Талун. 2017-12-01

Юрган телеканаллӧн выльторъяс: 2017ʼ ӧшым 1ʼ лунся «Талун» уджтас.

Текст

Видза оланныд! Нимкодь, мый тайӧ здукъясӧ ті видзӧданныд «Талун» программа. Студияын Анастасия Тюрина и выпускын со мый медшӧрыс:

• Велӧдам ворсӧмӧн. Юркарын чукӧртчисны челядьӧс коми кыв велӧдысьяс.
• Ӧкмысӧн Комиысь да ӧти Ямалысь. Юркарын мунӧ «Райда» конкурс.
• Вӧла спорт сӧвмӧдӧм. Вевта манеж лоас.

2030-ӧд воӧдз стратегия

Россияын 2030-ӧд воӧдз вӧр комплекс сӧвмӧдӧм йылысь сёрнитісны странаса целлюлоза да кабала промышленносьт. Сійӧ войтыръяс костса коймӧд конференция пырӧдчысьяс. Венаын власьт да бизнес петкӧдлысьяс вежласисны видзӧдласъясӧн овмӧсъяс сӧвмӧм йылысь. Бӧръя сёрниӧ пырӧдчис и Коми Республикаса юралысь. Сергей Гапликов пасйис, 2020-ӧд воӧдз стратегия йылысь кабала пыртӧмсянь колис нин 10 во. Юкӧнын унатор вежсис, и рынок тшӧтш. Водзын кӧ сійӧ вӧлі страна да СНГ-ын, а талун коланлун эм Китай, Индия, Рытыв Европа да США-ын. Такӧд йитӧдын и лӧсьӧдӧма выль стратегия. Сылӧн могъяс: суйӧр сайӧ целлюлоза нуӧм, картон, стрӧитчан материал да асмогася кабала дасьтӧм, фанера, гортса эмбур вӧчӧм. Та могысь овмӧсъясын кӧсйӧны восьтны промышленнӧй кластеръяс. Лоас сійӧ и миян Республикаын. Казьтыштам, регионса правительство ӧні корсьӧ инвесторъясӧс Мылдін районын вӧр химия комбинат строитӧммогысь, коді оз кут тшыкӧдны вӧр-ва.

Коми кыв ме тӧда

Сыктывкарын регионса 70 воспитатель вежсьӧны тӧдӧмлунъясӧн ворсӧмъяс отсӧгӧн коми кыв велӧдӧм кузя. Нӧшта 20 велӧдысь йитчисны велӧдчӧм дорӧ онлайнын. Лекцияяс лыддьӧ Хельсинкиысь профессор Екатерина Протасова. Сійӧ дасьтіс челядьӧс кывйӧ велӧдӧм кузя уна пособие. Висьталас Елена Кононова.

Семинарлысь мӧд лунсӧ эз весьшӧрӧ котыртны Выльгортса 8-ӧд садйын. Буретш тані лунтыр челядь сёйигӧн, занятиеяс нуӧдігӧн, гуляйтігӧн сёрнитӧны кык кыв вылын – роч да комиӧн. Тайӧ шусьӧ – кывйӧ пырӧдчан технология. Кор кага ичӧтсяньыс заводитӧ чужан кыв кындзи нӧшта мӧдӧс. Талун тӧдса дзӧлюкъяс бурджыка велалӧны сёрнитны мӧд кыв вылын ыджыдджык ныв-зон серти.

Зоя Остапова:

- Дерт жӧ, челядьлы тайӧ кывйыс мӧд кыв. Налы зэв интереснӧ велӧдчины. Но и ог вермӧй шуны, мый найӧ, сідз жӧ, кыдзи роч кыв, тӧдӧны коми кыв. Но найӧ гӧгӧрвоӧны сёрнисӧ. И, шуам, школаын кӧ заводитасны найӧ сӧвмӧдны коми кывсӧ, то найӧ вӧляникысь заводитасны и сёрнитны тайӧ кыв вылас. И артмас сідзи, мый найӧ лоасны кык кывъя войтырӧн.

