Пос — различия между версиями

Материал из Коми тӧданін
(Полностью удалено содержимое страницы)
Строка 1: Строка 1:
 +
Л. ОСІПОВА
 +
КУРӦГ ПӦЖӦМ
 +
ԀА
 +
ПІЈАНСӦ ԀӦԄӦРІТӦМ
 +
КОМІ ГОСІЗԀАТ СЫКТЫВКАР
 +
1933
 +
1492.
 +
БУРМӦԀАМ АСԌЫНЫМ КУРӦГ ПӦТКА ВІԆӦМ
  
 +
Ӧнӧԇ курӧг-пӧтка віԇӧм міјан странаын мунӧ меԁԍа бӧрын ԁа еща ԁокоԁа віԇму овмӧсын. Ԋінӧм тан абу ԃівӧыс.
 +
Посԋі, гӧԉ ԁа шӧркоԃԃем овмӧсјас, курӧг-пӧтка паԍкӧԁан могсӧ омӧԉа лыԃԃывлісны коланаӧн, лыԃԃывлісны ковтӧм уҗӧн. Омӧԉа ԁӧԅӧрітӧмыԍ ԁа сојан суԇԍытӧмыԍ курӧгјас гежӧԁа пӧжԍавлісны ԁа јона кулавліны.
 +
Гортса пӧтка — сіјӧ меԁбур отсӧг јај суԇԍытӧм бырӧԁӧмын. Бӧрја војаснас міјанлыԍ гортса пӧтканымӧс јона чінтіс кулацкӧј вреԃіԏеԉство.
 +
Уԅбекістанын местнӧј попјас щӧкталӧны вӧлӧм начкавны мӧс і курӧг, коԁі ԍӧԁ гӧна, коԁӧс-пӧ ыстіс јен колхоԅԋік-
 +
јаслы наказаԋԋӧ пыԃԃі, асланыс грех вӧсна.
 +
Пӧтка міјанлы ԍетӧ пӧтӧса чӧскыԁ јај, коԉк, гос ԁа гӧн.
 +
Бура уҗ пуктӧмӧн, пӧтка віԇны абу ԍӧкыԁ ԁај абу ԁона.
 +
Гортса пӧтка віԇны торја-ԋін выгӧԁнӧ совхозјасын ԁа колхозјасын, лыԃԃыԍӧ кыԇ соԁтӧԁа јукӧԁӧн. Сені пырҗык-ԋін ем ԍојан коԉасыԁ, коԁӧн поԅӧ верԁны курӧг-пӧткаӧс. Но мі сіԇ-жӧ котырталам курӧг-пӧтка віԇан совхозјас ԁа колхозјас.
 +
Пԏіцевоԁческӧј трестлы колӧ 1933 воӧ аслас совхозјасын кыпӧԁны курӧг-пӧтка віԇӧмсӧ 20 міԉԉон пӧткаӧԇ.
 +
Віт воԍа план помаліг кежлӧ совхозјасын ԁа колхозјасын меԁ вӧлі-ԋін гортса віԇан пӧтка 600 міԉԉон ԁушӧԇ.
 +
Меԁым тыртны тајӧ плансӧ, колӧ кыԇ мыј верман паԍкӧԁны гырыԍ ӧтувја курӧг пӧтка віԇан овмӧсјас.
 +
Гырыԍ колхозјасын нуӧԁԍӧ бура верԁӧм, ԁа бӧрјыԍӧ бура коԉк вајыԍјасӧс.
 +
Ӧтувја овмӧсын меԁԍа колана торјыс сіјӧ, мыј поԅӧ курӧг піјан пӧжны інкубатор машіна отсӧгӧн.
 +
Інкубатор гортса пӧтка віԇӧмын нуӧԁӧ сещӧм-жӧ уҗ, кыԇі-і трактор му вылын.
 +
Курӧгӧн пӧжӧмӧн петӧ 10, а уна пырыԍ-ԋін 15 курӧг-пі.
 +
Інкубаторӧн „курӧг пӧжан машінаӧн“ ӧԏік 3-4 тӧлыԍӧн петӧ 60 ԍурс курӧг-пі.
 +
Тајӧ-ԋін лоӧ бур, ыҗыԁ курӧг фабріка.
 +
Кымын ыҗыԁ інкубатор (курӧг пӧжан машінаыс), сымын сіјӧ бур овмӧслы.
 +
Та могыԍ ӧні пԏіцетрест стрӧітало гырыԍ інкубаторјас.
 +
Бӧрја војаснас, ӧтувја соціаԉіԍԏіческӧј гортса пӧтка віԇӧмын інкубатор боԍтіс ыҗыԁ места.
 +
1930 воӧ колхозјасын завоԃітіс уҗавны 136 інкубатор, кытыԍ петӧ міԉԉон ԁа җынјыԍ унҗык курӧг-пі.
 +
Таыԍ кынԇі колхозјаслы ԍетавԍӧ ӧԏік лунја курӧг-піјан, коԁјас петісны інкубаторыԍ матыса гырыԍ совхозјасын.
 +
Колхозјасын бура курӧг віԇӧм, отсалас міјанлы бурмӧԁны чеԉаԃлыс ԍојӧм.
 +
Міјан пӧтка ԁона сулалӧ заграԋічаын. Ԉішнӧј пӧткасӧ ԁа налыԍ прӧԁуктасӧ мі вермам вузавны заграԋічаӧ. Ловјӧн, јајӧн, пӧтка вузалӧмыԍ, а сіԇі-жӧ гӧн ԁа коԉк вылӧ мі вермам боԍтны машінајас ԁа сещӧм тӧвар, коԁі міјан оз-на тырмы. Міјан пӧтка вӧԃітӧмлы колӧ лоны промышԉеннӧј значеԋԋӧӧн.
 +
Ӧткымын колхозјасын ем-ԋін гырыԍ вермӧмјас, пӧтка вӧԃітан ыҗыԁ овмӧс котыртӧмын.
 +
1930 воӧ, Арԏухіна ԋіма коммуна быԁтіс 38 ԍурс курӧг, та піыԍ пыр віԇӧм вылӧ коԉіс 10 ԍурс ԁуш.
 +
Гырыԍ промышԉеннӧј пӧтка віԇан овмӧсјас котыртчӧны сещӧм рајонјасын, кӧні паԍкалӧма курӧг-пӧтка віԇӧм.
 +
Быԁ колхоз вермас лӧԍӧԁны аслыс ӧтувја пӧтка віԇӧм, кыԇ отсаԍан јукӧԁ. Колӧ торја уҗ пуктыны і колхоԅԋікјаслыԍ ас орԁса курӧгјассӧ бурмӧԁӧм вылӧ. Колӧ лӧԍӧԁны коԉкјалӧмсӧ гіжалӧм, бурҗык рӧԁаӧс коԉӧԁны рӧԁ вылӧ, коԉкјассӧ пӧжны пуктігӧн колӧ бура віԁлавны, лӧԍӧԁны пӧткајаслы пемӧс ԍојанјас, ставсӧ тајӧ колӧ лӧԍӧԁны колхозлӧн аслас шԉенјасыслы, коԁі віԇӧ гортас курӧг пӧтка.
 +
Воыԍ-воӧ курӧг-пӧтка пӧжан (інкубатор) лыԁ міјан соԁӧ. Но сіјӧ абу-на тырмымӧн, меԁым ԇікӧԇ вежны пӧтка-&улын коԉк пӧжӧм.
 +
Тапонԁа, ковмас-на курӧг улын пӧжны. Став пӧжԍыԍсӧ колӧ пукԍӧԁны коԉк вылӧ. Колӧ лӧԍӧԁны ставсӧ, меԁым локтан војасӧ кыԇ мыј поԅӧ унҗык боԍтны бур ԁа јон курӧг піјан.
 +
Тајӧ ԋігаас віԍтавԍӧ меԁԍа колана торјас јывԍыс, кыԇ петӧны курӧг піјан інкубаторын ԁа курӧг улын пӧжӧмӧн.
 +
КУЩӦМ КУРӦГЛЫԌ БОԌТНЫ КОԈК РӦԀ ВЫЛӦ
 +
 +
Меԁым еԍкӧ пӧжігӧн петіс курӧг пі, коԉксӧ пӧжӧм вылӧ колӧ боԍтны, оз том курӧглыԍ, а кык арӧса курӧглыԍ. Кык арӧса курӧглӧн піјаныс лоӧны гырыԍӧԍ ԁа јонӧԍҗык, том курӧгјаслӧн ԁорыԍ.
 +
Рӧԁ вылӧ колӧ бӧрјыны меԁԍа бур курӧгјассӧ, а ԉокјассӧ бракујтавны.
 +
Омӧԉа коԉкјалыԍ ԋекор оз ԍет бур рӧԁ. Тамогыԍ зев колана кужны бӧрјыны бура коԉкјалыԍӧс ԁа налыԍ торјӧԁны коԉксӧ рӧԁ вылӧ.
 +
Зев бура поԅас тӧԁны бура коԉкјалан курӧгӧс вајӧм коԉк серԏіыс, уна& вајӧ вонас ԁа уна-ӧ тӧвнас.
 +
Сещӧм колхозјасын, кӧні емӧԍ віԁлалана позјас ԁа нуӧԁԍӧ гіжалӧмјас, бура коԉкјалыԍ курӧгјасӧс тӧԁны зев кокԋі.
 +
Во чӧжнас-кӧ коԉкјалӧмԍыс учотыс ез нуӧԁԍы, поԅӧ бӧрјыны куш тӧвԍа
 +
коԉк ԍерԏіыс, Тӧвԍа коԉк лыԃԃыԍӧ окԏабр 15-ӧԁ лунԍаԋ — јанвар 15 лунӧԇ ԁа нојабр 1 лунԍаԋ февраԉ 1 лунӧԇ. Курӧг-кӧ тајӧ каԁнас коԉкјалӧ, та ԍерԏі поԅӧ тӧԁны, мыј тајӧ бура коԉкјалыԍ.
 +
Бура коԉкјалыԍ курӧг тӧвбыԁӧн вајӧ 40 коԉк.
 +
Шӧркоԃа коԉкјалыԍ вајӧ ԋеуна ещаҗык. Тӧлын ԋіӧԏі коԉкјавтӧм курӧг лыԃԃыԍӧ омӧԉа коԉкјалыԍӧн. Тащӧм курӧгјаслыԍ рӧԁ вылӧ коԉк коԉны оз ков. Тӧвԍа коԉкјалом ԍерԏі коԉкјалыԍ курӧг поԅӧ бӧрјыны сӧмын сещӧм колхозјасын, кӧні курӧг віԇԍӧ бур курӧг віԇанінјасын ԁа бура верԁԍӧ.
 +
Ԉока віԇӧмӧн ԁа најӧс омӧԉа ԁӧԅӧрітӧмӧн ԁугԁӧ коԉкјалӧмԍыс веԍіг бур курӧгыс.
 +
Сещӧм каԁјасӧ, кор он тӧԁ быԁ курӧглыԍ мыјта вајӧ коԉксӧ, поԅӧ торјӧԁны бурҗыка коԉкјалыԍлыԍ улӧ інԁӧм пріметајас ԍерԏі.
 +
Бура коԉкјалыԍ курӧглӧн бокса лыјасыс бӧрлаԁортіыс вӧсԋіԃікӧԍ, ԋебыԁӧԍ, лајкјалана (ԉічкыштан-ԁа).
 +
 +
[Уна колк вајыԍ бур курӧглӧн косточка костас тӧрӧ кујім чуԋ. Еща коԉк вајыԍ курӧглӧн косточка костас тӧрӧ кык чуԋ.]
 +
 +
Омӧԉа коԉкјалыԍлӧн сіјӧ лыјасыс кызӧԍ, чорыԁӧԍ ԁа оз лајкјавны.
 +
Тајӧ лы костјасыс бура і ԉока коԉкјалыԍлӧн абу ӧткоԃӧԍ.
 +
Меԁым мерајтны лыкостјассӧ, курӧгсӧ колӧ боԍтны шујга кіјӧ мышла ԁортіыс ԁа чорыԁа кутны сіјӧс кокӧԁыс, а
 +
 +
[Бура коԉкјалыԍ курӧглӧн мыш вомӧнас тӧрӧ ԇоньӧн кіпыԁосыԁ&. Ԉока коԉкјалыԍ курӧглӧн тӧрӧ кык чуԋ]
 +
 +
јурсӧ ԁа борԁсӧ сіјӧ-жӧ кіаԁ гырԇанаԁ ԇебны. Мерајтӧмыс нуӧԁԍӧ веԍкыԁ кіјӧн. Та вылӧ коԉкјалан лы костас пуктыԍӧ чуԋјас. Бура коԉкјалан курӧглы тајӧ лы костјасас пуктыԍӧ кык ԉібӧ кујім чуԋ, а омӧԉа коԉкјалыԍлы ӧԏік чуԋ.
 +
Бура коԉкјалыԍ курӧглӧн кынӧмыс колӧ лоны ыҗыԁ. Пуктан-кӧ рушку вомӧныс курӧглы кітӧ, јурԍаԋыс морӧс лытіыс ԁа коԉкјалан &лыкостјасас бура коԉкјалан курӧглы берԁӧ став кі пыԁӧсыԁ.
 +
Омӧԉа коԉкјалыԍлы& берԁӧ сӧмын кык ԉібӧ кујім чуԋ.
 +
Бура коԉкјалыԍ курӧг поԅӧ бӧрјыны пӧжԍігӧн тулысын.
 +
Апреԉ толыԍӧ-кӧ курӧгјас бӧрԍа віԇӧԁан лун віт, поԅӧ зев бура тӧԁны меԁԍа бур коԉкјалыԍ курӧгӧс.
 +
Став курӧгсӧ, позјыԍ леԇігӧн, колӧ бура віԁлавны, коԁі на піыԍ коԉкја.
 +
Коԉкја курӧгӧс колӧ гіжны ԋім ԉібӧ прімета ԍерԏіыс, поԅӧ тӧԁны најӧс, коканыс-кӧ налы кӧрталан кущӧмкӧ пас (ԍіԏеч лӧскут, ԏеԍма ԁа с. в.).
 +
Регыԁја каԁӧ поԅӧ гӧгӧрвоны, мыј ӧткымын курӧгјас коԉкјалӧны кык лун мыԍԏі којмӧԁ луннас, мукӧԁјас лун космын, а којмӧԁјас-ԋін коԉкјалӧны ԁорвыв 3 лун ԁа јешщӧ унҗык.
 +
Тулысын-кӧ курӧг вајӧ ԁорвыв 4, 5 ԁа 6 коԉк, сіјӧ бур коԉкја курӧг.
 +
Тајӧ-жӧ каԁнас-кӧ курӧг вајӧ сӧмын ӧԏік ԉібӧ кык коԉк, ԁа ԁугԁавлӧм сорӧн, тащӧм курӧгыԁ ԃерт омӧԉік.
 +
 +
[Бура коԉкјалыԍ Ԉока коԉкјалыԍ]
 +
 +
Рӧԁ вылӧ тащӧм курӧгыԁлыԍ коԉктӧ коԉны ԃерт оз шогмы.
 +
Бур коԉкја курӧгјас пырҗык ԁолыԁӧԍ, јонҗыка ветлӧԁлыԍӧԍ, паԍкыԁ ԁа ԋебыԁ заԁјаса.
 +
Тулыснас асмогаԍан іныс налӧн паԍкыԁӧԍ, быԏԏӧ ԋебыԃіка ԋебԅыштӧма ԁа җынвыјӧ воԍса.
 +
Омӧԉа коԉкјалыԍ курӧгјас жугыԉӧԍ, ветлӧԁлытӧмӧԍ, пукалӧны јӧжгыԉтчӧмӧн. Тушаыс налӧн віјер, бӧрлаԁорыс чорыԁ ԁа петаніныс векԋі, чукыртчӧма ԁа кос.
 +
Бура коԉкјалыԍ курӧгӧн лыԃԃыԍӧ сіјӧ, коԁі коԉкјалӧ ԍор арӧԇ, ԁа ԍорӧн бырӧ сорсыс.
 +
Таыԍ кынԇі, кущӧм курӧглыԍ коԉӧны коԉксӧ рӧԁ вылӧ, сіјӧ курӧгыс меԁым ԍојӧ бура. Колӧ бӧрјыны сещӧм курӧгӧс, коԁі асылын воԇ петӧ ԁа рытын ԍор пырӧ. Омӧԉ курӧг ԍојӧм вӧсна озҗык вӧтлыԍ, а пырҗык пукалӧ ԍор-вылын.
 +
Кор-ԋін бӧрјан меԁԍа бур коԉкјалыԍсӧ, колӧ і тӧжԁыԍны сы јылыԍ, меԁым налӧн коԉкјыс шогміс пӧжӧм вылӧ.
 +
Кущӧм коԉк шогмӧ рӧԁ вылӧ?
 +
Рӧԁ вылӧ оз ков коԉӧԁны вывті гырыԍ коԉкјас, кӧԏ сіјӧ і вајліс бура
 +
коԉкјалыԍ курӧг. Сещӧм коԉкјыс вермас лоны кык віжаӧн.
 +
Вывті посԋі коԉк пӧжӧм вылӧ бара-жӧ оз туј. Пӧжны колӧ бӧрјыны шӧркоԃјассӧ. Коԉкјыслӧн кышыс оз ков јона кыз-ԋі вывті вӧсԋіԁ.
 +
Коԉкјыс-кӧ вӧсԋіԁ кыша, гуранӧԍ, пӧжны сіјӧс оз шогмы.
 +
Вӧсԋіԁ кыша коԉк, пӧжігас курӧг вермас жугӧԁны. Кышыс-кӧ вывті кыз, курӧг-піыс бара-жӧ оз вермы нырнас жугӧԁны ԁа пӧԁӧ.
 +
Сіԇ-кӧ, кыз кыша коԉк бара-жӧ оз шогмы пӧжны.
 +
Коԉк пӧжны пуктігӧн меԁ вӧлі мічаӧԍ, чістӧјӧԍ, но мыԍкавны оз ков. Мыԍкалӧм коԉк регыԁ щыкӧ.
 +
Сӧстӧма ԁа пеԉка колӧ віԇны позјас, секі і коԉкјыԁ лоӧ сӧстӧм.
 +
Ԋӧԏік вежԍытӧг ԁа щыктӧг коԉк вермӧ овны куім ԋеԃеԉӧԇ.
 +
Ԁыр кујлӧм коԉкјыԍ, пӧжӧм лоӧ омӧԉік. Кымын коԉкјыс ԍвежӧј ԁа бур сымын сетыԍ лоӧ бур ԁа јон курӧг пі.
 +
[Колхоԅԋіца пасјалӧ вајӧм курӧгкоԉк]
 +
Пӧжны лоԍӧԁчігӧн коԉксӧ колӧ пасјавны каранԁашӧн.
 +
Кызлаԁор коԉк помас каранԁашӧн пасјыны тӧлыԍ ԁа лунсӧ кор коԉксӧ вајӧма ԁа кущӧм курӧглӧн.
 +
 +
КЫԆІ ТӦԀМАВНЫ ԌВЕЖӦЈ КОԈК
 +
 +
Коԉксӧ-кӧ абу пасјӧма кущӧм тӧлыԍӧ ԁа лунӧ вајӧма, ԍвежӧјлунсӧ поԅӧ тӧԁмавны југыԁ воԇын віԁлалӧмӧн. Віԁлавнысӧ поԅӧ торја вӧчӧм пріборӧн, коԁі шуԍӧ овоскопӧн.
 +
Овоскоп поԅӧ кокԋіԁа вӧчны аслыным.
 +
Тајӧ вӧчны колӧ боԍтны 3 кусӧк картон ԉібӧ фаԋера.
 +
Картон куԅаыс меԁ вӧлі 40 см. гӧгӧр ԁа паԍтаыс 20 см гӧгӧр. Тајӧ картонԍыс ԉібӧ фаԋераԍыс вӧчасны куім бока кӧрӧб. Меԁым кӧрӧбыс ез паԍкав, картонсӧ вурӧны суԋісӧн. Кӧрӧбсӧ-кӧ вӧчан фаԋераыԍ, сіјӧ колӧ кутыштавны проволокаӧн. Ӧтар кӧрӧб бокас
