Нёль рӧм йылысь мог
Нёль рӧм йылысь мог
Мусерпас лӧсьӧдӧны сідзи, медым быд кык орчча му юкӧн вӧлі мавтӧма торъя рӧмӧн. (Орчча территорияяслӧн эм ӧтувъя визь; кык территориялӧн кӧ эм сӧмын ӧти либӧ некымын ӧтувъя чут, найӧ абу орччаӧсь.) Кымын рӧма краска ковмас та вылӧ? Тайӧ могсӧ вӧлі пуктӧма 1852-ӧд воын Френсис Гутри.
Куим рӧм вермас не тырмыны. Шуам, ӧти обласьт кӧ гӧгӧртӧма куим обласьтӧн серпас вылас моз, быть ковмас вӧдитчыны нёль рӧмӧн.
XIX нэм помын вӧлі петкӧдлӧма: быд мусерпас мавтӧм вылӧ тырмас вит рӧм.
Мый нӧ позьӧ шуны нёль рӧм йылысь? Вочакывсӧ зэв дыр некод эз вермы сетны. 1976-ӧд воын Кеннет Аппель да Вольфганг Хакен гӧгӧрвоисны: нёль рӧм тырмас. Налӧн эскӧдӧмыс вӧлі вывті кузь да дзуг, да мыджсис компьютерӧн арталӧм вылӧ. Лыддигӧн да ки помысь арталігӧн ни ӧти морт эз вермы гӧгӧрвоны – ставыс-ӧ гижӧма ӧшыбкатӧг? Та вӧсна ӧткымын математик чайтіс: теоремаыс тырвыйӧ подулавтӧм.
1997-ӧд воын Робертсон, Сандерс, Сеймур да Томас гижӧмаӧсь кокньыдджык эскӧдӧм (бара компьютерӧн арталӧм вылӧ мыджсьӧмӧн).
“Нёль рӧм” ворсӧм
Уна юкӧна мусерпас кӧ мавтны сьӧрсьӧн-бӧрсьӧн рӧмъяс содталігӧн, зэв кокньыд “сорсьыны”: ковмас витӧд рӧм.
Петкӧдлам пример. Тайӧ серпас вылас мавтӧма куим мутор (1, 2, 3). Кутшӧм рӧмӧн мавтны 4 мусӧ? Позьӧ мавтны гӧрд рӧмӧн (кыдзи и 1 мусӧ), а позьӧ босьтны нёльӧд рӧмсӧ. Босьтам кӧ нёльӧд рӧмсӧ, 5 мусӧ ковмас мавтны витӧд рӧмӧн.
Стивен Барр вӧзйис со кутшӧм ворсӧм. Ворсӧны кык морт нёль рӧма карандаш отсӧгӧн.
Ӧти ворсысьыс серпасалӧ кутшӧмкӧ обласьт.
Мӧд ворсысьыс мавтӧ тайӧ обласьтсӧ да сыкӧд орччӧн серпасалӧ мӧд обласьт.
Медводдза ворсысьыс мавтӧ тайӧ обласьтсӧ да серпасалӧ коймӧдӧс, да с.в.
Колӧ, медым орчча обласьтъяс вӧліны торъя рӧма. Ворссьӧ морт, кодлы ковмас витӧд рӧм.