Кык кыв вылын сёрнитысь дзӧлюклӧн сӧвмӧ паметьыс, мывкыдлуныс. Сійӧ бурджыка сёрнитӧ, грамматика сылы кокньыдджыка сетчӧ, шуӧны специалистъяс. Кывйӧ пырӧдчан опыт миян босьтісны Финса удж ёртъяслысь. Суомиын тайӧ технологияӧн вӧдитчӧны важӧн нин.

Екатерина Протасава, Хельсинкса университетысь прфессор, челядьӧн кык кыв велӧдӧм туялӧ уна во нин. Сійӧ ачыс ветлӧдліс школаӧ, кӧні сёрнитісны кык кыв вылын. Сылы пыр вӧлі окота тӧдны, кыдзи йӧзыс велӧдӧны уна кыв. Учёнӧй пасйӧ, мыйла колӧ тӧдны ассьыд чужан кыв, и оз гӧгӧрво, мыйла Республикаса сиктъясын мам-бать кедзовтӧны коми кывсӧ. Чайтӧны, английскӧй коланаджык.

Екатерина Протасова:

- Английскӧй кыв велӧдны кокни да ӧдйӧ, тайӧ абу мытшӧд. Мытшӧдыс сыын, мый сьӧкыдджык видзны кусӧмысь ассьыд чужан кыв. Тані уникальнӧй абу английскӧй кыв, а коми. Ті кӧ кутанныд сёрнитны национальнӧй культура йылысь английскӧйӧн, ті воштанныд национальнӧй культуратӧ. Ӧд культура да кыв топыда йитчӧмаӧсь. Ӧта-мӧдтӧг найӧ овны оз вермыны. Оз позь радейтны Чужан Му чужан кыв тӧдтӧг.

Республикаын талун 65 детсадйын коми велӧдӧны кыдзи чужан кыв. 120-ын - кыдзи канму кыв. Выльгортса 8-ӧд садикын моз программа олӧмӧ пӧртӧны нӧшта 7 учреждениеын. Педагогъяс пыр бурмӧдӧны ассьыныс уджсӧ. Юксьӧны ӧта-мӧдкӧд опытӧн. Ӧд быд районын эм аслыспӧлӧслун.

Надежда Беляева:

- Миян выйым сэтшӧм особенность – Тундраӧ ветлӧны миян куим населённӧй пунктысь. Миян вийымӧсь челядьяс, кодъяс тоже Тундраӧ ветлӧны. И найӧ миян тоже Тундрасис вайӧны выльторъяс. И ассьыныс ёртъяснысӧ велӧдӧны. Вот сэтшӧм миян познавательнӧй мир миян садикын мунӧ.

Семинарлӧн 2 лун нин школа водзса велӧданінын педагогъяс чукӧртісны уна выльтӧдӧмлун да выль ворсӧмъяс. Мый отсӧгӧн позяс кокниа да интереснӧя сӧвмӧдны дзӧлюклысь чужан да мӧд кывъяс велӧдны кӧсйӧм.

Елена Кононова, Антон Ворожищев. Юрган телеканал.

Личнӧй приёмъяслӧн вежон

Личнӧй приёмъяслӧн вежон подулын Единороссъяслӧн регионса юкӧнын водзӧ мунӧ йӧзкӧд аддзысьлӧмъяс. Талун приём нуӧдас Федерацияса сӧветӧ пырысь Валерий Марков. Сы дорӧ шыӧдчис юркарса олысь. Аньлӧн квартира важ керкаын. А важ оланінысь вуджан программа серти ӧчередӧ сійӧс оз сувтӧдны. Семья оз вермы чукӧртны та могысь кабалаяс, колӧны юристъяслӧн отсӧгъяс.