 +
вунԁыԍӧ коԉтк тӧріг ыҗԁаыс роԅ, но вунԁыныс роԅсӧ колӧ сіԇ, меԁым коԉкјыс кӧрӧбԍыс ез уԍ. Кӧрӧбсӧ роԅӧԁтӧԇ пыщкас пуктыԍӧ біја лампа. Роԅӧԁчыԍӧ бі југӧр веԍтіыс.
 +
 +
[Куім кусӧк картон овоскоп вылӧ. Шӧрас коԉклы роԅ.]
 +
 +
Кор віԁлыны ковмас, коԉксӧ боԍтӧны шӧр ԁа воԇ чуԋӧн, коԁӧс сеԍԍа вајӧны овоскоп роԅ воԇӧ.
 +
Коԉкјыслы сені колӧ лоны, меԁым щӧщыԁла ԁорыс вӧлі вывԉаԋ, лампа бі југӧрԍаԋыс коԉк пыщ-
 +
 +
[Ԁаԍ овоскӧн. Інԁӧма, кӧн овоскоп пышкын колӧ сулавны лампалы. Овоскопп& ԍԏен вунԁасын колӧ лоны лампакӧԁ паныԁӧн.]
 +
кӧсыс кутас тыԁавны ставнас. Коԉк щӧщыԁла ԁорыс кутас тыԁавны ԇік тыртӧмӧн, коԁі і шуԍӧ пугаӧн.
 +
Выԉ ԍвежӧј коԉкјын пуга ічӧԏік.
 +
 +
[Выԉ коԉкјын пуга. Тащӧм коԉкјыс шогмӧ пӧжӧм вылӧ
 +
Тащӧм пугаӧн коԉк оз шогмы пӧжӧм вылӧ]
 +
 +
Ԁыр-кӧ коԉкјыԁ кујлас, сіјӧ коԍмӧ ԁа пугаыс ыҗԁӧ. Гырыԍ &пуга-а коԉкјас пӧжны оз шогмыны.
 +
 +
КЫԆІ ԀӦԄӦРІТНЫ МЕԀЫМ КУРӦГЈАС ВАІСНЫ УНҖЫК БУР РӦԀА КОԈК
 +
 +
Курӧг вермӧ коԉкјавны петуктӧг, но пӧжны колӧ рӧԁԇега. Пӧжігӧн-кӧ курӧг улӧ веԍкалӧ ԍвежӧј рӧԁԇітӧм коԉк, сетыԍ курӧг пі оз пет.
 +
Меԁым пӧжігӧн коԉкјыԍ петіс курӧг пі, јона сы сајын, кущӧм арлыԁаӧԍ курӧгыс сіԇ-жӧ і петукыс.
 +
Торја-ԋін лоӧ тӧԁчанаӧн кыԇі најӧс ԁӧԅӧрітӧны.
 +
Том молоԁушка коԉкјыԍ ԁа том петукјасыԍ, пырҗык курӧг піыԁ лоӧ слабіԋік.
 +
Рӧԁԇӧԁтӧм (петуктӧм) щӧг пӧрыԍ курогјасыԍ, віԍіԍ ԁа омоԉік курӧг-петукјасыԍ коԉкјасыс лоӧны рӧԁтӧмӧԍ.
 +
Бур рӧԁа пԉеменнӧј пӧткалы колӧ бур оласног, гуԉајтӧм, сӧстӧм сынӧԁ ԁа шонԁі.
 +
Омӧԉ ветлан местаын ԁа ԇескыԁ оланін вӧсна петукјас гежӧԁа таԉалӧ-
 +
ны курӧгјасӧс: коԉкныс лоӧ рӧԁԇытӧмӧԍ ԁа піјаныс лоӧны коԋӧркоԃ слабӧԍ.
 +
Меԁым боԍтны бур рӧԁа (пԉеменнӧј) коԉк, курӧгӧс колӧ леԇлыны гуԉајтӧм вылӧ быԁ лун.
 +
Віԇныкӧ курӧгӧс петуктӧг, пожӧм вылӧ коԉксӧ колӧ боԍтны кыкԋеԃеԉыԍ ԋе воԇҗык, а бурҗык еԍкӧ вӧлі, коԉӧ-кӧ тӧлыԍ петук леԇӧм мыԍԏіыс.
 +
Меԁым боԍтны рӧԁԇӧга коԉк пӧткалыԍ, колӧ тӧвбыԁ бура верԁны. Омӧԉа верԁӧм пӧтка тулысла ԁор омӧԉтчӧ-слабітӧ. Сыпонԁа первојја каԁас сіјӧ вајӧ рӧԁԇӧԁтӧм коԉк. Омӧԉ рӧԁԇӧга-петуктӧм коԉк лоӧ сыпонԁа, кор 12 курӧг вылӧ сӧмын 1 петук. Петукыс најӧс оз уԃіт таԉавнысӧ, ԁа коԉкныс лоӧны щӧгӧԍ.
 +
 +
КЫԆІ ВІԆНЫ ПЕТУКА КОԈК
 +
 +
Рӧԁԇӧга-петука коԉк колӧ віԇны щыкӧмыԍ торјӧн.
 +
Рӧԁԇӧга петука коԉкјыс віԇԍӧ ыркыԁ сӧстӧм кос сынӧԁа комнатаын.
 +
Коԉкјыс-кӧ кутас кујлыны пач берԁын, сіјӧ кутас коԍмыны, а тајӧ јона тӧԁчӧ курӧг пі петӧмлы.
 +
Маті пач ԁорын, ԉібӧ шонԁі воԇын олан коԉкјӧ, вермӧ каԁтӧг ԁа збыԉыԍ пӧжтӧг рӧԃітчыны курӧг пі.
 +
Кор тащӧм коԉкјыс ыркалӧ, рӧԃітчӧм курӧг піыс кулӧ ԁа коԉкјыс кутас сіԍмыны.
 +
Кор коԉкјыԁ абу уна, бурҗык сіјӧ віԇны ԋеыҗыԁ кӧрԅінкаын, меԁым коԉкјас ԁінті вӧԉаа ветліс сӧстӧм сынӧԁ. Быԁ кык-куім лун мыԍԏі коԉксӧ колӧ наԇӧԋіка віԁчіԍӧмӧн бергӧԁлыны мӧԁ бок вылӧ.
 +
Коԉксӧ-кӧ он мӧԁ бергӧԁлыны мӧԁ бок вылӧ, віжыс вермас кышпіјас коԍмыны ԁа рӧԃітчӧм курӧг піыс кулӧ. Курӧг-пӧтка віԇан колхозјасын ԁа совхозјасын, кӧні чукӧрмӧ уна рӧԁԇӧга-петука коԉк, најӧс колӧ пуктавны торја пызан вылӧ ԉібӧ җаҗјӧ.
 +
Тащӧм пызан јӧрас быԁ коԉклы лӧԍӧԁԍӧ роԅ. Быԁ аслас курӧг коԉклы
 +
лӧԍӧԁԍӧ торја раԁ. Коԉкјыс, щӧщыԁла ԁорнас вывлаԋ, ԋоԉӧԁ јукӧн мынԁаыс пуктыԍӧ пызан јӧр роԅас.
 +
 +
[Колхозын курӧг коԉк бӧрјӧны]
 +
 +
Тајӧ поԅӧ вӧчны прӧстӧјҗыка. Пызан бокјасас тувјавлӧны планкіјас, сеԍԍа пызан вылас кіԍкалӧны сӧстӧм ԍу (зерно). Ԍу слӧјсӧ гуранӧԁыштӧмӧн пукталӧны коԉксӧ ԁа тыртӧны сіјӧ
 +
җынјӧԇыс кымын. Коԉксӧ чукӧртігӧн сыкӧԁ колӧ вӧԃітчыны јона віԁчыԍӧмӧн:
 +
Оз ков тракјӧԁлыны ԁа болтајтны, меԁым ԋе орӧԁны пыщкӧсса оболочкасӧ. Щыкӧм оболочкаа коԉк пӧжны оз шогмы.
 +
 +
КЫԆІ БӦРЈЫНЫ ПӦЖЫԌ КУРӦГЈАСӦС ԀА ЛӦԌӦԀНЫ ПОЗСӦ
 +
 +
Колӧ старајтчыны меԁым рӧԁԇӧга курӧг пі пӧжігӧн петіс воԇҗык. Секі најӧ арлаԋыс вермасны-ԋін бура коԉкјавны.
 +
Бурҗык волі пожны-кӧ пуктан март помаԍігӧн ԉібӧ апреԉын, но ԋе ԍорӧн мај 15-ԁ луныԍ.
 +
Ԍор пӧжӧмӧн курӧг-піјан пырҗык овлӧны слабӧԍ-омӧԉікӧԍ, најӧ коԉкјалӧны сӧмын тулысын ԁа шоча овлывлӧ наыԍ бур коԉкја курӧг.
 +
Пӧжӧм вылӧ бӧрјыԍӧ рамыԋік курӧгјас. Вӧј-полыԍ курӧгјас, шочҗыка овлӧны бура коԉкјалыԍӧн.
 +
Рӧԁԇӧга коԉк вылӧ пӧжны пуктытӧԇ, колӧ, меԁым сіјӧ бура пукаліс. Курӧглы колӧ ԁыр пукавны позјын ԁа клуткыны. Пӧжԍан інсӧ колӧ лӧԍӧԁны сещӧм местаӧ, меԁым сіјӧ ԋекоԁ ез вермы віԁлавны ԋі вӧрԅӧԁлыны. Олан-іныс колӧ лоны косӧԁ, пемыԁіԋік, сӧстӧм сынӧԁа.
 +
Колӧ тӧԁны, мыј пӧжԍан позсӧ ԋекущӧм ногӧн оз поԅ пуктыны вывті кос ԁа жар оланінјасӧ, коԉкјыс сен коԍмас, ԁа пожӧмԍыс пӧԉзаыс оз ло.
 +
Позсӧ поԅӧ вӧчны ԉапкыԃік јашщікӧ, важ пожјӧ, ԉібӧ гӧгрӧс кӧрԅінкаӧ. Поз пыԁӧсас пуктыԍӧ ԋебыԃік турун, ԉібӧ посԋіԁ ԋебԅӧԁӧм іԇас.
 +
Меԁым позјас ез овмӧԁчыны наԍекомӧјјас воԉӧссӧ колӧ бура кіԍкавны перԍіԁскӧј ромашка порошкіӧн
 +
Пӧжнысӧ колӧ пуктыны рытын. Гырыԍҗык курӧгјаслы пуктӧны 15,& коԉк, шӧркоԃԃемјаслы 13, а посԋыԁҗыкјаслы 9 ԉібӧ 11 коԉк.
 +
Коԉк лыԁыч сеԍԍа пуктыԍԍӧ повоԃԃа &серԏі.
 +
Кымын шоныԁ повоԃԃаыс, сымын унҗык поԅӧ пуктыны коԉксӧ.
 +
Воԇ тулысын пӧжны пуктӧны 11-13 коԉкјыԍ оз уна. Гожӧмын поԅӧ пуктыны 15 коԉк.
 +
Пырҗык пуктӧны коԉксӧ пӧлӧн, тајӧ вӧчԍӧ сы понԁа, мыј ӧԏік коԉкјыс тӧрӧ шӧрас, а мукӧԁыс пуктавԍӧ ортчӧн сыгӧгӧр.
 +
 +
КЫԆІ ԀӦԄӦРІТНЫ ПӦЖԌАН КУРӦГӦС
 +
 +
Пӧжԍыԍ курӧглы колӧ петавны позјыԍ быԁлун ӧтчыԁ. Тајӧ каԁнас сылы колӧ ԍојны, јуны, ректыны асԍыс желуԁоксӧ ԁа лыа вылын пуртыкаԍыштны.
 +
Пӧжԍан курӧгыс-кӧ ачыс позԍыс оз четчывлы, то сіјӧс колӧ кокԋіԃіка четчӧԁлыны. Первојја суткінас пӧжԍіԍӧс& оз ков вӧрԅӧԁлыны.
 +
Мӧԁ лунԍаԋыс-ԋін колӧ сіјос боԍтлыны быԁ лун ӧԏік пӧраӧ. Курӧгыс-ко мінут 20 мыԍԏі ачыс позјас бӧр оз пыр колӧ јӧртны мырԁӧн.
 +
Пӧжԍыԍсӧ колӧ леԇлывны і сыпонԁа, меԁым позјыс тӧлалыштіс, вежԍыс сынӧԁыс.
 +
Коԉк пыщкын сӧвмыԍ курӧг пілы коло лолавны сӧстӧм сынӧԁ. Сынӧԁыс коԉк пыщкас пырӧ кышпырыс, но сіјӧ ԍінмӧн он вермы аԁԇыны. Коԉк кыш роԅјасӧԁ пето газ, коԁі ковтӧм сен рӧԃітчӧм курӧг піјанлы.
 +
Пукалыԍ курӧгыс-кӧ позԍыс шоча четчывлӧ, позјыс омӧԉа тӧлалӧ ԁа коԉк пыщԍыс сынӧԁыс оз вежԍы, петӧм курӧг піјаныс овлӧны зев омӧԉӧԍ.
 +
Курӧг пі петан бӧрја лун-војас, пӧжԍан курӧгыс пукалӧ зев шыԋітӧв, но мукӧԁ ԁырјыс најӧ овлывлӧны зев безпокојнӧјӧԍ. Ковлывлӧ најӧс віԇны позјас, вылыԍаԋыс мыјӧнкӧ вевԏԏӧмӧн.
 +
Сіјӧ пӧранас, кор курӧгыс гуԉајтӧ-ветлӧ, позсӧ колӧ віԇӧԁлывлыны.
 +
Тајӧ вӧчԍӧ быԁлун.
 +
Жугавлӧм коԉкјассӧ позԍыс колӧ шыблавны. Ԉакӧԍԍӧм коԉкјасыс віԁчіԍӧмӧн чышкавԍӧ ԋебыԃік ва рузумӧн ԁа важ воԉӧсыс вежԍӧ выԉӧн.
 +
Пӧжԍан курӧгӧс колӧ верԁны луннас ӧтчыԁ іԁјӧн. Мукӧԁ ԍікас ԋебыԁ кӧрымӧн бурҗык ԋе верԁны. Ԋебыԁ ԍојанӧн курӧглӧн слабітӧ желуԁокыс.
 +
Поԅӧ і колана пӧжԍан курӧглы ԍетлывны посԋіԃік нырӧм шом ԁа гырыԍ лыа, а јуны сӧстӧм ԍвежӧј ва.
 +
Меԁбӧрја лунјасас, кор-ԋін курӧг піыс кутас петны, курӧгсӧ позԍыс леԇлывны оз поԅ.
 +
 +
ПӦЖԌІГАС КОԈКСӦ ԀӦԄӦРІТӦМ
 +
 +
Меԁым тӧԁны, кущӧм лоӧ петас котырыс, пукԍӧм мыԍԏіыс 6-ԁ ԉібӧ 7-ԁ лунјасас колӧ коԉксӧ југыԁ воԇын віԁлавны. Віԁлавнысӧ колӧ овоскопӧн југӧр воԇын.
 +
Рӧԃітчӧм курӧг піыс-кӧ быԁмӧ кыԇ колӧ (правіԉнӧ), то секі коԉк шӧрас
 +
кутас тыԁавны ԍӧԁіԋік чут, ԁа сеԍаԋ быԁ бокӧ мунӧ гӧрԁ віԅјас.
 +
Коԉкјас-кӧ тыԁалӧ сӧмын ԍӧԁ чутыс, а гӧрԁ віԅјасыс абуӧԍ, сені-ԋін рӧԃітчом курог піыс кулӧма.
 +
Сещӧм коԉкјасыс шуԍӧны ботӧн (болтунами).
 +
Коԉкјыс кӧ ԍвежӧј, пыщкӧсыс ԁон југыԁ, сещӧмыс рӧԁԇӧԁтӧм коԉк, ԁа курӧг пі сетыԍ оз-жӧ пет.
 +
Мӧԁыԍ віԁлалӧны 2 ԋеԃеԉ мыԍԏі пӧжны пуктӧм бӧрас. Сіјӧ каԁнас курӧг піыс коԉк пыщкас ловја-ԋін, ачыссӧ коԉкјыс ԍӧԁ гуԁыр.
 +
Пугаыс јона торјалӧ коԉкса ԍӧԁ чут торԍыс.
 +
Коԉк пыщкын ԍӧԁ чут ԁоргӧгӧрыс-кӧ тӧԁчӧ југыԁ местајас, ԁа сывӧсна пугаыс торјалӧ омӧԉа, віԍталӧ, мыј рӧԃітчӧм курӧг піыс кулӧма.
 +
Кыԇ ботмӧм, сіԇі-жӧ і ԍвежӧј (пӧжԍытӧм) рӧԁԇӧԁтӧм коԉкјас позјӧ коԉны оз ков. Ԍвежӧј пӧжԍытӧм коԉкјас поԅӧ
 +
ԍојны ԉібо курог піјансӧ верԁны, а ботмӧмјассӧ шыбытны ортсӧ.
 +
Сещӧм коԉкјассӧ-кӧ он іԁрав, гӧрԁԇыԍӧм курӧг піјаныс кутасны сіԍмыны ԁа кутас тӧԁчыны і ԇоԋвіԇа гӧрԁԇыԍӧм курӧг пјанлы.
 +
 +
КУРӦГ ПІ ԀӦԄӦРІТӦМ
 +
 +
Кыш піјыԍ петӧм курӧг піјанӧс боԍтӧны пӧжԍаніныԍ ԁа пукталӧны воԇвыв лӧԍӧԁӧм кӧрԅінкаӧ ԉібӧ пожјӧ.
 +
Пыԁӧсас воԉсалӧны ԋебыԃік сӧстӧм маԏеріјӧ. Вывԍаԋыс кӧрԅінкасӧ вевԏԏӧны ԋебыԃік шоныԁ чышјанӧн, меԁым кӧрԅінкаас пыріс сӧстӧм сынӧԁ.
 +
Кор став курӧг піыс коԉк піԍыс петӧ, сек курӧгсӧ позԍыс боԍтӧны ԁа верԁӧны. Сіјӧ каԁнас колӧ вежны воԉӧссӧ ԁа позсӧ лӧԍӧԁны выԉыԍ.
 +
Меԁым курӧг піјанӧс тојјас, пыщјас ԁа мукӧԁ гагјас ез ԍојны, ез ԁӧзмӧԁны, ыҗыԁ курӧгсӧ колӧ кіԍкавны перԍіԁскӧј ромашкаӧн, ԁа аԍсӧ леԇны бура пӧјім піын пуртыкаԍны.
 +
Зев колана курӧгыслыԍ јурсӧ ԁа борԁувсӧ мавтны госӧн ԉібӧ карболовкаа ваԅеԉінӧн, таыԍ гагјас пырыԍ-пыр кулӧны.
 +
Позјыс лӧԍӧԁԍӧ шоныԁ местаӧ ԁа курӧг піјаныс леԇлывԍӧны мам улас. Ӧԏік каԁӧ уна курӧглыԍ петӧм піјансӧ мукӧԁ ԁырјыс ӧтлаалӧны ӧԏік мам улӧ.
 +
Мам ԁінӧ колӧ став позтырсӧ ӧтлавны рытын. Лунын-кӧ пуктан мукӧԁ позтырса піјансӧ курӧгыс вермас кокавны.
 +
Курӧг піјан полӧны прӧстуԁаыԍ. Торја-ԋін колӧ віԁчіԍны воԇ пӧжӧмыԍ. Курӧг пі оланіныслыԍ җоҗсӧ колӧ кіԍкавны кыԁјӧн. Воԉӧстӧм җоҗын курӧг піјан кынмӧны, чукӧртчӧны мӧԁамӧԁ ԁінас ԁа омӧԉа ԍојӧны, торја-ԋін первој лунјасӧ. Таыԍ кынԇі, куш воԉӧстӧм җоҗын курӧг піјан вермӧны кынтыны асԍыныс рушкусӧ ԁа кокнысӧ. Кынӧм кӧԇалӧм понԁаыс завоԃітӧны мыԏітны.
 +
Курӧг піјанӧс колӧ верԁны меԁԍа бур ԁа пӧтӧса кӧрымнас. Курӧг піјан верԁԍӧны торјӧн гырыԍ курӧгјасыԍ, торја нарошнӧ лӧԍӧԁӧм ԁозјыԍ.
 +
