Пос

П. П. ЗВОРЫКІ БОБӦԊАԊ СССР-са јӧзјаслӧн Шӧрса ԋіга леԇан ін Мӧскуа 1931 ЈУРІНԀАЛЫԌ ԉістбокјас. Воԇкыв....................................... 3 Кущӧм бур вајӧ турун кӧԇӧм.............. . . 5 Кыԇі быԁмӧ бобӧԋаԋ............................. 8 Кущӧм му ԁа кԉімат меԁбур бобӧԋаԋлы........... 9 Кущӧм переменаӧ кӧԇны бобӧԋаԋ..................11 Кущӧм ԍікаса бобӧԋаԋјас овлӧны.................14 Коԁыр ԁа кыԇі кӧԇӧны бобӧԋаԋ...................15 Кущӧм колӧ кӧјԁысыс..........................18 Кыԇі череԃітны бобӧԋаԋ.........................20 Мыјӧн вынԍӧԁны бобӧԋаԋ улӧ му..................21 Бобӧԋаԋ турун му вылыԍ чукӧртӧм .............. 24 Бобӧԋаԋ јірӧԁӧм вылӧ...........................26 Кыԇі воӧԁны бобӧԋаԋ кӧјԁыс.....................27 ВОДЗКЫВ.

СССР-са Нароԁнӧј Коміссарјаслӧн Сӧвет февраԉ 13 лунԍа ԃекретын скӧт віԇӧм паԍкӧԁӧм куԅа шуіс: „Совхозјаслы, колхозјаслы ԁа ԅемеԉнӧј органјаслы колӧ віԇӧԁлыны ԋаԋа кӧрымјас ԍілоса кӧрымјасӧн, вужја пуктас (корԋеплоԁјас) кӧрымјасӧн, бобӧвӧј кӧԇа кӧрымјасӧн вежӧм вылӧ. Торјӧн колӧ віԇӧԁлыны віԇјас ԁа скӧт јірԍанінјас бурмӧԁӧм вылӧ. Ӧтувја олӧм паԍкӧԁӧм куԅа віт воԍа план ԍерԏі колӧ турун кӧјԁысјас ԁа пуктас кӧјԁысјас вӧԃітӧм паԍкӧԁны, меԁым воан 3-4 вонас поԅіс тырмымӧн ԍетны сещӧм кӧјԁысјассӧ страна пыщкӧ ԁај мукӧԁ госуԁарствојасӧ вузавны меԁ лоі“. Сіԇ-кӧ колхозјаслы колӧ паԍкӧԁны турунјас кӧԇӧмсӧ, ԁа пуктасјас вӧԃітӧмсӧ скӧтлы кӧрым лӧԍӧԁӧм могыԍ ԁа турун кӧјԁысјас перјӧм могыԍ. Збыԉ-ӧԁ, мујас вылын скӧтлы верԁан турунјас ԁа пуктасјас вӧԃіттӧг он вермы ԉучкі, бура пуктыны ԋі јӧла скӧт віԇӧм, ԋі порԍ віԇӧм. Ӧнӧԇ-на міјан скӧт віԇӧмтӧ зев омӧԉа пуктӧма. Скӧтӧс верԁӧны омӧԉік віԇ турунјасӧн ԁа воԍа іԇасӧн. Сӧмын ԋеуна сіјӧ ԍојан ԁінас соԁтыштӧны бурҗык ԍојантор. Ԃерт, сеԍԍа таԇнаԁ скӧтыԁ бур ԁокоԁтӧ оз ԍет. Скӧтлы кӧрым унҗык лӧԍӧԁны шуӧма і Р.С.Ф.ԌР-са Совнарком 1930-ӧԁ воԍа ԃекабр 14 лунԍа постановԉеԋԋӧӧн. Кӧԇа места шуӧма ԃекретӧн паԍкӧԁны 19,4%, а скӧт кӧрым улын — турунјас ԁа вужја пуктасјас улын кӧԇа местаыслы колӧ соԁны 51% вылӧ,& А урожајсӧ ковмас лептыны еща пырыԍ-ԋін 10%. Меԁым еԍкӧ јонҗыка паԍкӧԁны турунјас кӧԇӧм, щӧктӧма став совхозјаслы, колхозјаслы 1931-ӧԁ во тулысԍа кӧԇан кампаԋԋӧ ԁырјі кыԇ поԅӧ јонҗыка чукӧртны &маставылыԍ унҗык кӧјԁысјас. Сіԇ-кӧ правіԏеԉство лыԃԃӧ вывті коланаӧн скӧтлы верԁан турунјас ԁа пуктасјас улӧ места паԍкӧԁӧмсӧ. Мі воԇӧ аԁԇылам — пуктасјас ԁа турунјас ԍетӧны вывті ыҗыԁ урожај. Сеԍԍа најӧ мусӧ бурмӧԁӧны, на бӧрын сіјӧ му вылас мукӧԁ кӧԇајасыс бура быԁмӧны. Сы понԁа скӧтлы кӧрым вылӧ пуктасјас ԁа турунјас отсалӧны оз сӧмын скӧт віԇӧм бурмӧԁны, отсалӧны најӧ і му уҗавны, мујас вылыԍ урожајјассӧ соԁтӧм бокԍаԋыс. Кушӧм бур вајӧ турун кӧԇӧм.

Бобӧԋаԋ — меԁбур турун гырыԍ скӧтлы ԁај посԋі скӧтлы. Скӧт сіјӧс чӧскыԁа ԍојӧ. Ӧԁјӧ јонмӧ, ԁај јӧвсӧ соԁтӧ бобӧԋаԋ турунӧн верԁігӧн. Бобӧԋаԋ ыщкӧны ԁорвыв кык во. Мукӧԁ ԁырјіыс коԉлӧны којмӧԁ во кежлӧ-на ыщкынысӧ, сӧмын секі еща-ԋін туруныс чукӧрмӧ-а. Меԁ бура быԁмас бобӧԋаԋ му вылас туруныс і којмӧԁ вонас, колӧ кӧԇігас сорлавны бобӧԋаԋсӧ ԏімофејевкаӧн, Гӧрԁ бобӧԋаԋ шӧркоԃԃема ԍетӧ гектарыԍ 30-40 центԋер турун. Бобӧԋаԋ кӧԇӧны оз куш кӧрым вӧсна. Сылӧн вужјасас емӧԍ бакԏеріјајас. Тајӧ бакԏеріјајаснас бобӧԋаԋ боԍтӧ зев уна азота мувынԍӧԁансӧ сынӧԁԍыс. Бобӧԋаԋ мусӧ гӧрӧм бӧрын вужјасас коԉӧ мувынԍӧԁаныс, коԁӧс бобӧԋаԋыс боԍтліс сынӧԁыԍ. Сіԇ-кӧ бобӧԋаԋ аслас вужјаснас вынԍӧԁӧ му. Ез-кӧ вӧв шоч бобӧԋаԋыс, сылӧн вужјасыс вынсӧ муас коԉӧны кујӧԁ мынԁа-жӧ. Бобӧԋаԋ кӧԇӧны ԏімофејевкакӧԁ сорӧн. Мукӧԁ ԁырјіыс сорлалӧны щӧщ мукӧԁ пӧлӧс турун кӧјԁысјас. Бобӧԋаԋлӧн муас пырӧ ӧԏі кыз вуж&, Сыԍаԋ вожалӧны зев уна вӧсԋіҗык вужјас. Мукӧԁ уна воԍа турунјаслӧн, шуам ԏімофејевкалӧн, вужјасыс мӧԁԍікасӧԍ. Налӧн вужјасыс му пыщкас гӧгӧрбок ӧткоԃа паԍкалӧны. Унҗык вужјыс ар кежлас кулӧ. Тулысын бара гӧгӧрбок јона паԍкалӧны

[Бобӧԋаԋ турунлӧн вужјасыс.]

