Талун. 2017-08-07

Юрган телеканаллӧн выльторъяс: 2017ʼ моз 7ʼ лунся «Талун» уджтас.

Текст

Бур асыв, кыдзи и пыр? тайӧ кадӧ ті видзӧданныд “Талун” программа, студияын Анастасия Тюрнина.

ЭШТӦДІСНЫ...

Важ оланінысь йӧзӧс вуджӧдан программа республикаын мунӧ помланьӧ. Став керкасӧ колӧ эштӧдны тавося сентябр 1-ӧд лунӧдз. Регионса веськӧдлысь ветліс Мылдін районса Улыс Омра посёлокын выль керкаӧ. Эштӧдны сійӧс кӧсйӧны август 31-ӧд лунӧдз. Мый колис вӧчны, висьталас Сергей Туркин.

Биаруӧн шондан система, ваӧн могмӧдӧм – тайӧ керкаын лӧсьӧдӧма став коланаторйыс. Пыр да ов. Коли сӧмын сантехника сувтӧдны да нӧшта обой клеитны, джоджъяс вольсавны. Подрядчик эскӧдӧ: ставсӧ удитасны вӧчны ас кадӧ. А со орчча керка, тшӧтш вуджысьяслы стрӧитлісны, эштӧдӧма нин.

- [7]

Патераясын шоныд, ломтӧны керкасӧ биаруӧн, да зэв лӧнь – стенъясас бур шумоизоляция.

- [7]

Сёрӧнджык, ставсӧ видзӧдлӧм бӧрын, юралысь кывкӧрталіс аддзывлӧмтор.

- [24]

Застройщиклысь ньӧбасны 13 патера, налӧн доныс 20 млн шайт. Сентябрын нин новосёлъяслы сетасны выль оланінъясысь ключьяс.

Сергей Туркин, Любовь Филиппова, Олег Юшков, Павел Фетисов, Юрган телеканал, Мылдін район.

ТОМ ЙӦЗЛЫ ӦДЗӦСЪЯС

Республикаса юралысь аддзысьліс Мылдін районса томъяскӧд. Мылдінса томулов ӧтувлунӧ пырысьяс висьталісны котырӧн дасьтӧм туристическӧй уджтасъяс йылысь. Тайӧ Гришеставын выль во, “Сегма” зарни туй, а со “Турун” арт-фестиваль нуӧдісны мӧдысь нин Гришестав грездын. Паськыдджыка Татьяна Супрядкина.

Гришеставын талун олӧ сӧмын 12 морт, бокысь воӧм йӧзыс тані шоча паныдасьлісны водзті. Ставыс вежсис неважӧнсянь. Сиктса вӧр-валысь мичлун донъявны кутісны кежавлыны республика пасьталаысь олысьяс. Уна гӧсьт чукӧртлӧ “Турун” фестиваль. Сійӧс мӧвпыштісны “Мылдінса томлун” ӧтувлунӧ пырысьяс куим во сайын. Дыр мӧвпалісны, кыдзи гажсӧ котыртны, и со артмис яръюгыд гажӧдчӧм быдсикас площадкаӧн. Илья Голуб, “Мылдінса томлун” том йӧз котырӧн веськӧдлысь:

- Фестивальлӧн мӧвпыс татшӧм: йӧз ӧтувтчӧны вӧр-вакӧд, тыдалӧ, кутшӧм тані мичлун. Коді воӧ, шойччӧ сьӧлӧмсяньыс. Волӧны семьяясӧн, кутісны волыны гӧсьтъяс и Россияысь, весиг Америкаысь волісны.

Мылдінса том йӧзлӧн котырӧ пырӧ кыксё сайӧ морт, ставныс велӧдчӧны районсянь ылі каръясын. Но быд гожӧм да каникулъяс дырйи бӧр чукӧртчӧны чужанінас. Анна Щукина 7 во нин водзмӧстчӧ ӧтувмунӧмын. Нывлы 19 арӧс, велӧдчӧ врач вылӧ мӧд регионын, но район йылысь некор эз вунӧдчыв.

Анна Щукина, “Мылдінса томлун” том йӧз котырӧ пырысь:

- Колӧ ӧд кодлыкӧ сӧвмӧдны район, отсавны мукӧдлы мыйӧнкӧ, мед йӧзлы овсис бурджыка, медым район йылысь быдлаын тӧдісны, мед сӧвмис экономика, а та могысь колӧ нимӧдны Мылдін район республикасянь ылын.

