Талун. 2017-11-14

Юрган телеканаллӧн выльторъяс: 2017ʼ вӧльгым 14ʼ лунся «Талун» уджтас.

Текст

Видза оланныд! Кыдзи и пыр, тайӧ кадӧ ті видзӧданныд «Талун» программа. Студияын Анастасия Тюрнина. И выпускын со мый медшӧрыс:

• Мудера да мӧвпалӧмӧн.

«Та вӧсна приказ колӧ дугӧдлыны». Сергей Гапликов сувтӧдіс республикаса Образование министерстволӧн куимсё квайтымын квайтӧд номера приказ.

• Коми видеопрокатлы кӧкъямысдас.

- [7]
Регионса олысьясӧс нимкодьӧдіс Наталья Варлей.

• Мед коли вежӧрын.

- [4]
Печораын йӧзӧдісны выль небӧг.

МӦД ГОСУДАРСТВЕННӦЙ

Сергей Гапликов сувтӧдіс республикаса Образование министерстволӧн куимсё квайтымын квайтӧд номера приказ. Сійӧ урчитіс, кутшӧм ногӧн регионса школаясын кутасны велӧдны коми кыв. Кыдзи юӧртіс юралысьлӧн пресс-служба, документсӧ олӧмӧ пӧртӧмӧдз колӧ тырбура сійӧс видлавны. Сергей Гапликов нуӧдіс консультацияяс, чукӧртіс экспертъяс да общественнӧй котырӧ пырысьяслысь вӧзйӧмъяс и тшӧктіс пыртны документӧ вежсьӧмъяс, медым дасьтыны сылысь выль редакция.

Сергей Гапликов, Коми республикаса юралысь: «Коми Республикаын чужан да государственнӧй кывъяс велӧдӧм дорӧ колӧ матыстчыны пыдісянь вежӧртӧмӧн да кывкутӧмӧн. Талун Республикаса правительство нуӧдӧ консультацияяс велӧдысьяскӧд, прокуратуракӧд, общественнӧй котыръяскӧд, экспертъяскӧд, Россияса наука да велӧдан министерствокӧд. Эмӧсь торъя вӧзйӧмъяс. Найӧс видлалӧм вылӧ ковмас кад да йӧзкӧд содтӧд сёрнияс. Та вӧсна приказ колӧ дугӧдлыны».

Юралысь сідзжӧ пасйис: сійӧ эскӧ, мый выльмӧдӧм документ подулӧ пуктасны регионса олысьяслысь вӧзйӧмъяс, и сійӧ кутас лӧсявны оланпаслӧн став корӧмлы.

2018-ӦД ВОСЯ БЮДЖЕТ

Сы костті кызьӧд воӧдз регионса бюджет дасьтігӧн шӧр юалӧмъяс пӧвстын лоӧ канмуса уджйӧз чинтӧм. Та йылысь юӧртіс финансъяслӧн министерство регионса парламентын. Сьӧм бурмӧдан программа заводитчис, но сійӧ нюжалас. Кокниджык лоӧ дас ӧкмысӧд воын. Шайтыс коляс унджык – куим миллиард гӧгӧр. Рӧскодыс лоӧ йӧзлы отсӧг вылӧ. Куим во кежлӧ капитальнӧя стрӧитчӧм вылӧ вичмӧдасны нёль миллиард шайт. Тайӧ федеральнӧй сьӧмтӧг. Час да Дутовса школаяс стрӧитӧм вылӧ. Водзӧ олӧмӧ пӧртасны кӧкъямыс уджтас: дзоньвидзалун, коммунальнӧй юкӧн, карса гӧгӧртас, ичӧт да шӧр бизнеслы отсӧг серти. Нӧшта мӧвпалӧны и содтыны бюджет юкӧнын уджалысьяслы удждон.

Галина Рубцова, Коми Республикаса сьӧм министр:
 
— Ми удждон кыпӧдӧмсӧ видзӧдім майся тшӧктӧмъяс серти. А мукӧд бюджетникъяс серти, кодъяс эз веськавны нёль прочент улӧ, ставнас кык-куим миллиард шайт.

Нӧшта бюджетлӧн юкӧнӧн лоӧ муниципалитетъяслы отсӧг сетӧм да йӧзкостса бюджетӧ олысьясӧс кыскӧм. Сы серти таво олӧмӧ пӧртісны сё нелямын нёль ичӧт проект.