Боԍтӧны вевттӧм јашщік, кык ԉібӧ куім боксӧ вӧчӧны решеткаӧн, тувјавԍӧ планкіјас, 7 саԋԏіметрԍаԋ 9 саԋԏіметрӧԇ мӧԁа-мӧԁ костыс.
 +
Сетчӧ сеԍԍа кіԍтӧны ԍојан, ԁа тыртӧм јашщікӧн вевԏԏӧны, пыԁӧссӧ вывлаԋ.
 +
Курог піјаныс, јашщікас вӧчӧм роԅӧԁыс, кокԋыԁа тӧрӧны ветлыны.
 +
Гырыԍ курӧгјасыс сіјӧ роԅӧԁыс пырны оз вермыны.
 +
 +
ІНКУБАТОРӦН (МАШІНАӦН) ПӦЖӦМ
 +
 +
Коԉк вылын курӧг пукӧԁӧмӧн поԅӧ пӧжны сӧмын сек, кор коԉкјыԁ пӧжнысӧ абу уна.
 +
Колхозјасын, кӧні коԉкыс уна, таԇі пӧжны зев манԉівӧ ԁај абу выгӧԁнӧ.
 +
Овмӧсјасын колӧ лоны том мӧлӧԁушкајас, сыпонԁа, мыј том курӧг коԉкјалӧ і тӧлын, кор коԉкыс меԁ ԁона. Мӧлӧԁушкаӧс бура быԁтытӧԇ коԉкјӧԁны оз поԅ.
 +
Уна рӧԁа курӧгјас тыр вірјајӧ воӧны оз ӧԏік пӧраӧ. Шуам, ԉечгорн, міноркі рӧԁіас. 5-6 тӧлыԍӧԇ оз лоны сполнӧјӧԍ. Роԁ-ајланԁ, пԉімутрок, віанԁот коԉкјалӧны сӧмын 7-8 тӧлыԍ бӧрԏі.
 +
Роч курӧгјас завоԃітӧны коԉкјавны нӧшта ԍорӧн.
 +
Сыпонԁа мӧлӧԁушкајасыс кӧ кӧсјӧны коԉкјавны нојабрын, ԉегчорн ԁа мінорк рӧԁа курӧг піјан колӧ, меԁым петісны апреԉын, мајын; роԁ-ајланԁ, пԉемутрок — мартын ԉібӧ апреԉын.
 +
Воԇ пӧжӧм піјан шочҗыка овлывлӧ сы понԁа, мыј пырҗык курӧгыс пукалӧ-пӧжԍӧ,& ԍор тулысын.
 +
Та понԁа колхозјаслы воԇ пӧжԍӧм корԍны ԍӧкыԁ. Гырыԍ колхозјасын, кӧ-
 +
ні курӧг-пӧтка лыԁыс уна курӧг пісӧ петкӧԁӧны інкубаторӧн. Сіјӧ сещӧм машіна, коԁі вежӧ курӧглыԍ пӧжӧмсӧ, ԁа ӧтпырјӧн петӧ 1000 курӧг-піӧԇ.
 +
Інкубатор, сіјӧ кык пӧвса ԍԏенаа топыԁ јашщік. Јашщікас коԉксӧ пуктавны ем ԍетка.
 +
Інкубаторын коԉкјас шоналӧ сещӧм шоныԁӧԇ кыԇі курӧг улын.
 +
Інкубаторас тајӧ шоныԁыс ӧԏі ԍама ԁа быԁлаын ӧткоԃ. Інкубаторсӧ шонтӧм вылӧ, бокас лӧԍӧԁԍӧ ізшомӧн лонтанін.
 +
Ԋеыҗыԁ інкубаторјасӧ поԅӧ пуктыны ыҗыԁ караԍін лампа. Гырыԍ курӧг пӧжан інкубаторјасын, кытыԍ ӧтпырјӧн петӧ уна ԍурс курӧг пі, шонтыԍӧ угоԉнӧј пачјасӧн.
 +
Курӧг аслас коԉк вылын пукалӧ ԁа шонтӧ сіјӧ аслас јајнас 21 лун. Інкубаторӧн сіԇ-жӧ шонтыԍӧ 21 лун.
 +
Пачԍаԋ ԉібӧ лампаԍаԋ, інкубатор вевԁорас шоныԁыс кајӧ торја труба-
 +
јасӧԁ, кӧні кујлӧны коԉкјасыс. Ӧткоԃ шоныԁыс інкубаторас кутԍӧ торја пріборӧн.
 +
Тајӧ пріборыс ӧтлалӧма клапана рычагӧн, коԁі олӧ пач, ԉібӧ лампа вылас.
 +
Тајӧ лӧԍӧԁӧмыс інкубаторас кутӧ шоныԁсӧ сещӧмӧс-жӧ, кущӧмӧс ԍетӧ пӧжԍан курӧг пӧжігас. Інкубатор оланінԍыс колӧ бура сынӧԁсӧ вежлавны, меԁым коԉкјасыс ез коԍмыны, меԁым інкубаторас сынӧԁыс ыркавлывліс.
 +
Шоныԁыс віԁлавԍӧ граԁуԍԋікӧн. Ыркыԁ сынӧԁыс віԁлавԍӧ торја пріборӧн, коԁі шуԍӧ гігрометрӧн.
 +
Быԁ інкубаторӧ пуктыԍԍӧ правілӧ, кытчӧ і гіжӧма, кыԇ колӧ вӧԃітчыны машінаӧн. Пӧжԍан курӧг, кор пукалӧ коԉк вылас, коԉксӧ бергӧԁлӧ ачыс ԋекымыныԍ луннас.
 +
Тащӧм ԍамӧн інкубаторӧ пуктӧм коԉксӧ колӧ бергӧԁлыны, завоԃітны пуктӧмԍаԋыс 3-ԁ лун рытԍаԋыс.
 +
Бергӧԁлӧны кыкыԍ лун, рыт і асыв. Гырыԍ інкубаторјасын коԉкјыс бергӧԁлыԍӧ торја рычагӧн.
 +
Курӧгыԁ пӧжԍігаԁ быԁ лун петавлӧ позԍыԁ ԍојны ԁо& гуԉајтны. Сіјӧ каԁнас коԉкјыс ыркавлыштӧ ԁа тӧлалыштӧ.
 +
Тащӧм тӧлӧԁӧм ԁа ыркӧԁлӧм сіԇ-жӧ колана і інкубаторӧ пуктӧм коԉкјаслы. Первојја ԋеԃеԉас коԉксӧ ыркӧԁлывлӧны, сіјӧ каԁнас, кор коԉксӧ бергӧԁлӧны: 8-ԍаԋ ԁа 18 лунӧԇ коԉксӧ ыркӧԁлӧны, завоԃітӧны 5 мінутԍаԋ ԁа помалӧны 20 мінутӧн. Сіјӧ каԁнас-жӧ коԉксӧ колӧ бергӧԁлыны мӧԁ бок вылас. 18-ԁ луннас коԉксӧ бергӧԁлӧны ԁа ыркӧԁӧны меԁбӧрјаыԍ.
 +
Сеԍԍа інкубаторсӧ курӧг-пі петтӧԇыс воԍтывны оз ков. Інкубаторас-кӧ коԍтыԍаніныс коԉкјас лотӧк улас, сек коԉк піыԍ петӧм курӧг піјан аԍныс веԍкалӧны сетчӧ. Інкубаторас-кӧ коԍтыԍаніныс вевԁорас сек, курӧг пісӧ колӧ нуны сетчӧ.
 +
Коԍтыԍанінын курӧг пісӧ віԇӧны суткі кымын.
 +
 +
[Курӧт піјан решеткаӧ пырӧны тащӧм јащщікын і сојӧны ассыныс сојансӧ]
 +
 +
Та борын најос нуоны іскусственнӧј матка ԁінӧ, коԁі шуԍӧ еԉевеза ԉібӧ бруԃԃер.
 +
 +
ІНКУБАТОРӦН ПӦЖӦМ КУРӦГ ПІ ԀӦԄӦРІТӦМ
 +
 +
Курӧг пі быԁтігӧн меԁԍа колана шоныԁ оланін ԁа бура, тӧлкӧн сіјӧ вер-
 +
ԁӧм. Кор курӧг пітӧ пӧжан інкубаторын, быԁтынысӧ ԁа ԁӧԅӧрітнысӧ најӧс лоӧ курӧгтӧг
 +
Сіјӧ ԉібӧ курӧгсӧ вежӧ іскусственнӧј матка еԉевеза ԉібӧ бруԃԃер.
 +
Еԉевеза сіјӧ ічӧԏік вевта ӧшіԋа ԁа курӧг пілы ветланіна керка.
 +
Пыщкӧсыс јукԍӧ кык пеԉӧ. Ӧтар җынјас курӧг піјаныс уԅӧны војнас, кытчӧ пуктыԍӧ „ԉетучаја мыш“ пӧнар ԉібӧ нарошнӧј лампа. Мӧԁ җынјас гуԉајтӧны луннас.
 +
Тајӧ кык оланін костас вӧчԍӧ вӧсԋіԃік ԍтена, ӧԇӧсӧн. Тајӧ ӧԇӧсӧԁыс курӧг піјан вермӧны пыравны уԅлан-інас ԁа лунын шонтыԍӧм могыԍ, сеті пыр шоныԁ.
 +
Ещаԋік курӧг піјан быԁтігӧн вӧԃітчӧны шонтанӧн (грелкаші). Тајӧ шонтаныс шуԍӧ бруԃԃерӧн.
 +
Бруԃԃер сіјӧ ыҗыԁ метаԉԉіческӧј жонԏік. Жонԏік улӧ лӧԍӧԁчӧ лампа ԉібӧ пач. Бруԃԃерјас овлӧны караԍінаӧԍ ԉібӧ угоԉнӧјӧԍ (шом).
 +
Ӧԏік бруԃԃер улас поԅӧ быԁтыны 300-ԍаԋ ԁа 500 курӧг піӧԇ.
 +
Бруԃԃерын меԁԍа шоныԁ лампа ԁорас, кымын &сіыԍ ылын, сымын кӧԇыԁ.
 +
 +
[Курӧг піјан, коԁјас быԁмӧны бруԃԃер улын.]
 +
 +
Сывӧсна курӧгпіјан і вермӧны бӧрјыны аслыныс места кыті налы колӧ.
 +
Бруԃԃер улӧ курӧг піјансӧ колӧ леԇны кымӧра пӧраӧ. Сіјӧ каԁнас најӧ регыԁӧн пырӧны сы улӧ ԁа велалӧны сетчӧ.
 +
Первојја каԁнас колӧ курӧг піјаныслы отсавны шоныԁсӧ корԍны, мӧԁногӧн најӧ вермасны прӧстуԃітчыны.
 +
Меԁым курӧг піјаныс лампаԍыс ылӧ ез мунны, бруԃԃер ԁінас пуктӧны тыв (ԍетку) ԉібӧ шочіԋіка раԇјӧн пощӧны.
 +
Еԉевезаын ԁа бруԃԃерын курӧг піјанӧс бура быԁтӧмӧн ԁа бура ԁӧԅӧрітӧмӧн, поԅӧ сещӧм-жӧ бура кыԇ і курӧг быԁтӧ. Колӧ сымын бура тӧԁны, мыј оз поԅ курӧг піјан &кӧԉны аскежаныс лун ԋі &вӧј.
 +
Колӧ віԇӧԁлывлыны лампа ломтыԍӧмсӧ, ԁа бруԃԃер оланінсӧ тӧлӧԁлывлыны. Бруԃԃерын меԁ ез вӧв ԋекущӧм ԁук. Торја-ԋін колӧ віԇӧԁны, меԁым караԍін копԏітӧм ԁукыс ез кыв. Быԁлун колӧ асмогнысӧ іԁравны ԁа оланінсӧ весавны. Колпак улас ԁа еԉевеза пыщкас кіԍтԍӧ кос посԋіԃік лыа.
 +
Курӧг пі оланіныс ставнас воԉсавԍӧ сӧстӧм кос шырӧм іԇасӧн. Воԉӧссӧ колӧ щӧкыԁҗыка вежлавны.
 +
Ыжыԁ Інкубатор, кытчӧ тӧрӧ 12 сурс коԉк Ломтыԍԍӧ ізшомӧн. Стрӧітӧма СССР-са "Спартак" маԍԏерскӧјын
 +
Курӧг-пӧтка віԇыԍ колхоԅԋіклы колӧ бура віԇӧԁны кӧԇыԁ ԉібӧ шоныԁ курӧг піјанлӧн оланіныс, торја-ԋін еԉевезаын војнас. Лампа бӧрԍыс-кӧ он віԇӧԁлывлы, ӧԏік војӧ поԅӧ став курӧг пісӧ віны.
 +
Сіԇ-жӧ оз ков вунӧԁны тајӧ уҗас кулаклыԍ ԉок вӧчӧмсӧ (вреԃіԏеԉство). Інкубаторсӧ-кӧ колхозԍаԋ сувтӧԁӧма ылӧ, вој кежлас сетчӧ колӧ сувтӧԁны стӧрӧжӧс. Вӧвліны сещӧм торјас, кор кулакјас војын завоԃітлісны інкубаторсӧ щыкӧԁны, меԁым курӧг піјансӧ віны.
 +
Бруԃԃер улын, еԉевеза уԅлан вежӧсын ԏемператураыслы оз ков лоны Цеԉԍіја граԁуԍԋік ԍерԏі 37 граԁусыԍ вылын. Сіјӧ лоӧ, мыј ртуԏ віԅыс ԍԏекԉаннӧј трубка пыщкас колӧ лоны меԁым ез вӧв 37 јукӧныԍ вылын.
 +
Вывті ыҗыԁ ԏемпература курог піјанӧс омӧԉтчӧԁӧ, а вывті ічӧт ԏем-
 +
ператураӧн курӧг піјаныԁ вермӧны кувны.
 +
Кор курӧг піјан быԁмыштасны, оланінсӧ шонтывнысӧ колӧ-ԋін омӧԉҗыка.
 +
Тӧлыԍԍа курӧг піјанлы оланіныс колӧ лоны 26-ԍаԋ ԁа 29 граԁус Цеԉԍіја ԍерԏі.
 +
Курӧг пісӧ-кӧ пӧжӧма шоныԁ вопомӧ, сек еԉевезаԍыс лампасӧ вој кежлас оз ков ӧзтывны. Луннас курӧгпіјансӧ віԇӧны сіјӧ оланінын, кӧні сулалӧ еԉевезаыс ԉібӧ сӧвԍем вӧԉа вылын.
 +
Воԇ тулысӧ курӧг пі быԁтігӧн шоныԁ лунјас лотӧԇ еԉевезасӧ ломтӧны 4 ԋеԃеԉ чӧж.
 +
Ломтынысӧ колӧ оланінса кӧԇыԁ-шоныԁ ԍерԏіс.
 +
Таыԍ кынԇі колӧ віԇӧԁны курӧг пі бӧрԍаыс, курӧг піјанлы-кӧ кӧԇыԁ, секі најӧ чукӧртчӧны чукӧрӧ ԁа нораԋіка чіпсӧны. Оланіныс-кӧ вывті жар, курӧг піјан секі лолалӧны вомсӧ паԍкӧԁӧмӧн вывті ԍӧкыԁа ԁа частӧ. Ԏемпература-
 +
ыс-кӧ бурещ, сек курӧг піјан чукӧрӧ оз чукӧртчыны. Лунын најӧ веԍелӧԍ ԁа ветлыԍӧԍ, а војнас воԁӧны чукӧрӧ (ӧтлаӧ) ԁа ӧԁјӧ унмовԍӧны.
 +
Іскусственнӧј маткаыс сувтӧԁԍыԍӧ шоныԁ оланінӧ, кытӧні колӧ шоныԁыс оз еща 15 ԉібӧ 16 граԁус Цеԉԍіја ԍерԏі.
 +
Кор быԁтыԍӧ курӧг піыс уна ԍурс, бруԃԃерыс лӧԍӧԁԍӧ торја помещеԋԋӧ (оланінӧ), коԁјас шуԍӧны бруԃԃергаузјасӧн.
 +
 +
КУРӦГ ПІЈАНӦС КОЛӦ ВЕРԀНЫ ЧАСТӦ ԀА ЕЩАԊІКӦН
 +
 +
Курӧг піјанӧс, кор петасны коԉк піјыԍ, верԁнысӧ оз ков термаԍны.
 +
Первојја каԁас курӧг піыслы ԍојнысӧ оз-на ков. Сіјӧ пӧт коԉк пыщкӧсса віжнас, коԁӧс јешщӧ боԍтіс коԉкјас.
 +
Коԉк кыш піыԍ курӧг пі петігӧн сіјӧ віжыс, гӧг роԅӧԁыс пырӧ сылы пыщкас.
 +
Кутан-кӧ курӧг піјанӧс верԁны первојја лунԍаԋыс, вермас лоны вывті верԁӧм (јоԁмас), курӧг піјан кутасны мыԏітны.
 +
Коԉк піјыԍ петӧм курӧг пі ԍӧктанас 35-ԍаԋ 40 граммӧԇ.
 +
Куім тӧлыԍӧн сылӧн ԍӧктаыс кајӧ 600 граммӧԇ. Ԍојнысӧ курӧг піјаныԁ вермӧны вывті јона, но зобныс ԁа желуԁокныс первојја пӧранас ічӧԏікӧԍ-на. Та ногӧн колӧ курӧг піјанӧс верԁны ічӧԏікаӧн ԁа частӧ. Ԍојансӧ колӧ ԍетны 5-ыԍ ԉібӧ 6-ыԍ ԋе еща луннас. Ӧтпыріӧн ԍетԍӧ налы сымынԁа ԍојансӧ, меԁым вермісны 15 мінутӧн ԍојны. Верԁнысӧ курӧг піјансӧ колӧ кыԇ мыј поԅӧ воԇҗык асылын.
 +
Меԁбӧрјаԍыс луннас ԍетӧны ԍорӧԋік рытын. Сіԇнаԁ рытја ԁа асја сојан ԍетӧм костыс оз ло ыҗыԁ.
 +
Курӧг піјанӧс колӧ верԁны пыр ӧԏік пӧраӧ. Ԍојан ԍетӧмԍыс-кӧ ԍорман, курӧг піјаныԁ безпокоітчӧны.
 +
Ԍетӧмыс-кӧ лоӧ каԁԍыс воԇҗык, сек курӧг піјаныс ԍојӧны сіјӧс омӧԉа.
 +
Сыпонԁа колӧ верԁны сіԇ, меԁым ԍојан ԍеталӧм костыс вӧліны ӧткоԃӧԍ.
 +
 +
[Курӧг піјан, інкубаторыԍ петкӧԁӧма, колӧ велӧԁны кокаԍны]
 +
 +
Первојја кык-куім лунјассӧ курӧг піјанӧс ԍојансӧ кокавны ԁа васӧ јуны колӧ велӧԁны.
 +
Ԍојансӧ кіԍтӧны пӧв вылӧ ԁа чуԋнаныс тащкӧԁӧмӧн курӧг піјансӧ чуксалӧны. Курӧг піјан чуԋшысӧ& кывзӧмӧн завоԃітӧны кокавны аԍныс. Меԁым велӧԁны курӧг піјансӧ јуны, налы пуктыԍӧ ваӧн ԉібӧ јӧлӧн јуан ԁоз. Боԍтӧны курӧг пісӧ ԋебыԃіка ԁа јуан ԁозјас сылыԍ нырсӧ купајтӧны.
 +
Курӧг пі первојја војтјассӧ ԋылалӧ, а бӧрынас завоԃітчӧ јуны ачыс.
 +
Курӧг піјан верԁігӧн колӧ најӧс віԇӧԁны, сы понԁа, мыј најӧ ԍојӧны оз ӧткоԃа. Ӧԏік ӧԁјӧн, мӧԁ наԇӧн.
 +
