Талун. 2017-11-07

Юрган телеканаллӧн выльторъяс: 2017ʼ вӧльгым 7ʼ лунся «Талун» уджтас.

Текст

Бур рыт! «Юрган» видзӧдысьясӧс чолӧмалӧ «Талун» программа. Студияын Константин Куратов. И со миян медшӧр юӧръяс:

• Юралысьлӧн волӧм. А сэсся юралысьлӧн индӧд серти туялісны стрӧйбасӧ да дзоньталісны. Удораын йӧзӧс вуджӧдан программа серти лэптӧм выль керка туяліс юралысь.
• Йӧзкостса гаж. Ноябр нёльӧд лун оз веж ноябр сизимӧд. Сыктывкарын кыпыда пасйисны странаын олысьясӧс ӧтувтысь гаж.
• Йивывса тышъяс. Быд ворсӧмын эм позянлун вермыны. Сыктывкарса «Стрӧитель» ворсіс мача хоккейысь Россияса чемпионатын медводдза матч.

Юралысьлӧн волӧм

Удора район тыр-бура эштӧдіс йӧзӧс киссьысь керкаясысь вуджӧдан программа. Сӧмын на лэптӧм уна патераа стрӧйба Удора районӧ волігӧн видзӧдліс юралысь. Выль жыръясӧ овмӧдчӧны Солнечнӧй, Ыджыдъяг да Кослан посёлокъясысь вуджысьяс. Сергей Гапликов кежаліс и выль социокультурнӧй шӧринӧ. Сійӧс вӧчӧма 95 процент вылӧ. Кор восьтасны, тӧдӧ Елена Кононова.

Современнӧй шоныд сетан система, ва видзӧм-арталан счётчикъяс да весиг пӧжарысь видзан оборудованньӧ. Тайӧ уна патераа керкаыс кыпӧдӧма выль корӧмъяс серти. Йӧрын сулалӧ челядьлы ворсанін. Талун весиг оз эскыссьы, мый стрӧйбасӧ лэптісны некымын тӧлысьӧн.

Николай Жилин, Удора районса администрацияӧн веськӧдлысь:

— Кызь куим во сійӧ сулаліс нин. Разисны кирпичьяс вылӧ, а сэсся юралысьлӧн индӧд серти туялісны стрӧйбасӧ да выльмӧдісны. Керкаыс артмис мича юсь кодьӧн.

Ветымын шуда морт ключьяс босьтісны нин. Татчӧ овмӧдчисны Солнечнӧй, Ыджыдъяг посёлокъясысь, Косланысь войтыр. Тадзи Удора район тыр-бура пыртіс олӧмӧ киссьӧм оланінысь йӧзӧс вуджӧдан уджтас. Нӧшта талун виччысьӧны социокультурнӧй шӧрин кыпӧдӧм. Сійӧ тшӧтш уна во стрӧитчис. Удора, чайтсьӧ, вӧлі дзик ӧти муниципалитетӧн, кӧні эз вӧв культура керка. Кык судтаа стрӧйба вермӧ тӧрӧдны 200 мортӧс.

Анатолий Князев, правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь – видз-му овмӧс министр:

— Кызвын уджсӧ пӧдрадчик вӧчис нин, стрӧитчӧм муніс сьӧкыда, но федеральнӧй сьӧм видзны удитім. Эг кӧ тайӧс вӧчӧй, эськӧ миянӧс штрапуйтісны.

Сергей Двуреченскӧй, стрӧитчӧм, коммунальнӧй да туй овмӧс министрӧс вежысь:

— Туйыс татчӧ абу. Бетонсӧ ковмис вӧчны тані. Ӧти сменаӧн вӧчисны 8–10 куб. Лыасӧ вольсалісны нин. Колис асфальтируйтны, но сійӧс вӧчам тулыснас.

Уджӧ пӧдрадчик кутчысис колян вося декабрын. Ӧніӧдз муніс графиксӧ панйӧмӧн. Стрӧйбаыс лоас дась мӧд тӧлысьын. А Выль восӧ удорачияс паныдаласны культура выль керкаын. Сергей Гапликов муниципалитетӧ воис буретш ӧтувъялун гаж дырйи. Сійӧ и паніс Усогорскын концертсӧ. Казьтыштіс Минин да Пожарскӧйлӧн подвиг йылысь.

— [39]

Йӧзкостса культура фестиваль чукӧртіс 300 сайӧ мортӧс — Удораса сьылысь-йӧктысьяс да Сыктывкарса национальнӧй автономияяс.

