыс.

Синъяс, водзын тэнад чужӧм, Тэнад мелі нюмыд. Висьтав меным, тэнад кутшӧм Менам йылысь думыд.

• * *

Ме унатор тэныд ог кӧсйы Дай сійӧ и тэныд оз ков. Мый думайтан, сыӧ пыр эскы: Став кӧсйӧмыд збыльмас - эн пов.

Став олӧмыс водзын на тэнад, Туй югдӧдӧ шонділӧн луч. А ковмас кӧ сьӧкыдтор венны, Сэк сьӧлӧмнад, выннад эн усь.

• * *

Мыйла кӧдзыдӧн ыркнитлӧ сьӧлӧм, Мыйла тшӧкыда шыбитлӧ жар? Гашкӧ, тэ вӧсна йирмӧгӧ волӧ, Гашкӧ, тэ дінӧ ӧзйылӧ яр.

Ставсӧ, вӧлі мый олӧмын, босьтін, Мырддин шудлунӧс, пемдӧдін син, Весиг медбӧръя синваӧс косьтін, Сӧмын сьӧлӧмӧй тэныд эз ин.

Менам сьӧлӧмын ӧзйис кор яра Помтӧг радейтан куслытӧм би: Ставсӧ, кажитчӧ, югдӧдас, ёрас, - Сӧмын сьӧлӧмыд тэнад пыр йи...

Ёртлы

Тэныд талуныс кажитчӧ бур, Весиг выльторсӧ нинӧм он кӧсйы? Менам мӧд ногӧн уджалӧ юр: Бурӧс виччыся, выльсьыс ог ӧвсьы.

Ошка гажаа коллялӧм лун, Водзӧ видзӧда бурджыка овны. Тӧрыт вӧліс мый, сійӧ оз вун, Аски сьӧкыдысь ог кӧсйы повны.

Кытчӧдз видзӧдӧ югыдсӧ син, Кокъяс ветлӧны му кузя кытчӧдз, Сэтчӧдз ог корсь ме лӧнь оланін, Водзвыв дасьтӧмтор некор ог виччысь!

КЫВ ПЕСАН ТЕШ

Ӧтчыд ой да кыкысь ок! Менам талун висьӧ бок, Доймӧ рушку, чотӧ кок, Ставыс ладтӧм, муса вок.

Тӧрыт сёйи чери пӧк, Талун резги кӧнтусь сӧк, Аски видла пӧжӧм нӧк, Гашкӧ, оз босьт сыысь вӧк.

„Сёйышт унджык, унджык вӧч”, — Шуліс коркӧ меным пӧч... Менам ногӧн, тайӧ стӧч, — Некод абу таысь прӧч.

Уджыд уна, абу пом, Тільсьы-мырсьы, кодыр том. Юртӧ сюйны вӧч кӧть чом, — Мед и жебыник, но дом.

Татшӧм мортлӧн оланног: Век эм кутшӧмкӧ да мог. Тадзи оліг оз босьт шог, Он тӧд, мый сэтшӧмыс "ог”.

Ачыд вӧчан олан гаж — Сійӧ некор абу важ!

РОЧ ВЫЛЫСЬ

Зарни нэмыс воас

Терпитны мыйла, эм кӧ вын, Лёк нартитӧмлысь содӧм? Оружье босьттӧг он ӧд мын. Кад воис босьтны водзӧс. Кӧть корольяслӧн вирӧсь ки, Но гректӧмӧсь пӧ найӧ. Став тронъяс вӧчлім асьным ми И кисьтам асьным, вайӧ. Быд патриотӧс корам, мед Свобода бӧръяс либӧ смерть. Тӧд: зарни нэмыс воас, ёрт, А важыс вешъяс бокӧ. И ӧта-мӧдлы сэк быд морт Пыр кежлӧ лоӧ вокӧн. Том войтыр петкӧдласны пыр Став йӧзӧс радейтӧмӧн стӧча, Мый мортлӧн бурлуныс оз быр, А олӧм ещӧ бурӧс вӧчас. Мед вӧлі став му вылын мир, — Бур олӧм вӧсна кисьтӧй вир!