Юралыськӧд паныдасьлӧм дырйи том йӧз видлалӧны оз челядь юалӧмъяс, а верстьӧяслысь мытшӧдъяс.

- [45]

Арктика да Войвывса рӧзювса туй тшӧтш жӧ йитчӧма том йӧзлӧн аскиалункӧд, но миян республикалӧн водзмӧстчӧмтӧг тайӧ проектъяс сӧвмӧдны оз артмы.

- [26]

Том йӧз юралыськӧд сӧгласӧсь: колӧ кольччыны республикаын да сӧвмӧдны чужанін. Удж эм, а коді сійӧс эз на аддзы, колӧ сӧмын неуна пуктыны вын, да мед кӧсйӧм вӧлі, а не виччысьны кодсянькӧ пыр отсӧг.

Александр Пыстин, “Мылдінса томлун” том йӧз котырӧ пырысь:

- Ме велӧдча спасатель вылӧ, эм нин уна тӧдӧмлун, кыдзи колӧ кутны асьтӧ вӧрын. Тані орччӧн ю визувтӧ, ваын ёна видзчысьӧмӧн колӧ уявны, быдторыс вермас лоны. Ми аслам службакӧд тшӧкыда татчӧ волам да сёрнитам том йӧзкӧд видзчысьӧм йылысь.

Том йӧз гӧгӧрвоӧны, талун найӧ ёна колӧны республикалы. Выль вынъяс да мӧвпъяс отсалӧны регионлы сӧвмыны да бӧрйыны выль туйвизьяс.

Татьяна Супрядкина, Любовь Филиппова, Олег Юшков, Павел Фетисов, Юрган телеканал, Мылдін район.

ТУЙ ЛОАС?

Мылдін районӧ ветлігӧн республикаса юралысь туяліс юрсиктсянь Якшаӧ мунысь туй, сылы 40 во нин, и пыр вӧлі лёкӧн. А кузь зэръяс бӧрын сійӧс дзоньталӧмыс лоис нӧшта на коланаӧн. Кыдзи тайӧ мытшӧдсьыс кӧсйӧ петны регионса правительство, тӧдӧ Надежда Бушенева.

Якшаӧ туй талун мунӧ, позьӧ шуны, вӧр пӧрӧдысьяслӧн тшӧт весьтӧ. Буретш найӧ петкӧдӧны посёлок дорысь вӧр, мыйӧн и кисьтӧны трасса. Ыджыд грузовикъясӧн ветлӧмысь туй пазалӧ. Та вӧсна ичӧт машинаяслы ветлыны лоӧ вель сьӧкыд. Найӧ вӧйӧны татчӧс няйт пиын. Тыр-бура дзоньтавны туй сьӧм оз тырмы, вонас тайӧ 60 километраа туй вылӧ Россияса бюджетысь вӧлі вичмӧдӧма сьӧм 300 кубометраа гравий вылӧ. А медым тыртны ӧти татшӧм гуран, сё кубометра лоӧ этша.

Сергей Бажуков, подряднӧй котыр петкӧдлысь:

- Ме олӧм чӧж тані уджала. Коді сӧмын эз вӧч тайӧ туйсӧ, и некыдзи помавны-вӧчны оз вермыны. Ӧтияс вӧчасны, мӧдъяс кисьтасны. Видзӧдӧй, мый сьӧкта вӧр тыра машинаяс мунӧны рытнас.

А ӧд тайӧ асфальттӧм туйті некымынысь вежоннас ветлӧ автобус. Чуймӧдлӧ: оз тай вӧй. Тулыс-арын да дыр зэрӧм бӧрын туй дзикӧдз дзугсьӧ. Неважӧн на татчӧс туйыс вӧлі ва улын, туй бокӧд гурйисны дренаж канава, да ва муніс. Пӧдрадчик шуӧ, мед пӧ вӧчны-дзоньтавны туй, колӧ сё млн гӧгӧр шайт, и тайӧ сьӧм тырмас сӧмын туй шыльӧдӧм вылӧ. Асфальта туй тайӧ сьӧм вылӧ оз артмы вӧчны.

Владимир Никольский, подряднӧй котырӧн веськӧдлысь:

- Гӧгӧрвоӧй, ӧні туйыс нюдз, ва, другйӧн сійӧс он вермы чорзьӧдны. Каток татшӧм кизьӧр няйта туй вылӧ он сюй, сійӧ нинӧм оз вермы вӧчны. Косьмыштас вежон кымын, сэки позяс ставсӧ шыльӧдны-мольӧдны, и бур мича туй лоас.