Міјан мујас јона бусԍӧны. Зерӧм бӧрын сіјӧ бусыс кіԅӧрмӧ. Сеԍԍа коԍмас ԁа коркааԍас вылітіыс, быԏԏӧ кԉеітас мусӧ: Оз леԇ пыщкас сынӧԁлы ԋі валы пырны. Тащӧм мујас оз вермыны ԍетны бур урожај. Бурмӧԁны сещом мутӧ поԅӧ кујӧԁӧн, бобӧԋаԋ ԁа мукӧԁ сещӧм турунјас кӧԇӧмӧн, ԁа міԋерала мувынԍӧԁанјасӧн вынԍӧԁӧмӧн. Бобӧԋаԋ боԍтӧ

[Гӧрԁ бобӧԋаԋ]

му вынԍӧԁан сынӧԁыԍ (азот) ԁа вужјаснас вынԍӧԁӧ мусӧ. Мукӧԁ турунјас бурмӧԁӧны муԍінсӧ (стуктурасӧ), сӧмын оз вынԍӧԁны-а. Сіԇ-жӧ кӧԇӧм турунјас бурмӧԁӧны му ԁа кыпӧԁӧны урожај- јас. Бобӧԋаԋ ԁа ԏімофејевка ԍетӧны турун ԁај бурмӧԁӧны му. Та ԍерԏі поԅӧ аԁԇыны, кущӧм ыҗыԁ бур вермас ԍетны колхозјаслы бобӧԋаԋ кӧԇӧм.

Кыԇі быԁмӧ бобӧԋаԋ.

Бобӧԋаԋлӧн кӧјԁысјасыс фіоԉетӧвӧј (пемыԁ лӧз гӧрԁоват) ԁа віжов рӧмаӧԍ. Швеԁскӧј бобӧԋаԋлӧн кӧјԁысыс посԋіԁҗык гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧјԁысыԍ ԁај &сӧԁовԋуԇвіж рӧма. Јеҗыԁ бобӧԋаԋлӧн кӧјԁысыс посԋіԁҗык швеԁскӧј бобӧԋаԋ кӧјԁысјасыԍ, ԁај гӧрԁов віж рӧма. Бобӧԋаԋлӧн кӧјԁысыс кӧԇӧм бӧрас муас поԉ-ԁӧ, сеԍԍа чужӧ. Вуж почкаԍыс завоԃітӧны быԁмыны, сӧвмыны вужјас, а за почкаԍыс быԁмыны петасыс. Мыјӧн чужас бобӧԋаԋыс ԁа леԇас кык ԉіст (ԍеменоԁоԉіӧн шуԍӧ), сеԍса сувтлӧ быԁмӧмԍыс. А сіјӧ каԁнас јона завоԃітӧны быԁмыны, паԍкавны вужјасыс ԁа быԁмӧ меԁвоԇԇа (ӧԏіԉепеԍта) ԉіст. Сеԍԍа петӧны мукӧԁ (тројчатӧј) ԉістјас. Бобӧԋаԋ быԁмӧ мукӧԁ ԁырјі 70 саԋԏіметр куԅа ԉібӧ куԅҗыка-на нӧшта. Заыс уна вожӧн быԁмӧ. Быԁ вож-јылӧ артмӧ јур. Заас вожјасас быԁмӧны кујім вожа корјас: Вожјас завоԃітчан інас быԁмӧны кык посԋіҗык ԋужмӧс корјас. Заас, ԇік јур берԁас быԁмӧ кык кор. Најӧс шуӧны пріцветԋікӧн. Гӧрԁ бобӧԋаԋлӧн за пыщкыс тӧшшӧ. Вожјас ԁа корјас быԁман інтіыс гӧрԁԇаԍӧма, сеті кызҗык ԁај абу тӧшшӧ. Корјас бобӧԋаԋлӧн куԅӧԍ, кызӧԍ, ԍӧԁов-віжӧԍ, ԁорјасыс шыԉыԁӧԍ швеԁскӧј ԁа јеҗыԁ бобӧԋаԋлӧн моз. Ыщкӧм бӧрын регыԁ ԉозԁӧны. Коԍмасны ԁа кокԋіԁа ԁрӧбалӧны. Корјас быԁмӧны кујімвожӧн, овлывлӧны шочіԋіка віт вожаӧԍ. Вуж. Бобӧԋаԋлӧн ем ӧԏі кыз вуж. Тајӧ кыз &вуҗыс јона вожавлӧ. Вожјасыс бара зев јона вожалӧны вӧсԋіԃік ԍікоԃ вожјасӧ. Меԁвоԇԇа кор артмӧм бӧрас-ԋіԋ вужјасас тӧԁчӧны посԋі гаԃкоԃјас. Сені олӧны бакԏеріјајас. Најӧ боԍтӧны сынӧԁыԍ мувынԍӧԁан (азот). Ар кежлас бобӧԋаԋ вужјас уна чӧжӧ аслыс ԍојанторјас. Секі сіјӧ лӧԍӧԁчӧ тӧв кежлӧ. Мыјӧн воас тулыс, тајӧ чӧжӧм ԍојанторјасыс ковмасны бобӧԋаԋлы воԇӧ быԁмыны. Јона ԍор бобӧԋаԋ арын оз поԅ ыщкыны ԉібӧ скӧтӧн травітны. Ԍор ыщкӧм бӧраԁ ԉібӧ травітӧм бӧраԁ бобӧԋаԋ выԉыԍ чепосԍӧ быԁмыны. А быԁмігас віԇӧ чӧжӧм ԍојанторјассӧ ԁа тӧв кежлас оз-ԋін уԃіт барасӧ чӧжны. Ԍеԍԍа воан тулыснас омӧԉа быԁмӧ. Урожајыс еща чукӧрмӧ. Меԁԍа-ԋін оз ков ԍор арын ыщкыны ԉібӧ травітны первој вонас.

Кущӧм му ԁа кԉімат меԁбур бобӧԋаԋлы.

Бобӧԋаԋлы бура быԁмыны колӧ тырмымӧн ва. Сіјӧ паԍкыԁ ԁа кыз корјас пырыс јона кыскӧ муԍыс васӧ. Вывті јона коԍтӧны корјасыс васӧ жар ԁырјі ԉібӧ кор кос тӧла. Вужјас бобӧԋаԋлӧн абу сещӧм куԅӧԍ, кыԇі шуам ԉуцерналӧн, ԁа пыԁӧ му пыщкӧ оз пырны. Та вӧсна најӧ оз вермыны мукӧԁ турунјас моз суԇӧԁны ва пыԁыԍ му пыщкыԍ. Кос ԁырјі бобӧԋаԋ быԁмӧ ԋӧжјӧн. Војвылын, рытыв војвылын ԁа СССР-са шӧр рајонјасын унҗык местаас гӧрԁ бобӧԋаԋ меԁбур турун, ԁај меԁјона бурмӧԁӧ му. Ԋаԋ бобӧԋаԋ бӧрын быԁмӧ бура. Јона војвылын гӧрԁ бобӧԋаԋ поԅӧ вӧԃітны сӧмын турун вылӧ. Кӧԇыԁ вӧсна кӧјԁыс сені воны оз вермы. Бобӧԋаԋ &беԁбура быԁмӧ шӧркоԃа шоныԁ, зера кԉіматын Бобӧԋаԋ оз пов і кӧԇыԁ тӧлыԍ, сӧмын меԁ тӧвнас оз сывлы лымјыс ԁа оз јіԅыв муыс. Тӧвнас ԉібӧ тулыснас-кӧ јона вежлаԍӧ кӧԇыԁа шоныԁаыс, секі муыс топавлӧ ԁа паԍкавлӧ. Та вӧсна бобӧԋаԋлӧн вужјасыс ԁојмалӧны ԁа уна бобӧԋаԋ кулӧ. Гӧрԁ бобӧԋаԋ бура быԁмӧ пыԁӧ гӧрлӧма ԁа вына му вылын, ԍојӧԁ (сугԉіԋістӧј) му вылын. Артмӧ бура і лыаа (супесчанӧј) му вылын, абу-кӧ јона кос муыс ԁа бура-кӧ вынԍӧԁӧма. Бурҗыка быԁмӧ бобӧԋаԋ важ мујас вылӧ. Бобӧԋаԋ кӧԇны вынтӧм мујас вылӧ кујӧԁавтӧг оз поԅ. Вывті уна ва бобӧԋаԋлы оз ков. Јона ва местаын сіјӧ оз артмы. Ојԁлан віԇјас вылын, ԁыр кежлӧ-кӧ ваыс боԍтлӧ, бобӧԋаԋ кулӧ.