Кущӧм курӧг піјан ԍојӧны наԇӧн, омӧԉа, најӧс колӧ јешщӧ верԁны торјӧн мукӧԁԍыс. Коԉк піјыԍ петӧм мыԍԏі курӧг піјанӧс верԁӧны сӧмын 48 час коԉӧм бӧрын.
 +
Первојја кӧрымыс пырҗык овлӧ чорыԁ ԋаԋ крӧшкіыԍ, посԋіԃік пуӧм коԉк піын. Та бӧрын ԍетӧны јӧв піјын пуӧм сук проса рок. Ԍојаныс ԍетԍӧ быԁ 2 часын, сымԁа, мыјԁа вермӧ курӧг піјыс ԍојны 15 мінутӧн.
 +
Гырк пущкас& курӧг пілӧн чорыԁ коԉкјас вывті ԍӧкыԁа пуԍӧны, торја ԋін сылӧн белокыс. Рокӧн верԁігӧн тыԁовтчывлӧ, мыј курӧг піјан щӧкыԁа віԍмывлӧны гырк пыщкӧс віԍӧмӧн. Сыпонԁа міјан гырыԍ промышԉеннӧј пӧткавіԇан овмӧсјасын верԁнысӧ завоԃітчӧны посԋі шыԁӧсԍаԋ.
 +
Туԍа корымыс курог піјанлы ԍетԍӧ луннас вітыԍ, ԁрӧбітӧм кукуруза, шобԁі ԁа зӧр шыԁӧс. Тајӧ ԍојаныс пыр ӧтмынԁа.
 +
Ԍојаныс-кӧ 15 мінутнас оз быр сіјӧ колӧ іԁравны. Јунысӧ ԍетԍӧ пӧԍ мӧс вӧра јӧв.
 +
Первојја каԁнас курӧг піјанӧс јукталӧ колхоԅԋік, кӧԁі најӧӧс ԁӧԅӧрітӧ.
 +
Ԍеԍԍа, кор курӧг піјан велалӧны јуны, јӧвсӧ налы коԉӧны лунтыр кежлӧ.
 +
Кык ԋеԃеԉԍа курӧг піјанлы туԍ сора ԍојаныс ԍетчӧ сӧмын 3-ыԍ лун.
 +
Сіјӧ-жӧ каԁнас налы ԍетчӧ кујімыԍ-жӧ лун посԋі ізӧм кӧрым. Ізӧм сора
 +
кӧрымыс овлӧны шабԁі ӧтрубыԍ, кукурузаыԍ, лы ԁа јај пыԅјасыԍ.
 +
100-ԁ јукӧн кӧрым вылӧ, посԋі ізӧм кӧрым колӧ боԍтны:
 +
Віж ізӧм кукурузаыԍ . . . 20-ԁ јук.
 +
Гырыԍ шабԁі ӧтруб . . . 20 „
 +
Шӧркоԃԃа шабԁі ӧтруб. 20 „
 +
Јај пыԅ...................10 „
 +
Ізӧм лы пыԅ...............5„
 +
Шом.................... 1 1/2„
 +
Іунысӧ ԍетчӧ мӧс вӧра јӧв.
 +
Којмӧԁ ԋеԃеԉԍаԋ 3 тӧлыԍӧԇ курӧг піјанлы 3-ыс& лун ԍетчӧ туԍа сорас.
 +
Посԋі ізӧм кӧрымнас сіјӧ каԁнас курӧг піјансӧ пыр щӧщ верԁӧны.
 +
Первојја квајт ԋеԃеԉсӧ туԍ сора кӧрым ԍетчӧ посԋіԃіка шырӧмӧн, 7-ԁ ԋеԃеԉԍаԋ туԍыс ԍетчӧ гырыԍҗыкӧн-ԋін, а ԁаскыкӧԁ ԋеԃеԉас сіјӧ ԍетӧны ставнас шыртӧг. Посԋӧԁлӧны сӧмын кукуруза.
 +
Кукурузаыс-кӧ абу, сіјӧ поԅӧ вежны мукӧԁ ԍікас туԍа кӧрымӧн, шуам іԁјӧн. Шобԁі ԁа зӧр поԅӧ вежны про-
 +
саӧн. Но колӧ сӧмын віԇӧԁны сіјӧ, меԁым курӧг піјанлы ез веԍкав щыкӧм бакшаԍӧм туԍјас. Важ, щыкӧм, бакшаԍӧм ԍојан курӧг піјанлы зев вреԁнӧ, сіјӧ вајӧԁӧ налыԍ гырк пыщкӧс віԍмӧмӧ ԁа овлӧны кулӧмјас.
 +
 +
[Ас вӧчӧм јуан ԁоз]
 +
 +
Меԁым курӧг піјанлӧн јонмісны лыјасыс, налы колӧ ԍетавлыны посԋіԃік коԉк кыш, ԉібӧ посԋі ізӧм рак паԋ пыԅ.
 +
Поԅӧ курӧг піјанлы ԍетавлыны шом. Сіјӧ јона тӧԁчӧ ԁа отсалӧ ԍојан пуԍанінас.
 +
Шомсӧ ԍетӧны ԁрӧбітӧмӧн ԉібӧ сы ԁінӧ соԁтӧны кос ԍојан тор.
 +
Јона отсалӧ курӧглы быԁмынысӧ, ԍојан пыщкас кӧ кутан соԁтыны јај ԁа лы пыԅјас. Тајӧ кӧрымсӧ завоԃітӧны ԍетны мӧԁӧԁ ԋеԃеԉас. Сіјӧ ԍетӧны ізӧм туԍ сора кӧрымкӧԁ.
 +
Курӧг піјанлы зев колана ԍетавлыны веж турунјас. Веж ԍојанын ем сещӧм торјас (вешщество) коԁјас ӧԁјӧн отсалӧны курӧг піјанлы быԁмынысӧ, ԁа отсалӧны ԍојансӧ переварітны. Веж турун кӧрымнас поԅӧ верԁны, верԁны завоԃітчан 3-ԁ лунԍаԋ.
 +
Первојја каԁӧ ԍетӧны зӧр петасјас. Бӧрынасҗык курӧг піјанӧс верԁӧны кералӧм ԍалат ԉістјасӧн, кералӧм ԍу ӧԅімӧн, томіԋік ԉуцерна ԉістјасӧн, кԉеверӧн ԉібӧ шырӧм пещӧрӧн. Поԅӧ ԍетавлыны вуштӧм віж ԍоркԋі, мӧс ԍоркԋі ԁа шырӧм лук.
 +
Кык ԉібӧ куім ԋеԃеԉԍа курӧг піјанлы поԅӧ ԍетавлыны быԁмӧм зӧр ԇоԋнас (кустнас). Курӧг піјан кокалӧны шепсӧ, вужсӧ, а бӧрынас ԍӧјӧны зӧр туԍсӧ. Гырыԍ курӧгјаслы веж турун ԁа мукӧԁ тор ӧшлӧны чукӧрјасӧр& (пучками). Кӧртавлӧм салат, кԉевен& ԉібӧ &ԉюцерна чукӧр ԉістјас ӧшлыԍӧны сы җуҗԁа-ӧ, меԃым курӧг піјан сіјӧс суԇісны.
 +
Тӧлктог ԁӧԅӧрітӧмӧн курог піјан віԍӧны ԁај кулалӧны. Јонҗыкасӧ најӧ кулӧны первојја ԋеԃеԉјасас.
 +
Сы вӧсна і колӧ ԍуԍа віԇӧԁны сӧстӧма налыԍ оланінсӧ віԇӧм могыԍ, кӧні олӧны курӧг піјаныс.
 +
Пӧткајаслӧн, курӧгјаслӧн асмогыс щӧкыԁа вајӧԁӧ вуҗан (заразнӧј) віԍӧмјасӧ, сі& помыԍ пӧткаыслы шеԁӧ гԉіста віԍӧм.
 +
Курог піјан, кор корԍӧны аслыныс воԉӧс пыщԍыс ԍојансӧ, лолалӧны ԉок ковтӧм сынӧԁӧн ԁа кокалӧны асԍыныс асмогсӧ. Сы вӧсна налӧн овлӧ гырк
 +
пыщкӧс ԁа мукӧԁ віԍӧмјас. Быԁ ԍікаса віԍӧм курӧг пілыԍ паԁмӧԁӧ быԁмӧмсо ԁа воԇӧ јона тӧԁчӧ сіјӧ ԇоԋвіԇалунӧ. Та вӧсна курӧг піјан віԇаніныԍ асмогсӧ колӧ іԁравны ԁа воԉӧссӧ частӧҗык вежлавны. Ԍојансӧ ԁа јуансӧ колӧ ԍетны сӧстӧм ԁозјӧн. Ԍојаныс кущӧм ԁозјӧн ԍетавԍӧ, колӧ частӧҗык мыԍкавны ԁа весавны. Ԍојан ԁозјасыс-кӧ пујас, најӧс колӧ мыԍкавны пӧԍ ва кунваӧн ԁа бура тӧлӧԁны.
 +
Быԁ ԋеԃеԉын ӧтчыԁ мыԍкавԍӧ ізвестка сорасӧн. Курӧг піјанлы јунысӧ оз поԅ ԍетны вевттӧм ԁозјасӧ, сыпонԁа, мыј вајыс& сен ӧԁјӧ бусԍалӧ. Меԁым курӧг піјанлы вӧлі пыр сӧстӧм ва, колӧ лӧԍӧԁавны јуктаԍан ԁозјас.
 +
Јуктаԍан ԁозсӧ зев кокԋыԁ вӧчны аслыным. Боԍтны прӧстӧј ԍуԉіја (бутылка) ԁа крепітны пуберԁӧ. Бутылка гоԉа улас лӧԍӧԁԍӧ бԉуԁ, кытчӧ і ваыс кіԍԍӧ курӧг піјан јуӧм ԍерԏіыс. Јуктаԍан ԁозсӧ колӧ быԁ лун тыртны сӧстӧм ваӧн.
 +
Јуан ԁоз быԁ лун мыԍкавԍӧ пӧԍ ваӧн ԁа щӧткаӧн ԉібӧ мочалкаӧн. Ԋеԃеԉнас кыкыԍ ԉібӧ кујімыԍ јуан ԁа ԍојан ԁозјыс мыԍкавԍӧ пӧԍ чорыԁ кунваӧн.
 +
Курӧг піјан быԁмыны јона отсалӧ шонԁі југӧр (ԍвет). Та могыԍ курӧг піјанӧс колӧ віԇны југыԁ шонԁіја оланінын. Шонԁіја шоныԁ лунјасӧ најӧӧс колӧ леԇавлыны ортсӧ шонтыԍны шонԁі воԇын. Курӧг піјанӧс оз ков кынтыны, но сіјӧ жӧ каԁнас колӧ-і велӧԁны кӧԇыԁас. Курӧг піјаныс-кӧ олӧны еԉевезаын, шоныԁ лунјасӧ сіјӧ еԉевезасӧ петкӧԁӧны керка воԇјасӧ.
 +
Курӧг піјанӧс боԍтӧны (іскусственнӧј) матка ԁіныԍ кор налы тырӧ 4 ԉібӧ 6 ԋеԃеԉ.
 +
Вӧԉа вылӧ курӧг піјансс колӧ велӧԁны наԇӧԋік, віԁчыԍӧмӧн. Колӧ тӧԁны, мыј зера кӧԇыԁ повоԃԃа ԁырјі курӧг піјанӧс &істкусственнӧј мам ԁіныԍ тӧрјӧԁны оз поԅ. Бурҗык сіјӧ вӧчны шоныԁ шонԁіа лунјасӧ.
 +
ПӦТКА ВІԆАН ПЛАН КОЛӦ ТЫРТНЫ СОԀТӦԀӦН
 +
 +
Тајӧ ԋігаас гіжӧма меԁԍа колана інԁіԁіассӧ пӧтка ԁа курӧг піјан ԁӧԅӧрітӧм могыԍ. Тајӧ інԁӧԁјассӧ пӧртны олӧмӧ абу ԍӧкыԁ быԁ колхозын, кӧні јӧзсӧ котыртӧма тӧлкӧн бура ԁа уҗыс лыԃԃыԍԍӧ труԁоԃеԋӧн, ԍԃеԉщіна поԁ-вылын.
 +
Пӧткајас віԇны ԁа ԁӧԅӧрітны колхоз торјӧԁӧ ԁа прікрепԉајтӧ сіјӧ уҗас сещӧм колхоԅԋікјасӧс, коԁјас тӧԁӧны ԁа раԃејтӧны пӧтка віԇӧмсӧ, коԁјас тӧԁӧны ԁа раԃејтӧны сіјӧ уҗсӧ.
 +
Пӧткајасӧс вермасны віԇны посԋі чеԉаԃ, шкоԉԋікјас.
 +
Тајыԍ ӧпріч велӧԁчыԍ шкоԉԋікјас аԍныс вермасны котыртны школа берԁас пӧткавіԇан овмӧсјас.
 +
Коопераԏів ԁа ԍіктса јӧз отсалӧмӧн, шкоԉԋікјас вермасны лӧԍӧԁны ԋеыҗыԁ, коԉк 200 тӧрана гӧгӧр інкубатор. Таԇікӧн школа скамја вывԍаԋ і
 +
мӧԁас мунны соціаԉіԍԏіческӧј ԍамӧн &вылыԍ ԍіктсӧ стрӧітан уҗјас. Ԍіктса томјӧз ԁа общественноԍт отсаласны,& јона паԍкӧԁны курӧг пӧтка віԇӧм.
 +
Но меԁԍа колана тор планјассӧ соԁтӧԁӧн тыртӧмын сіјӧ соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм ԁа уԁарԋічество.
 +
Прімер вылӧ вајӧԁам Кочԋевској рајоныԍ (Сібырскӧј крај) пӧтка віԇан коммуна „Новое солнце" вӧчісны орԁјыԍан ԁоговор Крупскаја ԋіма коммунакӧԁ.
 +
Со кущӧм кӧсјыԍӧмјас боԍтԍісны ас выланыс тајӧ пӧткавіԇан овмӧсјасыс:
 +
1. 10% мынԁаӧԇ леԇны пӧжігон петтӧм, мӧԁ ногӧн-кӧ быԁ 100 пӧжан коԉк вылӧ меԁым сӧмын петтӧмыс коԉі 10 коԉкјыс ез на&.
 +
2. Лӧԍӧԁны 48 бруԃԃер, строітны 5 тӧвԍа пӧтка віԇанін;
 +
3. Пӧткајаслы вогӧгӧр кежлӧ лӧԍӧԁны турун (ԅеԉеԋ), туԍа, міԋерала, ԁа јаја кӧрымјас;
 +
4. Бура віԇӧмӧн ԁа бура ԁӧԅӧрітӧмӧн курӧг піјанлыԍ коԉк вајӧмсӧ соԁтыны җынмынԁаԍыс коԉӧм во ԍерԏі;
 +
5. Нуӧԁны коммунаркајас костын массӧвӧј уҗ, велӧԁны выԉ пӧтка ԁа інкубаторјасӧн уҗалыԍјасӧс, лӧԍӧԁны (гӧтӧвітны) ԍуԍ, уҗавны кужана ԍмена.
 +
6. Курӧг-пӧтка віԇанінјасӧ, інкубаторјасӧн ԁа бруԃԃерјасӧн уҗавны котыртны піоԋерјасӧс.
 +
Став тајӧ кӧсјыԍӧмјассӧ коммуна ԋе сӧмын тырталӧ но і тырталӧ соԁтӧԁјасӧн.
 +
Прімер вылӧ: кор вӧлі шуӧма быԁ 100 коԉкјыԍ меԁым коԉі петтӧг 10-ыԍ ԋе уна, а налӧн коԉӧ сӧмын 7 коԉк.
 +
Коԉкјалӧмыс јона-жӧ соԁі.
 +
Коԉӧм вонас-кӧ сіјӧ-жӧ каԁнас коԉкјалісны 1500 коԉк, то таво коԉкјалісны 5 ԍурс коԉк.
 +
Пӧтка віԇанінын-ԋін уҗалӧ 54 піоԋер. Ставыс тајӧ петкӧԁлӧ, мыј кыкнан коммунаса коммунарјас срокыԍ воԇ-
 +
җык тырталӧны асԍыныс вӧчӧм ԁоговорјас.
 +
Таԇі соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм отсалӧ бурмӧԁны міјанлыԍ овмӧссӧ быԁ отраԍԉ куԅта.
 +
Тајӧ коммуна прімер куԅта і колӧ котыртавны орԁјыԍӧмјассӧ мукӧԁ колхозас.
 +
Ыҗыԁ отсӧг пӧтка віԇӧмын ԍетӧ пӧтка контракԏірујтӧм.
 +
Контрактаціјаыс нуӧԁӧ јонҗыкасӧ сещӧм рајонјаын&, кӧні пӧтка віԇӧмыс јонҗыкасӧ паԍкалӧма.
 +
Ԁоговорјасыс контракԏірујтӧм куԅа вӧчавԍӧ колхозјаскӧԁ, кӧні ещаԋік ӧтувтӧм курӧг-пӧтка, колхоԅԋікјаскӧԁ, коԁјас абу-на ӧтувтӧмаӧԍ, ԁа ӧтка олыԍ гӧԉ ԁа шӧркоԃԃа овмӧсјаскӧԁ.
 +
Контрактаціја куԅа пӧтка віԇан ӧтка овмӧсјаслы ԍетчӧ курӧг рӧԁсӧ бурмӧԁӧм могыԍ рӧԁԅӧга (пԉеменнӧј) петукјас.
 +
Тајӧ рӧԁԅӧга (пԉеменнӧј) петукјасыс вежԍӧны прӧстӧј ас рӧԁа петукјас вылӧ.
 +
 +
Коопераԏів леԇӧ пемӧса кӧрым ԁа агроԏехԋіческӧј отсӧг, овмӧсјас кӧсјыԍӧны госуԁарстволы сԁајтны позтырԍыс җын петуксӧ ԁа шогмытӧм (бракујтӧм) пӧткасӧ. Быԁ коԉкјалыԍ курӧглыԍ ԍетны 25 коԉк.
 +
Таногӧн гӧԉ ԁа шӧркоԃԃа ӧтка олыԍјаслы отсалӧ бурмӧԁны асԍыныс пӧтка віԇӧмнысӧ.
 +
Контрактаціја петкӧԁлӧ ӧтка олыԍјаслы гырыԍ пӧтка віԇӧмлыԍ бурлунсӧ, нуоԁо сіјӧ коԉԉекԏівізаціја туј вылӧ.
 +
ЈУРІНԀАЛЫԌ
 +
Ԉбк.
 +
Бурмӧԁам асԍыным курӧг-пӧтка віԇӧм . 3
 +
Кущӧм курӧглыԍ боԍтны коԉк рӧԁ вылӧ. 3
 +
Кыԇі тӧԁмавны ԍвежӧј коԉк.............. 17
 +
Ккԇі ԁӧԅӧрітны меԁым курӧгјас вајісны унҗык бур рӧԁа коԉк 20
 +
Кыԇі віԇны петука коԉк................... 21
 +
Кыԇі бӧрјыны пӧжыԍ курӧгјасӧс ԁа лӧԍӧԁны позсӧ 24
 +
Кыԇі ԁӧԅӧрітны пӧжԍан курӧгӧс ... 26
 +
Пӧжԍігас коԉксӧ ԁӧԅӧрітӧм................ 28
 +
Курӧг пі ԁӧԅӧрітӧм....................... 30
 +
Інкубаторӧн (машінаӧн) пӧжӧм............. 32
 +
Інкубаторӧн пӧжӧм курӧг пі ԁӧԅӧрітӧм . 37
 +
Курӧг піјанӧс колӧ верԁны частӧ ԁа ещаԋікӧн .... 44
 +
Пӧтка віԇан план колӧ тыртны соԁтӧԁӧн. 55