Валерий Марков:

- Видзӧдлыны кӧ та вылӧ боксянь, локтӧны кӧ, шуам, вылысджык тшупӧд вылӧ, сідзкӧ найӧ эз гӧгӧрвоны ли мый ли. Та серти и видзӧдан сёрни вылас и аслад удж вылӧ. Да, артмывлӧ, мый йӧзыс, кодъяс асланыс могъясӧн локтӧны, асланыс дойясӧн локтӧны, оз аддзины либӧ бур вочакыв, либӧ оз гӧгӧрвоны. А медым гӧгӧрвоны, колӧ и олӧмтӧ бура тӧдны, ӧти боксянь. Мӧд боксянь кӧ, оланпасъястӧ бура тӧдны. А коймӧд боксянь кӧ, колӧ вӧчны сідз, мед тэнад видзӧдласыд бергӧдчис налань. Мед тэ найӧс гӧгӧрвоин. Сійӧ йӧзыслы колӧ.

[]Аддзысьліс Республикаса юстиция министр Дмитрий Наумов. Шыӧдчысьяс корисны отсавны оланінын регистрируйтчыны. И нӧшта юалісны, кыдзи позьӧ веськавны йӧзкостса дружинаӧ?

2018ʼ вося бӧрйысьӧмъяс

Бӧрйысянінъяс да места вывса комиссияясын ведеонаблюдениеа протоколъясын куаркодъяс, бюллетеньяс видлалӧм вылӧ комплексъяс. Татшӧм выльторъяс виччысьӧны регионса олысьясӧс странаса шӧр бӧрйысьӧмъяс дырйи. Мунасны найӧ март 28-ӧд лунӧ локтан воӧ. Россияса олысьяс бӧръясны президентӧс. Регионса бӧрйысян комиссия заводитіс дасьтысьны тӧдчана лун кежлӧ. Паськыдджыка Татьяна Супрядкина.

Браиль библиотекаӧ волысьяс 6-ӧд во нин пырӧдчӧны бӧрйысьӧмъяслӧн клубӧ. Найӧ сюся кывзӧны оланпаса вежсьӧмъяс йылысь, ӧд выборъяс дырйи синтӧм йӧзлы дасьтӧны торъя трафаретъяс, медым гӧлӧсуйтны вермисны став моз.

Галина Безносикова:

- Гортас волӧны избиркомӧ пырысьяс, но унджыкӧн кӧсйӧны воліны бӧрйысян участокӧ. Та вӧсна дасьтам трафаретъяс, сеталам найӧс вермытӧм йӧзлы, медым гӧлӧсуйтісны асьныс.

Бӧрйысьӧмъяс йылысь ёна юасьӧны талун и студентъяс, кодлы тырис 18 арӧс. Найӧ медводдзаысь вермасны воліны участокъяс вылӧ.

Алла Латушка:

- Татшӧм том йӧз медводдзаысь мунасны бӧрйысьны. Налы колӧ тӧдны оланпасъяс, история, медым гӧгӧрвоӧмӧн сетісны гӧлӧсъяс кандидатъяс вӧсна. Та вӧсна, история велӧдысь вылын талун ыджыд мог.

Президентӧс бӧрйигӧн позяс воліны участок вылӧ, коді кивывджык мортлы. Но ковмас гижны январ помӧдз медводз заявление, мый оз кӧсйы гӧлӧсуйтны аслад оланін кузя бӧрйысян участокын.

Наталия Макарова:

[]

Президентӧс бӧрйигӧн оз ло досрочнӧй гӧлӧсуйтӧм и открепительнӧй удостоверениеясӧн оз кутны вӧдитчыны. Пыртасны уджӧ выль 20 комплекс, кодъяс кутасны обрабатывайтны бюллетеньяс.

Елена Баскакова:

[]

Бӧрйысьӧмъяс бӧрся позяс видзӧдны интернет пыр. Быд участокӧ сувтӧдасны камераяс. Ӧні тайӧ позянлунъяс видлалӧны.

Татьяна Супрядкина, Ольга Коняева, Антон Ворожищев. Юрган телеканал.

