Кёнигсбергса сизим пос йылысь мог
Терминъяс
графлӧн йыв — вершина графа графлӧн йитӧд — ребро графа йывлӧн тшупӧд — степень вершины
Важ юр жуглантор
Важ Кёнигсбергса (ӧні Калининград) олысьяс лӧсьӧдӧмаӧсь ворсӧм: колӧ вуджны карса став поссӧ; быд пос кузя позьӧ мунны сӧмын ӧтчыдысь.
Ставыс карын вӧлі сизим пос, найӧ сулалӧмаӧсь сідзи, кыдзи петкӧдлӧма серпас вылас:
Некод абу вермӧма лӧсьӧдны колана маршрут; кодсюрӧ чайтӧма, татшӧм туйыс пӧ абу, но подулавны абу кужӧма.
Тайӧ ворсӧм йывсьыс тӧдмалас Леонард Эйлер да кад мысти сетас вочакыв: маршрутсӧ лӧсьӧдны оз позь. Гижӧдсӧ йӧзӧдасны некымын во мысти, 1741-ӧд воын.
Кёнигсбергса посъяс йылысь мӧвпалігӧн Эйлер пуктӧма подув граф теориялы. Воддза гижӧдын ми висьтавлім нин графъяс йылысь. Эм некымын чут, на пӧвстын кутшӧмсюрӧ гоз йитӧма визьясӧн (вермӧ лоны некымын визь); артмӧм схемаыс и лоӧ граф. Чутъяссӧ шуӧны йывъясӧн, визьяссӧ — йитӧдъясӧн.
Выльысь видзӧдлам важ Кёнигсберглӧн план вылӧ.
Карыс торйӧдӧма нёль юкӧн вылӧ (А, Б, В, Г). Серпасалам нёль чут да пасъям найӧс А−Г шыпасъясӧн. А да Б юкӧнъяс йитлӧмаӧсь кык поскӧн; йитам А да Б чутъяссӧ кык визьӧн. А да Г юкӧнъяс йитлӧмаӧсь сӧмын ӧти поскӧн — сідзкӧ йитам А да Г чутъяссӧ ӧти визьӧн, да с. в. Артмис со кутшӧм граф:
Ӧні посъяс йылысь юалӧмсӧ позьӧ мӧд ногӧн гижны: колӧ нуӧдны графлӧн став йитӧд пырыс визь; быд йитӧд кузя мунны позьӧ сӧмын ӧтчыдысь.
Графлӧн йитӧдъяс кузя мунӧм
Со серпасалӧма граф; сылӧн быд кык йыв костӧд позьӧ йитӧдъясысь тэчны туй.
Графлӧн став йитӧд пыр кӧсъям нуӧдны визь; быд йитӧд кузя мунны позьӧ сӧмын ӧтчыдысь. Позьӧ-ӧ тадзи вӧчны?
Вӧлӧмкӧ, вочакыв со кутшӧм (сійӧс сетӧма Леонард Эйлер). Тӧдмалам быд йывлысь тшупӧдсӧ (сыысь петысь йитӧд лыдсӧ). Сэсся арталам, уна-ӧ лиша тшупӧда йыв (кыдз ми тӧдам нин, тайӧ лыдыс пыр тшӧта).
Артмис кӧ 0 либӧ 2 лиша тшупӧда йыв — визьсӧ нуӧдны позьӧ. Унджык кӧ — оз позь.
Кёнигсбергса посъяслӧн схемалы лӧсялысь граф.
Воддза гижӧдын ми сійӧс серпасалім нин. Ӧні гижам быд йыв дорас сылысь тшупӧдсӧ.
Ми аддзам: нёльнан тшупӧдыс лиша. Сідзкӧ и колана туйсӧ лӧсьӧдны оз позь.