Кущӧм переменаӧ кӧԇны бобӧԋаԋ.

Уна переменаӧн му вӧԃітігӧн бобӧԋаԋсӧ ас кежас му вылӧ оз кӧԇны, кӧԇӧны ԏімофејевкакӧԁ. Первој вонас ыщкымӧныс налӧн туруныс оз-на быԁмы. Меԁ прӧста муыс бобӧԋаԋ кӧԇан вонас оз кујлы, бобӧԋаԋ кӧԇӧны арнас ԍу ԉібӧ шобԁі улӧ, ԉібӧ тулысын зӧр ԉібӧ іԁ улӧ. Ԋаԋ пӧвсын бобӧԋаԋ быԁмӧ ԋӧжјӧн. Ԋаԋ вунԁӧм ԁа іԁралӧм бӧрын понԁас-ԋін ӧԁјӧ быԁмыны. Тӧв кежлӧ топыԁа-ԋін вужјаԍӧ. Ԋечерноԅомнӧј полосаын бобӧԋаԋ &ыҗкывлӧны кык во чӧж. Бобӧԋаԋ бӧрын сеԍԍа кӧԇӧны шабԁі, ԉібӧ пуктӧны картупеԉ. Вӧчлывлӧны і мӧԁ ногӧн: мӧԁ воԍа бобӧԋаԋсӧ (кӧԇӧм бӧрас којмӧԁ вонас) ыщкӧм бӧрын, јуԋ тӧлыԍ помаԍігӧн, бобӧԋаԋ мусӧ пыр-жӧ гӧрӧны. Август тӧлыԍ помаԍіг гӧгӧр сетчӧ кӧԇӧны ԍу ԉібӧ шобԁі. Бобӧԋаԋ бӧрын ԋаԋ урожај воӧ зев бура: 20-25 центԋер гектарыԍ. Тыртӧм коԍкӧм бӧрын таыԍ ыҗыԁ урожајыс оз-жӧ овлы. Скӧт віԇан местајас-кӧ колхозын еща, бобӧԋаԋ поԅӧ му вылӧ коԉны којмӧԁ во кежлӧ сені скӧтӧс віԇӧм могыԍ. Віԇӧԁлам, кыԇі поԅӧ уна переменаӧн вӧԃітны му бобӧԋаԋсӧ ԍу вылӧ ԁа іԁ вылӧ кӧԇӧмӧн ԁа бобӧԋаԋ бӧрын шабԁі кӧԇӧмӧн, карԏупеԉ пуктӧмӧн ԁа ԍу кӧԇӧмӧн. Тані колӧ шуны: колхозјасын уна переменаӧн му воԃітігӧн колӧ лоны торја перемена картупеԉ, корԋеплоԁјас улӧ. Бобӧԋаԋлы торја перемена лоӧ еша вылӧ квајт переменаӧн му вӧԃітігӧн. Бобӧԋаԋ ԍу вылӧ арын кӧԇігӧн му уҗалан переменајасыс со кущӧмӧԍ лоӧны: 1) вікаӧн кӧԇӧм, ԉібӧ картупеԉӧн пуктӧм коԍкӧм; 2) ԍу, вывтіыс кӧԇӧм бобӧԋаԋ& 3) первој воԍа бобӧԋаԋ; 4) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 5) шабԁі ԉібӧ картупеԉ; 6) іԁ, зӧр, ԁа мукӧԁтор. Іԁ ԉібӧ зӧр вылӧ (тулысын) бобӧԋаԋ кӧԇігӧн лоӧ со кущӧм квајт перемена: 1) зӧр ԉібӧ іԁ, вылас бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн; 2) первој воԍа бобӧԋаԋ; 3) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 4) шабԁі ԉібӧ картупеԉ; 5 вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 6) ԍу ԉібӧ шобԁі. Ԍіԅім переменаӧн му вӧԃітігӧн: Кӧԇам-кӧ ԍу вылӧ бобӧԋаԋ, ԍіԅім переменааԁ лоасны тащӧм быԁмӧгјас: 1. вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 2) ԍу, вывтіыс бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн; 3) первој воԍа бобӧԋаԋ; 4) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 5) шабԁі; 6) картупеԉ, корԋеплоԁјас; 7) зӧр, іԁ. Тулысын бобӧԋаԋ кӧԇігӧн ԍіԅім переменаыԁ лоӧ со кущӧм: 1) зӧр ԉібӧ іԁ, вывтіыс бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн; 2) первој воԍа бобӧԋаԋ; 3) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 4) шабԁі; 5) вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 6) ԍу ԉібӧ шобԁі; 7) картупеԉ, корԋеплоԁјас. Кыкнан ногыс ԍіԅім переменаӧн му вӧԃітігӧн шабԁіыс кӧԇԍӧ куԁеԉ вылӧ. Скӧт віԇан колхозјаслы первој нога ԍіԅім переменаӧн му вӧԃітігӧн, шабԁі пыԃԃі (бобӧԋаԋ бӧрын) поԅӧ пуктыны картупеԉ. Картупеԉ бӧрын кӧԇны аԋкыщ ԁа віка скӧтлы кӧрым вылӧ. Мӧԁ ногыс сіԅім перемеааӧн му вӧԃітігӧн, ԋоԉӧԁ муас бобӧԋаԋ бӧрын шабԁі пыԃԃі поԅӧ пуктыны картупеԉ ԁа корԋеплоԁјас. А ԍіԅімӧԁ му вылас віка ԁа аԋкыщ кӧԇны. Кӧкјамыс переменаӧн му вӧԃітігӧн: бобӧԋаԋсӧ ӧԅім вылӧ арын кӧԇӧмӧн лоӧ: 1) вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 2) ԍу; 3) первој воԍа бобӧԋаԋ; 4) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 5) коԍкӧм ԁа бобӧԋаԋ јірӧԁӧм вылӧ; 6) ԍу; 7) картупеԉ ԁа корԋеплоԁјас; 8) іԁ, зӧр ԁа мукӧԁтор. Кӧԇам-кӧ бобӧԋаԋ тулысын іԁ вылӧ ԉібӧ зӧр вылӧ, лоӧ: 1) зӧр ԉібӧ іԁ, бобӧԋаԋ вывтіыс кӧԇӧмӧн; 2) первој воԍа бобӧԋаԋ; 3) мӧԁ воԍа бобӧԋаԋ; 4) коԍкӧм ԁа скӧт јірӧԁан ін; 5) ԍу; 6) картупеԉ, турнепс; 7) шабԁі; 8) вікаӧн кӧԇӧм коԍкӧм; 9) ԍу. Сіԇімӧԁ переменаас-кӧ шабԁіыс оз кӧԇԍы, поԅӧ сетчӧ віка ԁа аԋкыщ кӧԇны. Тајӧ інԁӧм уна переменајасыс бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн, сӧмын прімернӧјӧԍ. Кытчӧ ԁа мыј кӧԇны, кущӧм переменајас лӧԍӧԁны колхозјас овмӧс сајын: мыјҗык најӧ меԁјонасӧ вӧчӧны — скӧт віԇӧны, ԋаԋ вӧԃітӧны, аԉі јешшӧ мыјкӧ. Скӧт віԇан колхозын меԁԍасӧ унҗык кӧрым лӧԍӧԁӧны. Матын-кӧ колхоз ԁінԍаԋ кракмаԉнӧј ԁа ԍпірт вӧчан завоԁ — поԅӧ унҗык пуктыны картупеԉ. Шабԁі вӧԃітан рајонјасын — унҗык шабԁі кӧԇны.