ЛПК-ЫН ӦЗЙЫЛӦМ

Сыктывкарса вӧр переработайтан комбинатын талун артмис неминуча. Сизим час нелямын вит минут асылын оперативнӧй дежурнӧйлӧн пульт вылӧ юӧртісны овмӧсын ӧзйылӧм йылысь. Сьӧд тшыныс тыдаліс карса уна юкӧнын. Места вылӧ пыр жӧ мунісны кусӧдчысьяс, кӧть МОНДИ-ын эм аслас пӧжаркӧд водзсасян служба. Ставнас бикӧд тыш вылӧ петісны ветымын нёль морт да кызь кык машина. Час мысти ӧзйылӧм паськалӧмсӧ артмис сувтӧдны. Ставнас сотчис куимсё квадратнӧй метра. Йӧз пиысь некод эз доймав. Ӧні овмӧс уджалӧ дугдывтӧг. Миян съёмочнӧй котыр ветліс места вылӧ и ӧзйылӧмлысь туйяс эз аддзи. Неминучалӧн помкаяс абу на тӧдсаӧсь.

КӦНІ ЛОАС ЮРКАР?

Республикаса бӧрйысян комиссия примитіс референдум нуӧдӧм йылысь корӧм. Ухтаса водзмӧстчысь войтыр вӧзйӧны вуджӧдны регионлысь юркар Сыктывкарысь Ухтаӧ. Бӧрйысян комиссияын видлаласны, колана ногӧн-ӧ дасьтӧма гӧлӧсуйтӧм котыртан документъяс. Та бӧрын нин найӧс видлаласны Госсоветын. Неважӧн юркар вуджӧдӧм йылысь мӧвпсӧ ошкис Ухтаса техническӧй университетысь ректор Николай Цхадая. Пасйис, мый тайӧ воськовыс колана. Аслас видзӧдласӧн Цхадая юксис Ухтаса вӧвлӧм юралысь Александр Зерюновлы сиӧм рыт дырйи. И, гашкӧ, вӧчис тайӧс эз прӧста. Зерюнов веськӧдліс карса исполкомын кӧкъямыс во чӧж. И сы дырйи войвыв жемчужинаыс ёна сӧвмис. Сэки кисьтісны важмӧм баракъяс Пионер-гора микрорайонын, лэптісны культура керка, историко-краеведческӧй музей, нянь да сур вӧчан заводъяс, восьтісны быдсикас бурдӧдчанінъяс, Ухтаса индустриальнӧй институтлысь кык корпус. Та бӧрын енбиа веськӧдлысьӧс босьтісны уджавны Сыктывкарӧ. Министръяс сӧветын сійӧ кывкутіс коммунальнӧй овмӧс да кооперативъяс сӧвмӧдӧм вӧсна.

— [35]

Сёрнитны кӧ юркар вуджӧдӧм йылысь, Ухтаса «НЭП» газет пасйӧ, мый на пиын, коді вӧзйис тайӧ водзмӧстчӧмсӧ, эм Цхадаялӧн советник – Дмитрий Безгодов. Журналистъяслы сійӧ висьталіс, мый Ухта – тайӧ Республикалӧн дзик шӧр. И Арктика сӧвмӧдны кивыв лоас буретш сысянь. Карын бура сӧвмӧ промышленность, сы дорӧ эмӧсь бур туйяс. А со мый думайтӧны юркар вуджӧдӧм йылысь асьныс Ухтаса олысьяс:

— [45]

Кыдзи тыдовтчис, ухтасаяс пиын эмӧсь и найӧ, кодъяс нинӧм оз кӧсйыны вежны, а со кыдзи мӧвпалӧны Сыктывкарса олысьяс:

— [54]

Пасъям, Сыктывкарлӧн юркар статусыс вынсьӧдӧма сӧмын регионса Конституцияын, но ӧнӧдз абу оланпас, мый юӧртіс эськӧ, мый сетӧ тайӧ нимыс. Татшӧм оланпаслӧн коланлун йылысь ас кадӧ висьтавліс сыктывкарса мэр Валерий Козлов. Сы серти, оланпас примитӧмыс отсаліс эськӧ разьны мытшӧдъяс, сетіс позянлун стӧчмӧдны, мый вӧсна кывкутӧ юркарлӧн веськӧдлысь. Нӧшта позис перйыны карлы содтӧд сьӧм.