Версия 14:44, 4 моз 2016

Л. ОСІПОВА КУРӦГ ПӦЖӦМ ԀА ПІЈАНСӦ ԀӦԄӦРІТӦМ КОМІ ГОСІЗԀАТ СЫКТЫВКАР 1933 1492. БУРМӦԀАМ АСԌЫНЫМ КУРӦГ ПӦТКА ВІԆӦМ

Ӧнӧԇ курӧг-пӧтка віԇӧм міјан странаын мунӧ меԁԍа бӧрын ԁа еща ԁокоԁа віԇму овмӧсын. Ԋінӧм тан абу ԃівӧыс. Посԋі, гӧԉ ԁа шӧркоԃԃем овмӧсјас, курӧг-пӧтка паԍкӧԁан могсӧ омӧԉа лыԃԃывлісны коланаӧн, лыԃԃывлісны ковтӧм уҗӧн. Омӧԉа ԁӧԅӧрітӧмыԍ ԁа сојан суԇԍытӧмыԍ курӧгјас гежӧԁа пӧжԍавлісны ԁа јона кулавліны. Гортса пӧтка — сіјӧ меԁбур отсӧг јај суԇԍытӧм бырӧԁӧмын. Бӧрја војаснас міјанлыԍ гортса пӧтканымӧс јона чінтіс кулацкӧј вреԃіԏеԉство. Уԅбекістанын местнӧј попјас щӧкталӧны вӧлӧм начкавны мӧс і курӧг, коԁі ԍӧԁ гӧна, коԁӧс-пӧ ыстіс јен колхоԅԋік- јаслы наказаԋԋӧ пыԃԃі, асланыс грех вӧсна. Пӧтка міјанлы ԍетӧ пӧтӧса чӧскыԁ јај, коԉк, гос ԁа гӧн. Бура уҗ пуктӧмӧн, пӧтка віԇны абу ԍӧкыԁ ԁај абу ԁона. Гортса пӧтка віԇны торја-ԋін выгӧԁнӧ совхозјасын ԁа колхозјасын, лыԃԃыԍӧ кыԇ соԁтӧԁа јукӧԁӧн. Сені пырҗык-ԋін ем ԍојан коԉасыԁ, коԁӧн поԅӧ верԁны курӧг-пӧткаӧс. Но мі сіԇ-жӧ котырталам курӧг-пӧтка віԇан совхозјас ԁа колхозјас. Пԏіцевоԁческӧј трестлы колӧ 1933 воӧ аслас совхозјасын кыпӧԁны курӧг-пӧтка віԇӧмсӧ 20 міԉԉон пӧткаӧԇ. Віт воԍа план помаліг кежлӧ совхозјасын ԁа колхозјасын меԁ вӧлі-ԋін гортса віԇан пӧтка 600 міԉԉон ԁушӧԇ. Меԁым тыртны тајӧ плансӧ, колӧ кыԇ мыј верман паԍкӧԁны гырыԍ ӧтувја курӧг пӧтка віԇан овмӧсјас. Гырыԍ колхозјасын нуӧԁԍӧ бура верԁӧм, ԁа бӧрјыԍӧ бура коԉк вајыԍјасӧс. Ӧтувја овмӧсын меԁԍа колана торјыс сіјӧ, мыј поԅӧ курӧг піјан пӧжны інкубатор машіна отсӧгӧн. Інкубатор гортса пӧтка віԇӧмын нуӧԁӧ сещӧм-жӧ уҗ, кыԇі-і трактор му вылын. Курӧгӧн пӧжӧмӧн петӧ 10, а уна пырыԍ-ԋін 15 курӧг-пі. Інкубаторӧн „курӧг пӧжан машінаӧн“ ӧԏік 3-4 тӧлыԍӧн петӧ 60 ԍурс курӧг-пі. Тајӧ-ԋін лоӧ бур, ыҗыԁ курӧг фабріка. Кымын ыҗыԁ інкубатор (курӧг пӧжан машінаыс), сымын сіјӧ бур овмӧслы. Та могыԍ ӧні пԏіцетрест стрӧітало гырыԍ інкубаторјас. Бӧрја војаснас, ӧтувја соціаԉіԍԏіческӧј гортса пӧтка віԇӧмын інкубатор боԍтіс ыҗыԁ места. 1930 воӧ колхозјасын завоԃітіс уҗавны 136 інкубатор, кытыԍ петӧ міԉԉон ԁа җынјыԍ унҗык курӧг-пі. Таыԍ кынԇі колхозјаслы ԍетавԍӧ ӧԏік лунја курӧг-піјан, коԁјас петісны інкубаторыԍ матыса гырыԍ совхозјасын. Колхозјасын бура курӧг віԇӧм, отсалас міјанлы бурмӧԁны чеԉаԃлыс ԍојӧм. Міјан пӧтка ԁона сулалӧ заграԋічаын. Ԉішнӧј пӧткасӧ ԁа налыԍ прӧԁуктасӧ мі вермам вузавны заграԋічаӧ. Ловјӧн, јајӧн, пӧтка вузалӧмыԍ, а сіԇі-жӧ гӧн ԁа коԉк вылӧ мі вермам боԍтны машінајас ԁа сещӧм тӧвар, коԁі міјан оз-на тырмы. Міјан пӧтка вӧԃітӧмлы колӧ лоны промышԉеннӧј значеԋԋӧӧн. Ӧткымын колхозјасын ем-ԋін гырыԍ вермӧмјас, пӧтка вӧԃітан ыҗыԁ овмӧс котыртӧмын. 1930 воӧ, Арԏухіна ԋіма коммуна быԁтіс 38 ԍурс курӧг, та піыԍ пыр віԇӧм вылӧ коԉіс 10 ԍурс ԁуш. Гырыԍ промышԉеннӧј пӧтка віԇан овмӧсјас котыртчӧны сещӧм рајонјасын, кӧні паԍкалӧма курӧг-пӧтка віԇӧм. Быԁ колхоз вермас лӧԍӧԁны аслыс ӧтувја пӧтка віԇӧм, кыԇ отсаԍан јукӧԁ. Колӧ торја уҗ пуктыны і колхоԅԋікјаслыԍ ас орԁса курӧгјассӧ бурмӧԁӧм вылӧ. Колӧ лӧԍӧԁны коԉкјалӧмсӧ гіжалӧм, бурҗык рӧԁаӧс коԉӧԁны рӧԁ вылӧ, коԉкјассӧ пӧжны пуктігӧн колӧ бура віԁлавны, лӧԍӧԁны пӧткајаслы пемӧс ԍојанјас, ставсӧ тајӧ колӧ лӧԍӧԁны колхозлӧн аслас шԉенјасыслы, коԁі віԇӧ гортас курӧг пӧтка. Воыԍ-воӧ курӧг-пӧтка пӧжан (інкубатор) лыԁ міјан соԁӧ. Но сіјӧ абу-на тырмымӧн, меԁым ԇікӧԇ вежны пӧтка-&улын коԉк пӧжӧм. Тапонԁа, ковмас-на курӧг улын пӧжны. Став пӧжԍыԍсӧ колӧ пукԍӧԁны коԉк вылӧ. Колӧ лӧԍӧԁны ставсӧ, меԁым локтан војасӧ кыԇ мыј поԅӧ унҗык боԍтны бур ԁа јон курӧг піјан. Тајӧ ԋігаас віԍтавԍӧ меԁԍа колана торјас јывԍыс, кыԇ петӧны курӧг піјан інкубаторын ԁа курӧг улын пӧжӧмӧн. КУЩӦМ КУРӦГЛЫԌ БОԌТНЫ КОԈК РӦԀ ВЫЛӦ

Меԁым еԍкӧ пӧжігӧн петіс курӧг пі, коԉксӧ пӧжӧм вылӧ колӧ боԍтны, оз том курӧглыԍ, а кык арӧса курӧглыԍ. Кык арӧса курӧглӧн піјаныс лоӧны гырыԍӧԍ ԁа јонӧԍҗык, том курӧгјаслӧн ԁорыԍ. Рӧԁ вылӧ колӧ бӧрјыны меԁԍа бур курӧгјассӧ, а ԉокјассӧ бракујтавны. Омӧԉа коԉкјалыԍ ԋекор оз ԍет бур рӧԁ. Тамогыԍ зев колана кужны бӧрјыны бура коԉкјалыԍӧс ԁа налыԍ торјӧԁны коԉксӧ рӧԁ вылӧ. Зев бура поԅас тӧԁны бура коԉкјалан курӧгӧс вајӧм коԉк серԏіыс, уна& вајӧ вонас ԁа уна-ӧ тӧвнас. Сещӧм колхозјасын, кӧні емӧԍ віԁлалана позјас ԁа нуӧԁԍӧ гіжалӧмјас, бура коԉкјалыԍ курӧгјасӧс тӧԁны зев кокԋі. Во чӧжнас-кӧ коԉкјалӧмԍыс учотыс ез нуӧԁԍы, поԅӧ бӧрјыны куш тӧвԍа коԉк ԍерԏіыс, Тӧвԍа коԉк лыԃԃыԍӧ окԏабр 15-ӧԁ лунԍаԋ — јанвар 15 лунӧԇ ԁа нојабр 1 лунԍаԋ февраԉ 1 лунӧԇ. Курӧг-кӧ тајӧ каԁнас коԉкјалӧ, та ԍерԏі поԅӧ тӧԁны, мыј тајӧ бура коԉкјалыԍ. Бура коԉкјалыԍ курӧг тӧвбыԁӧн вајӧ 40 коԉк. Шӧркоԃа коԉкјалыԍ вајӧ ԋеуна ещаҗык. Тӧлын ԋіӧԏі коԉкјавтӧм курӧг лыԃԃыԍӧ омӧԉа коԉкјалыԍӧн. Тащӧм курӧгјаслыԍ рӧԁ вылӧ коԉк коԉны оз ков. Тӧвԍа коԉкјалом ԍерԏі коԉкјалыԍ курӧг поԅӧ бӧрјыны сӧмын сещӧм колхозјасын, кӧні курӧг віԇԍӧ бур курӧг віԇанінјасын ԁа бура верԁԍӧ. Ԉока віԇӧмӧн ԁа најӧс омӧԉа ԁӧԅӧрітӧмӧн ԁугԁӧ коԉкјалӧмԍыс веԍіг бур курӧгыс. Сещӧм каԁјасӧ, кор он тӧԁ быԁ курӧглыԍ мыјта вајӧ коԉксӧ, поԅӧ торјӧԁны бурҗыка коԉкјалыԍлыԍ улӧ інԁӧм пріметајас ԍерԏі. Бура коԉкјалыԍ курӧглӧн бокса лыјасыс бӧрлаԁортіыс вӧсԋіԃікӧԍ, ԋебыԁӧԍ, лајкјалана (ԉічкыштан-ԁа).

[Уна колк вајыԍ бур курӧглӧн косточка костас тӧрӧ кујім чуԋ. Еща коԉк вајыԍ курӧглӧн косточка костас тӧрӧ кык чуԋ.]

Омӧԉа коԉкјалыԍлӧн сіјӧ лыјасыс кызӧԍ, чорыԁӧԍ ԁа оз лајкјавны. Тајӧ лы костјасыс бура і ԉока коԉкјалыԍлӧн абу ӧткоԃӧԍ. Меԁым мерајтны лыкостјассӧ, курӧгсӧ колӧ боԍтны шујга кіјӧ мышла ԁортіыс ԁа чорыԁа кутны сіјӧс кокӧԁыс, а

[Бура коԉкјалыԍ курӧглӧн мыш вомӧнас тӧрӧ ԇоньӧн кіпыԁосыԁ&. Ԉока коԉкјалыԍ курӧглӧн тӧрӧ кык чуԋ]

јурсӧ ԁа борԁсӧ сіјӧ-жӧ кіаԁ гырԇанаԁ ԇебны. Мерајтӧмыс нуӧԁԍӧ веԍкыԁ кіјӧн. Та вылӧ коԉкјалан лы костас пуктыԍӧ чуԋјас. Бура коԉкјалан курӧглы тајӧ лы костјасас пуктыԍӧ кык ԉібӧ кујім чуԋ, а омӧԉа коԉкјалыԍлы ӧԏік чуԋ. Бура коԉкјалыԍ курӧглӧн кынӧмыс колӧ лоны ыҗыԁ. Пуктан-кӧ рушку вомӧныс курӧглы кітӧ, јурԍаԋыс морӧс лытіыс ԁа коԉкјалан &лыкостјасас бура коԉкјалан курӧглы берԁӧ став кі пыԁӧсыԁ. Омӧԉа коԉкјалыԍлы& берԁӧ сӧмын кык ԉібӧ кујім чуԋ. Бура коԉкјалыԍ курӧг поԅӧ бӧрјыны пӧжԍігӧн тулысын. Апреԉ толыԍӧ-кӧ курӧгјас бӧрԍа віԇӧԁан лун віт, поԅӧ зев бура тӧԁны меԁԍа бур коԉкјалыԍ курӧгӧс. Став курӧгсӧ, позјыԍ леԇігӧн, колӧ бура віԁлавны, коԁі на піыԍ коԉкја. Коԉкја курӧгӧс колӧ гіжны ԋім ԉібӧ прімета ԍерԏіыс, поԅӧ тӧԁны најӧс, коканыс-кӧ налы кӧрталан кущӧмкӧ пас (ԍіԏеч лӧскут, ԏеԍма ԁа с. в.). Регыԁја каԁӧ поԅӧ гӧгӧрвоны, мыј ӧткымын курӧгјас коԉкјалӧны кык лун мыԍԏі којмӧԁ луннас, мукӧԁјас лун космын, а којмӧԁјас-ԋін коԉкјалӧны ԁорвыв 3 лун ԁа јешщӧ унҗык. Тулысын-кӧ курӧг вајӧ ԁорвыв 4, 5 ԁа 6 коԉк, сіјӧ бур коԉкја курӧг. Тајӧ-жӧ каԁнас-кӧ курӧг вајӧ сӧмын ӧԏік ԉібӧ кык коԉк, ԁа ԁугԁавлӧм сорӧн, тащӧм курӧгыԁ ԃерт омӧԉік.

[Бура коԉкјалыԍ Ԉока коԉкјалыԍ]

Рӧԁ вылӧ тащӧм курӧгыԁлыԍ коԉктӧ коԉны ԃерт оз шогмы. Бур коԉкја курӧгјас пырҗык ԁолыԁӧԍ, јонҗыка ветлӧԁлыԍӧԍ, паԍкыԁ ԁа ԋебыԁ заԁјаса. Тулыснас асмогаԍан іныс налӧн паԍкыԁӧԍ, быԏԏӧ ԋебыԃіка ԋебԅыштӧма ԁа җынвыјӧ воԍса. Омӧԉа коԉкјалыԍ курӧгјас жугыԉӧԍ, ветлӧԁлытӧмӧԍ, пукалӧны јӧжгыԉтчӧмӧн. Тушаыс налӧн віјер, бӧрлаԁорыс чорыԁ ԁа петаніныс векԋі, чукыртчӧма ԁа кос. Бура коԉкјалыԍ курӧгӧн лыԃԃыԍӧ сіјӧ, коԁі коԉкјалӧ ԍор арӧԇ, ԁа ԍорӧн бырӧ сорсыс. Таыԍ кынԇі, кущӧм курӧглыԍ коԉӧны коԉксӧ рӧԁ вылӧ, сіјӧ курӧгыс меԁым ԍојӧ бура. Колӧ бӧрјыны сещӧм курӧгӧс, коԁі асылын воԇ петӧ ԁа рытын ԍор пырӧ. Омӧԉ курӧг ԍојӧм вӧсна озҗык вӧтлыԍ, а пырҗык пукалӧ ԍор-вылын. Кор-ԋін бӧрјан меԁԍа бур коԉкјалыԍсӧ, колӧ і тӧжԁыԍны сы јылыԍ, меԁым налӧн коԉкјыс шогміс пӧжӧм вылӧ. Кущӧм коԉк шогмӧ рӧԁ вылӧ? Рӧԁ вылӧ оз ков коԉӧԁны вывті гырыԍ коԉкјас, кӧԏ сіјӧ і вајліс бура коԉкјалыԍ курӧг. Сещӧм коԉкјыс вермас лоны кык віжаӧн. Вывті посԋі коԉк пӧжӧм вылӧ бара-жӧ оз туј. Пӧжны колӧ бӧрјыны шӧркоԃјассӧ. Коԉкјыслӧн кышыс оз ков јона кыз-ԋі вывті вӧсԋіԁ. Коԉкјыс-кӧ вӧсԋіԁ кыша, гуранӧԍ, пӧжны сіјӧс оз шогмы. Вӧсԋіԁ кыша коԉк, пӧжігас курӧг вермас жугӧԁны. Кышыс-кӧ вывті кыз, курӧг-піыс бара-жӧ оз вермы нырнас жугӧԁны ԁа пӧԁӧ. Сіԇ-кӧ, кыз кыша коԉк бара-жӧ оз шогмы пӧжны. Коԉк пӧжны пуктігӧн меԁ вӧлі мічаӧԍ, чістӧјӧԍ, но мыԍкавны оз ков. Мыԍкалӧм коԉк регыԁ щыкӧ. Сӧстӧма ԁа пеԉка колӧ віԇны позјас, секі і коԉкјыԁ лоӧ сӧстӧм. Ԋӧԏік вежԍытӧг ԁа щыктӧг коԉк вермӧ овны куім ԋеԃеԉӧԇ. Ԁыр кујлӧм коԉкјыԍ, пӧжӧм лоӧ омӧԉік. Кымын коԉкјыс ԍвежӧј ԁа бур сымын сетыԍ лоӧ бур ԁа јон курӧг пі. [Колхоԅԋіца пасјалӧ вајӧм курӧгкоԉк] Пӧжны лоԍӧԁчігӧн коԉксӧ колӧ пасјавны каранԁашӧн. Кызлаԁор коԉк помас каранԁашӧн пасјыны тӧлыԍ ԁа лунсӧ кор коԉксӧ вајӧма ԁа кущӧм курӧглӧн.