Кущӧм ԍікаса бобӧԋаԋјас овлӧны.

Гӧрԁ бобӧԋаԋ вӧԃітан разнӧј местаын оз быԁлаын ӧткоԃ бобӧԋаԋ вӧԃітны. Лунвылын вӧԃітан бобӧԋаԋ војвылын вӧԃітан бобӧԋаԋыԍ јона торјалӧ. Ем воԇ воыԍ бобӧԋаԋ, ԁај ԍор воыԍ бобӧԋаԋ. Воԇ воыԍ бобӧԋаԋ ԇоріԇалӧ мај помаԍігӧн ԉібӧ јуԋ завоԃітчігӧн. Ԍор воыԍ бобӧԋаԋ ԇоріԇалӧ јуԋ помаԍігӧн, ԉібӧ јуԉ завоԃітчігӧн. Ԍор воыԍ бобӧԋаԋ гожӧмын ӧтчыԁ ыщкывлӧны, а регыԁ воыԍ бобӧԋаԋ — кыкыԍ. Урожајыс регыԁ воыԍ бобӧԋаԋлӧн абу-жӧ ӧткоԃ ԍор воыԍ бобӧԋаԋ урожајкӧԁ. Ԍор ԁа ӧԁјӧ воыԍ бобӧԋаԋјас гектар вылыԍ урожајсӧ со мыјԁа ԍетӧны. (Ԍіворіцкӧј кӧјԁысјас вӧԃітан овмӧсын Ԉеԋінграԁса важ губ,& 1914-1915 војасӧ віԁлӧгјас ԍерԏі): 1914 воын 1915 воын Ԍор воыԍ бобӧԋаԋ ӧԏікыԍ ыщкӧмӧн ԍетӧма 27 — 60 центԋер турун, 37 — 55 центԋер турун

Регыԁ воыԍ бобӧԋаԋ кыкыԍ ыщкӧмӧн ԍетӧма 15 — 35 центԋер турун Мыјтакӧ местаыԍ чукӧрміс 30 ц., а мукӧԁыс вошіс

Регыԁ воыԍ бобӧԋаԋлӧн заыс мӧԁ вонас быԁмӧ җеԋыԁҗыка-ԋін. Ещаҗык овлӧ сылӧн секі гӧрӧԁыс, ԁај вожјасыс, заыс кокԋіԁҗык. Корјыс регыԁ воыԍ бобӧԋаԋлӧн овлӧ унҗык ԍор воыԍ бобӧԋаԋлӧн ԁорыԍ. Ԍор воыԍ бобӧԋаԋлӧн туруныс ӧԏікыԍ ыщкӧмнас чукӧрмӧ унҗык регыԁ воыԍ бобӧԋаԋлӧн кыкнан ыщкӧмнас ԁорыԍ. Регыԁ воыԍ бобӧԋаԋ тӧвјӧм бӧрын щӧкыԁа јона вошӧ ԉібӧ ԇікӧԇ ставыс кулӧ. Сіԇ-кӧ міјан ԋечерноԅомнӧј полосаын колхозјаслы колӧ вӧԃітны ԍор воыԍ бобӧԋаԋ. Тащӧм бобӧԋаԋсӧ вӧԃітӧны Мӧскуаса облаԍтԍаԋ,& војвывлаԋын ԁа рытыввывлаԋын, а меԁјонасӧ асыввывлаԋын. Ԍор воыԍ бобӧԋаԋ-жӧ вӧԃітӧны важ Туԉскӧј ԁа Орловскӧј рајонјасын, Тамбовскӧј ԁа Курскӧј важ губерԋајасын војвывлаԋыс. Меԁуна бур бобӧԋаԋ кӧјԁыстӧ ԍетӧны СССР-ын асыввыв облаԍтјас: Вјатскӧј ԁа Ԋіжегороԁскӧј важ губерԋајас, Вотскӧј облаԍт ԁа Урал облаԍт.

Коԁыр ԁа кыԇі кӧԇӧны бобӧԋаԋ.

Гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧԇлӧны ԍу вылӧ, іԁ вылӧ ԉібӧ зӧр вылӧ. Ԍу вылӧ кӧԇӧны, бобӧԋаԋ тулысын. Арын ԍу вылас кӧԇігӧн тӧвјігас неріԋік петасыс јона вошӧ, шочмӧ ԉібӧ ԇікӧԇ ставыс кулӧ. Тулысын ӧԅім вылӧ бобӧԋаԋ поԅӧ кӧԇны меԁбӧрја лым бӧрын. Бурҗык кӧԇны ӧԅім вылӧ лым сылӧм бӧрын, кын асывјасӧ. Секі кӧԇігаԁ он вӧјав му вылаԁ. Луннас шонԁі сывԁас мусӧ ԁа бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ муыс быԏԏӧ кыскӧ ас пыщкас. Таԇі кӧԇӧмӧн бобӧԋаԋ кӧјԁыс веԍкалӧ ԋебыԁ, ва муӧ. Шонԁӧԁыштас повоԃԃаыс ԁа кӧјԁыс чужас, понԁас быԁмыны. Тулыснас-кӧ колхоз кӧсјӧ ӧԅімјассӧ піԋовтны, бобӧԋаԋ поԅӧ ԍорӧнҗык кӧԇны. Секі бобӧԋаԋ кӧԇны поԅӧ ԉібӧ піԋовттӧԇыс, ԉібӧ піԋовтӧм бӧрын. Кӧԇан-кӧ піԋовтӧм бӧрын, колӧ кӧԇа вывтіыс быгԉавны кокԋіԃік каток. Зӧркӧԁ ԁа іԁкӧԁ бобӧԋаԋ кӧԇԍӧ ԍорҗык. Секі кӧԇԍӧ таԇ: војԁӧр колӧ кӧԇны іԁ ԉібӧ зӧр ԁа сіјӧс піԋовтны. Сы бӧрын кӧԇны бобӧԋаԋ.

[Бобӧԋаԋ кӧԇан машіна Кроун.]