• * *

Ог пов Сибирысь ни тюрьмаысь, Палачлӧн черысь ме ог пов. Ки-кокӧс дорасны мед, — тайӧс Дай пыткаяссӧ венас лов, — Бур вӧля медся муса мем, И вӧльнӧй лоа ме кузь нэм!

А шондісӧ нӧ тупкас коді? Лун югыд нинӧмысь оз берд. Оз сетчы лёк йӧзлы свобода, Ӧд сійӧ шондіыслы — рӧд. Бур вӧля медся муса мем, И вӧльнӧй колӧ йӧзлы нэм!

• * *

Мед оз сетчыны тиранъяс, Наысь ми ог полӧй, — Мусӧ мыськалам ас вирӧн, Висьталам, мый колӧ!

• * *

Партизанъяс, партизанъяс, Белорусъяс-вокъяс ті! Вӧрӧгъясӧс кульӧй-нӧйтӧй, Пон чукӧрлы петля чӧвтӧй, — Эз мед ӧзтны война би...

Муса чойяс, вокъяс вӧсна, Сотӧм керка вӧсна — йир. Нетшкӧй пежъяслысь став сӧнсӧ, Кодйӧй гуяс тшем вӧр пӧвстӧ, — Смертьысь смерть и вирысь — вир!

• * *

Эн инды могсӧ. Инды меным туй. Ӧд туйыс йитчӧма пыр могкӧд. Ӧтиыс вежласьӧ пыр мӧдкӧд: Выль моглы лӧсялӧ выль туй.

• * *

Казялан кӧ: выль удж тэныд дасьтӧм, Сосъястӧ сэк тэрыбджыка пудж. И пасьтав мичаджык выль паськӧм: Выль паськӧмтӧ ӧд радейтӧ выль удж.

А. С. Пушкин серти

• * *

Ме тэнӧ радейтлі: и, гашкӧ, ӧнӧдз Муслун пыр ловъя, сьӧлӧмын эз кус; Но мед жӧ сійӧ тэнӧ оз нин вӧрзьӧд, Важ йывсьыс нинӧм дум вылад оз усь.

Ме радейтлі пыр нежнӧя да пӧся, И, полӧм кындзи, эскӧмсӧ эг тӧд; И век жӧ тэныд сьӧлӧмсянь ме кӧсъя, Мед лоӧ тадзсӧ радейтысьыс мӧд.

• * *

Шог Грузиялысь сьыланкыв Эн сьыв ме дырйи, мича нылӧй: Сэн меным казьтылӧ быд кыв Мӧд олӧм, коли коді ылӧ.

Кор нора сьылӧм кыла тан, Син водзын менам пыр жӧ чужӧ И степь, и вой, и тӧлысь бан Да ылі коньӧр нывлӧн чужӧм.

Но муртса аддза тэнӧ ме, Син водзысь муса вуджӧр бырӧ; А сӧмын кутан сьывны тэ - И бара вежӧр сійӧн тырӧ.

Шог Грузиялысь сьыланкыв Эн сьыв ме дырйи, мича нылӧй: Сэн меным казьтылӧ быд кыв Мӧд олӧм, коли коді ылӧ.

Гӧль МОРТЛӦН СЬЫЛАНКЫВ

Коста Хетагуров

Йӧзлӧн керкаясыс мича — Шоныд, югыд, гажа сэн; Миян челядьлы жӧ вичмӧ Пемыд гуын бӧрдны нэм.

Йӧзлӧн гажа свадьба лунӧ Юргӧ сьыланкывлӧн гор; Миян быттьӧ кодкӧ кулӧм — Каньлӧн авгӧм кылӧ нор.

