Талун. 2017-11-28

Юрган телеканаллӧн выльторъяс: 2017ʼ вӧльгым 28ʼ лунся «Талун» уджтас.

Текст

Видза оланныд! Ті видзӧданныд «Талун» программа. Студияын Анастасия Тюрнина.

И выпускын со мый медшӧрыс:

• Нёль лун — нёль туйвизь. [4] Кулӧмдін район кӧсйӧ лоны сиктса туризм шӧринӧн.
• Семьялӧн сӧвет. «Кага индикатор кодь. Сы серти тыдалӧ, кыдзи семьяын вежсьӧ олӧмыс.» Регионса юркарын сёрнитісны семьяяс сӧвмӧдӧм йылысь.
• Кӧр видзысьяслӧн выль позянлунъяс. [3] Вӧркута да Усинскса епархия вӧчис позянаӧн кевмысьны тундраын.

СЬӦМ ТӦДӦМ

Финансӧвӧй грамотносьт кузя урокъяс кутасны нуӧдны регионса став велӧданінын. Та йылысь сёрнитчисны Россияса банк да регионса велӧдан министерство. Челядьӧс кутасны велӧдны сьӧм видзны, чукӧртны кужӧмӧн шайтъяс, вочавидзны вклад да кредитъяскӧд уджалӧм кузя, нӧшта и кыдзи видзтыны гусясьысьясысь.

Марина Яцкив, Россияса банклӧн коми юкӧнын управляющӧйлысь удж вӧчысь:

— Буретш детсад, школасянь юрас мортлы пуксьӧ сьӧм культура, мед верстьӧ кадӧ эз лоны мытшӧдъяс. Мед челядь да тыр арлыдтӧмаяс тӧдісны, мый сэтшӧмыс сьӧм, кыдзи наӧн колӧ вӧдитчыны.

Наталья Михальченкова, правительствоын веськӧдлысьӧс вежысь — велӧдӧм да наука министр:

— Талун позьӧ дасьтыны велӧдан план, учебно-методическӧй комплексъяс, водзвыв дасьтыны уджтасъяс. И та дорӧ ми дасьӧсь.

Ведомствоӧн веськӧдлысь пасйис: ӧні школаяслӧн эм позянлун пыртны сьӧма грамотносьт кузя модульяс. Гырысь класса велӧдчысьяслы Россияса банк дасьтіс нин «Основы финансовой грамотности» небӧг.

ЭСКӦМ — ТУНДРАӦДЗ

Комиысь кӧр видзысьяс во чӧж вермасны пырӧдчыны службаясӧ. И тайӧ кар да сиктса вичкоясӧ ветлытӧг. Кӧр видзанінъясын Вӧркутаса да Усинскса епархия индіс инъяс, кӧні веськыда тундраын позяс кевмысьны Енлы. Медводдза литургия «Гӧрд Октябр» овмӧсын нуӧдіс Иоан епископ. Кыв сета менам уджъёртлы.

«Красный Октябрь» кӧр видзан овмӧсӧдз абу кокни воӧдчыны. Помасьлытӧм тундра кузя уна километра колӧ венны. Сӧмын ТРЭКОЛ вездеходӧн позьӧ венны туй мытшӧдъястӧг. Техникасӧ епархиялы козьналіс Мӧскуаса патриарх Кирилл. Сы отсӧгӧн кӧр видзысьяс дорӧ тшӧкыда кутісны кежавлыны вежа айяс.

— [10]

Епископ Иоан корис отсавны кӧр видзысьяслы уджын. Ӧні овмӧсъясын заводитчӧ пемӧсъясӧс начкан кад. А ичӧтик кӧръяслы вӧчӧны вакцинаяс.

— [12]

Тундраын медводдза служба вылӧ чукӧртчис дас сайӧ морт. Сӧмын найӧ колисны база вылын, мукӧдыс — ылі тундраын, стадаяскӧд. Та вӧсна уналӧн и абу позянлуныс волыны кевмысьны. А окотитысьыс абу этша.

Кирилл (Руденко), Вӧркутаса вежа-иверскӧй храмысь иеродиакон:

— Колӧ лӧсьӧдны татшӧм инъяс, медым тундраын олысьяс вермисны волыны кевмысьны. Тані со вӧзйисны ичӧтик вагон, сэні вежӧдӧм пельӧс эм, позьӧ нуӧдны службаяс.

Вӧркута да Усинскса епархия лӧсьӧдіс во кежлӧ план, код серти кутасны петавлыны тундраӧ, сійӧ местаясӧ, кӧні медуна чукӧртчывлӧ кӧр видзысь.