Сіјӧс піԋовтны пу піԋаӧн, ԉібӧ кӧрт піԋа мышнас. Мукӧԁ ԁыріјыс воԇҗык кӧԇӧны бобӧԋаԋ, вомӧныс &піновтӧм му вылӧ. Сы бӧрын кӧԇны машінаӧн іԁ ԉібӧ зӧр. Машінаӧн кӧԇӧм му піԋовтны оз ков. Бобӧԋаԋ кӧԇӧны ԉібӧ кіӧн уҗалан бобӧԋаԋ кӧԇан машінаӧн (клеверная сеялка Кроуна), ԉібӧ вӧлӧн кӧԇан машінаӧн (кӧԇан-кӧ іԁкӧԁ ԉібӧ зӧркӧԁ). Коԁногыс бурҗык кӧԇны бобӧԋаԋ, шуны ԍӧкыԁ. Мукӧԁ ԁырјі бурҗык урожај бобӧԋаԋлӧн овлӧ іԁкӧԁ ԉібӧ зӧркӧԁ кӧԇӧмӧн, мукӧԁ ԁырјі ԍу ӧԅім вылӧ кӧԇӧмӧн. Ԃерт, торкны бур урожајлы воны вермас і повоԃԃа. Сӧмын оз ков ԍормыны бобӧԋаԋ кӧԇӧмӧн. Гӧрԁ бобӧԋаԋ шоча кӧԇлывлӧны ӧтнассӧ. Сы ԁінӧ пырҗык сорлавлӧны ԏімофејевка. Мукӧԁ ԁырјіыс щӧщ швеԁскӧј бобӧԋаԋкӧԁ сорлавлӧны, ԉібӧ мукӧԁ пӧлӧс шепа турунјаскӧԁ. Гектар вылӧ колӧ кӧԇны 12-15 кілограмм бур бобӧԋаԋ кӧјԁыс. Ԏімофејевка бобӧԋаԋ ԁінӧ соԁтыԍӧ 4-6 кілограмм гектарӧ. Кӧсјӧны-кӧ бобӧԋаԋ ыщкыны кык во чӧж, кӧԇігӧн сіјӧ кӧјԁыссӧ сорлалӧны 4 кілограмм ԏімофејевка кӧјԁысӧн (сорӧн кӧԇӧны). Мукӧԁ ԁырјіыс бобӧԋаԋсӧ ыщкывлӧны 3 во чӧж. Сек бобӧԋаԋ кӧјԁыс колӧ сорлавны 8 кілограмм ԏімофејевка кӧјԁыскӧԁ. Первој војаснас быԁмӧ јона бобӧԋаԋ. Којмӧԁ во кежас сеԍԍа сіјӧ прамӧја шочмӧ. Ԏімофејевка јонҗыкасӧ завоԃітчӧ быԁмыны мӧԁ воԍаԋыс. Којмӧԁ воас сіјӧ воӧ меԁуна. Кӧԏ бобӧԋаԋ урожајыԁ мӧԁ ԁа којмӧԁ воас і чінӧ, ԏімофејевкаыс ыҗыԁҗык урожајнас вежӧ бобӧԋаԋсӧ. Швеԁскӧј бобӧԋаԋ мујас вылӧ унаыԍ быԁмывлӧ кӧԇтӧг, јог турункӧԁ. Та ԍерԏі-ԋін поԅӧ аԁԇыны, мыј сылы міјан мујас быԁмыны тујӧны. Гӧрԁ бобӧԋаԋ ԁа ԏімофејевка сорӧ соԁтывлӧны јешшӧ швеԁскӧј бобӧԋаԋ кӧјԁыс 2-4 кі- лограмм гектар вылӧ. Секі гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧјԁыс колӧ чінтыны кілограмм мӧԁ. Швеԁскӧј бобӧԋаԋлӧн урожајыс овлӧ ещаҗык, сӧмын сіјӧ ԉокҗык інӧ быԁмӧ ԁај ԁырҗык олӧ. Швеԁскӧј бобӧԋаԋыԍ ԁа ԏімофејевкаыԍ кынԇі гӧрԁ бобӧԋаԋ кӧјԁыс ԁінӧ сорлавлӧны і мукӧԁ пӧлӧс турунјас. Кӧсјӧны-кӧ бобӧԋаԋ му вылын скӧт верԁны, секі гӧрԁ бобӧԋаԋ кынԇі кӧԇлӧны щӧщ (сорӧн) 2-3 кілограмм јеҗыԁ бобӧԋаԋ. Таԇі кӧԇԍӧ, коԁыр бобӧԋаԋ улын мусӧ віԇӧны 3-4 во ԁа ыщкӧмыԍ кынԇі сені щӧщ віԇӧны скӧт.

Кущӧм колӧ кӧјԁысыс.

Быԁ пӧлӧс турун кӧԇігӧн колӧ колхозлы віԇӧԁлыны меԁвојԁӧр кӧјԁыс вылас. Турун кӧјԁысјас вывті посԋіӧԍ. Најӧ вермасны јогӧԍԍыны јог турун кӧјԁысјасӧн. Јог турун кӧјԁысјас кутасны јогӧԍтны мусӧ. Јог турун кӧјԁысјас пыщкыԍ ԍурлывлӧны сещӧм кӧјԁысјас, коԁјас зев јона вреԁ вајӧны бобӧԋаԋыслы. Емӧԍ гартчан јог турунјас, кускута ԉібӧ повіԉіка. Најӧ гартчӧны бобӧԋаԋ за гӧгӧрыс ԁа кыскӧны сылыԍ соксӧ. Бобӧԋаԋ сек кулӧ ԁа му вылын лоасны куш інјас. Тащӧм гартчан турун кӧјԁысјассӧ колӧ віавны бобӧԋаԋ кӧјԁыс пыщкыԍ. Кӧԇтӧԇ војԁӧр колӧ віԁлавны щӧш і чужанлунсӧ бобӧԋаԋ кӧјԁыслыԍ. Важ бобӧԋаԋ кӧјԁыс ԉібӧ ԋӧԏі оз чуж, ԉібӧ зев ԋӧжјӧн чужӧ. Выԉ кӧјԁыс регыԁӧн, ԁај ӧтпырјӧн чужӧ. Ԋӧбӧм кӧјԁыслыԍ колӧ віԁлавны чужанлунсӧ ԁај јог турун кӧјԁысјасӧн сорлаԍӧмсӧ, абу-кӧ кӧјԁысјаслӧн контроԉнӧј кӧјԁыс станціјаԍаԋ ескӧԁанпас. Бурҗык тащӧм кӧјԁыс петкӧԁлыны агрономлы ԉібӧ, ем-кӧ

[Повіԉіка јог турун.]

матын, нулыны с. х. станціјаӧ. Абу ԍӧкыԁ, ԃерт, і аслыԁ тӧԁмавны бурлунсӧ сылыԍ. Бобӧԋаԋ кӧјԁыс поԅӧ таԇі чужтыны: боԍтны јашщік, ԉібӧ гырԋіч ԁа пуктыны сетчӧ му ԉібӧ лыа, кіԍкавны ваӧн, меԁ оз муыс коԍмы. Пуктыны сетчӧ віԅјасӧн ӧтыжԁа костјасӧ 100 бобӧԋаԋ кӧјԁыс. Кӧјԁысјассӧ, чужӧм бӧрас, колӧ перјывны ԁа віԁлавны: сещӧм абу кӧјԁысыс, кущӧм вӧлі пуктӧма. Быԁ лун колӧ пасјыны, кымын бобӧ- ԋаԋ кӧјԁыс чужас. Таԇі віԁлавны лун 10-12. Сеԍԍа став чужӧм кӧјԁыс лыԁсӧ ӧтлаавны. Лоӧм лыԁыс кутас петкӧԁлыны чужӧм кӧјԁыслыԍ процент лыԁсӧ. Поԅӧ му пыԃԃі боԍтны прӧстӧј ԁӧра, кусіԋтны сіјӧс кык пеԉӧ ԁа ԍујны ва пыщкӧ таԍтіӧ. Васӧ таԍтіас пуктыны колӧ ԋеуна, меԁ сені ԁӧраыс оз кут лыбны пыԁӧсԍыс. Сеԍԍа пуктыны кык ԁӧра костас 100 туԍ бобӧԋаԋ кӧјԁыс. Лун мӧԁ бӧрԏі поԅӧ віԁлавны, чужӧны оз кӧјԁысјасыс. Ԁӧра пыԃԃі поԅӧ боԍтны сушітчан кабала, кущӧмӧн вӧԃітчывлӧны велӧԁыԍјас. Уна-ӧ јог бобӧԋаԋ кӧјԁыс пыщкын, тӧԁмавны ԍӧкыԁҗык. Но ԋеунасӧ поԅӧ і тајӧс тӧԁмавны. Боԍтны колӧ кӧјԁыс мешӧкыԍ кымынкӧ местаыԍ кітыр-кымын бобӧԋаԋ кӧјԁыс ԁа пуктыны чашкаӧ. Сеԍԍа ічӧт пуртӧн торјӧԁлыны бур кӧјԁысјас; јог турун кӧјԁысјас ԁа мукӧԁ јогсӧ. Таԇікӧн поԅӧ ылӧссӧ тӧԁмавны јона-ӧ кӧјԁысыс јогӧԍ. Бур кӧјԁысӧн лыԃԃӧны, коԁлӧн чужанлуныс 90%, ԁа сӧстӧмлуныс 95%.