Вӧр дӧзьӧритысьяслы да государстволы колӧ ӧтвылысь корсьны петан туй. Республикаын веськӧдлысь тшӧктіс минстройлы мӧдӧдны районӧ специалистъясӧс. Найӧ ставсӧ донъяласны да гӧгӧрвоӧдасны, мый колӧ медводз вӧчны. Колӧ вӧчны-лӧсьӧдны туйбокса кырӧд, керавны пуяс да вежны туйвывса ва трубаяс.

Надежда Бушенева, Любовь Лапина, Олег Юшков, Павел Фетисов, Юрган телеканал, Мылдін район.

Сёськаса храмын вӧвлытӧмторъяс да воркутаса гаж йылысь ті тӧдмаланныд реклама бӧрын.

ГОРА ДЕЛӦ

Президент бердын челядьлысь правояс дорйысь уполномоченнӧйлӧн комиссия кывкӧрталіс, Паджгаса интернатын тыр арлыдтӧмаясӧс збыль уджӧдлӧмаӧсь борщевик кералігӧн. Юӧрыс петіс ведомстволӧн сайтын. Инспекторъяс пасйисны, 53 быдтас збыль сотчылӧмаӧсь турунысь борщевик кералігӧн. А со интернатӧн веськӧдлысьяс водзті ӧтдортчылісны таысь, вӧлі шуӧны, мый челядь эз петавлыны лёк турун бырӧдӧм вылӧ.

ЭЖВАСА ГАЗОН

Эжваын выль газон кузя эксперимент, буракӧ, эз артмы. Казьтыштам, юньын, мед бырӧдны ӧти инысь му киссьӧм, вӧлі шуӧма видлыны пуктыны кӧйдыса рулон. Тадзи пӧ тышкасьӧны ойдысинъяскӧд орчча Ненеч кытшын.

Илья Горшков, котырӧн веськӧдлысь:

- Тайӧ технологияыс лоӧ донтӧмджык, мӧд ног ковмас вайны татчӧ уна техника, веськӧдны мусӧ, киськавны лыаӧн, трундӧн, ставсӧ тайӧс сорлавны, а та бӧрын пуктыны кӧйдыс да виччысьны, быдмас оз.

И со тӧлысь мысти мича турун пыдди одуванчик да мать-и-мачехаысь ді быдмис. Ӧні подрядчик да администрация мӧвпалӧны, буракӧ, кӧйдыссӧ кокалісны гулюяс, найӧс тшӧкыда казявлісны рулон вылысь. Вермис торкны турун петӧмсӧ и поводдя, а сійӧ буретш веськаліс тайӧ во вылӧ гежӧд жаркӧд, кӧйдыслы эз тырмы ва.

ЕН ОТСӦГӦН

Сыктывдін районса Сёськаын олысьяс оз эскыны храмлӧн чужӧмбан вежсьӧмлы. Михаил Архангел вичкӧ дзоньтавны заводитлісны 10 во сайын на. Но выныс сэтчӧс олысьяслӧн эз тырмы. Сэки отсӧгла шыӧдчисны республикаса юралысь дорӧ, и со талун храмын мунӧны нин службаяс. А ӧні ен керкаын эмӧсь и выль ӧбразъяс. Сыктывдін районысь менам уджъёрт.

[3]

- Йӧз корисны енлысь дзоньвидзалун, сійӧ ыстіс найӧс вежа ай дорӧ, а та бӧрын йӧз бурдісны, и сӧмын ӧти морт бергӧдчис енмӧс аттьӧавны. Библияысь татшӧм висьтӧн заводитчис ӧбразъяс вуджӧдӧм.

Виктор (Лыткин), Архангел Михаил храмын вежа ай:

- Мый вӧчсьӧ талун храмын, позьӧ нимтыны сӧмын дивӧӧн. Кык во сайын ме тані вӧлі, ставыс вӧлі киссьӧма: вевтсянь ва вияліс, кирпич жугалӧма вӧлі, храмыс дзик шуштӧм вӧлі.

Вичко выльмӧдӧм заводитчис ӧти лоӧмтор бӧрын: Павлов гозъя аддзисны асланыс му вылысь жыннянлысь тор, код вылын серпасалӧма вӧлі Архангел Михаил. Тайӧ и лоис торъя пасӧн.

Павел Павлов, история наукаяслӧн доктор:

- Кор сиктсаяслы висьтавны кутім, кыдзи аддзим кӧлӧкӧл, пӧрысь йӧзыс казьтыштісны, 35-ӧдын храмсӧ кисьтӧмаӧсь, став эмбурсӧ жугӧдӧмаӧсь, мыйкӧ гусялӧмаӧсь, а кӧлӧкӧлсӧ мӧдӧдӧмаӧсь Нювчимӧ, медым сыысь сэні кӧрт вӧчны. А туйыс мунӧма буретш менам му кузя, сэні, тыдалӧ, и усьӧма нуигас.