Йӧзлӧн йиркас быдся бурсӧ Ӧшлӧм гӧгӧр, ставыс тыр; Миян йиркын увлань юрӧн Ӧшйӧм уна бордъя шыр.

Йӧзлӧн няньыс вобыд вуджмӧн — Тӧждлун налӧн абу, дерт; Миян во гӧгӧрса уджным Весиг чуман ид оз сет.

Мыйла тэ гажтӧма пукалан

Мыйла тэ, донаӧй, гажтӧма пукалан, Код йылысь думайтан дум? Кодӧс тэ, зарниӧй, шогпырысь казьтылан, Мый вӧсна вунӧма ун?

Гашкӧ нӧ, ылісянь письмӧтор виччысян, Меліа висьталӧм кыв? Гашкӧ нӧ, сы дінӧ сьӧлӧмнад вӧзйысян, — Гажаа талун он сьыв.

Асылын ывлаӧ шондікӧд петалан, Туй вылӧ видзӧдан дыр. Туйбердса дзоридзсӧ кок увсьыд киськалан, Синваыд кытчӧдз оз быр...

Казьтыштлы сійӧс, кыдз радейтліс, окавліс, Синватӧ прӧстӧ эн кисьт. Мед кӧть и кузь туйӧ дыр кежлӧ петавліс, Эн вунӧд том нывлысь мич.

Виччысь нин шогсьытӧг медбӧръя лунъяссӧ. Важ кодьыд гажа ло, збой. Кывзы победнӧй салютъяслысь шыяссӧ,— Регыд нин воас герой.

"Войвыв кодзув" №3-6

Ме прӧстӧй мужик

Мый ме мужик, дзик ставлы тӧдса. Кӧть кӧні ола — меным пик: Став йӧзыс серавлӧны пӧттӧдз, — Ӧд ме мужик, прӧстӧй мужик!

Эг велав лыддьысьны ни гижны, И кывйӧй сӧрны оз куж дзик. Ме гӧра, кӧдза, лэпта гежӧм — Ӧд ме мужик, прӧстӧй мужик!

Ас уджӧн перъя аслым сёян, Но видчӧмыс пыр гораджык. Ог тӧдлы шойччӧм весиг войын — Ӧд ме мужик, прӧстӧй мужик!

Сир курыд шогысь пемдӧ синмӧй. И том кӧть ме либӧ старик, Лёк уджыс некор оз и чинлы, — Ӧд ме мужик, прӧстӧй мужик!

Дерт, меным шуӧма сідз кувны, Кыдз кувлӧ вӧр пиын лесник. Лёк пон моз олӧмсьыс мен мунны, — Ӧд ме мужик, прӧстӧй мужик!

Но олан во кӧ ӧкмас уна, И мувыв туйӧй лоӧ кузь, Дзик нэм чӧж, вокъяс, ме ог вунӧд: Кӧть и мужик, но морт ме сюсь!

Пыр юргас гӧлӧсӧй, кӧть кытӧн, И кыас олӧм йылысь висьт: Кӧть менӧ нартитӧны быдӧн, Ме кута овны — ме мужик!

Лоӧ ТУЛЫС И ТАН, КОРКӦ лоӧ!

Тэ эн пов, кӧть сьӧд кымӧрлӧн вуджӧр Тупкӧ помӧдз лӧз енэжлысь от, И сэк пемыдыс му вывті вуджӧ, Быттьӧ кырнышлӧн шевгӧдӧм борд: Лоӧ тулыс и тан!

Тэ эн пов, кӧть став вижӧдӧм корсӧ Пуыс шыбитлӧ дзикӧдз быд ар, И оз кыв сэки лэбачлӧн ворсӧм, Сӧмын котӧртлас кӧчпи зур-зар: Лоӧ тулыс и тан!