Елена Кононова, Александра Головина, Николай Богданов, «Юрган» телеканал, Удора район.

Восьса сёрни

Республикаса уджйӧз бырӧдӧмсянь гӧра-кӧдзаӧдз. Юралыськӧд веськыд эфир дырйи юргисны быдсяма юалӧмъяс. Восьса сёрни ми котыртлім буретш ноябр нёльӧд лунӧ. Часӧн Сергей Гапликов гӧгӧрвоӧдіс эз сӧмын ӧткымын мытшӧд разьӧм. Медводдзаысь видеойитӧд кузя вочакыв сетісны министр да кар-районъясӧн веськӧдлысьяс. Ӧткымынлы юралысь дзик пыр сетіс индӧдъяс. Мария Уляшёва видзӧдіс эфир.

Медводдза юалӧмыс юргис мӧд вося бюджет йылысь. Республикалы вӧвлӧм правительствосянь колис 38 миллиард уджйӧз. И тайӧ ёна падмӧдӧ ӧнія власьтлысь уджсӧ. Та вӧсна йӧз юасьӧны, кутасны оз чинтавны социальнӧй уджтасъяс да мынтӧмъяс. Юралысь вочавидзӧ чорыда: «Оз!». Да содтӧ: мӧд восянь найӧ весиг кутасны содны.

— [35]

Ӧтувъя уджйӧзыс 42 миллиард шайт. Буретш та мында колӧ республикаса кудлӧн социальнӧй юкӧнӧ. Век жӧ ӧнія команда кужис чинтыны бюджетлысь дефицитсӧ дас пӧв. А дас ӧкмысӧд во помын виччысьӧны 2 миллиард мында профицит.

— [20]

Содтӧд кык миллиард шайт тайӧ нёль ыджыд школа, вит бассейн да некымын дас километра выль туй. Талун пӧся сёрнитӧны, мый бӧрйыны медводз. Став канму уджтас видлалісны да ыстісны дорйыны Госсӧветӧ. Та кадӧ регионса веськӧдлан котырлысь удж донъялісны федеральнӧй тшупӧдын. Коми пырис 40 медбӧр регион лыдӧ, кӧні тыр-бура сӧвмӧдӧны экономика да социальнӧй юкӧнъяс. Таысь миян регионлы сетісны содтӧд грант, 193 миллион шайт. Колӧ содтыны, мый республикаса правительстволы артмис корны федеральнӧй шӧринысь унджык сьӧм.

— [29]

Дас витӧд воын на татшӧм туйвизьыс вӧлі дас куим. Талун республикалы федерация сетӧ содтӧд миллиардысь унджык шайт. А сідз миян эм позянлун унджыктор кыпӧдны. Шуам, Кулӧмдінса Помӧсдінын лэптасны выль велӧдчанін. Тайӧ важся мытшӧдсӧ вӧлі оз нин тӧдны, кыдзи разьны. Дерт, водзӧ кутасны стрӧитны выль туйяс. Ставнас 2018-ӧд воын нюжӧдасны да дзоньталасны 90 километр кузьта трасса да 13 пос. Казьтыштам, урчитан кадысь водз артмис восьтыны Сыктывкар—Наръян-Мар туйлысь зэв тӧдчана юкӧн, Ичӧт Перасянь Йираёльӧдз. Сійӧс стрӧитісны концессионнӧй сёрнитчӧм серти. Татшӧм трассаысь водительяслы эськӧ колӧ мынтысьны. Но миян республика лоис медводдзаӧн, кӧні сьӧм сыысь эз кутны босьтны. Тайӧ опытсӧ ошкисны федеральнӧй веськӧдлысьяс.

— [27]

Наръян-Марӧдз трасса Комилы зэв колана. Ӧд Арктика кыпӧдны он вермы Европаса войвывсянь Карскӧй саридз дорӧ туйтӧг. А ӧні республикалӧн лоӧ татшӧм позянлуныс. Нӧшта вермас лоны, миян регионлы сетасны содтӧд сьӧм кольӧм километръяс нюжӧдӧм вылӧ. А со Сосногорскын олысьясӧс майшӧдлӧ бассейн помалӧм. Стрӧитчан удж тӧдчымӧн сёрмис.