Кыԇі череԃітны бобӧԋаԋ.

Первој вонас бобӧԋаԋӧс јона череԃітӧм оз ков. Колӧ сӧмын сіјӧ му вылыԍ регыԁҗык іԁравны ԋаԋ коԉтајассӧ, меԁ на улын ез сіԍмы бобӧԋаԋыс. Куԅа-кӧ ар кежӧ быԁмас бобӧԋаԋ, колӧ ыщкыны. Воԇвыв вӧлі інԁӧма-ԋін, мыј ыщкӧмӧн ԍормӧԁчыны оз ков. Первој вонас бобӧԋаԋсӧ му вывԍыс скӧтлы верԁны оз ков. Меԁԍа-ԋін оз ков ыжјасӧс му вылас леԇны. Најӧ јірӧны вуж берԁтіыс ԁа вермасны вуж берԁса почкајассӧ ԍојны. Мӧԁ вонас, којмӧԁас ԁај ԋоԉӧԁас тулысјасын бобӧԋаԋ мусӧ піԋовтӧны. Піԋовтӧмнас бобӧԋаԋ му весаԍԍӧ быԁмыԍ јог турунјасыԍ. Јог турунјас абу-на јона вужјаԍӧмаӧԍ ԁа піԋаӧн ставыс шеԁӧ. Тулысԍа піԋовтӧмыс ԋебԅӧԁӧ мусӧ, а меԁ јона бур сіјӧн, став мӧјмуја кулӧм быԁмогјассӧ му вылыԍ весалӧ-ԁа.

Мыјӧн вынԍӧԁны бобӧԋаԋ улӧ му.

Бобӧԋаԋ вынԍӧԁӧ му азотӧн. Азот мунӧ ԍојан пыԃԃі быԁмӧгјаслы. Азотыԍ кынԇі бобӧԋаԋлы быԁмігӧн колӧ јешшӧ каԉіј, каԉціј іԅвеԍԏ, ԁа фосфор. Со мыјԁа ԁа кущӧм вынјас боԍтӧны бобӧԋаԋ ԁа ԋаԋ 1 гектар муыԍ (кілограммјасӧн): пӧім каԉіј каԉціј фосфор Бобӧԋаԋ . . 240 72 80 24 Ԋаԋ .... 122 27 9 14 Мі аԁԇам: бобӧԋаԋ азотӧн му вынԍӧԁӧ, а мукӧԁ пӧлӧс вынԍӧԁанјассӧ муԍыс уна боԍтӧ. Каԉіј, іԅвеԍԏ ԁа мукӧԁ пӧлӧс вынԍӧԁанјас муын абу уна. Бобӧԋаԋыԍ кынԇі тајӧ-жӧ вынԍӧԁанјассӧ боԍтӧны і мукӧԁ быԁмӧгјас- Та вӧсна, меԁ бура быԁмасны бобӧԋаԋ ԁа ԋаԋјас, колӧ мусӧ вынԍӧԁны, ԍујны сещӧм вынԍӧԁанјас, мыјјас налы колӧны быԁмігас. Фосфор уна ем лыын томасшлакын ԁа фосфорітјасын: Каԉіј ем поташын ԁа пӧімын. Каԉціј уна ем іԅвеԍтын ԁа гіпсын. Најӧс ԍујӧны муӧ вынԍӧԁанјас пыԃԃі. Бобӧԋаԋ му унҗыкыԍ вынԍӧԁӧны кујӧԁӧн. Кујӧԁ вајӧны коԍкӧм вылӧ ԁа сетчӧ первој кӧԇӧны ԍу. Кӧԇԍӧ-кӧ бобӧԋаԋыс іԁкӧԁ, ԉібӧ зӧркӧԁ, сені бобӧԋаԋыс быԁмӧ важ кујӧԁ выннас. Кујӧԁыԍ кынԇі бобӧԋаԋ му вынԍӧԁлӧны јещщӧ міԋерала вынԍӧԁанјасӧн. Оз став пӧлӧс му вылас міԋерала вынԍӧԁанјас ӧткоԃа соԁтыны бобӧԋаԋлыԍ урожајсӧ. Міԋерала мувынԍӧԁанјас отсаласны урожај соԁтыны, бура-кӧ мусӧ череԃітӧма, гӧрӧма-піԋовтӧма. Каԉіја ԁа фосфора вынԍӧԁанјас јона соԁтӧны бобӧԋаԋлыԍ урожајсӧ. Міԋерала мувынԍӧԁанјас јона соԁтӧны бобӧԋаԋлыԍ урожајсӧ, воԇ-кӧ тулысын којны міԋерала мувынԍӧԁансӧ ԁа сы бӧрын піԋовтны. Казанскӧј опытнӧј станціјаын 1 центԋер каԉіја соԉӧн вынԍӧԁӧмӧн урожајыс бобӧԋаԋлӧн первој вонас соԁӧма 9 1/2 центԋер, мӧԁ вонас 6 1/2 центԋер, ставыс 16 центԋер гектарыԍ. Куш іԅвеԍтӧн-кӧ бобӧԋаԋ му вынԍӧԁан, урожајыс пӧшԏі оз соԁ. 36 центԋер іԅвеԍтӧн вынԍӧԁӧмӧн урожајыс бобӧԋаԋлӧн соԁӧ сӧмын 3 1/2 центԋер гектар вылӧ. Кор іԅвеԍтыс муас вӧлі ԍујӧма каԉіја соԉкӧԁ ԁа фосфоріт пыԅкӧԁ, урожај бобӧԋаԋлӧн соԁі первој вонас 18 1/2 центԋер, мӧԁ вонас 3 1/2 центԋер гектарыԍ, ставыс 22 центԋер, ԉібӧ 50%. Тајӧс поԅӧ-ԋін шуны ыҗыԁ урожајӧн. Ланшевскӧј опытнӧј станціјаын бобӧԋаԋ улӧ му вынԍӧԁалісны торјӧн каіԋітӧн, томасшлакӧн, іԅвеԍтӧн ԁа гіпсӧн. Кујім воӧн 2 центԋер каіԋіт соԁтіс урожај бобӧԋаԋлыԍ 7 центԋер гектар вылӧ. 5 1/2 центԋер томасшлак соԁтіс урожај бобӧԋаԋлыԍ 12 центԋер гектар вылӧ. 11 центԋер іԅвеԍт соԁтіс 2 центԋер бобӧԋаԋ турун. 3 центԋер гіпс (ԍујӧма вӧлі мӧԁ воас) кык воӧн соԁтіс урожај бобӧԋаԋлыԍ 4 центԋер гектар вылӧ. Суперфосфат ԍујӧны гектар му вылӧ 3 центԋер, гіпс — 2 1/2 центԋер, каԉіја соԉ — 3 1/2 центԋер. Міԋерала мувынԍӧԁанјас којӧны му вылӧ асылынҗык, кор абу тӧла. Меԁ ӧткоԃа быԁлаӧ мувынԍӧԁан веԍкалас, кӧԇігӧн сорлалӧны сіјӧс муӧн. Мусӧ боԍтӧны кык мынԁа унҗык бобӧԋаԋ кӧјԁысԍыс. Бобӧԋаԋ поԅӧ кӧԇны сіјӧ-жӧ местаӧ выԉыԍ сӧмын во 4 — 6 мыԍԏі. Щӧкыԁа кӧԇӧмӧн муыс вынтӧммӧ ԁа і урожај бобӧԋаԋлӧн ӧԁјӧ чінӧ. Бобӧԋаԋ бӧрын муыс весаԍԍӧ јог турунјасыԍ, муԍінмыс бурмӧ. Бобӧԋаԋ бӧрын бура быԁмӧны іԁ ԁа зӧр. Бура зев быԁмӧ бобӧԋаԋ бӧрын шабԁі.