Ас вынъясӧн

Регионса бурдӧдысьяслӧн ассоциация дась ас вылас босьтны медикъяслысь аккредитация. Тайӧ могыс котырлы вуджас мӧд во нин. Сідзкӧ, бурдӧдысьяс асьныс кутасны кывкутны асланыс уджысь. Талун регионса ассоциациялӧн аския лун йылысь сёрнитісны кыпыд собрание дырйи. Республикаса котырлы тырис 25 во. Медикъяслысь правояс мыжмодчысьяс дорйӧны и Республика и регионса тшупӧдын. Буретш, миян врачьяс вӧзйисны примитны «О защите медицинских работников от нападений» оланпас бала.

Анна Солдатенкова:

- Врачьяслӧн котырӧ мӧдӧдім медицина национальнӧй палатаӧ. Республикаса йӧз бӧрйыны отсалісны.

Талун Коми Республикаса бурдӧдысьяслӧн ассоциацияын сюрс да джын сайӧ медик. Тайӧ регионса медикъяслӧн коймӧд пайыс.

Бур семья

Мам-батьлӧн медшӧр озырлуныс – челядь. Та йылысь эскӧдӧны Михаил Степанович да Ирина Владимировна Рогожинъяс. Миян сюжетлӧн геройяс. Казьтышкам, «Единӧй Россия» олӧмӧ пыртӧ выль проект – медбур семьяяс йылысб юӧртӧм. Со, Рогожинъяс на лыдын быдтӧны 7 челядьӧс. Нӧшта позьӧ и ошйысьны 11 внукӧн.

Михаил Степанович удж вылын, Ирина Владимировна челядьыскӧд гортас. Рытнас дасьтысьӧны мунны концерт вылӧ. Сійӧс дасьтӧ Гриша пиыс. Семьяын сійӧ медыджыд, велӧдчыс Искусствояс колледжын, йӧктӧ йӧзкостса танечьяс, велӧдӧ хип-хоп. Дасьтысьӧ петкӧдчӧм кежлӧ и Саша – сійӧ талун нуӧдӧ концертсӧ.

[]

Йӧктӧ «Си-гудӧк» ансамбльын и Степа вокус, пыр ветлӧ Россия пасьтала гастрольясӧн. Семьяын ставныс енбиаӧсь, ачыс Ирина Владимировна радейтӧ серпасасьны.

[]

Керкаын пӧрадок вӧсна кывкутӧны нывъяс. Местаыс абу уна. Сёйны ветлӧны черӧдӧн ӧта-мӧд бӧрся. Но Ирина мам дзик оз майшась ни оз жалит, мый коркӧ вӧчис татшӧм воськов. Уна во уджаліс социальнӧй службаын, аддзыліс ас синмӧн омӧля олысь семьяяс, кӧні челядьыс увтыртӧны вӧлі. Ӧні, шуӧ, миян семьяын став челядьыс ӧткдьӧсь, чужӧйыс абу.

[]

Ульяналы 6 арӧс. Дасьтысьӧ школаӧ мунны. Петкӧдлӧ ассьыс мичмӧданторъяс.

[]

Талун скмьялӧн ӧти мӧвп – ветлыны Лунвылӧ машинаӧн. Важӧн нин пӧ сьӧлӧмсянь эг шойччылӧй.

[]

Семьяыс радейтӧ шойччыны вӧрын. Ӧтвылысь чукӧртӧны тшак-вотӧс. Ӧтвылысь и уджалӧны град вылын. Быдтӧны быд сикас градвыв пуктас. Ставсӧ вӧчам пӧ ӧтвылысь, зыкситӧг. И тайӧ быд семьялы пример пыдди.

Анастасия Михайлова, Любовь Филиппова, Иван Богомолов. Юрган телеканал. Сыктывдін район.

Вӧла спорт сӧвмӧдӧм

Лоас-ӧ Республикаса конно-спортивнӧй школаын вевта манеж? Тӧдмаланныд рекламма бӧрын.