ВЕСЬКЫДА ЮРАЛЫСЬЛЫ

Заводитіс удж Сергей Гапликов дорӧ шыӧдчӧмъяслӧн шӧрин. Восьтыны сійӧс вӧзйис ачыс регионса веськӧдлысь. Сервис кутас зільны сутки чӧж. Номерыс: 8-800-200-96-14. Гижыштӧй сійӧс. Йитчыны позьӧ дон босьттӧг. Юӧртӧны, мый став юалӧмсӧ кутасны видлавны пырысь-пыр.

— [47] 

Торъя кабалаяс серти став юалӧмсӧ ыстасны колана ведомствоясӧ либӧ веськӧдлысьяслы. Быть колӧ та могысь кольны ас йылысь юӧр.

50 ВО ӦТУВЪЯ УДЖЫН

Питирим Сорокин нима Сыктывкарса канму университетын сигӧртіс удж студенческӧй отрадъяслӧн быдвося республикаса слёт. Таво сійӧ сиӧма Комиын медводдза студотрядлы ветымын во тырӧмлы. Та вӧсна регионса юркарӧ воліс Россияса котырӧн веськӧдлысь Михаил Киселёв. Ухтаысь воліс ыджыд котыр.

Сюрс сайӧ морт пырӧдчӧ студотрядъяслӧн котырӧ, а сылӧн юкӧнъясыс эм Республика пасьталаын. Ставнас кызь ӧкмыс студотряд. Коми лыддьыссьӧ медбур регионӧн, кӧні сӧвмӧны да паськӧдчӧны водзмӧстчысь котыръяс. Найӧ отсалӧны ӧтувтчыны том йӧзлы, бура коллявны кад, кужӧмӧн да тӧдӧмӧн. Студентъяс водзмӧстчӧны стрӧитчан, велӧдан нырвизьясын. Весиг проводникъясӧн гожӧмын уджалӧны.

Илья Власов, «Северянин» студотрядӧн веськӧдлысь:

— Таво миян том йӧз веськалісны ставроссияса уджтасӧ. Ветлісны медводз Ялтаӧ, сэсся Калининградӧ, стройкаяс вылын уджалісны Карелияын. Сэні кыпӧдісны кадетскӧй корпус, уджалісны челядь лагеръясын вожатӧйясӧн.

Студотрядъяслы подув пуктысьяс лыдын вӧлі УГТУ-лӧн ректор Николай Цхадая. Ӧні казьтылӧ, кыдзи ветліс студенталігӧн орчча регионъясӧ.

— [30]

Социальнӧй шӧринъяс, школаяс, промышленнӧй предриятиеяс, весиг самолётъяслы лэбалан полосаяс – ставсӧ тайӧс Сӧвет кадӧ отсалісны кыпӧдны студотрядъяс. Весиг нималана взлётнӧй туй, кытчӧ аварийнӧя пуксис сизим во сайын ТУ-154, тшӧтш нюжӧдлісны студентъяс.

Мария Уляшёва, Любовь Лапина, Елена Шумилова, Дмитрий Ведерников, «Юрган» телеканал.

ЛЕГЕНДАКӦД СЁРНИ

Коми видеопрокатлӧн кӧкъямысдас во тырӧм кежлӧ бур козинӧн лоис Россияса заслуженнӧй артистка Наталья Варлейлӧн волӧм. Комсомолка, спортсменка да красавица нуӧдіс йӧзкӧд аддзысьлӧм. Варлей эз сӧмын ас олӧм йылысь висьтав, но и лыддис кывбуръяс да сьыліс. Кыв сета Татьяна Супрядкиналы.

Сійӧ век татшӧм мелі да нюмъялысь, кӧть арлыдыс уна нин, но чужӧм вылас век быттьӧ сылы кызь арӧс, кутшӧмӧн ми аддзим актрисаӧс нималана фильмъясысь: «Кавказскӧй пленница», «Вий», а найӧс снимайтлісны ветымын во сайын.

— [26]

Нималанаӧн Варлей лоис дас ӧкмыс арӧсын. Режиссёр Гайдай аддзис Наташаӧс циркысь. Сійӧ уджаліс гимнасткаӧн. Бӧрйис сійӧс рольяс вылӧ, кӧть эськӧ таӧдз ветымын артисткаӧс видліс снимайтны, но Наталья абу артистка, но сэтшӧм бура пырис рольӧ, мый пыр жӧ йиджис режиссёрлӧн сьӧлӧмас.