КЫԆІ ТӦԀМАВНЫ ԌВЕЖӦЈ КОԈК

Коԉксӧ-кӧ абу пасјӧма кущӧм тӧлыԍӧ ԁа лунӧ вајӧма, ԍвежӧјлунсӧ поԅӧ тӧԁмавны југыԁ воԇын віԁлалӧмӧн. Віԁлавнысӧ поԅӧ торја вӧчӧм пріборӧн, коԁі шуԍӧ овоскопӧн. Овоскоп поԅӧ кокԋіԁа вӧчны аслыным. Тајӧ вӧчны колӧ боԍтны 3 кусӧк картон ԉібӧ фаԋера. Картон куԅаыс меԁ вӧлі 40 см. гӧгӧр ԁа паԍтаыс 20 см гӧгӧр. Тајӧ картонԍыс ԉібӧ фаԋераԍыс вӧчасны куім бока кӧрӧб. Меԁым кӧрӧбыс ез паԍкав, картонсӧ вурӧны суԋісӧн. Кӧрӧбсӧ-кӧ вӧчан фаԋераыԍ, сіјӧ колӧ кутыштавны проволокаӧн. Ӧтар кӧрӧб бокас вунԁыԍӧ коԉтк тӧріг ыҗԁаыс роԅ, но вунԁыныс роԅсӧ колӧ сіԇ, меԁым коԉкјыс кӧрӧбԍыс ез уԍ. Кӧрӧбсӧ роԅӧԁтӧԇ пыщкас пуктыԍӧ біја лампа. Роԅӧԁчыԍӧ бі југӧр веԍтіыс.

[Куім кусӧк картон овоскоп вылӧ. Шӧрас коԉклы роԅ.]

Кор віԁлыны ковмас, коԉксӧ боԍтӧны шӧр ԁа воԇ чуԋӧн, коԁӧс сеԍԍа вајӧны овоскоп роԅ воԇӧ. Коԉкјыслы сені колӧ лоны, меԁым щӧщыԁла ԁорыс вӧлі вывԉаԋ, лампа бі југӧрԍаԋыс коԉк пыщ-

[Ԁаԍ овоскӧн. Інԁӧма, кӧн овоскоп пышкын колӧ сулавны лампалы. Овоскопп& ԍԏен вунԁасын колӧ лоны лампакӧԁ паныԁӧн.] кӧсыс кутас тыԁавны ставнас. Коԉк щӧщыԁла ԁорыс кутас тыԁавны ԇік тыртӧмӧн, коԁі і шуԍӧ пугаӧн. Выԉ ԍвежӧј коԉкјын пуга ічӧԏік.

[Выԉ коԉкјын пуга. Тащӧм коԉкјыс шогмӧ пӧжӧм вылӧ Тащӧм пугаӧн коԉк оз шогмы пӧжӧм вылӧ]

Ԁыр-кӧ коԉкјыԁ кујлас, сіјӧ коԍмӧ ԁа пугаыс ыҗԁӧ. Гырыԍ &пуга-а коԉкјас пӧжны оз шогмыны.

КЫԆІ ԀӦԄӦРІТНЫ МЕԀЫМ КУРӦГЈАС ВАІСНЫ УНҖЫК БУР РӦԀА КОԈК

Курӧг вермӧ коԉкјавны петуктӧг, но пӧжны колӧ рӧԁԇега. Пӧжігӧн-кӧ курӧг улӧ веԍкалӧ ԍвежӧј рӧԁԇітӧм коԉк, сетыԍ курӧг пі оз пет. Меԁым пӧжігӧн коԉкјыԍ петіс курӧг пі, јона сы сајын, кущӧм арлыԁаӧԍ курӧгыс сіԇ-жӧ і петукыс. Торја-ԋін лоӧ тӧԁчанаӧн кыԇі најӧс ԁӧԅӧрітӧны. Том молоԁушка коԉкјыԍ ԁа том петукјасыԍ, пырҗык курӧг піыԁ лоӧ слабіԋік. Рӧԁԇӧԁтӧм (петуктӧм) щӧг пӧрыԍ курогјасыԍ, віԍіԍ ԁа омоԉік курӧг-петукјасыԍ коԉкјасыс лоӧны рӧԁтӧмӧԍ. Бур рӧԁа пԉеменнӧј пӧткалы колӧ бур оласног, гуԉајтӧм, сӧстӧм сынӧԁ ԁа шонԁі. Омӧԉ ветлан местаын ԁа ԇескыԁ оланін вӧсна петукјас гежӧԁа таԉалӧ- ны курӧгјасӧс: коԉкныс лоӧ рӧԁԇытӧмӧԍ ԁа піјаныс лоӧны коԋӧркоԃ слабӧԍ. Меԁым боԍтны бур рӧԁа (пԉеменнӧј) коԉк, курӧгӧс колӧ леԇлыны гуԉајтӧм вылӧ быԁ лун. Віԇныкӧ курӧгӧс петуктӧг, пожӧм вылӧ коԉксӧ колӧ боԍтны кыкԋеԃеԉыԍ ԋе воԇҗык, а бурҗык еԍкӧ вӧлі, коԉӧ-кӧ тӧлыԍ петук леԇӧм мыԍԏіыс. Меԁым боԍтны рӧԁԇӧга коԉк пӧткалыԍ, колӧ тӧвбыԁ бура верԁны. Омӧԉа верԁӧм пӧтка тулысла ԁор омӧԉтчӧ-слабітӧ. Сыпонԁа первојја каԁас сіјӧ вајӧ рӧԁԇӧԁтӧм коԉк. Омӧԉ рӧԁԇӧга-петуктӧм коԉк лоӧ сыпонԁа, кор 12 курӧг вылӧ сӧмын 1 петук. Петукыс најӧс оз уԃіт таԉавнысӧ, ԁа коԉкныс лоӧны щӧгӧԍ.

КЫԆІ ВІԆНЫ ПЕТУКА КОԈК

Рӧԁԇӧга-петука коԉк колӧ віԇны щыкӧмыԍ торјӧн. Рӧԁԇӧга петука коԉкјыс віԇԍӧ ыркыԁ сӧстӧм кос сынӧԁа комнатаын. Коԉкјыс-кӧ кутас кујлыны пач берԁын, сіјӧ кутас коԍмыны, а тајӧ јона тӧԁчӧ курӧг пі петӧмлы. Маті пач ԁорын, ԉібӧ шонԁі воԇын олан коԉкјӧ, вермӧ каԁтӧг ԁа збыԉыԍ пӧжтӧг рӧԃітчыны курӧг пі. Кор тащӧм коԉкјыс ыркалӧ, рӧԃітчӧм курӧг піыс кулӧ ԁа коԉкјыс кутас сіԍмыны. Кор коԉкјыԁ абу уна, бурҗык сіјӧ віԇны ԋеыҗыԁ кӧрԅінкаын, меԁым коԉкјас ԁінті вӧԉаа ветліс сӧстӧм сынӧԁ. Быԁ кык-куім лун мыԍԏі коԉксӧ колӧ наԇӧԋіка віԁчіԍӧмӧн бергӧԁлыны мӧԁ бок вылӧ. Коԉксӧ-кӧ он мӧԁ бергӧԁлыны мӧԁ бок вылӧ, віжыс вермас кышпіјас коԍмыны ԁа рӧԃітчӧм курӧг піыс кулӧ. Курӧг-пӧтка віԇан колхозјасын ԁа совхозјасын, кӧні чукӧрмӧ уна рӧԁԇӧга-петука коԉк, најӧс колӧ пуктавны торја пызан вылӧ ԉібӧ җаҗјӧ. Тащӧм пызан јӧрас быԁ коԉклы лӧԍӧԁԍӧ роԅ. Быԁ аслас курӧг коԉклы лӧԍӧԁԍӧ торја раԁ. Коԉкјыс, щӧщыԁла ԁорнас вывлаԋ, ԋоԉӧԁ јукӧн мынԁаыс пуктыԍӧ пызан јӧр роԅас.

[Колхозын курӧг коԉк бӧрјӧны]

Тајӧ поԅӧ вӧчны прӧстӧјҗыка. Пызан бокјасас тувјавлӧны планкіјас, сеԍԍа пызан вылас кіԍкалӧны сӧстӧм ԍу (зерно). Ԍу слӧјсӧ гуранӧԁыштӧмӧн пукталӧны коԉксӧ ԁа тыртӧны сіјӧ җынјӧԇыс кымын. Коԉксӧ чукӧртігӧн сыкӧԁ колӧ вӧԃітчыны јона віԁчыԍӧмӧн: Оз ков тракјӧԁлыны ԁа болтајтны, меԁым ԋе орӧԁны пыщкӧсса оболочкасӧ. Щыкӧм оболочкаа коԉк пӧжны оз шогмы.

КЫԆІ БӦРЈЫНЫ ПӦЖЫԌ КУРӦГЈАСӦС ԀА ЛӦԌӦԀНЫ ПОЗСӦ

Колӧ старајтчыны меԁым рӧԁԇӧга курӧг пі пӧжігӧн петіс воԇҗык. Секі најӧ арлаԋыс вермасны-ԋін бура коԉкјавны. Бурҗык волі пожны-кӧ пуктан март помаԍігӧн ԉібӧ апреԉын, но ԋе ԍорӧн мај 15-ԁ луныԍ. Ԍор пӧжӧмӧн курӧг-піјан пырҗык овлӧны слабӧԍ-омӧԉікӧԍ, најӧ коԉкјалӧны сӧмын тулысын ԁа шоча овлывлӧ наыԍ бур коԉкја курӧг. Пӧжӧм вылӧ бӧрјыԍӧ рамыԋік курӧгјас. Вӧј-полыԍ курӧгјас, шочҗыка овлӧны бура коԉкјалыԍӧн. Рӧԁԇӧга коԉк вылӧ пӧжны пуктытӧԇ, колӧ, меԁым сіјӧ бура пукаліс. Курӧглы колӧ ԁыр пукавны позјын ԁа клуткыны. Пӧжԍан інсӧ колӧ лӧԍӧԁны сещӧм местаӧ, меԁым сіјӧ ԋекоԁ ез вермы віԁлавны ԋі вӧрԅӧԁлыны. Олан-іныс колӧ лоны косӧԁ, пемыԁіԋік, сӧстӧм сынӧԁа. Колӧ тӧԁны, мыј пӧжԍан позсӧ ԋекущӧм ногӧн оз поԅ пуктыны вывті кос ԁа жар оланінјасӧ, коԉкјыс сен коԍмас, ԁа пожӧмԍыс пӧԉзаыс оз ло. Позсӧ поԅӧ вӧчны ԉапкыԃік јашщікӧ, важ пожјӧ, ԉібӧ гӧгрӧс кӧрԅінкаӧ. Поз пыԁӧсас пуктыԍӧ ԋебыԃік турун, ԉібӧ посԋіԁ ԋебԅӧԁӧм іԇас. Меԁым позјас ез овмӧԁчыны наԍекомӧјјас воԉӧссӧ колӧ бура кіԍкавны перԍіԁскӧј ромашка порошкіӧн Пӧжнысӧ колӧ пуктыны рытын. Гырыԍҗык курӧгјаслы пуктӧны 15,& коԉк, шӧркоԃԃемјаслы 13, а посԋыԁҗыкјаслы 9 ԉібӧ 11 коԉк. Коԉк лыԁыч сеԍԍа пуктыԍԍӧ повоԃԃа &серԏі. Кымын шоныԁ повоԃԃаыс, сымын унҗык поԅӧ пуктыны коԉксӧ. Воԇ тулысын пӧжны пуктӧны 11-13 коԉкјыԍ оз уна. Гожӧмын поԅӧ пуктыны 15 коԉк. Пырҗык пуктӧны коԉксӧ пӧлӧн, тајӧ вӧчԍӧ сы понԁа, мыј ӧԏік коԉкјыс тӧрӧ шӧрас, а мукӧԁыс пуктавԍӧ ортчӧн сыгӧгӧр.

КЫԆІ ԀӦԄӦРІТНЫ ПӦЖԌАН КУРӦГӦС

Пӧжԍыԍ курӧглы колӧ петавны позјыԍ быԁлун ӧтчыԁ. Тајӧ каԁнас сылы колӧ ԍојны, јуны, ректыны асԍыс желуԁоксӧ ԁа лыа вылын пуртыкаԍыштны. Пӧжԍан курӧгыс-кӧ ачыс позԍыс оз четчывлы, то сіјӧс колӧ кокԋіԃіка четчӧԁлыны. Первојја суткінас пӧжԍіԍӧс& оз ков вӧрԅӧԁлыны. Мӧԁ лунԍаԋыс-ԋін колӧ сіјос боԍтлыны быԁ лун ӧԏік пӧраӧ. Курӧгыс-ко мінут 20 мыԍԏі ачыс позјас бӧр оз пыр колӧ јӧртны мырԁӧн. Пӧжԍыԍсӧ колӧ леԇлывны і сыпонԁа, меԁым позјыс тӧлалыштіс, вежԍыс сынӧԁыс. Коԉк пыщкын сӧвмыԍ курӧг пілы коло лолавны сӧстӧм сынӧԁ. Сынӧԁыс коԉк пыщкас пырӧ кышпырыс, но сіјӧ ԍінмӧн он вермы аԁԇыны. Коԉк кыш роԅјасӧԁ пето газ, коԁі ковтӧм сен рӧԃітчӧм курӧг піјанлы. Пукалыԍ курӧгыс-кӧ позԍыс шоча четчывлӧ, позјыс омӧԉа тӧлалӧ ԁа коԉк пыщԍыс сынӧԁыс оз вежԍы, петӧм курӧг піјаныс овлӧны зев омӧԉӧԍ. Курӧг пі петан бӧрја лун-војас, пӧжԍан курӧгыс пукалӧ зев шыԋітӧв, но мукӧԁ ԁырјыс најӧ овлывлӧны зев безпокојнӧјӧԍ. Ковлывлӧ најӧс віԇны позјас, вылыԍаԋыс мыјӧнкӧ вевԏԏӧмӧн. Сіјӧ пӧранас, кор курӧгыс гуԉајтӧ-ветлӧ, позсӧ колӧ віԇӧԁлывлыны. Тајӧ вӧчԍӧ быԁлун. Жугавлӧм коԉкјассӧ позԍыс колӧ шыблавны. Ԉакӧԍԍӧм коԉкјасыс віԁчіԍӧмӧн чышкавԍӧ ԋебыԃік ва рузумӧн ԁа важ воԉӧсыс вежԍӧ выԉӧн. Пӧжԍан курӧгӧс колӧ верԁны луннас ӧтчыԁ іԁјӧн. Мукӧԁ ԍікас ԋебыԁ кӧрымӧн бурҗык ԋе верԁны. Ԋебыԁ ԍојанӧн курӧглӧн слабітӧ желуԁокыс. Поԅӧ і колана пӧжԍан курӧглы ԍетлывны посԋіԃік нырӧм шом ԁа гырыԍ лыа, а јуны сӧстӧм ԍвежӧј ва. Меԁбӧрја лунјасас, кор-ԋін курӧг піыс кутас петны, курӧгсӧ позԍыс леԇлывны оз поԅ.

ПӦЖԌІГАС КОԈКСӦ ԀӦԄӦРІТӦМ

Меԁым тӧԁны, кущӧм лоӧ петас котырыс, пукԍӧм мыԍԏіыс 6-ԁ ԉібӧ 7-ԁ лунјасас колӧ коԉксӧ југыԁ воԇын віԁлавны. Віԁлавнысӧ колӧ овоскопӧн југӧр воԇын. Рӧԃітчӧм курӧг піыс-кӧ быԁмӧ кыԇ колӧ (правіԉнӧ), то секі коԉк шӧрас кутас тыԁавны ԍӧԁіԋік чут, ԁа сеԍаԋ быԁ бокӧ мунӧ гӧрԁ віԅјас. Коԉкјас-кӧ тыԁалӧ сӧмын ԍӧԁ чутыс, а гӧрԁ віԅјасыс абуӧԍ, сені-ԋін рӧԃітчом курог піыс кулӧма. Сещӧм коԉкјасыс шуԍӧны ботӧн (болтунами). Коԉкјыс кӧ ԍвежӧј, пыщкӧсыс ԁон југыԁ, сещӧмыс рӧԁԇӧԁтӧм коԉк, ԁа курӧг пі сетыԍ оз-жӧ пет. Мӧԁыԍ віԁлалӧны 2 ԋеԃеԉ мыԍԏі пӧжны пуктӧм бӧрас. Сіјӧ каԁнас курӧг піыс коԉк пыщкас ловја-ԋін, ачыссӧ коԉкјыс ԍӧԁ гуԁыр. Пугаыс јона торјалӧ коԉкса ԍӧԁ чут торԍыс. Коԉк пыщкын ԍӧԁ чут ԁоргӧгӧрыс-кӧ тӧԁчӧ југыԁ местајас, ԁа сывӧсна пугаыс торјалӧ омӧԉа, віԍталӧ, мыј рӧԃітчӧм курӧг піыс кулӧма. Кыԇ ботмӧм, сіԇі-жӧ і ԍвежӧј (пӧжԍытӧм) рӧԁԇӧԁтӧм коԉкјас позјӧ коԉны оз ков. Ԍвежӧј пӧжԍытӧм коԉкјас поԅӧ ԍојны ԉібо курог піјансӧ верԁны, а ботмӧмјассӧ шыбытны ортсӧ. Сещӧм коԉкјассӧ-кӧ он іԁрав, гӧрԁԇыԍӧм курӧг піјаныс кутасны сіԍмыны ԁа кутас тӧԁчыны і ԇоԋвіԇа гӧрԁԇыԍӧм курӧг пјанлы.