Республикаса конно-спортивнӧй школалы вевта манеж строитӧм вермасны заводитны 2019-ӧд воын. Та йылысь миян канал интервьюын юӧртыс видз-му овмӧс министр Анатолий Князев. Талун воис сійӧ места вылӧ, кӧні мӧвпалӧны строитны спорт объект. Тӧдса нин, мый регионса правительстволӧн артмис сёрнитчины медводдза 3 миллион йылысь. Мый вылӧ найӧс видзасны, водзӧ мунысь репортажын.

Конно-спортивнӧй школалӧн восьса манеж вылӧ петны кӧдзыд, либӧ лым сылігӧн оз позь. Занятиеяс дырйи вӧвъяс вильдыны вермасны. А сідз кӧ, и рӧттысь доймавны вермас, и ачыс вӧлыс тшӧтш.

- Тренировка миян час мунӧ. Та бӧрын вӧлӧс тупкалам вӧсни шебрасӧн, мед оз кынмы. И асьным котӧртам гортӧ.

Венны мытшӧд отсаліс эськӧ тупкӧса манеж. Позис нӧшта и сӧвмӧдны выль спорт сикасъяс. Шуам – выездка. Вӧвъясӧс позьӧ уна торӧ велӧдны, но упражнениеяс медым вӧчны колӧ чорыд веркӧс.

Светлана Захарова:

- Йӧктыны вӧлӧс весиг позьӧ велӧдны, но кыдзи сылы ветлыны му кузя, коді небыд, васӧд? Век конъясьӧ, вильдалӧ. А лоас манеж – дзиг мӧд нога ставыс лоӧ.

И со эм пом, шуам. Спонсоръяс юкасны школалы 3 миллион шайт. Джын сьӧмыс мунас техника вылӧ. Кӧсйӧны ньӧбны трактор. Та кындзи, содтасны и вӧвъяслысь лыд.

Анатолий Князев:

- Вӧвъяс дасьӧсь нин воны миян ордӧ. Бӧрйим кодӧс колӧ. Тайӧ ахалтекинечьяс, едым позис джигитовка тані сӧвмӧдны. Тайӧ выль туйвизь Республикалы. Сёрнитчим специалистъяскӧд, кодъяс велӧдны челядьӧс кутасны.

Сьӧмыс тырмас и манеж стрӧитӧм улӧ, и проектно-сметнӧй документация лӧсьӧдӧм вылӧ. Та кындзи правительство сетіс заявка Россияса президентлӧн резервнӧй фондӧ. Сэтысь виччысьӧны нӧшта 3 миллион. Стрӧитчан уджъяс мӧвпалӧны заводитны 19-ӧд воын.

Субӧтаса турӧб

Комиын лӧнь поводдя вежсяс турӧб вылӧ, а Балканскӧй полуостровысь регионӧ воысь циклон вӧсна поводдя лёкмас. Войнас нин заводитас лымъявны, костас зэрас. Кыптас ыджыд тӧв. Шондӧдас 2 градусӧдз. Вӧскресенняӧ поводдя бурмыштас. Лоӧ тшӧтш шоныд. Быдлаын лоӧ ноль гӧгӧр градус. Пасъям, тайӧ 10-15 градус вылӧ нормаысь.

21-ӧд нэма енбиа йӧз

Декабр 8-ӧд лунӧ Республикаса Опера да Балет театрын мунас «Таланты 21 века» концерт. Петкӧдчасны сэні енбиа том йӧз, най, кодъясӧс тӧдӧны нин Республикаын. Петасны сцена вылӧ найӧ театрлӧн симфоническӧй оркестркӧд. Ӧні мунӧны репетицияяс.

Концерт программаын видзӧдысьяслы уна виччысьтӧмтор. Том музыкантъяс дасьтісны верстьӧяслысь программа. Вокалистъяс петкӧдчасны симфоническӧй оркестркӧд ӧттшӧтш.