Олысьяс шыӧдчисны отсӧгла став бур сьӧлӧма йӧз дорӧ. Вочавидзисны унаӧн: гырысь овмӧсъяс, ас вылӧ уджалысьяс, пытшкӧс делӧяс министерство. А кор сувтӧдісны купол, лои нӧшта ӧти дивӧ: кымӧръяс чукӧртчисны храм весьтын, артмӧдісны Архангеллысь мыгӧр.

Сергей Гапликов, Коми республикаса юралысь:

- [37]

Выльмӧдісны храмлысь сідз шусяна тӧвся юкӧн, колис ӧшлыны ӧбразъяс, ваясны татчӧ и исус христос да вежа богородицалысь енколаяс. Дасьӧсь и Петыр да Павел апостолъяс, Сергей Радонежский да Серафим Саровскийлӧн ӧбразъяс.

Виктор Половников, республикаса пытшкӧс делӧяс министр:

- [12]

Ӧбразъяссӧ серпасалісны Ростовын, сӧмын ӧти енкола колис войдорсянь. Сы вылын вежа Власий да георгий победоносецлӧн чужӧмъяс.

Людмила Огнева, Шошкаӧн веськӧдлысь:

- Гожся юкӧн серти эмӧсь мытшӧдъяс, уна воӧн храмыс ёна кӧтасис. И, медым выльмӧдны ортсысӧ, колӧ медводз 2-3 во сійӧс ломтыны, мед косьмас.

Сӧвет кадӧ вичкоын вӧлі культура керка, но та мында воӧн ставнас эз киссьыв.

Елена Ермолина, национальнӧй политика кузя министр:

- Видзӧдлӧй, тайӧ кык воӧн Шошкаын сымда буртор лоис, йӧз кутісны бергӧдчыны: лэптыны керкаяс, олӧмыс быттьӧ гажаджык лоис.

Ольга Тырина, Шошкаын олысь:

- 2004-ӧд воын ми ньӧбим тані керка. Сэк миян вӧлі мог: быть выльмӧдны храмсӧ, медым йӧзыслы кокньыдджыка овсис. Миян Тыринлӧн семья унатор вӧчис, медым выльмӧдны храмсӧ, миянлы тайӧ зэв ыджыд гаж.

Жанна Куликова, Шошкаын олысь:

- Сиктса олысьяс тайӧс вель дыр виччысисны, видзӧдлӧй, кутшӧм бур луныс талун, енмыс миянлы быттьӧ отсалӧ, а республикаса юралысьлы зэв ыджыд аттьӧ татшӧм козинысь. Ӧні ставныдтӧ виччысям миян храмын, локтӧй, кевмысьӧй.

Архангел Михаиллысь храм выльмӧдӧм – тайӧ медводдза воськов вичкояс восьталӧмын, ӧд сиктсаяслы вичкӧ – тайӧ ӧтувтчанін, кытчӧ позьӧ воны кевмысьны буртор йылысь.

Светлана Некрасова, Ольга Коняева, Олег Жуковский, Юрган телеканал, Сыктывдін район.

АЙМУ ДОРЙЫСЬЯС

“Военнӧй службалӧн йитӧд” - татшӧм ним улын Воркутаын муніс аслыспӧлӧс гаж. Сиисны сійӧс пограничник, военнӧй флот да ВДВ лунлы. Нуӧдісны гажсӧ ветеранъяс да военкомат, отсасис карса веськӧдлысьяс отсасисны. Висьталас Константин Куратов.

Ёсь тӧв ныр вылӧ видзӧдтӧг сулалӧны веськыда, ворсӧ Россиялӧн кып. Войвыв кытш сайын военно-патриотическӧй ворсӧмъяс пансисны став воинскӧй традиция серти. Видзӧдысьяс да жюрилы кужанлун да тӧдӧмлунъяс петкӧдлӧны татчӧс воинскӧй часьтъясысь командаяс. Гаж котыртісны тышъяслӧн ветеранъяс.

- Гажлӧн ӧти мог – велӧдны быдмысь войтырӧс радейтны айму да петкӧдлыны армиялысь вын. Сійӧ вына абу сӧмын ӧружиеӧн, а нӧшта и йӧзӧн. А найӧ вынаӧсь буретш айму радейтӧм да пыдди пуктӧмӧн.