КУРӦГ ПІ ԀӦԄӦРІТӦМ

Кыш піјыԍ петӧм курӧг піјанӧс боԍтӧны пӧжԍаніныԍ ԁа пукталӧны воԇвыв лӧԍӧԁӧм кӧрԅінкаӧ ԉібӧ пожјӧ. Пыԁӧсас воԉсалӧны ԋебыԃік сӧстӧм маԏеріјӧ. Вывԍаԋыс кӧрԅінкасӧ вевԏԏӧны ԋебыԃік шоныԁ чышјанӧн, меԁым кӧрԅінкаас пыріс сӧстӧм сынӧԁ. Кор став курӧг піыс коԉк піԍыс петӧ, сек курӧгсӧ позԍыс боԍтӧны ԁа верԁӧны. Сіјӧ каԁнас колӧ вежны воԉӧссӧ ԁа позсӧ лӧԍӧԁны выԉыԍ. Меԁым курӧг піјанӧс тојјас, пыщјас ԁа мукӧԁ гагјас ез ԍојны, ез ԁӧзмӧԁны, ыҗыԁ курӧгсӧ колӧ кіԍкавны перԍіԁскӧј ромашкаӧн, ԁа аԍсӧ леԇны бура пӧјім піын пуртыкаԍны. Зев колана курӧгыслыԍ јурсӧ ԁа борԁувсӧ мавтны госӧн ԉібӧ карболовкаа ваԅеԉінӧн, таыԍ гагјас пырыԍ-пыр кулӧны. Позјыс лӧԍӧԁԍӧ шоныԁ местаӧ ԁа курӧг піјаныс леԇлывԍӧны мам улас. Ӧԏік каԁӧ уна курӧглыԍ петӧм піјансӧ мукӧԁ ԁырјыс ӧтлаалӧны ӧԏік мам улӧ. Мам ԁінӧ колӧ став позтырсӧ ӧтлавны рытын. Лунын-кӧ пуктан мукӧԁ позтырса піјансӧ курӧгыс вермас кокавны. Курӧг піјан полӧны прӧстуԁаыԍ. Торја-ԋін колӧ віԁчіԍны воԇ пӧжӧмыԍ. Курӧг пі оланіныслыԍ җоҗсӧ колӧ кіԍкавны кыԁјӧн. Воԉӧстӧм җоҗын курӧг піјан кынмӧны, чукӧртчӧны мӧԁамӧԁ ԁінас ԁа омӧԉа ԍојӧны, торја-ԋін первој лунјасӧ. Таыԍ кынԇі, куш воԉӧстӧм җоҗын курӧг піјан вермӧны кынтыны асԍыныс рушкусӧ ԁа кокнысӧ. Кынӧм кӧԇалӧм понԁаыс завоԃітӧны мыԏітны. Курӧг піјанӧс колӧ верԁны меԁԍа бур ԁа пӧтӧса кӧрымнас. Курӧг піјан верԁԍӧны торјӧн гырыԍ курӧгјасыԍ, торја нарошнӧ лӧԍӧԁӧм ԁозјыԍ. Боԍтӧны вевттӧм јашщік, кык ԉібӧ куім боксӧ вӧчӧны решеткаӧн, тувјавԍӧ планкіјас, 7 саԋԏіметрԍаԋ 9 саԋԏіметрӧԇ мӧԁа-мӧԁ костыс. Сетчӧ сеԍԍа кіԍтӧны ԍојан, ԁа тыртӧм јашщікӧн вевԏԏӧны, пыԁӧссӧ вывлаԋ. Курог піјаныс, јашщікас вӧчӧм роԅӧԁыс, кокԋыԁа тӧрӧны ветлыны. Гырыԍ курӧгјасыс сіјӧ роԅӧԁыс пырны оз вермыны.

ІНКУБАТОРӦН (МАШІНАӦН) ПӦЖӦМ

Коԉк вылын курӧг пукӧԁӧмӧн поԅӧ пӧжны сӧмын сек, кор коԉкјыԁ пӧжнысӧ абу уна. Колхозјасын, кӧні коԉкыс уна, таԇі пӧжны зев манԉівӧ ԁај абу выгӧԁнӧ. Овмӧсјасын колӧ лоны том мӧлӧԁушкајас, сыпонԁа, мыј том курӧг коԉкјалӧ і тӧлын, кор коԉкыс меԁ ԁона. Мӧлӧԁушкаӧс бура быԁтытӧԇ коԉкјӧԁны оз поԅ. Уна рӧԁа курӧгјас тыр вірјајӧ воӧны оз ӧԏік пӧраӧ. Шуам, ԉечгорн, міноркі рӧԁіас. 5-6 тӧлыԍӧԇ оз лоны сполнӧјӧԍ. Роԁ-ајланԁ, пԉімутрок, віанԁот коԉкјалӧны сӧмын 7-8 тӧлыԍ бӧрԏі. Роч курӧгјас завоԃітӧны коԉкјавны нӧшта ԍорӧн. Сыпонԁа мӧлӧԁушкајасыс кӧ кӧсјӧны коԉкјавны нојабрын, ԉегчорн ԁа мінорк рӧԁа курӧг піјан колӧ, меԁым петісны апреԉын, мајын; роԁ-ајланԁ, пԉемутрок — мартын ԉібӧ апреԉын. Воԇ пӧжӧм піјан шочҗыка овлывлӧ сы понԁа, мыј пырҗык курӧгыс пукалӧ-пӧжԍӧ,& ԍор тулысын. Та понԁа колхозјаслы воԇ пӧжԍӧм корԍны ԍӧкыԁ. Гырыԍ колхозјасын, кӧ- ні курӧг-пӧтка лыԁыс уна курӧг пісӧ петкӧԁӧны інкубаторӧн. Сіјӧ сещӧм машіна, коԁі вежӧ курӧглыԍ пӧжӧмсӧ, ԁа ӧтпырјӧн петӧ 1000 курӧг-піӧԇ. Інкубатор, сіјӧ кык пӧвса ԍԏенаа топыԁ јашщік. Јашщікас коԉксӧ пуктавны ем ԍетка. Інкубаторын коԉкјас шоналӧ сещӧм шоныԁӧԇ кыԇі курӧг улын. Інкубаторас тајӧ шоныԁыс ӧԏі ԍама ԁа быԁлаын ӧткоԃ. Інкубаторсӧ шонтӧм вылӧ, бокас лӧԍӧԁԍӧ ізшомӧн лонтанін. Ԋеыҗыԁ інкубаторјасӧ поԅӧ пуктыны ыҗыԁ караԍін лампа. Гырыԍ курӧг пӧжан інкубаторјасын, кытыԍ ӧтпырјӧн петӧ уна ԍурс курӧг пі, шонтыԍӧ угоԉнӧј пачјасӧн. Курӧг аслас коԉк вылын пукалӧ ԁа шонтӧ сіјӧ аслас јајнас 21 лун. Інкубаторӧн сіԇ-жӧ шонтыԍӧ 21 лун. Пачԍаԋ ԉібӧ лампаԍаԋ, інкубатор вевԁорас шоныԁыс кајӧ торја труба- јасӧԁ, кӧні кујлӧны коԉкјасыс. Ӧткоԃ шоныԁыс інкубаторас кутԍӧ торја пріборӧн. Тајӧ пріборыс ӧтлалӧма клапана рычагӧн, коԁі олӧ пач, ԉібӧ лампа вылас. Тајӧ лӧԍӧԁӧмыс інкубаторас кутӧ шоныԁсӧ сещӧмӧс-жӧ, кущӧмӧс ԍетӧ пӧжԍан курӧг пӧжігас. Інкубатор оланінԍыс колӧ бура сынӧԁсӧ вежлавны, меԁым коԉкјасыс ез коԍмыны, меԁым інкубаторас сынӧԁыс ыркавлывліс. Шоныԁыс віԁлавԍӧ граԁуԍԋікӧн. Ыркыԁ сынӧԁыс віԁлавԍӧ торја пріборӧн, коԁі шуԍӧ гігрометрӧн. Быԁ інкубаторӧ пуктыԍԍӧ правілӧ, кытчӧ і гіжӧма, кыԇ колӧ вӧԃітчыны машінаӧн. Пӧжԍан курӧг, кор пукалӧ коԉк вылас, коԉксӧ бергӧԁлӧ ачыс ԋекымыныԍ луннас. Тащӧм ԍамӧн інкубаторӧ пуктӧм коԉксӧ колӧ бергӧԁлыны, завоԃітны пуктӧмԍаԋыс 3-ԁ лун рытԍаԋыс. Бергӧԁлӧны кыкыԍ лун, рыт і асыв. Гырыԍ інкубаторјасын коԉкјыс бергӧԁлыԍӧ торја рычагӧн. Курӧгыԁ пӧжԍігаԁ быԁ лун петавлӧ позԍыԁ ԍојны ԁо& гуԉајтны. Сіјӧ каԁнас коԉкјыс ыркавлыштӧ ԁа тӧлалыштӧ. Тащӧм тӧлӧԁӧм ԁа ыркӧԁлӧм сіԇ-жӧ колана і інкубаторӧ пуктӧм коԉкјаслы. Первојја ԋеԃеԉас коԉксӧ ыркӧԁлывлӧны, сіјӧ каԁнас, кор коԉксӧ бергӧԁлӧны: 8-ԍаԋ ԁа 18 лунӧԇ коԉксӧ ыркӧԁлӧны, завоԃітӧны 5 мінутԍаԋ ԁа помалӧны 20 мінутӧн. Сіјӧ каԁнас-жӧ коԉксӧ колӧ бергӧԁлыны мӧԁ бок вылас. 18-ԁ луннас коԉксӧ бергӧԁлӧны ԁа ыркӧԁӧны меԁбӧрјаыԍ. Сеԍԍа інкубаторсӧ курӧг-пі петтӧԇыс воԍтывны оз ков. Інкубаторас-кӧ коԍтыԍаніныс коԉкјас лотӧк улас, сек коԉк піыԍ петӧм курӧг піјан аԍныс веԍкалӧны сетчӧ. Інкубаторас-кӧ коԍтыԍаніныс вевԁорас сек, курӧг пісӧ колӧ нуны сетчӧ. Коԍтыԍанінын курӧг пісӧ віԇӧны суткі кымын.

[Курӧт піјан решеткаӧ пырӧны тащӧм јащщікын і сојӧны ассыныс сојансӧ]

Та борын најос нуоны іскусственнӧј матка ԁінӧ, коԁі шуԍӧ еԉевеза ԉібӧ бруԃԃер.

ІНКУБАТОРӦН ПӦЖӦМ КУРӦГ ПІ ԀӦԄӦРІТӦМ

Курӧг пі быԁтігӧн меԁԍа колана шоныԁ оланін ԁа бура, тӧлкӧн сіјӧ вер- ԁӧм. Кор курӧг пітӧ пӧжан інкубаторын, быԁтынысӧ ԁа ԁӧԅӧрітнысӧ најӧс лоӧ курӧгтӧг Сіјӧ ԉібӧ курӧгсӧ вежӧ іскусственнӧј матка еԉевеза ԉібӧ бруԃԃер. Еԉевеза сіјӧ ічӧԏік вевта ӧшіԋа ԁа курӧг пілы ветланіна керка. Пыщкӧсыс јукԍӧ кык пеԉӧ. Ӧтар җынјас курӧг піјаныс уԅӧны војнас, кытчӧ пуктыԍӧ „ԉетучаја мыш“ пӧнар ԉібӧ нарошнӧј лампа. Мӧԁ җынјас гуԉајтӧны луннас. Тајӧ кык оланін костас вӧчԍӧ вӧсԋіԃік ԍтена, ӧԇӧсӧн. Тајӧ ӧԇӧсӧԁыс курӧг піјан вермӧны пыравны уԅлан-інас ԁа лунын шонтыԍӧм могыԍ, сеті пыр шоныԁ. Ещаԋік курӧг піјан быԁтігӧн вӧԃітчӧны шонтанӧн (грелкаші). Тајӧ шонтаныс шуԍӧ бруԃԃерӧн. Бруԃԃер сіјӧ ыҗыԁ метаԉԉіческӧј жонԏік. Жонԏік улӧ лӧԍӧԁчӧ лампа ԉібӧ пач. Бруԃԃерјас овлӧны караԍінаӧԍ ԉібӧ угоԉнӧјӧԍ (шом). Ӧԏік бруԃԃер улас поԅӧ быԁтыны 300-ԍаԋ ԁа 500 курӧг піӧԇ. Бруԃԃерын меԁԍа шоныԁ лампа ԁорас, кымын &сіыԍ ылын, сымын кӧԇыԁ.

[Курӧг піјан, коԁјас быԁмӧны бруԃԃер улын.]

Сывӧсна курӧгпіјан і вермӧны бӧрјыны аслыныс места кыті налы колӧ. Бруԃԃер улӧ курӧг піјансӧ колӧ леԇны кымӧра пӧраӧ. Сіјӧ каԁнас најӧ регыԁӧн пырӧны сы улӧ ԁа велалӧны сетчӧ. Первојја каԁнас колӧ курӧг піјаныслы отсавны шоныԁсӧ корԍны, мӧԁногӧн најӧ вермасны прӧстуԃітчыны. Меԁым курӧг піјаныс лампаԍыс ылӧ ез мунны, бруԃԃер ԁінас пуктӧны тыв (ԍетку) ԉібӧ шочіԋіка раԇјӧн пощӧны. Еԉевезаын ԁа бруԃԃерын курӧг піјанӧс бура быԁтӧмӧн ԁа бура ԁӧԅӧрітӧмӧн, поԅӧ сещӧм-жӧ бура кыԇ і курӧг быԁтӧ. Колӧ сымын бура тӧԁны, мыј оз поԅ курӧг піјан &кӧԉны аскежаныс лун ԋі &вӧј. Колӧ віԇӧԁлывлыны лампа ломтыԍӧмсӧ, ԁа бруԃԃер оланінсӧ тӧлӧԁлывлыны. Бруԃԃерын меԁ ез вӧв ԋекущӧм ԁук. Торја-ԋін колӧ віԇӧԁны, меԁым караԍін копԏітӧм ԁукыс ез кыв. Быԁлун колӧ асмогнысӧ іԁравны ԁа оланінсӧ весавны. Колпак улас ԁа еԉевеза пыщкас кіԍтԍӧ кос посԋіԃік лыа. Курӧг пі оланіныс ставнас воԉсавԍӧ сӧстӧм кос шырӧм іԇасӧн. Воԉӧссӧ колӧ щӧкыԁҗыка вежлавны. Ыжыԁ Інкубатор, кытчӧ тӧрӧ 12 сурс коԉк Ломтыԍԍӧ ізшомӧн. Стрӧітӧма СССР-са "Спартак" маԍԏерскӧјын Курӧг-пӧтка віԇыԍ колхоԅԋіклы колӧ бура віԇӧԁны кӧԇыԁ ԉібӧ шоныԁ курӧг піјанлӧн оланіныс, торја-ԋін еԉевезаын војнас. Лампа бӧрԍыс-кӧ он віԇӧԁлывлы, ӧԏік војӧ поԅӧ став курӧг пісӧ віны. Сіԇ-жӧ оз ков вунӧԁны тајӧ уҗас кулаклыԍ ԉок вӧчӧмсӧ (вреԃіԏеԉство). Інкубаторсӧ-кӧ колхозԍаԋ сувтӧԁӧма ылӧ, вој кежлас сетчӧ колӧ сувтӧԁны стӧрӧжӧс. Вӧвліны сещӧм торјас, кор кулакјас војын завоԃітлісны інкубаторсӧ щыкӧԁны, меԁым курӧг піјансӧ віны. Бруԃԃер улын, еԉевеза уԅлан вежӧсын ԏемператураыслы оз ков лоны Цеԉԍіја граԁуԍԋік ԍерԏі 37 граԁусыԍ вылын. Сіјӧ лоӧ, мыј ртуԏ віԅыс ԍԏекԉаннӧј трубка пыщкас колӧ лоны меԁым ез вӧв 37 јукӧныԍ вылын. Вывті ыҗыԁ ԏемпература курог піјанӧс омӧԉтчӧԁӧ, а вывті ічӧт ԏем- ператураӧн курӧг піјаныԁ вермӧны кувны. Кор курӧг піјан быԁмыштасны, оланінсӧ шонтывнысӧ колӧ-ԋін омӧԉҗыка. Тӧлыԍԍа курӧг піјанлы оланіныс колӧ лоны 26-ԍаԋ ԁа 29 граԁус Цеԉԍіја ԍерԏі. Курӧг пісӧ-кӧ пӧжӧма шоныԁ вопомӧ, сек еԉевезаԍыс лампасӧ вој кежлас оз ков ӧзтывны. Луннас курӧгпіјансӧ віԇӧны сіјӧ оланінын, кӧні сулалӧ еԉевезаыс ԉібӧ сӧвԍем вӧԉа вылын. Воԇ тулысӧ курӧг пі быԁтігӧн шоныԁ лунјас лотӧԇ еԉевезасӧ ломтӧны 4 ԋеԃеԉ чӧж. Ломтынысӧ колӧ оланінса кӧԇыԁ-шоныԁ ԍерԏіс. Таыԍ кынԇі колӧ віԇӧԁны курӧг пі бӧрԍаыс, курӧг піјанлы-кӧ кӧԇыԁ, секі најӧ чукӧртчӧны чукӧрӧ ԁа нораԋіка чіпсӧны. Оланіныс-кӧ вывті жар, курӧг піјан секі лолалӧны вомсӧ паԍкӧԁӧмӧн вывті ԍӧкыԁа ԁа частӧ. Ԏемпература- ыс-кӧ бурещ, сек курӧг піјан чукӧрӧ оз чукӧртчыны. Лунын најӧ веԍелӧԍ ԁа ветлыԍӧԍ, а војнас воԁӧны чукӧрӧ (ӧтлаӧ) ԁа ӧԁјӧ унмовԍӧны. Іскусственнӧј маткаыс сувтӧԁԍыԍӧ шоныԁ оланінӧ, кытӧні колӧ шоныԁыс оз еща 15 ԉібӧ 16 граԁус Цеԉԍіја ԍерԏі. Кор быԁтыԍӧ курӧг піыс уна ԍурс, бруԃԃерыс лӧԍӧԁԍӧ торја помещеԋԋӧ (оланінӧ), коԁјас шуԍӧны бруԃԃергаузјасӧн.

КУРӦГ ПІЈАНӦС КОЛӦ ВЕРԀНЫ ЧАСТӦ ԀА ЕЩАԊІКӦН

Курӧг піјанӧс, кор петасны коԉк піјыԍ, верԁнысӧ оз ков термаԍны. Первојја каԁас курӧг піыслы ԍојнысӧ оз-на ков. Сіјӧ пӧт коԉк пыщкӧсса віжнас, коԁӧс јешщӧ боԍтіс коԉкјас. Коԉк кыш піыԍ курӧг пі петігӧн сіјӧ віжыс, гӧг роԅӧԁыс пырӧ сылы пыщкас. Кутан-кӧ курӧг піјанӧс верԁны первојја лунԍаԋыс, вермас лоны вывті верԁӧм (јоԁмас), курӧг піјан кутасны мыԏітны. Коԉк піјыԍ петӧм курӧг пі ԍӧктанас 35-ԍаԋ 40 граммӧԇ. Куім тӧлыԍӧн сылӧн ԍӧктаыс кајӧ 600 граммӧԇ. Ԍојнысӧ курӧг піјаныԁ вермӧны вывті јона, но зобныс ԁа желуԁокныс первојја пӧранас ічӧԏікӧԍ-на. Та ногӧн колӧ курӧг піјанӧс верԁны ічӧԏікаӧн ԁа частӧ. Ԍојансӧ колӧ ԍетны 5-ыԍ ԉібӧ 6-ыԍ ԋе еща луннас. Ӧтпыріӧн ԍетԍӧ налы сымынԁа ԍојансӧ, меԁым вермісны 15 мінутӧн ԍојны. Верԁнысӧ курӧг піјансӧ колӧ кыԇ мыј поԅӧ воԇҗык асылын. Меԁбӧрјаԍыс луннас ԍетӧны ԍорӧԋік рытын. Сіԇнаԁ рытја ԁа асја сојан ԍетӧм костыс оз ло ыҗыԁ. Курӧг піјанӧс колӧ верԁны пыр ӧԏік пӧраӧ. Ԍојан ԍетӧмԍыс-кӧ ԍорман, курӧг піјаныԁ безпокоітчӧны. Ԍетӧмыс-кӧ лоӧ каԁԍыс воԇҗык, сек курӧг піјаныс ԍојӧны сіјӧс омӧԉа. Сыпонԁа колӧ верԁны сіԇ, меԁым ԍојан ԍеталӧм костыс вӧліны ӧткоԃӧԍ.