Тэ эн пов, мед кӧть вынсьӧдтӧм муыд Помсянь помӧдзыс тыртӧм да куш. Мед кӧть шудтӧм мудз киыд Ставсӧ эновтіс, эз уджав сутш: Лоӧ тулыс и тан!

Тэ эн пов, кӧть став югыдсӧ, вынтӧ Кӧртӧн дорӧма, потшӧма му... Кӧть и нартитӧм сьӧлӧмтӧ кынтӧ Да и кулӧмыд дасьтӧ нин гу: Лоӧ тулыс и тан! Коркӧ лоӧ!

ЭПИГРАММАЯС

• * *

Не сэн беда, Авдей Флюгарин, Рӧднад абу тэ роч барин, Мый тэ Парнас вылын чиган, Йӧз пӧвстын тэ Видок Фиглярин: Беда, мый лёк тэнад роман.

• * *

Миян грездса Ӧнюк Васьӧ Жуглӧ юрсӧ лун и вой: Коми йӧзлы вӧчӧ чассьӧ: Сійӧс кӧть тэ зырйӧн кой.

Ӧнюк Васьӧ — Паль сиктса Даньдор грездысь Василий Андреевич Торлопов. Уджаліс первой комсомолын. ВЛКСМ Коми обкомса первой секретарӧдз воис. Сэсся лоис партия обкомын отделса юралысьӧн. Муніс фронт вылӧ Сталинградӧ. Водзӧ судьбасӧ ог тӧд.

• * *

Ӧндрейлӧн дась нин чемодан, Сы вылын пукалӧ да кайтӧ: — Кӧть талун, другъяс, ме и тан, Но... ставсӧ мерайта век шайтӧн.

Он мынтӧй? Ладнӧ. Оз и ков. Ме аддза кузьджык шайта места. Кык пӧвстӧн радио нянь-сов Удж филармонияын вештас.

Ӧдрей, эн тэрмась, водзвыв тӧд: Кык сикас шайтыд овлӧ частӧ. Деньгаысь кындзи, эм и мӧд, А сійӧ чорыда зэв лачкӧ.

Андрей Константинович (тадз, буракӧ) Югов уджаліс Коми радиокомитетын, нуӧдіс музыкальнӧй передачаяс, а сэсся муніс Коми филармонияӧ, директоравны. Но сьӧкыда висьмис да регыд и кувсис...

• * *

Редактор миян эм зэв шань, Ним сылӧн мича — рочӧн Дуся, А комиӧн кӧ — Ӧдӧть ань, — Удж вӧчӧ мортыд вывті сюся!

Вежонын нёль лун варов зэв, Дум сэки ӧти — вежон кузь на. Субӧта лунӧ морт нин чӧв, — Медбӧръя часас вӧлись пузьӧ.

Мый овлӧ йӧзлы тӧдтӧм дыр, Кӧсйытӧг ставыс петӧ эрдӧ... Выльлунӧ помыс ӧткодь пыр: Редактор сыркъялӧмӧн бӧрдӧ.

Дуся — Евдокия Михайловна Мишарина, Радиокомитетын челядьлы передачаяс котыртысь редактор. Вель дыр уджаліс. Абу нин ловъя.

• * *

Коми поэт Ф. Щербаков ассьыс ӧти кывбур заводитӧ тадзи: "Юрси тӧвлӧн ру куш летӧ”. Ми эг гӧгӧрвоӧй да юалім: “Мый тайӧ лоӧ комиӧдан кӧ?” Фёдор Васильевич висьталіс: “Тӧвлӧн муртса тӧдчан руыс пӧ вӧрӧдыштӧ юрси”. Ме содтышті некымын кыв поэт гижӧд дінӧ, и со мый артмис:

Юрси тӧвлӧн ру куш летӧ, Щербаков походӧ петӧ. Аттӧ дивӧ, сюра сӧт, — Тайӧ вемӧс али вӧт?