Виктор Шомесов, Сосногорск районса администрацияӧн веськӧдлысь:

— [27]

Тайӧ стрӧйба кыпӧдӧм юралысьлӧн дӧзьӧр улын. Та кындзи, став удж бӧрся кыйӧдӧны веб-камераяс пыр. Та вӧсна губернатор ачыс вермӧ быд здукӧ видзӧдлыны стрӧитчӧм вылӧ. Тадзи лэптӧны тшӧтш и Сыктывкарын школа. Тані пӧдрадчик эз вӧч ассьыс уджсӧ. Сылы таысь ковмас кывкутны. Бӧръя юӧръясӧн юксис скайп пыр вице-премьер Константин Лазарев. Сійӧ пасйис, 2018-ӧд вося выль велӧдчан во кежлӧ стрӧйба лоӧ дась. Гӧгӧрвоӧдӧ губернатор и кыптылӧм сёрнияс.

— [31]

Сыктыв районса олысьяс тӧждысьӧны асланыс видз-му овмӧс вӧсна. Таво урожай эз вӧв. Интасаяс майшасьӧны шахта понда. Сылӧн аскиа луныс федеральнӧй власьтлӧн киын. Мӧскуаын тайӧс гӧгӧрвоӧны. Сэні дасьӧсь торъя фондысь вичмӧдны миллиард кыксё шайт. Федеральнӧй шӧринысь отсӧг виччысьӧны и ухтасаяс. Сэні колӧ выльмӧдны аэропорт.

— [41]

Тайӧ юалӧмсӧ республикаса власьт видлалӧ тшӧтш Газпромкӧд. Найӧ кӧсйӧны кырымавны содтӧд сёрнитчӧм да вичмӧдны лэбзян-пуксян туй дзоньталӧм вылӧ сьӧм. Та бӧрын Ухтаса аэропортын вермасны пуксьыны ыджыд фюзеляжа самолётъяс.

Мария Уляшёва, Любовь Лапина, «Юрган» телеканал.

Карса гӧгӧртас

Сыктывкарса администрация кутас водзӧ тышкасьны Орбита микрорайонын вензяна участок вӧсна. Валерий Козлов серти, кор арбитражнӧй ёрдысь локтас шуӧм, ыстасны апелляция. Казьтыштам, октябр комынӧд лунӧ суд сувтіс му кӧртымалысьяс дор. Найӧ йӧзлӧн шойччанінын кӧсйӧны лэптыны машинаяс сувтӧданін либӧ уна судтаа керка. Юркарса веськӧдлысь пасйис, «Ассорти-плюс» котырлы тайӧ му юкӧнсӧ сетӧм йылысь шуӧм вӧчӧма олысьясӧс юасьтӧг. Вӧчис тайӧс воддза администрация. Юӧртіс мэр и Мичурин нима парк выльмӧдӧм йылысь. Ӧні пӧ пӧдрадчик эштӧдӧ нин уджсӧ, помавны мӧвпалӧны ноябр комынӧд лун кежлӧ. Кызвын уджсӧ удитісны вӧчны кынмавтӧдз. Шыльӧдісны му да вольсалісны асфальт.

Валерий Козлов, Сыктывкарса мэр:

— Весалӧны мутассӧ ёг-лӧпысь да дасьтӧны ичӧт архитектурнӧй формаяс. Урнаяс дасьӧсь, югзьӧданторъяс тшӧтш. Помалӧны пыранін. Лӧсьӧдӧны челядьлы ворсанін. Вайӧдӧма канализация да ва общественнӧй асмогасянінлы. Ставыс мунӧ план серти. Ми мӧвпалам нӧшта мыськыны ветланінъяс, кор ставсӧ эштӧдасны, медым тӧдчис, мый став удж вӧчӧма помӧдз да тыр-бура.

Журналистъяс юалісны нӧшта, мыйла тӧв кежлӧ уличаясысь босьтӧны урнаяс да кытчӧ сідзкӧ йӧз вермасны шыблавны ёг. Валерий Козлов серти, урнаяс торкӧны лым весалысь техникалысь удж. Но кытчӧдз эз лымъяв, шыблас чукӧртан дозмукъяс бӧр на пуктыласны.

Мынтыны удждон

Таво Сыктывкарын сизим котырӧн веськӧдлысьяс вылӧ панісны уголовнӧй делӧяс. Найӧ абу мынтӧмаӧсь зільысьясыслы удждон. Та йылысь быд вежонся планёрка дырйи шуис Елена Волкомурова, юркарса администрацияын веськӧдлысьӧс вежысь. Идӧртӧм удж сетысьяскӧд республикаса став муниципалитетын уджалӧны торъя комиссияяс да прокуратура. Найӧ тӧдмалӧны, мый понда йӧзлы оз мынтысьны да кыдзи кутасны сетны уджйӧз. Сыктывкарын 36 котырысь дас кыкыс тырвыйӧ нин мынтісны удждон.