Бобоԋаԋ турун му вылыԍ чукортом.

Бобӧԋаԋ ыщкӧны кор јона завоԃітас ԇоріԇавны. Секі-ԋін бобӧԋаԋыԁ бура сӧвмӧма. Секі сіјӧ ԋебыԁ ԁај ԍојанторјыс меԁуна (белокјас). Сы бӧрын сеԍԍа бобӧԋаԋ чорԅӧ, ԍојанторјасыс чінӧны. Соԁӧ кԉетчатка (пуалӧ). Со кущӧм каԁӧ ыщкігӧн мыјԁа белокјасыс ԁа кԉетчаткаыс бобӧԋаԋ турунын: Јуԋ 23 лунӧ. Јуԉ 6 лунӧ. Август 2 лунӧ. Кымын процент белок 14 11 9 Кымын процент кԉетчатка ... 32 33 40 Кымын ԍормӧ бобӧԋаԋ, сымын чінӧны ԉістјасыс ԁа соԁӧны зајасыс. А ԉістас-ӧԁ выныс унҗык заас ԁорыԍ. Сы понԁа бобӧԋаԋтӧ бурҗык ыщкыны воԇҗык, воԇҗыксӧ ыщкігӧн колхозлы унҗык бур, вына турун воас. Бобӧԋаԋын ыщкӧм бӧрас пырыԍ-пырсӧ ем 70 — 80% кымын ва. Сещӧм уԉ ԁырјіыс бобӧԋаԋ турун пӧԍалӧ, щыкӧ чукӧрын віԇігӧн. Сіԇ-кӧ сіјӧс колӧ коԍтыны, коԍтыны сетчӧԇ, меԁ чукӧрын віԇігӧн ез щык. Турун оз щык, ваыс-кӧ сені абу унҗык 12 — 16 процентыԍ. Кос турунаԁ, кӧн-ԋін кі улаԁ оз тӧԁчы лапыԁыс, сымԁа процент кымын і ем ваыс. Сіԇ-кӧ ыщкӧм бӧрын колӧ шонԁі воԇын ԁа тӧв вылын коԍтыны 58 — 64% васӧ. Зајасыс бобӧԋаԋлӧн коԍмӧны ԋӧжјӧҗык ԋебыԁ ԉістјасыс ԁорыԍ. Ԉістјасыс косӧԍ-ԋін, а заыс век-на уԉ. Ԉістјасыс сеԍԍа вӧрӧшітігаԁ ԁрӧбалӧны. Бобӧԋаԋтӧ коԍтігас оз ков јонасӧ вӧрӧшітны. Ыщкӧм бӧрас лун мӧԁ-којмӧԁ мыԍԏі колӧ віԁчыԍӧмӧн бергӧԁлыны. Нӧшта лун кымын коԍтыны ԁа кыскавны ԉібӧ течны зорӧԁӧ. Поԅӧ бобӧԋаԋтӧ коԍтыны ԋеыҗыԁ јурјасын. Ыщкӧны бобӧԋаԋтӧ асывнас лысва вылас. Луннас шонԁі воԇаԁ тӧлалыштас-коԍмыштас-ԋін. Мӧԁ лунас чукӧртӧны шуралӧм турунсӧ посԋіԃік јурјасӧ. Јурјассӧ колӧ вӧчны җуҗыԁӧс ԁа вӧсԋіԃікӧс. Шонԁіыс ԁа тӧлыс тащӧм јурјасԍыԁ турунсӧ лун мӧԁ-којмӧԁӧн коԍтасны ԁа сыбӧрын поԅӧ-ԋін іԁравны. Јурын коԍмӧм турунтӧ регыԁҗык і колӧ кыскавны ԉібӧ зорӧԁавны, меԁ зерјас оз ԍӧԁӧԁны, щыкӧԁны. Зера каԁӧ бобӧԋаԋ коԍтӧны вешалӧјас вылын. Вешалӧ пыԃԃі тујӧ пощӧс. Пощјас вылас і ӧшлыны турунсӧ ԁа віԇны сені, кытчӧԇ оз мічаммы повоԃԃаыс. Тані тӧлыс пырыс ветлӧ ԁа коԍтӧ турунсӧ. Первојја міча луннас-жӧ сіјӧ тӧлалӧм туруныԁ коԍмас ԁа поԅас кыскавны ԉібӧ течны зорӧԁӧ. Абу-кӧ матын пощӧсыс, ковмас вӧчны нарошнӧ вешалӧјас турунсӧ коԍтыны. Меԁпрӧстӧј вешалӧыс — кӧзлајас увја пощјасыԍ, кытчӧ поԅӧ течны 1 1/2 — 2 центԋер турун. [Бобӧԋаԋ коԍтан вешалӧјас.] Мукӧԁ ԁырјіыс сувтӧԁӧны кык столб ԋоԉ метраӧс, мӧԁа-мӧԁ ԁінԍаԋыс метр кык-кымын ылаӧ. Столбјас вылас пуктӧны ԋоԉ переклаԃіна, на вылӧ пуктӧны 8 пощ, ԋоԉ пощӧн ӧтарԍаԋыс і мӧԁарԍаԋыс. Сіјӧ пощјас вылас і ӧшлӧны турунсӧ. Улыса пощјас вылас туруныс муԍаԋыс меԁ вӧлі метр җын вылаын кымын. Ԇік му берԁас туруныс вермас щыкны. Бура іԁралӧм бобӧԋаԋ турун зев бур кӧрым вӧвјаслы ԁа мӧсјаслы. Бобӧԋаԋ турунӧн верԁігӧн вӧвлы ещаҗык колӧ зӧр, а мӧс јона соԁтӧ јӧвсӧ. Кыԇ ԍурӧ іԁралӧмӧн кԉевер турун воштӧ вынсӧ, чӧскыԁтӧмҗык лоӧ, ԁај торклывлӧ скӧтлыԍ ԇоԋвіԇалунсӧ. Каԁын-кӧ вӧлі ыщкӧма бобӧԋаԋ турунтӧ, ар кежлас бара-на поԁԍаԋыс ԋужалас туруныс ԁа му вылаԁ поԅӧ скӧттӧ леԇны ԉібӧ ышкыны ԍілос вылӧ.

Бобӧԋаԋ јірӧԁӧм вылӧ.

Бобӧԋаԋ зев бур јірӧԁӧм вылӧ. Сӧмын оз ков ԁруг леԇны скӧттӧ бобӧԋаԋ вылаԁ, торјӧн-ԋін кор сіјӧ уԉ (ва). Оз ков јона леԇны ԍојнысӧ. Јона-кӧ ӧтпырјӧ мӧскыԁ ԍојас уԉ бобӧԋаԋтӧ, рушкуыс ԁунԁас (ԏімпоԋіт лоӧ) ԁа сыыԍ вермас кувны. Мыԁсавтӧԇыс (јона) бобӧԋаԋтӧ ԍојӧм бӧрын колӧ пемӧстӧ јонҗыка новлӧԁлыны (рӧԁтӧԁлыны). Оз-кӧ сіјӧ отсав, мӧскыԁ-кӧ кујлӧ, шујга бокԍаԋыс кіпыԁӧс паԍта выјԍан- кымын моклаԍаныс& (паксӧ) роԅӧԁны троакарӧн ԁа леԇны рушкуԍыс газсӧ. Троакарыс-кӧ абу, поԅӧ роԅӧԁны сӧстӧм перечіннӧј пуртӧн (первој колӧ бі вылын пуртсӧ віԇны, меԁ став бакԏеріјајасыс кулӧны), а роԅас ԍујны ԇоԇӧг пере& ԁа сыпыр леԇны газсӧ.