Иоанн (Руденко), Вӧркута да Усинскса епископ:

— Тайӧ котыръясӧ пырӧны ненеч, ханты, коми йӧз. Эм коми-изьватас, кодъяс уна нэм чӧж татшӧм олӧм нуӧдӧны. Найӧ православнӧй эскысьяс, но сӧвет кадӧ вичко олӧм куслыны заводитліс, та вӧсна йӧз мӧд эскӧмӧ кутчысисны. Ӧні колӧ ловзьӧдны миссионерскӧй удж, медым йӧз тӧдісны, мый позьӧ отсӧгла миян дорӧ шыӧдчыны.

Епископ серти, эскӧм вынсьӧдӧм — тайӧ страналӧн безопасносьт. Ӧд Арктика кытш — тайӧ миян аскиа лун, а кочевникъяс пӧвстын талун ӧткымынлаын паськалӧ сектаяслӧн мӧрччӧм.

Иоанн (Руденко), Вӧркута да Усинскса епископ:

— Миян эм вездеход, но и сідз шусяна неопятидесятникъяслӧн техникаыс эм жӧ. Сектаяс оз регистрируйтчыны некӧн, общинаӧн олӧны. Налӧн сы мында сьӧм видзсьӧ йӧзкӧд удж вылӧ. Ми та мындасӧ во чӧжӧн огӧ видзӧй. Ваялӧны тундраӧ сёян, паськӧм.

Епархияын ӧні мӧвпалӧны тундраӧ вежа айясӧс мӧдӧдӧм йылысь, медым найӧ веськыда кӧр видзысьяс ордын олісны. Дерт, тайӧ вӧчны абу кокни и эскысь мортсӧ колӧ бӧрйыны кӧр видзысьяс пӧвстысь жӧ. Ӧні тайӧ юалӧм вылын топыда уджалӧны.

Мария Уляшева, Константин Куратов, Владимир Кривцун, Кирилл ай, «Юрган» телеканал.

СЕРПАСЫС БУРМӦ

Дас тшупӧд вылӧ Комиын бурмӧ юӧм кузя серпас. Во сайын на «Трезвая Россия» федеральнӧй проект рейтингын юӧм кузя миян республика бӧрын вӧліны сӧмын Чукотка да Магадан. И ӧні найӧ списокын улынӧсь на, и веськаліс сэтчӧ и НАО. А Комиын серпас бурмӧм йитӧны курыдторъяс вузалӧм кузя час да лунъяс чинтӧмкӧд. Казьтыштам, спирт юанторъяс оз вузавны дас час рытсянь кӧкъямыс час асылӧдз. А кослуныс сизим нин. Нӧшта Комиын дасьтӧма юны позьтӧм спирта сорасъяскӧд тышкасян дорожнӧй карта. Уджалӧ ЕГАИС система. Ми юасим юркарса олысьяслысь, мыйкӧд найӧ йитӧны юӧм чинӧмсӧ.

— [1.02]

Пасъям: во сайын, кор регион веськаліс лёк списокӧ, тайӧ ёна шензьӧдіс политик да общественникъясӧс. Шулісны, мый юӧм медся йитчӧма уджтӧмалӧмкӧд да удждон чинӧмкӧд. Но тайӧ Комиын эз вӧв. Шуисны вежны видзӧдлассӧ курыдторъяс юӧмкӧд тышкасигӧн.

СЕМЬЯЛӦН СӦВЕТ

Регионын оз стӧча нуӧдны семьяяс кузя учёт. Та йылысь республикаса семьяяслӧн сӧвет дырйи юӧртіс вице-премьер Наталья Михальченкова. Эм сӧмын 2010ʼ вося йӧзӧс гижӧдӧмлӧн юӧръяс. Уна челядя семьяяс йылысь тӧдса, асьныс кӧ шыӧдчасны коланаинъясӧ. И та вӧсна колӧ лӧсьӧдны выль система. Мый йылысь муніс нӧшта сёрни ыджыд сӧвет вылын, тӧдӧ Елена Кононова.

Омӧль оласнога семьяяс колӧ эрдӧдны кыдзи позьӧ водз, медым найӧс позис бергӧдны бурланьӧ. Буретш тайӧ могыс пилотнӧй уджтаслӧн, мый республикаын заводитісны пыртны олӧмӧ кык во сайын — медводз Сыктывкар да Сыктывдін районын, а сэсся на дорӧ йитчисны Ухта, Сосногорск да Эжва. Та кад коластын социальнӧй службаясӧ юӧртісны кӧкъямысдас вит семья йылысь, кӧні олӧмыс лёкмӧ. Талун накӧд уджалӧны нин.