Елена Волкомурова, Сыктывкарса администрацияӧн веськӧдлысьӧс финансъяс кузя вежысь:

— 2017-ӧд вося ноябр ӧтиӧд лун кежлӧ талун сюся видзӧдам 19 овмӧс бӧрся. Найӧ уджйӧзалісны нажӧткасӧ 29 миллион дон 454 уджалысьлы, 6 овмӧсыс банкрот выйынӧсь. Пасъям, мый бюджетнӧй юкӧнын нажӧтка мынтӧны ас кадӧ.

Елена Волкомурова пасйис, ӧнія оланпасъяс серти удждон мынтысьтӧмысь веськӧдлысьясӧс вермасны кыскыны быдсяма нога кывкутӧмӧ, тшӧтш и уголовнӧя. Казьтыштам, юралысь шуис татшӧм лоӧмторъяс позьтӧмторйӧн да корис чорыдджыка дӧзьӧритны удждон мынтӧм.

Ветеранъяс йылысь тӧжд

Ветеранъяслӧн ӧтмунӧм ёна отсасьӧ пӧртны олӧмӧ уна социальнӧй уджтас. Та йылысь Сергей Гапликов юӧртіс кыпыд чукӧртчылӧм дырйи. Сійӧс сиисны ветеранъяслӧн республикаса йӧзкотырлы. Сылы таво тырис комын во. Регионса олӧма йӧзлы отсӧг вылӧ таво бюджетысь чуктӧдісны миллиард да джын шайт. Водзӧ вылӧ лыдпасъяс оз чинны, эскӧдіс юралысь.

— [20]

Комын воӧн ветеранъяслӧн ӧтмунӧм тыр-бура котыртіс ас пытшкас стӧч удж да ладмӧдіс веськӧдлысьяскӧд сёрни. А та понда кар-районъясын налысь кывзысьӧны.

Йӧзкостса ӧтувъялун

Йӧзкостса ӧтувъялун гаж Сыктывкарын Театр восьса площадь вылын пасйыны чукӧртчыліс сюрс сайӧ морт. Быдсяма арлыда: студент да пенсионеръяс, ютыр да йӧзкотыръяс петкӧдлысьяс. Быдсяма национальносьта да эскӧма йӧз локтісны пырӧдчыны ёртасян хороводӧ. Надежда Бушенева паськыдджыка.

— [16]

Театрводзса площадь вылын сыктывкарса сюрс сайӧ олысь. Уна рӧма флагъяс, шаръяс да чужӧмъяс вылын нюмъяс. Унаӧнлы тайӧ гажыс зэв тӧдчана.

Людмила Минина, Иван Куратов нима педколледжын велӧдысь:

— [14]

Пасъям, йӧзкостса ӧтувъялун гаж олысьяс донъялӧны оз ӧтмоза. Ӧтияс чайтӧны, мый тадзи вежисны Октябрса революция лун, сылы сё во тырӧм пасйӧны талун. Мукӧд серти, тайӧ кык торъя гаж, ӧд ноябр нёльӧд лунӧ Мӧскуа мездісны полякъясысь. Эм и коймӧд мӧвп.

Алексей Ворсин, историк:

— Кызьӧд нэмлӧн тайӧ медся тӧдчана лоӧмтор, ӧд сійӧ вежис мир пасьтала олӧм. Эз сӧмын миян странаын. А сійӧ шедӧдӧмъяс, мый вӧлісны Сӧветъяс кадӧ, ми ӧнӧдз на на подулын олам. Ноябр нёльӧд лун оз веж ноябр сизимӧд. Мӧдарӧ, Мӧскуа буретш вӧлі мездӧма ноябр сизимӧд лунӧ, тырвыйӧ полякъясӧс Кремльысь вӧтлісны сизимӧд лунӧ.

Век жӧ митинг вылӧ воысь йӧз вӧлісны радӧсь да нимкодясисны юркарса артистъяслӧн петкӧдчӧмъяслы. А бӧрыннас кутчысьӧмӧн йӧктісны ёртасян хороводын.

Надежда Бушенева, Наталья Литкевич, Павел Люлянмин, «Юрган» телеканал. Сыктывкар.