Кыԇі воӧԁны бобӧԋаԋ кӧјԁыс.

Кӧјԁыс воӧԁӧм вылӧ бобӧԋаԋ торјӧн оз кӧԇны, турун вылӧ кӧԇӧм му вывԍыс-жӧ мыјԁакӧ воӧԁӧны. Бобӧԋаԋ меԁбура быԁмӧ-сӧвмӧ кӧԇан мӧԁ вонас, ыщкан меԁвоԇԇа вонас. Сы бӧрын озҗык-ԋін сещӧма сӧвмы. Ыщкан первој воыс турун вылӧ меԁбур. А кӧјԁыс вылӧ воӧԁны бобӧԋаԋ меԁбур лоӧ ыщкан мӧԁ вонас. Ыщкан первојја вонас бобӧԋаԋ вывті быԁмӧ, уԍӧ ԁа оз ӧткоԃа во кӧјԁысыс. А ыщкан мӧԁ вонас бобӧԋаԋыс лоӧ шочҗык, оз уԍ, унҗык ԍурӧ југыԁыс ԁа сынӧԁыс, ԁругҗык ԁа бурҗыка ԇоріԇалӧ ԁа кӧјԁысаԍӧ. Ԃерт, оз-кӧ вывті бура быԁмы бобӧԋаԋыс ыщкан первој вонас, поԅӧ і секі коԉны мыјԁа колӧ кӧјԁыссӧ воӧԁӧм вылас. Нарошнӧ-кӧ кӧјԁыс воӧԁӧм вылӧ кӧԇԍӧ бобӧԋаԋ, колӧ кӧԇны паԍкыԁа віԅӧн-віԅӧн (паԍкыԁ раԁа кӧԇӧм). Віԅ костјасыс колӧ лоны 45-54 ԍаԋԏіметр кымын. Кӧԇӧны сіјӧ-жӧ ԋаԋ кӧԇан машінаӧн, сӧмын мыјԁакӧ сошԋіксӧ колӧ боԍтны сетыԍ ԁа машіна пыԁӧсԍыс сіјӧ роԅјассӧ тупкавны. Шуам 11 раԁа машінаыԍ коԉӧ сӧмын 3 сошԋік. Паԍкыԁ коста віԅјасӧн бобӧԋаԋ поԅӧ кӧԇны зӧр вывті. Первој сіјӧ му вылас кӧԇны зӧрсӧ, піԋовтны сіјӧс. Сеԍԍа сіјӧ-жӧ луннас ԉібӧ аскінас сетчӧ-жӧ (зӧр вылас) кӧԇны бобӧԋаԋсӧ. Зӧрыс тані шочҗыка кӧԇԍӧ. Зӧрсӧ вунԁӧм бӧрын бобӧԋаԋ віԅ костјассӧ колӧ коканӧн-ԉі мыјӧн-ԉі ԋебԅӧԁны, јог турунјассӧ віны. Кор-ԋін јонмас бобӧԋаԋыс, поԅӧ віԅ костјассӧ ԋебԅӧԁны плаԋетӧн. Бобӧԋаԋсӧ мунас оз ков тыртны. Тыріс-кӧ — куранӧн лӧԍӧԁыштны, ԉібӧ піԋовтны кокԋіԃіка. Мӧԁ во тулыснас бара ԋебԅӧԁны віԅ костјассӧ ԁа весавны јог турунԍыс. Ԍорӧнҗык бобӧԋаԋыс сӧвмас, костјассӧ тыртас ԁа ԋекущӧм ԁӧԅӧрітӧм-ԋін сылы оз ков. Паԍкыԁ коста віԅјасӧн кӧԇігӧн бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ поԅӧ перјыны кӧԇан мӧԁ вонас (ыщкан первојја вонас). Кӧјԁыссӧ боԍтӧм бӧрын бобӧԋаԋ шочмӧ ԁа мӧԁ вонас лоӧ-ԋін гӧрны. Паԍкыԁ коста раԁјасӧн кӧԇігӧн кӧјԁысыс јона унҗык воӧ прӧстӧј ногӧн кӧԇігӧн ԁорыԍ. Бобӧԋаԋ кӧјԁыс вылӧ чукӧртӧны кор-ԋін јурыс руԁмас ԁа кутас коԍмыны. Меԁым бурҗыка тӧԁмавны, воӧма абу-ԋін кӧјԁысыс, колӧ ԋещыштны кымынкӧ бобӧԋаԋ јур, ԋіртны кі пыԁӧсјас вылаԁ, тӧлӧԁыштны ԁа віԇӧԁлыны кӧјԁыссӧ. Кӧјԁысыс сылӧн абу ӧԏі ԍікас рӧма. Фіоԉетовӧј ԁа віж рӧмаӧԍ-кӧ кӧјԁысјасыс, сіјӧ-ԋін воӧма. Кӧјԁысјасыс-кӧ вежӧԍ, ԋебыԁӧԍ, оз-на ков чукӧртны. Ыщкӧны бобӧԋаԋ ыщкан ԁа вунԁан машінајасӧн. Бурҗык бобӧԋаԋтӧ кӧјԁыс вылӧ чукӧр- тігӧн коԉтајасӧ јіавлыны. Воӧм бӧрас-кӧ ԁыр сулалас чукӧрттӧгыс, бобӧԋаԋ кӧјԁысыс кіԍԍӧ. Ыщкӧм бобӧԋаԋсӧ коԍтӧны первој места вылас, сеԍԍа куртӧны јурјасӧ ԁа сені і коԍмӧ. Коԉтаа бобӧԋаԋ турунсӧ течӧны чомјӧн, ԉібӧ сувтӧԁлӧны јурјаснас вылӧ ԁа сіԇі і коԍмӧ. А зера повоԃԃаӧ коԉтајассӧ ӧшлӧны мајӧгјас јылӧ. Јурԍыс кӧјԁыссӧ торјӧԁны абу ԍӧкыԁ. Поԅӧ тӧрјӧԁны вартан машінаӧн. Первојыԍсӧ вартны колӧ регыԁҗык коԍтӧм бӧрас. Мӧԁыԍсӧ вартны колӧ гажа лунӧ, ԉібӧ кынмалан каԁӧ-ԋін. Кӧԇыԁ лунӧ кӧјԁысыс бурҗыка торјалӧ. [Воӧм бобӧԋаԋлӧн јурјасыс.] [Бобӧԋаԋ турун коԉтајас.] [Бобӧԋаԋ кӧјԁыс перјан машіна (ԏорка)] [„Кускута" сорԏіровка бобӧԋаԋ кӧјԁысыԍ повіԉіка торјӧԁны.] Ем бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ торјӧԁны нарошнӧ машіна, ԏоркаӧн шуԍӧ. Ԉубӧј вартан машіна поԅӧ лӧԍӧԁны і бобӧԋаԋ кӧјԁыс торјӧԁны. Бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ перјӧм бӧрас колӧ весавны јогԍыс ԁа јог турун кӧјԁысјасԍыс. Бобӧԋаԋ кӧјԁыс весавны јог турун кӧјԁысјасыԍ прӧстӧј вејалка вылын оз шогмы. Сы вылӧ колӧ Реберовскӧј сорԏіровка "Тріумф", бобӧԋаԋ вылӧ нарошнӧ пожјасӧн. Ем нарошнӧ сорԏіровка бобӧԋаԋ кӧјԁыссӧ весавны „Кускута".