Светлана Глубокая, челядь да семьялы социальнӧй отсӧг сетан Сыктывкарса шӧринӧн веськӧдлысьӧс вежысь:

— Кага индикатор кодь, сы серти тыдалӧ, кыдзи семьяын вежсьӧ олӧмыс. Тайӧ казявны вермасны найӧ, кодъяс быд лун аддзӧны кагасӧ. Тайӧ детсадъясын воспитательяс, велӧдысьяс, содтӧд тӧдӧмлун сетысьяс, суседъяс. Бать-мамлӧн морттуйыс вежсьӧ жӧ.

Татшӧм программаыс уджалӧ уна регионын. И зэв бура. Сэні артмис тӧдчымӧн чинтыны омӧля оласнога семьяяслысь лыд. Комиын специалистъяс серти, кывкӧртӧдъяс вӧчны водз на. Но серпасыс вежсьӧ бурланьӧ.

Наталья Михальченкова, правительствоын веськӧдлысьӧс вежысь — велӧдӧм да наука министр:

— Проектлысь да тыр арлыдтӧмаяскӧд уджалысь комиссиялысь кывкӧртӧдъяссӧ ми видлалім правительство вылын. Тайӧ опытсӧ позьӧ нин паськӧдны став муниципалитетъясын. А сэсся куим-вит во мысти донъявны, мый артмис.

Ёна тӧждысьны ковмӧ и мукӧд семьяяс бӧрся — тайӧ судзсьытӧма олысь да найӧ, кодъяс быдтӧны вермытӧма челядьӧс. Дерт, накӧд топыда уджалӧны социальнӧй службаяс. Канму отсалӧ сьӧма компенсацияӧн. Но неважӧнсянь тайӧ семьяяслы отсасьысьяслӧн лыдыс содіс — тайӧ волонтёръяс. Найӧ челядьлы нуӧдӧны гажъяс, дасьтӧны найӧс сентябр ӧтиӧд лун кежлӧ. Но кывкутанаджык удж кежлӧ, шуам, вермытӧма кагаӧс кытчӧкӧ колльӧдны — водзмӧстчысь войтырлы колӧ торъя велӧдчӧм.

Наталья Бутрим, волонтёръяслӧн ӧтмунӧмын координатор:

— Татшӧм семьяяслы колӧ аслыспӧлӧс отсӧг. Та вӧсна волонтёръясӧс колӧ велӧдны. Колӧны торъя школаяс, специалистъяс, кодъяс уджалӧны татшӧм семьяяскӧд.

Колӧ шуны, декабр витӧд лунӧ волонтёръяс кутасны пасйыны ассьыныс профессиональнӧй гаж. Сійӧс вынсьӧдіс Владимир Путин. Вермас лоны, та бӧрын социальнӧй доброволечьясӧс казяласны да котыртасны налы школа. А со ыджыд семьялӧн сӧветын юргӧм став вӧзйӧм пыртасны республикаса планӧ. Сійӧс кутасны пӧртны олӧмӧ челядьлы сиӧм дас вося уджтас серти. Сійӧс тшӧтш индіс президент.

Елена Кононова, Павел Фетисов, «Юрган» телеканал.

☼ ☼ ☼

Мый виччысьӧ Кулӧмдінӧ воысь туристъясӧс, тӧдмаланныд реклама бӧрын. Кольччӧй миянкӧд.

ЙӦЗКОСТСА БЮДЖЕТ

Сосногорск районын координационнӧй сӧвет дырйи сёрнитісны регионса веськӧдлысьӧн вӧзйӧм «Йӧзкостса бюджет» проект йылысь. Вӧчисны кывкӧртӧдъяс. Видлалісны и ичӧт да шӧр бизнесын водзмӧстчысьяслы бюджетысь субсидияяс сетӧм йылысь. Висьталас Анастасия Михайлова.

Таво ас вылӧ уджалысьяс да видз-му овмӧс юкӧнлы республика да районса бюджетысь юклісны кык миллион шайт.

Светлана Рубцова, Сосногорскса администрацияын экономика юкӧнӧн веськӧдлысь:

— Отсалім видз-му юкӧнлы куим уджтаслы, бергӧдім сьӧм техника ньӧбӧмысь. Водзӧ уджалӧ муниципальнӧй уджтас, код серти бергӧдам видзӧм сьӧмысь процентъяс.