— [29]

Наталья Варлей вӧлӧм оз сӧмын ворс киноын. Сійӧ йӧзӧдлӧма аслас кывбуръяслысь нёль сборник, ворсӧ спектакльясын и ӧнӧдз велӧдчӧ мыйкӧ выльторйӧ.

— [39]

Видзӧдысьяс кывзісны нималана артисткаӧс сьӧлӧм тіпкӧмӧн. Кор на нӧшта позяс паныдасьлыны легендакӧд!

— [51]

Комиӧ Варлей воис эз медводдзаысь. Сыктывкар сылы ёна воӧ сьӧлӧм вылас, пасйӧ артистка. И дась татчӧ бара на волыны, ӧд сэтшӧм шоныда тані паныдалӧны сійӧс войвывса олысьяс.

Татьяна Супрядкина, Таисия Жакова, Дмитрий Ведерников, «Юрган» телеканал, Сыктывкар.

«КОМИКИНОЛӦН» АСКИАЛУН

Тшӧтш лои тӧдса, мый мӧд во республикаса юрсиктъясын выльмӧдасны кинотеатръясысь эмбур. Та йылысь Коми-видеопрокатӧс чолӧмалігӧн юӧртіс культура министр Сергей Емельянов.

Сергей Емельянов, Коми республикаса культура, туризм да архив делӧ министр:

— Эмӧсь сэтшӧм кинотеатръяс, кодъяслы колӧ сьӧма отсӧг. Налы и отсалас канму. Дас кӧкъямысӧд воын ньӧбам эмбур. Тайӧ ышӧдас сӧвмӧдны юкӧн Комиын. Пасъя, Комикино нӧшта на видзӧ история.

Емельянов пасйис, Коми видеопрокат отсалӧ дасьтысьны регионлӧн сё во тырӧм кежлӧ. Буретш сэтчӧ шыӧдчӧны аслыспӧлӧс да гежӧд видеола. Талун Комикиноын кудйын кӧкъямыс сюрс сайӧ документальнӧй фильм да серпаса лента. Ыджыд козинӧн лоис коми кино музей восьтӧм вылӧ сертификат.

КОЛИС ВЕЖӦРЫН

Печатайтӧма комиӧн. Тадзи шусьӧ печораса олысьяслӧн небӧг, кодӧс йӧзӧдісны тайӧ лунъясӧ. Любовь Горбачёва да Ольга Цивилёва чукӧртісны кар да матысса посёлокъясысь ветеранъяслысь казьтылӧмъяс. Кыв сета Надежда Бушеневалы.

Озёрный посёлокын талун олӧ тылса сизим труженик да лагерса нёль тыр арлыдтӧм узник. На йылысь медводз печатайтлісны ичӧтик брошюраын, но кор юӧрыс чукӧрмыны кутіс вывті уна, воис мӧвп небӧг йӧзӧдӧм йылысь.

— [32]

Тайӧ лист бокъясыс сиӧмаӧсь Елизавета Филипповалы. Война кадӧ сійӧ верӧсыскӧд ӧттшӧтш уджаліс вӧрын, делянкаяс вылын.

— [27]

А со тайӧ Роза Гардер. Кор сылы вӧлі нёль арӧс, семьясӧ репрессируйтісны, Одессаысь мӧдӧдісны войвылӧ.

— [35]

Небӧг дасьтысьяс синва оз дзебны, сэтшӧм жугыльӧсь ветеранъяс йылысь висьтъяс артмисны, ӧд ставсӧ, мый найӧ висьталӧны, найӧ аддзылісны ас синъясӧн, и став тайӧ сьӧкыдыс муніс налӧн ичӧтдырся кад пыр. Том йӧзлы тайӧ книгаыс лоис казьтылӧм пыдди, медым некод оз вунӧд войналӧн сьӧкыд лист бокъяс йылысь.

Надежда Бушенева, «Юрган» телеканал, Печора.

☼ ☼ ☼

И та вылын ставыс. «Талун» программа ті верманныд видзӧдны юрган.рф сайтысь либӧ Ростелекомлӧн ІP-телевидение отсӧгӧн. Аттьӧ видзӧдӧмысь.

Пасйӧд

Текстуйтӧма Керчомъяса Вика.