Искусствояс колледжысь студентка Алена Шестакова майшасьӧ, ӧд ворсны ковмас Моцертлысь шылад.

Алена Шестакова:

[]

Кывзӧмъяс помасисны нин, мунӧны репетицияяс. Сыктывкар кындзи ассьыс талантъяс вӧзйисны Ухта да Воркута.

Наталья Расторгуева:

[]

21-ӧд нэмся талантъяс уджтасӧн веськӧдлӧ театрлӧн медшӧр дирижёр – Азат Максутов. Сійӧ дасьтӧ 3-ӧд программа том сьылысьяскӧд.

Азат Максутов:

[]

Азат Максутов серти проектыс аслыс сикас. Сійӧ отсалӧ пӧ восьтны челядьӧс. Сетӧ позянлун налы бӧрйыны верстьӧ олӧмын искусство туйвизь.

Алена Терентьева, Анастасия Тюрнина, Елена Красильникова, Роман Боровиков. Юрган телеканал.

Войвывса мича аньяс

«Райда» 6-ӧд конкурсӧ таво пырӧдчасны Комиысь ӧкмыс ныв да ӧти Ямалысь. Тайӧ кадӧн сӧмын ӧтчыдысь петкӧдчисны Кулӧмдінын - медводдза вермысь Яна Васильченковалӧн чужанінын. Сы бӧрын вермысьясӧн вӧліны Емдін, Изьва, Ухта да Интаысь нывъяс. Медводз жюри донъялӧ коми кыв да традицияяс тӧдӧм. Висьталас Светлана Некрасова.

Велӧдысь, студентка, велӧдчысь, методистка – талун найӧ ставныс петкӧдчисны выль ӧбразын. Сцена вылӧ петтӧдз дыр дасьтысисны, венісны ассьыс полӧм. Дерт, отсалӧны рӧдвужыс бура кутчысьны.

Анна Махотина:

- Ме ноябрын ролик дасьті конкурс кежлӧ. Лӧсьӧді ассьым уджтас. Велӧді кывъяс. Ӧнӧдз велӧда.

Ирина ачыс Ямалысь, но велӧдчӧ СГУ-ын. Ветліс гортас визитнӧй карточка дасьтӧм могысь. Сьывны пӧ ог кут, а театральнӧй петкӧдчӧм пӧ дась.

Ирина Терентьева:

- Ме петкӧдла, кыдзи невеста дасьтысьӧ петны верӧс сайӧ. Тайӧ зэв аслыс сикаса ставыс. Ӧбрадыс миянын сӧмын кольӧма. Невестаяс бӧрдӧны верӧс сайӧ петӧм понда.

Вермысьӧс бӧръясны куим конкурс бӧрын. Ордйысьӧм-котӧртысьяс серти медшӧрыс абу вермӧм, а Фин-Йӧгра войтырлысь традицияяс видзӧм-сӧвмӧдӧм.

Маргарита Низовцева:

- Кор сӧмын мӧвпыштім конкурссӧ, чайтім, лоас сӧмын аскостаным вермасьӧм. А со артмис мый регионъяс петкӧдчӧны, весиг суер сайын тӧдӧны сы йылысь.

Аски мича нывъяслӧн лоас гала-концерт, а сідз кӧ, бара репетицияяс, майшасьӧм. Но а талунъя петкӧдчӧм бӧрын некод ёнасӧ оз и пов.

Светлана Некрасова, Виктория Палкина, дмитрий Ведерников. Юрган телеканал. Сыктывкар.

☼ ☼ ☼

Тайӧ вӧлі бӧръя репортаж. Коді эз вермы видзӧдны «Талун» программа, позяс вӧчны тайӧс юрган.рф сайтысь, либӧ ростелекомлӧн ай-пи телевидение отсӧгӧн. Та вылын ме тіянкӧд янсӧдча. Бура коллялӧй шойчан лунъяс!

Пасйӧд

Тексталіс Кужса Сандра.