«Йӧзкостса бюджет» серти медбур проект — Улыс Одӧсын нянь пӧжаланін выльмӧдӧм. Ньӧбисны выль пач. Ӧні пӧжассӧ мӧвпалӧны содтыны нёль пӧв. Талун тані пӧжалӧны еджыд да сьӧд нянь, батонъяс. Выль оборудованньӧ сетас позянлун вӧчны социальнӧй нянь. Сійӧ лоас зэв кокньыд, а сідзкӧ, и доныс ёна ичӧтджык. Сідзкӧ, судзсянаджык олысьяслы.

Елена Ведерникова, Улыс Одӧсса пекарняӧн веськӧдлысь:

— Проект збыльмӧдӧм вылӧ ми босьтім витсё кӧкъямысдас сюрс шайт. Ставныс донъялісны нин вежсьӧмъяс: и уджалысьяс, и ньӧбасьысьяс. Кутам петны выль ӧдъяс вылӧ вочасӧн.

Сувтлісны и ас вылӧ уджалысьяскӧд ёртасьӧм вылын. Районын тайӧ туйвизьыс бура сӧвмӧ. Чинаяс отсалӧны быд ногыс, медым кыпӧдны ичӧт бизнес. Ӧні виччысьӧны насянь вӧзйӧмъяс, кутшӧм проектъяс позьӧ пӧртны олӧмӧ.

Анастасия Михайлова, Елена Двожек, Елена Громилина, Павел Дурников, «Юрган» телеканал, Сосногорск.

МЫЙ ОЗ ТЫРМЫ

Репетицияяслы оз тырмыны жыръяс, концертъяс вылӧ бур сценаяс, сьӧм. Татшӧм мытшӧдъяскӧд паныдасьӧны республикаса шылад тэчысьяс. «Единая Россияса» дискуссионнӧй клуб дырйи та йылысь кыптыліс сёрни.

Полина Сахненко, музыкант:

— Том йӧктысь да музыкантъяслы оз тырмы сьӧмыс кӧртымавны жыръяс, торйӧн нин кор сёрни челядь йылысь мунӧ.

Экспертъяс чукӧртчылісны мӧдысь, а водзӧ окотитӧны видлавны регионын ремеслӧ да дизайн сӧвмӧдӧм.

КУЛЬТУРА КУЗЯ СОВЕТ

Театръяслысь удж сӧвмӧдӧм-паськӧдӧм — тайӧ культура юкӧнлӧн талун медшӧр мог. Та йылысь Вӧркутаын пасйис правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь Наталья Михальченкова.

Сэні нуӧдісны культура кузя координационнӧй сӧвет. Комиын театръяс ёна сӧвмӧны. Ми пырӧдчим федеральнӧй уджтасъясӧ: «Театр малых городов», «Театр — детям». А Вӧркутаса аканьяс театр нёль во нин пырӧдчӧ «Ыджыд гастрольяс» проектӧ.

Наталья Михальченкова, правительствоын веськӧдлысьӧс вежысь — велӧдӧм да наука министр:

— Мунӧ сёрни, медым пыртны уджтасӧ и филармонияӧс, республикалы медым пырӧдчыны виртуальнӧй концерт залӧ. Тайӧ сэтшӧм уджтас, коді сетӧ позянлун ылі сиктъясын олысьяслы видзӧдны Мӧскуаса филармонияяслысь концертъяс. Эскам, мый миян ставыс артмас.

Сёрнитісны и музейяс сӧвмӧдӧм йылысь. Талун черӧдъяс абуӧсь, окотитысьяс лыдӧн волӧны культура юкӧнъясӧ. Йӧзлы, сідзкӧ, мыйкӧ оз во сьӧлӧм вылас. Колӧ вежны системасӧ. Музейяс йылысь унджык юӧртны: кутшӧм экспозицияяс эмӧсь, кутшӧм выставкаяс котыртлӧны.

ТУРИСТЪЯСӦС — СИКТӦ

Нёль лун — нёль туйвизь. Кулӧмдін районын дасьтісны туристъяслы тур. Сэтчӧс веськӧдлысьяс збыльысь кӧсйӧны вӧчны муниципалитет сиктса туризмлӧн регионса шӧринӧн. Кулӧмдінлӧн аскиа лун йылысь сёрнитісны торъя семинар вылын. Карелия да Алтайысь гӧсьтъяс дасьӧсь котыртны регионъяскостса агротуризм шӧрин. Кыв сета Татьяна Супрядкиналы.

[11]

Тайӧ шойччан керкаӧ волӧны карысь мудзӧм йӧз. Тані найӧ ветлӧны чери кыйны, чӧсмасьӧны гортса сёян-юанӧн. Волысьыс уна, нӧшта унджык эськӧ воліс, но туйыс повзьӧдлӧ.