Сё во водзын

Регионлӧн сё во тыригкежлӧ дасьтысян план колӧ вӧчны тырвыйӧ. Татшӧм индӧд сетіс Сергей Гапликов правительстволӧн президиум чукӧртчылігӧн. Казьтыштам, гӧгрӧс пас лоас республикалӧн сӧвмӧмын выль воськолӧн. Общественникъяскӧд ӧттшӧтш веськӧдлысьяс видлалісны да пыртісны вӧзйӧмъяс. Ыджыд юкӧн сиӧма инвестицияяслы. Тайӧ культура объектъяс видзӧм да лэптӧм, спорт стрӧйбаяс, социальнӧй инфраструктура. Ӧткымын уджтас вермасны пӧртны олӧмӧ канму да ас вылӧ зільысьяслӧн ёртасян подулын. Муниципалитетъяслы колӧ шуны, кутшӧм уджтасъяс лоасны медшӧръясӧн.

Лариса Максимова, республикаса правительствоӧн веськӧдлысьӧс медводдза вежысь:

— Юбилей дасьтан удж кузя эм ӧтувъя паспорт. Дерт, сійӧ лоас зэв паськыд. Сэтчӧ пырӧ 618 быдсяма мероприяттьӧ. Тайӧ портал эштӧдӧны на. Кывкутӧ тайӧ уджысь культура министерство. Дӧзьӧритӧ сійӧ онлайнын.

Юралысь пасйис, мый сё во кежлӧ дасьтысян план кутас вежсьыны да содны. Ӧткымын уджтас пӧртӧны нин олӧмӧ, мукӧдсӧ мӧвпалӧны збыльмӧдны кызьӧд воӧдз.

«Стрӧитель» — «Сибсельмаш»

Куим сюрс сайӧ морт видзӧдісны сыктывкарса «Стрӧительлысь» медводдза гортса матч асланыс телевизоръяс пыр. Миян телеканал котыртліс веськыд трансляция. Сизим вося кост бӧрын Комиысь команда бӧр пырис россияса спортлӧн медвылыс тшупӧдӧ, но Павел Францлӧн котыр медводдза аддзысьлӧмын ворссис Новосибирскысь «Сибсельмашлы». Кыдзи колисны кӧдзыд йи вылын пӧсь тышъяс, видзӧдӧй миян репортажысь.

Сыктывкарса трибунаяслы тайӧ вӧліс мача хоккей кузя гажӧн. Тані паныдасисны нималысь «Стрӧитель» радейтысьяслӧн ӧтпырйӧ некымын пӧкӧленньӧ. Ачыс команда йи вылӧ петіс выль ворсысьяскӧд. Том спортсменъяслӧн опытыс эз на тырмы. Та вӧсна медводдза таймын водзӧ петіс новосибирскӧй «Сибсельмаш». Гӧсьтъяс тшӧтсӧ восьтісны дас нёльӧд минута вылын. Шойччыны мунтӧдз найӧ воротаӧ сюйисны куим мач. Миян ворсысьяс медводдза голсӧ вӧчны вермисны сӧмын мӧд таймын.

Павел Франц, «Стрӧитель» командалӧн шӧр тренер:

— Быд ворсӧмын эм позянлун вермыны, но голсӧ сюйны оз артмы. Колӧ тренируйтчыны. Ми омӧля на кужам сетавны ӧта-мӧдлы мачсӧ.

Нӧшта медводдза таймын миян эз мойви поводдяӧн, ворсісны тӧв паныд. Та вӧсна мачыс пыр лэбис соперниклӧн ворота бокті. Гӧсьтъяс тшӧтш тайӧс казялісны. Но налӧн вӧлісны асланыс могъяс.

И найӧс команда збыльмӧдіс, шуис Олег Чубинскӧй, шӧр тренер.

Олег Чубинскӧй, «Сибсельмаш» командалӧн шӧр тренер:

— Талун уджалӧны выль формула серти. Ӧтиӧд, мӧдӧд да коймӧд бӧрйӧны соперникӧс. Кӧть кутшӧм места босьтан. Эм кӧ кӧсйӧм, видзӧдлы кутшӧм эм позянлуныд.

Талун нин аслас йи вылын «Стрӧитель» паныдасяс Уралса «Трубниккӧд». Тайӧ командаыс коркӧ вермыліс нин чемпионатын. Та вӧсна миян дружиналы ковмас гортса трибунаяссянь пӧсь отсӧг.

☼ ☼ ☼

И та вылын миян ставыс. Аттьӧ видзӧдӧмысь. Казьтышта, став петас ті пыр верманныд видзӧдны миян сайт вылысь юрган.рф да Ростелекомлӧн IP-телевиденньӧ отсӧгӧн «управление просмотром» функция пыр. Аддзысям.

Пасйӧд

Текстуйтӧма 2017-12-12. Петруньса Лида.