Шерторъяс-лыдъяс
Терминъяс
эма лыд — натуральное число тшӧта лыд — чётное число лиша лыд — нечётное число лыдмӧдны — умножить видлӧг — пример
Сиракузаса мог
Босьтам кутшӧмкӧ эма лыд (1, 2, 3, 4, ...). Сійӧ кӧ тшӧта, юклам сійӧс 2 вылӧ; сійӧ кӧ лиша, лыдмӧдам сійӧс 3 пӧв, сэсся содтам 1. Артмӧм лыдсӧ бара юклам 2 вылӧ (сійӧ кӧ тшӧта), либӧ лыдмӧдам 3 пӧв да сэсся содтам 1 (сійӧ кӧ лиша), да с. в. Вайӧдам некымын видлӧг:
1, 4, 2, 1, ... 2, 1, ... 3, 10, 5, 16, 8, 4, 2, 1, ... 4, 2, 1, ... 5, 16, 8, 4, 2, 1, ... 6, 3, 10, 5, 16, 8, 4, 2, 1, ... 7, 22, 11, 34, 17, 52, 26, 13, 40, 20, 10, 5, 16, 8, 4, 2, 1, ... 8, 4, 2, 1, ... 9, 28, 14, 7, 22, 11, 34, 17, 52, 26, 13, 40, 20, 10, 5, 16, 8, 4, 2, 1, ... 10, 5, 16, 8, 4, 2, 1, ...
Аддзам: кутшӧмкӧ здукӧ миян артмӧ 1. Заводитам кӧ артавны 27-сянь, лыдъясыс вель дыр “чеччаласны” (тайӧ петкӧдлӧма серпас вылын). 38-ӧд лыдыс лоас 1780 (37 арталӧм бӧрын), 68-ӧд лыдыс лоас 7288, 78-ӧд лыдыс 9232. Но 112-ӧд лыдыс бара лоас 1.
1930-ӧд воын Лотар Коллатц, Гамбургса университетын велӧдчысь, татшӧм гипотеза лэптӧма: быд эма лыдсянь артавны заводитӧмӧн кутшӧмкӧ здукӧ веськалам 1-ӧ. Збыль-ӧ тайӧ? Сэсся сійӧ жӧ могсӧ пуктавлӧмаӧсь уналаын: Сиракузаса университетын, Лос-Аламосса туялан лабораторияын, Йельса университетын, Чикагоса университетын... Математикъяс уськӧдчӧмаӧсь вочакыв корсьны, но весьшӧрӧ: нинӧм абу артмӧма. (Чикагоын весиг шмонитлӧмаӧсь: тайӧ могсӧ пӧ кутшӧмкӧ вӧрӧгъяс пуктӧмаӧсь, медым америкаса математикъясӧс манитны мукӧд задачаясӧн ноксьӧмысь.) Вочакыв ӧнӧдз абу тӧдса. Компьютер отсӧгӧн видлалӧмаӧсь став эма лыдъяс 1-сянь 1.152.921.504.606.846.975-ӧдз. Насянь заводитігӧн веськалам 1-ӧ. Тайӧ гипотезаыслӧн эм уна ним: Сиракузаса мог, Коллатц гипотеза, “3N+1”-гипотеза, шерторъяс-лыдъяс йылысь мог. Кытысь медбӧръя нимсӧ босьтӧмаӧсь? Вӧлӧмкӧ, гижны кӧ сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн артмӧм лыдъяссӧ да график лӧсьӧдны, траекторияыс лоас гыма-чарда кымӧрын чеччалысь шертор туй кодь.