Сергей Рубан, Кулӧмдін районса администрацияӧн веськӧдлысь:

— Ас вылӧ уджалысьяс оз кӧсйыны ветлыны татшӧм туйясӧд. Автобусъяс жугалӧны. Туйыс дзик киссян выйын вӧлі. Таво уна сьӧм видзим ремонт вылӧ. Локтан воын, чайта, турист лыдыс содас.

Кулӧмдінӧ дзик быд волысь кежавлӧ Уллянаса мужичӧйяслӧн манастырӧ. Сэні сулалӧ квайт храм. Манастырлӧн кузь историяыс кыскӧ эскысьясӧс татчӧ.

Антоний (Ольшанов), иеромонах:

— Миян эм кык судтаа гӧстинича ветымын места вылӧ. Волӧны ыджыд котыръяс, торйӧ йӧз кежалӧны, унаӧн шойччан лунъясӧ волӧны, овлӧ дас – дас вит мортӧн.

Кулӧмдінын лӧсьӧдісны некымын туйвизьӧд маршрутъяс: лунвыв, асыввыв да рытыввывлань. Ӧні помалӧны сӧвмӧдны войвывса юкӧн. Таво районӧ волісны квайтсё турист. Локтан воын мӧвпалӧны содтыны тайӧ лыдпассӧ кык пӧв.

Татьяна Супрядкина, Виктория Палкина, Антон Ворожищев, «Юрган» телеканал, Кулӧмдін район.

2018-ӦД ВОСЯ «ВАСИЛЕЙ»

Зэв уна заявка примитӧма «Василей» ӧнія коми сьыланкыв фестиваль вылӧ — ветымын нёль. Конкурс пасйӧ кызь вит во. Программа бара лоӧ оз дас куим, а дас нёль сьыланкывйысь. Лоӧ нёль номинация. Конкурсӧ пырӧдчӧны и том, и нималана сьыланкыв дасьтысьяс.

Михаил Герцман, композитор:

— Ми ӧд ог му пытшкын олӧй. Колӧ выльлун вайны, а сьыланкывйын ыджыд вын. Попсалӧн нинӧм выльыс абу, асыввылысь (???) локтӧ, а миянӧс этшаӧн тані тӧдӧны.

Казьтыштам, традиция серти нин, фестиваль мунас Кулӧмдінса культура керкаын январ 13ʼ лунӧ. Неважӧн муніс «Василейлӧн» енбиа лаборатория. Котӧртысьяс серти, лоӧ кык концерт.

СЕЗОН ПАСЙӦМ

Помасис «Сыктывкарса лыжня» Ставроссияса панйысьӧм. Котравны лызь вылын волісны нёльсё морт. Эз сӧмын Комиысь, но и странаса комын нёль регионысь. Медводдза лунӧ котралісны свободнӧй стильӧн: аньяс дас километра, мужичӧйяс дас вит. А талун вӧлі классика.

Игорь Думин, лызьӧн котралӧм кузя федерация петкӧдлысь:

— Петкӧдчӧны оз ӧтмоза. Том зонъяс дасьтысясны Ставроссияса ордйысьӧмъяс кежлӧ. Найӧ заводитчасны декабр 6ʼ лунӧ. Аньяс пӧвстын вермис Комиысь Ольга Рочева, мужичӧйяс пиысь вермысьӧн лоис Нижегородскӧй обласьтысь Артём Мальцев. Россияса сборнӧйӧ пырысь Илья Семиков лоис коймӧдӧн.

Ордйысисны Раиса Сметанина комплексын. Спортсменъяс серти, трасса дасьтӧма бура.

Александр Ветров, Сосногорскса командалӧн тренер:

— Трасса дасьтӧма колана ногӧн. Куим лун сайын сӧмын пушкаяс уджалісны, уна лым вӧлі. Войнас ставсӧ весалісны, дистанция бур.

Тайӧ ордйысьӧмъясӧн воссис тӧвся сезон. Тренируйтчигӧн вӧліны сьӧкыдлунъяс вежласьысь поводдя вӧсна.

☼ ☼ ☼

И та вылын миян ставыс. Коді эз вермы видзӧдны выпуск, позяс вӧчны тайӧс юрган.рф сайтысь либӧ Ростелекомлӧн ай-пи телевиденньӧ отсӧгӧн. Став бурсӧ.

Пасйӧд

Текстуйтӧма 2017-12-12. Маджаса Анжелика.