Петыр Миш

Петыр Мишлы овны лёк, Висьӧ юрыс, доймӧ бок. Морттӧ суис ыджыд шог, Корсьӧ гажа оланног.

Мишка горзӧ, лэптӧ вен, Шуӧ: „Вайӧй кыськӧ мен Кӧйдыс, турун, вый и нянь — Сэки лоӧ ставыс шань”.

Мезень вылын этша му, Мишлӧн аслыс сикас ру: Талун абу сылӧн нянь, Аски оз ло весиг пань.

Петыр Мишка, муса друг, Кывзы менсьым ӧти здук: Оз кӧ тырмы тэныд му, Сыктывкарысь зептад ну.

"Войвыв кодзув" №12, 1956

Тайӧ мыйкӧ эпиграмма кодь жӧ. Сёрниыс мунӧ Михаил Иванович Юркин йылысь. Армияын служитӧм бӧрын ме сійӧс босьтлі "Коми комсомолец" газетӧ, но гижысь сыысь эз артмы. Уджаліс сэсся ВЛКСМ Сыктыв райкомса секретарӧн. Война кадӧ — ВКП(б) Удора райкомса секретарь. Медбӧръя должностьыс — Коми АССР-са Министръяс Сӧветын председательӧс вежысь. Гижӧма эпиграммасӧ, кор М. Юркин уджаліс Удораын.

Дерьмократлы

Тэ кӧсъян тӧдны менсьым мӧвп? Эн юась, прӧстӧ лоӧ сійӧ... Бур йӧзлысь бурсӧ ме ог кӧвт, А лёксӧ ставнас тэныд сиа.

Эн дӧзмӧд, вешйы, зывӧк лов, Эн пемӧд син водзӧс, бес вуджӧр! Он кӧ нин йӧзсьыс ачыд пов, — Кӧть менсьым сійӧс босьтлы уджӧн...

Эпиграмма-частушкаяс

ВАЖ ОЛӦМ ДА ӦНІЯ ИТОГ ЙЫЛЫСЬ

Гажаджыка ворс вай, гудӧк, Сьывны, том йӧз, горӧдлам. Кодлӧн кыті висьӧ-лудӧ — Пӧсь пывсянын бурдӧдам.

Порсь видзысьяс слава йылысь Сёрни панны важӧн кад. Но, а коді полӧ выльсьыс, Сійӧ талун оз ло рад.

Медым вӧлі олӧм шань, Оз ков сӧмын ӧти нянь. Йӧв да выйкӧд колӧ тшӧтш Сыла порсьлӧн яй да тшӧг.

Он кӧ порсьтӧ видзны куж, Дерт, доходыд оз и чуж. Кӧні порсьыд быдмӧ бура, Сэн колхозса предыс юра.

Миян предлы колӧ шуны, Медым некор дзик оз вунӧд: — Нинӧм бурджыксӧ эн корсь, Быдты-тшӧгӧд унджык порсь.

Председатель миян дыш — Шонді водзын пӧжӧ мыш: Кӧть правленье важӧн тшӧктӧ, Бара порсьясӧс оз тшӧгӧд.

Ковмас сылы шуны тадзи: — Вӧран, другӧ, вывті надзӧн. Медым лоӧ уна яй, Пред местасьыс весась вай.

Некор овмӧсад он ворссьы, Тшӧгӧдан кӧ унджык порсьпи, — Тайӧс лючки-бура тӧд, Муса ёрт колхозса пред.

Кодыр миян куим воӧн Лоӧ унджык вый и яй, Видзӧдлам сэк, кутшӧм лоӧ США-са „мувыв рай”.

Коми мулӧн слава кылас, Му пасьтаыс юргас ылӧ, — Шулім тадзи важӧн коркӧ. Ӧні ставсӧ кодкӧ торкӧ.

Оз ков видзны порсь ни мӧс, — Клинтон ыстас курӧг кок. Сӧвет мулӧн вежсис нимыс. Озырлуныс — корысь ноп.