Армия збыль ён вына йӧзӧн. Тайӧ лоис гӧгӧрвоана сійӧ здукӧ, кор стадион вылӧ петісны рукопашникъяс. Тайӧ Воркутаса ӧти воинскӧй часьтысь салдатъяс. Найӧ важӧн нин нимӧдісны ассьыныс гарнизон Россия пасьтала. Ыззьӧдана петкӧдчӧм бӧрын кутчысисны ордйысьны. Тайӧ тшупӧдын боецъяс зіля пасьталӧны противогаз, тайӧс колӧ вӧчны ӧти здукйӧн. А водзӧ мунысь тшупӧдын и артавны он удит – салдатъяс отжимайтчӧны. Лыдпасыс зэв кокниа вуджӧ сё сайӧ. Чайтсьӧ, нӧшта неуна, и лоас выль рекорд.

- [11]

Чужан му вӧсна да асьтӧ жалиттӧг Газмановлӧн сьыланкывъяс улӧ военнослужащӧйяс петкӧдлӧны ассьыныс вынйӧр да бур дасьтысьӧм. Со, шуам, шыблалӧны снарядъяс, граната колӧ оз сӧмын шыбитны ылӧ, но и стӧча веськавны коланаинӧ. Та кадӧ неылын тышӧ пырӧдчӧ и ичӧт войтыр. Зонкаяслӧн киясын меч да щитъяс. Стадионлӧн тайӧ юкӧнын чукӧртісны роч айму дорйысьяслысь став вын. Воркутаса музей реконструкция клубъяскӧд ӧттшӧтш петкӧдлӧ бӧръя 7 нэм чӧжся салдатъяслысь форма да ӧружие.

Фёдор Колпаков, Воркутаса музей да выставкаяс шӧринын наука уджалысь:

- Тані тшӧтш петкӧдлӧмаӧсь и шӧр нэмъяс: рыцарьяс, дружинникъяс, 1812 войнаса салдатъяс, айму вӧсна ыджыд тышса нималана салдатъяс. Бӧръя тышсӧ петкӧдлам ог сӧмын паськӧмӧн, но нӧшта эмӧсь ӧружие да боеприпасъяс.

Ружьеяс збыльӧсь, но лыйсьыны оз нин вермыны, та понда челядь повтӧг кутӧны найӧс киясын, тӧдмасьӧны и воинскӧй пасъясӧн, и армияса олӧмӧн. Став локтысьӧс чӧсмӧдісны самоварысь тшай да тушёнкаа греча рокӧн. Татӧг пӧ дорйысьяслысь олӧм серпасавны он вермы, - шуӧны ветеранъяс да содтӧны: артмӧм гажысь налы аслыныслы нимкодь, сійӧс пӧ колӧ вӧчны быдвосяӧн.

Юрий Долгих, Воркутаса сӧветӧн веськӧдлысь:

- Миян карын уна воинскӧй часьт, та понда татшӧм гаж колӧ. Ме чайта, водзӧ вылӧ тайӧ лоас нин традицияӧн. Ми кутам бурджыка дасьтысьны, йитам та дорӧ администрациялысь став позянлун, да сійӧ лоас паськыдджык да йӧзаджыкӧн, ӧд колӧ пыдди пуктыны миянӧс – дорйысьясӧс.

Танӧсь тшӧтш и карса веськӧдлысьяс. Сӧветӧн юрнуӧдысь Юрий Долгих шуӧ, тайӧ пӧ и сылӧн гаж тшӧтш, ӧд служитлӧма ВДВ-ын да 14-ысь чеччыштлӧма парашютӧн. Сійӧ ӧні запасын старшӧй лейтенант. Гажлунӧ сійӧ оз кольччы ӧнія военнослужащӧйясысь да петкӧдлӧ кужанлунъяс. Мукӧд парашютистъяскӧд ӧттшӧтш чеччыштӧ веськыда стадион вылӧ.

Константин Куратов, Любовь Лапина, Ирина Шумихина, Кирилл Нифонтов, Юрган телеканал, Воркута.

☼ ☼ ☼

Эн кӧ удитӧй видзӧдны миянлысь программа, верманныд вӧчны тайӧс Юрган.рф сайтысь либӧ Ростелекомлӧн ІP корӧм серти видеофункция пыр. И тайӧ здук кежлӧ миян ставыс. Аддзысям рытнас, бура коллялӧй лун.

Пасйӧд

Текстуйтӧма 2017-12-08. Коваль Катя.