[Курӧг піјан, інкубаторыԍ петкӧԁӧма, колӧ велӧԁны кокаԍны]

Первојја кык-куім лунјассӧ курӧг піјанӧс ԍојансӧ кокавны ԁа васӧ јуны колӧ велӧԁны. Ԍојансӧ кіԍтӧны пӧв вылӧ ԁа чуԋнаныс тащкӧԁӧмӧн курӧг піјансӧ чуксалӧны. Курӧг піјан чуԋшысӧ& кывзӧмӧн завоԃітӧны кокавны аԍныс. Меԁым велӧԁны курӧг піјансӧ јуны, налы пуктыԍӧ ваӧн ԉібӧ јӧлӧн јуан ԁоз. Боԍтӧны курӧг пісӧ ԋебыԃіка ԁа јуан ԁозјас сылыԍ нырсӧ купајтӧны. Курӧг пі первојја војтјассӧ ԋылалӧ, а бӧрынас завоԃітчӧ јуны ачыс. Курӧг піјан верԁігӧн колӧ најӧс віԇӧԁны, сы понԁа, мыј најӧ ԍојӧны оз ӧткоԃа. Ӧԏік ӧԁјӧн, мӧԁ наԇӧн. Кущӧм курӧг піјан ԍојӧны наԇӧн, омӧԉа, најӧс колӧ јешщӧ верԁны торјӧн мукӧԁԍыс. Коԉк піјыԍ петӧм мыԍԏі курӧг піјанӧс верԁӧны сӧмын 48 час коԉӧм бӧрын. Первојја кӧрымыс пырҗык овлӧ чорыԁ ԋаԋ крӧшкіыԍ, посԋіԃік пуӧм коԉк піын. Та бӧрын ԍетӧны јӧв піјын пуӧм сук проса рок. Ԍојаныс ԍетԍӧ быԁ 2 часын, сымԁа, мыјԁа вермӧ курӧг піјыс ԍојны 15 мінутӧн. Гырк пущкас& курӧг пілӧн чорыԁ коԉкјас вывті ԍӧкыԁа пуԍӧны, торја ԋін сылӧн белокыс. Рокӧн верԁігӧн тыԁовтчывлӧ, мыј курӧг піјан щӧкыԁа віԍмывлӧны гырк пыщкӧс віԍӧмӧн. Сыпонԁа міјан гырыԍ промышԉеннӧј пӧткавіԇан овмӧсјасын верԁнысӧ завоԃітчӧны посԋі шыԁӧсԍаԋ. Туԍа корымыс курог піјанлы ԍетԍӧ луннас вітыԍ, ԁрӧбітӧм кукуруза, шобԁі ԁа зӧр шыԁӧс. Тајӧ ԍојаныс пыр ӧтмынԁа. Ԍојаныс-кӧ 15 мінутнас оз быр сіјӧ колӧ іԁравны. Јунысӧ ԍетԍӧ пӧԍ мӧс вӧра јӧв. Первојја каԁнас курӧг піјанӧс јукталӧ колхоԅԋік, кӧԁі најӧӧс ԁӧԅӧрітӧ. Ԍеԍԍа, кор курӧг піјан велалӧны јуны, јӧвсӧ налы коԉӧны лунтыр кежлӧ. Кык ԋеԃеԉԍа курӧг піјанлы туԍ сора ԍојаныс ԍетчӧ сӧмын 3-ыԍ лун. Сіјӧ-жӧ каԁнас налы ԍетчӧ кујімыԍ-жӧ лун посԋі ізӧм кӧрым. Ізӧм сора кӧрымыс овлӧны шабԁі ӧтрубыԍ, кукурузаыԍ, лы ԁа јај пыԅјасыԍ. 100-ԁ јукӧн кӧрым вылӧ, посԋі ізӧм кӧрым колӧ боԍтны: Віж ізӧм кукурузаыԍ . . . 20-ԁ јук. Гырыԍ шабԁі ӧтруб . . . 20 „ Шӧркоԃԃа шабԁі ӧтруб. 20 „ Јај пыԅ...................10 „ Ізӧм лы пыԅ...............5„ Шом.................... 1 1/2„ Іунысӧ ԍетчӧ мӧс вӧра јӧв. Којмӧԁ ԋеԃеԉԍаԋ 3 тӧлыԍӧԇ курӧг піјанлы 3-ыс& лун ԍетчӧ туԍа сорас. Посԋі ізӧм кӧрымнас сіјӧ каԁнас курӧг піјансӧ пыр щӧщ верԁӧны. Первојја квајт ԋеԃеԉсӧ туԍ сора кӧрым ԍетчӧ посԋіԃіка шырӧмӧн, 7-ԁ ԋеԃеԉԍаԋ туԍыс ԍетчӧ гырыԍҗыкӧн-ԋін, а ԁаскыкӧԁ ԋеԃеԉас сіјӧ ԍетӧны ставнас шыртӧг. Посԋӧԁлӧны сӧмын кукуруза. Кукурузаыс-кӧ абу, сіјӧ поԅӧ вежны мукӧԁ ԍікас туԍа кӧрымӧн, шуам іԁјӧн. Шобԁі ԁа зӧр поԅӧ вежны про- саӧн. Но колӧ сӧмын віԇӧԁны сіјӧ, меԁым курӧг піјанлы ез веԍкав щыкӧм бакшаԍӧм туԍјас. Важ, щыкӧм, бакшаԍӧм ԍојан курӧг піјанлы зев вреԁнӧ, сіјӧ вајӧԁӧ налыԍ гырк пыщкӧс віԍмӧмӧ ԁа овлӧны кулӧмјас.

[Ас вӧчӧм јуан ԁоз]

Меԁым курӧг піјанлӧн јонмісны лыјасыс, налы колӧ ԍетавлыны посԋіԃік коԉк кыш, ԉібӧ посԋі ізӧм рак паԋ пыԅ. Поԅӧ курӧг піјанлы ԍетавлыны шом. Сіјӧ јона тӧԁчӧ ԁа отсалӧ ԍојан пуԍанінас. Шомсӧ ԍетӧны ԁрӧбітӧмӧн ԉібӧ сы ԁінӧ соԁтӧны кос ԍојан тор. Јона отсалӧ курӧглы быԁмынысӧ, ԍојан пыщкас кӧ кутан соԁтыны јај ԁа лы пыԅјас. Тајӧ кӧрымсӧ завоԃітӧны ԍетны мӧԁӧԁ ԋеԃеԉас. Сіјӧ ԍетӧны ізӧм туԍ сора кӧрымкӧԁ. Курӧг піјанлы зев колана ԍетавлыны веж турунјас. Веж ԍојанын ем сещӧм торјас (вешщество) коԁјас ӧԁјӧн отсалӧны курӧг піјанлы быԁмынысӧ, ԁа отсалӧны ԍојансӧ переварітны. Веж турун кӧрымнас поԅӧ верԁны, верԁны завоԃітчан 3-ԁ лунԍаԋ. Первојја каԁӧ ԍетӧны зӧр петасјас. Бӧрынасҗык курӧг піјанӧс верԁӧны кералӧм ԍалат ԉістјасӧн, кералӧм ԍу ӧԅімӧн, томіԋік ԉуцерна ԉістјасӧн, кԉеверӧн ԉібӧ шырӧм пещӧрӧн. Поԅӧ ԍетавлыны вуштӧм віж ԍоркԋі, мӧс ԍоркԋі ԁа шырӧм лук. Кык ԉібӧ куім ԋеԃеԉԍа курӧг піјанлы поԅӧ ԍетавлыны быԁмӧм зӧр ԇоԋнас (кустнас). Курӧг піјан кокалӧны шепсӧ, вужсӧ, а бӧрынас ԍӧјӧны зӧр туԍсӧ. Гырыԍ курӧгјаслы веж турун ԁа мукӧԁ тор ӧшлӧны чукӧрјасӧр& (пучками). Кӧртавлӧм салат, кԉевен& ԉібӧ &ԉюцерна чукӧр ԉістјас ӧшлыԍӧны сы җуҗԁа-ӧ, меԃым курӧг піјан сіјӧс суԇісны. Тӧлктог ԁӧԅӧрітӧмӧн курог піјан віԍӧны ԁај кулалӧны. Јонҗыкасӧ најӧ кулӧны первојја ԋеԃеԉјасас. Сы вӧсна і колӧ ԍуԍа віԇӧԁны сӧстӧма налыԍ оланінсӧ віԇӧм могыԍ, кӧні олӧны курӧг піјаныс. Пӧткајаслӧн, курӧгјаслӧн асмогыс щӧкыԁа вајӧԁӧ вуҗан (заразнӧј) віԍӧмјасӧ, сі& помыԍ пӧткаыслы шеԁӧ гԉіста віԍӧм. Курог піјан, кор корԍӧны аслыныс воԉӧс пыщԍыс ԍојансӧ, лолалӧны ԉок ковтӧм сынӧԁӧн ԁа кокалӧны асԍыныс асмогсӧ. Сы вӧсна налӧн овлӧ гырк пыщкӧс ԁа мукӧԁ віԍӧмјас. Быԁ ԍікаса віԍӧм курӧг пілыԍ паԁмӧԁӧ быԁмӧмсо ԁа воԇӧ јона тӧԁчӧ сіјӧ ԇоԋвіԇалунӧ. Та вӧсна курӧг піјан віԇаніныԍ асмогсӧ колӧ іԁравны ԁа воԉӧссӧ частӧҗык вежлавны. Ԍојансӧ ԁа јуансӧ колӧ ԍетны сӧстӧм ԁозјӧн. Ԍојаныс кущӧм ԁозјӧн ԍетавԍӧ, колӧ частӧҗык мыԍкавны ԁа весавны. Ԍојан ԁозјасыс-кӧ пујас, најӧс колӧ мыԍкавны пӧԍ ва кунваӧн ԁа бура тӧлӧԁны. Быԁ ԋеԃеԉын ӧтчыԁ мыԍкавԍӧ ізвестка сорасӧн. Курӧг піјанлы јунысӧ оз поԅ ԍетны вевттӧм ԁозјасӧ, сыпонԁа, мыј вајыс& сен ӧԁјӧ бусԍалӧ. Меԁым курӧг піјанлы вӧлі пыр сӧстӧм ва, колӧ лӧԍӧԁавны јуктаԍан ԁозјас. Јуктаԍан ԁозсӧ зев кокԋыԁ вӧчны аслыным. Боԍтны прӧстӧј ԍуԉіја (бутылка) ԁа крепітны пуберԁӧ. Бутылка гоԉа улас лӧԍӧԁԍӧ бԉуԁ, кытчӧ і ваыс кіԍԍӧ курӧг піјан јуӧм ԍерԏіыс. Јуктаԍан ԁозсӧ колӧ быԁ лун тыртны сӧстӧм ваӧн. Јуан ԁоз быԁ лун мыԍкавԍӧ пӧԍ ваӧн ԁа щӧткаӧн ԉібӧ мочалкаӧн. Ԋеԃеԉнас кыкыԍ ԉібӧ кујімыԍ јуан ԁа ԍојан ԁозјыс мыԍкавԍӧ пӧԍ чорыԁ кунваӧн. Курӧг піјан быԁмыны јона отсалӧ шонԁі југӧр (ԍвет). Та могыԍ курӧг піјанӧс колӧ віԇны југыԁ шонԁіја оланінын. Шонԁіја шоныԁ лунјасӧ најӧӧс колӧ леԇавлыны ортсӧ шонтыԍны шонԁі воԇын. Курӧг піјанӧс оз ков кынтыны, но сіјӧ жӧ каԁнас колӧ-і велӧԁны кӧԇыԁас. Курӧг піјаныс-кӧ олӧны еԉевезаын, шоныԁ лунјасӧ сіјӧ еԉевезасӧ петкӧԁӧны керка воԇјасӧ. Курӧг піјанӧс боԍтӧны (іскусственнӧј) матка ԁіныԍ кор налы тырӧ 4 ԉібӧ 6 ԋеԃеԉ. Вӧԉа вылӧ курӧг піјансс колӧ велӧԁны наԇӧԋік, віԁчыԍӧмӧн. Колӧ тӧԁны, мыј зера кӧԇыԁ повоԃԃа ԁырјі курӧг піјанӧс &істкусственнӧј мам ԁіныԍ тӧрјӧԁны оз поԅ. Бурҗык сіјӧ вӧчны шоныԁ шонԁіа лунјасӧ. ПӦТКА ВІԆАН ПЛАН КОЛӦ ТЫРТНЫ СОԀТӦԀӦН

Тајӧ ԋігаас гіжӧма меԁԍа колана інԁіԁіассӧ пӧтка ԁа курӧг піјан ԁӧԅӧрітӧм могыԍ. Тајӧ інԁӧԁјассӧ пӧртны олӧмӧ абу ԍӧкыԁ быԁ колхозын, кӧні јӧзсӧ котыртӧма тӧлкӧн бура ԁа уҗыс лыԃԃыԍԍӧ труԁоԃеԋӧн, ԍԃеԉщіна поԁ-вылын. Пӧткајас віԇны ԁа ԁӧԅӧрітны колхоз торјӧԁӧ ԁа прікрепԉајтӧ сіјӧ уҗас сещӧм колхоԅԋікјасӧс, коԁјас тӧԁӧны ԁа раԃејтӧны пӧтка віԇӧмсӧ, коԁјас тӧԁӧны ԁа раԃејтӧны сіјӧ уҗсӧ. Пӧткајасӧс вермасны віԇны посԋі чеԉаԃ, шкоԉԋікјас. Тајыԍ ӧпріч велӧԁчыԍ шкоԉԋікјас аԍныс вермасны котыртны школа берԁас пӧткавіԇан овмӧсјас. Коопераԏів ԁа ԍіктса јӧз отсалӧмӧн, шкоԉԋікјас вермасны лӧԍӧԁны ԋеыҗыԁ, коԉк 200 тӧрана гӧгӧр інкубатор. Таԇікӧн школа скамја вывԍаԋ і мӧԁас мунны соціаԉіԍԏіческӧј ԍамӧн &вылыԍ ԍіктсӧ стрӧітан уҗјас. Ԍіктса томјӧз ԁа общественноԍт отсаласны,& јона паԍкӧԁны курӧг пӧтка віԇӧм. Но меԁԍа колана тор планјассӧ соԁтӧԁӧн тыртӧмын сіјӧ соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм ԁа уԁарԋічество. Прімер вылӧ вајӧԁам Кочԋевској рајоныԍ (Сібырскӧј крај) пӧтка віԇан коммуна „Новое солнце" вӧчісны орԁјыԍан ԁоговор Крупскаја ԋіма коммунакӧԁ. Со кущӧм кӧсјыԍӧмјас боԍтԍісны ас выланыс тајӧ пӧткавіԇан овмӧсјасыс: 1. 10% мынԁаӧԇ леԇны пӧжігон петтӧм, мӧԁ ногӧн-кӧ быԁ 100 пӧжан коԉк вылӧ меԁым сӧмын петтӧмыс коԉі 10 коԉкјыс ез на&. 2. Лӧԍӧԁны 48 бруԃԃер, строітны 5 тӧвԍа пӧтка віԇанін; 3. Пӧткајаслы вогӧгӧр кежлӧ лӧԍӧԁны турун (ԅеԉеԋ), туԍа, міԋерала, ԁа јаја кӧрымјас; 4. Бура віԇӧмӧн ԁа бура ԁӧԅӧрітӧмӧн курӧг піјанлыԍ коԉк вајӧмсӧ соԁтыны җынмынԁаԍыс коԉӧм во ԍерԏі; 5. Нуӧԁны коммунаркајас костын массӧвӧј уҗ, велӧԁны выԉ пӧтка ԁа інкубаторјасӧн уҗалыԍјасӧс, лӧԍӧԁны (гӧтӧвітны) ԍуԍ, уҗавны кужана ԍмена. 6. Курӧг-пӧтка віԇанінјасӧ, інкубаторјасӧн ԁа бруԃԃерјасӧн уҗавны котыртны піоԋерјасӧс. Став тајӧ кӧсјыԍӧмјассӧ коммуна ԋе сӧмын тырталӧ но і тырталӧ соԁтӧԁјасӧн. Прімер вылӧ: кор вӧлі шуӧма быԁ 100 коԉкјыԍ меԁым коԉі петтӧг 10-ыԍ ԋе уна, а налӧн коԉӧ сӧмын 7 коԉк. Коԉкјалӧмыс јона-жӧ соԁі. Коԉӧм вонас-кӧ сіјӧ-жӧ каԁнас коԉкјалісны 1500 коԉк, то таво коԉкјалісны 5 ԍурс коԉк. Пӧтка віԇанінын-ԋін уҗалӧ 54 піоԋер. Ставыс тајӧ петкӧԁлӧ, мыј кыкнан коммунаса коммунарјас срокыԍ воԇ- җык тырталӧны асԍыныс вӧчӧм ԁоговорјас. Таԇі соціаԉіԍԏіческӧј орԁјыԍӧм отсалӧ бурмӧԁны міјанлыԍ овмӧссӧ быԁ отраԍԉ куԅта. Тајӧ коммуна прімер куԅта і колӧ котыртавны орԁјыԍӧмјассӧ мукӧԁ колхозас. Ыҗыԁ отсӧг пӧтка віԇӧмын ԍетӧ пӧтка контракԏірујтӧм. Контрактаціјаыс нуӧԁӧ јонҗыкасӧ сещӧм рајонјаын&, кӧні пӧтка віԇӧмыс јонҗыкасӧ паԍкалӧма. Ԁоговорјасыс контракԏірујтӧм куԅа вӧчавԍӧ колхозјаскӧԁ, кӧні ещаԋік ӧтувтӧм курӧг-пӧтка, колхоԅԋікјаскӧԁ, коԁјас абу-на ӧтувтӧмаӧԍ, ԁа ӧтка олыԍ гӧԉ ԁа шӧркоԃԃа овмӧсјаскӧԁ. Контрактаціја куԅа пӧтка віԇан ӧтка овмӧсјаслы ԍетчӧ курӧг рӧԁсӧ бурмӧԁӧм могыԍ рӧԁԅӧга (пԉеменнӧј) петукјас. Тајӧ рӧԁԅӧга (пԉеменнӧј) петукјасыс вежԍӧны прӧстӧј ас рӧԁа петукјас вылӧ.

Коопераԏів леԇӧ пемӧса кӧрым ԁа агроԏехԋіческӧј отсӧг, овмӧсјас кӧсјыԍӧны госуԁарстволы сԁајтны позтырԍыс җын петуксӧ ԁа шогмытӧм (бракујтӧм) пӧткасӧ. Быԁ коԉкјалыԍ курӧглыԍ ԍетны 25 коԉк. Таногӧн гӧԉ ԁа шӧркоԃԃа ӧтка олыԍјаслы отсалӧ бурмӧԁны асԍыныс пӧтка віԇӧмнысӧ. Контрактаціја петкӧԁлӧ ӧтка олыԍјаслы гырыԍ пӧтка віԇӧмлыԍ бурлунсӧ, нуоԁо сіјӧ коԉԉекԏівізаціја туј вылӧ. ЈУРІНԀАЛЫԌ Ԉбк. Бурмӧԁам асԍыным курӧг-пӧтка віԇӧм . 3 Кущӧм курӧглыԍ боԍтны коԉк рӧԁ вылӧ. 3 Кыԇі тӧԁмавны ԍвежӧј коԉк.............. 17 Ккԇі ԁӧԅӧрітны меԁым курӧгјас вајісны унҗык бур рӧԁа коԉк 20 Кыԇі віԇны петука коԉк................... 21 Кыԇі бӧрјыны пӧжыԍ курӧгјасӧс ԁа лӧԍӧԁны позсӧ 24 Кыԇі ԁӧԅӧрітны пӧжԍан курӧгӧс ... 26 Пӧжԍігас коԉксӧ ԁӧԅӧрітӧм................ 28 Курӧг пі ԁӧԅӧрітӧм....................... 30 Інкубаторӧн (машінаӧн) пӧжӧм............. 32 Інкубаторӧн пӧжӧм курӧг пі ԁӧԅӧрітӧм . 37 Курӧг піјанӧс колӧ верԁны частӧ ԁа ещаԋікӧн .... 44 Пӧтка віԇан план колӧ тыртны соԁтӧԁӧн. 55