Талун. 2017-11-30

Юрган телеканаллӧн выльторъяс: 2017ʼ вӧльгым 30ʼ лунся «Талун» уджтас.

Текст

Бур асыв! Нимкодь, мый тайӧ здукъясӧ ті видзӧданныд «Талун» программа. Студияын Анастасия Тюрнина.

Вӧрса форум

Республикаса веськӧдлысь уджалӧ Россияса целлюлоза да кабала промышленность сӧвмӧмлы сиӧм форумын. Мунӧ сійӧ Австрияса Венаын. Сергей Гапликов петкӧдчӧ кыдзи кыв кӧрталана дискуссиялӧн модераторӧн. Сэні юаласны вӧр комплекс сӧвмӧм. Венаса конференция – тайӧ власьт да бизнес костын бур сёрни. Позьӧ кыпӧдны колана юалӧмъяс, юксьыны тӧдӧмлунъясӧн, – висьталӧ губернаторлӧн пресс-служба. Нӧшта Сергей Гапликов аддзысьлас да сёрнитас мирса гырысь вӧр овмӧсъясӧн веськӧдлысьяскӧд. Сідз, шуам, ӧткымын войтыръяскостса инвест котыръяс юасисны нин Мылдін районын экология видзан вӧр комбинатлӧн удж йылысь. Казьтышта, тайӧ лунъясӧ кырымалӧма шӧр туялан кабала институткӧд меморандум. Сійӧ отсалас олӧмӧ пыртны уджтас. Колӧ пасйыны, мый Россияын 30 во эз кыпӧдлыны вӧрысь вӧчасян ыджыд овмӧсъяс. Та вӧсна проектыс Россияса тайӧ юкӧнлы вывті колана.

Школа стрӧитасны

Сыктывкарын 1200 места вылӧ школа стрӧитны босьтчасны выль пӧдрядчикъяс. Канмуса контракт кырымалӧма выль котыркӧд. Сійӧ заводитас удж Петрозаводскӧй уличын. Сёрнитчӧм серти, школасӧ сдайтны колӧ 2018-ӧд вося март 30-ӧд лунӧдз. А велӧданін гӧгӧр йӧр мичмӧдасны локтан вося юньӧдз. Стрӧитчысьяслысь лыд содтасны и кутасны чорыда дӧзьӧритны уджъяс.

Наталья Михальченкова, правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь – велӧдӧ да наука министр:

— Юралысьлӧн тшӧктӧм серти челядь лыд содас мукӧд велӧданінъясын. Содтӧд лоас 860 места. Ставӧн тӧдам, Орбитаса школакӧд йитчӧм лёк серпас. Ковмас сы вӧсна восьтны обязательствояс Воркута, Сыктывкар, Инта, Сыктывдін районысь. Видзим став субсидияяс и пӧшти дзикӧдз мынім кык сменаӧн велӧдӧмысь.

Коми Республикаса велӧдӧм наука да том йӧзлӧн политика министерство котыртіс нин школа эмбуралӧм. Став коланасӧ ваясны тавося декабр 20-ӧд лунӧдз.

Уджйӧзтӧг овны

Муниципалитетъяслӧн ресурсъяс сетан котыръяс водзын уджйӧзыс 7 сайӧ миллиард джын нин. Йӧзлӧн дӧлгыс 4 миллиард. Тайӧ стрӧитчан министерстволӧн лыдпасъяс. Ёнджыка оз мынтысьны Воркута да Интаын. Коммунальнӧй могъясысь уджйӧз вӧсна бюджет вежсяс Удора, Луздор, Сыктыв да Кӧрткерӧс районъясын. А Сосногорск район чукӧртӧма дӧлгсӧ 58 миллион шайт мынта.

— [4]

Гӧгрӧс пызан сайын веськӧдлан котыр да ТСЖ петкӧдлысьяс, ӧтвыв видлалӧны коммунальнӧй мынтӧмъяс. Уна юалӧм серти видзӧдласъяс торъялӧны. Сӧмын ӧтиын сӧгласӧсь: йӧз оз мынтысьны могмӧдӧмысь. Либӧ дзикӧдз, либӧ оз тэрмасьны вештысьны ас кадӧ.

— Мортыс некӧн кӧ оз уджав, сылысь весиг ёрд пыр деньгасӧ он кыскы. Эмӧсь и сэтшӧмъяс, кодъяслы удждон мынтӧны сёрнитчӧм серти. Тшӧтш официальнӧй удждоныс абу. Весиг воас кӧ суд-пристав - босьтны нинӧм налысь. Та вӧсна йӧз оз и повны нинӧмысь.

Кывкуттӧм йӧз вӧсна майшасьӧны найӧ, кодъяс вештысьӧны быд тӧлысь. А керкалӧн кӧ ыджыд уджйӧз, дзоньтасян уджъяс нуӧдны тані оз кут некод.

Татьяна Назаренко, Сосногорскса администрацияын ЖКХ юкӧнӧ веськӧдлысь:

— Тышкасьны сьӧкыд кывкуттӧм йӧзкӧд. Колӧ топыдджыка накӧд уджавны. Сӧмын не повзьӧдлыны, а гӧгӧрвоӧдны, мый ӧні ставыс вермас помасьны. Вӧзйыны юкӧнъясӧн мынтысьны, вермӧны кӧ. А мӧд ногыс, мый вӧчан? Ёрдӧ шыӧдчан? Но босьтныс кӧ нинӧм насянь.

Артмӧ помасьлытӧм кытш, но ӧти петан туй век жӧ эм. Уджйӧзалысьясӧс патераысь вӧтлӧм. Но сӧмын найӧс, кодъяс ёна юӧны да чукӧртӧмаӧсь вывті уна дӧлг. Татшӧмыс районын 10 морт нин артавсьӧ.

Мытшӧдъястӧг

Юркарса Эжва районын шӧр коммунальнӧй овмӧсын уджын вежсьӧмъяс оз торкны ломтысян сезон. Та йылысь юӧртісны сэтчӧс администрацияын. Казьтыштлам, жилкомхоз котырлӧн вӧвлӧм веськӧдлысь Михаил Крупаӧс йӧртісны кӧрт сутуга сайӧ 4 да джын во вылӧ. Муниципалитетса оланінъясӧн лёка вӧдитчӧмысь. Август 25-ӧд лунсянь овмӧслӧн мӧд веськӧдлысь – Дмитрий Дмитриев. Ӧні коммунальнӧй да туй юкӧн уджалӧны торксьывтӧг.

Александр Калинин, Эжва районса администрацияӧн веськӧдлысь:

— Роторнӧй техника оз на вуджӧдны. Абу на сы мында лымйыс. А Беларусь тракторъяс щӧтка да пуртъяс быдлаӧ пысалӧмась. Та вӧсна некутшӧм мытшӧд абу. И окота машина вӧдитысьяс дорӧ шыӧдчыны – тӧвнас машинаӧс колӧ мӧвпалӧмӧн сувтӧдны.

Оз ков сувтӧдны машинаяс туй дорын войнас. Буретш сэки весалӧны лым. А кӧрт вӧвъяс талы мешайтчӧны. Эжваса йӧръясын, веськӧдлысьяс серти, лым весалӧм водзын ӧшлӧны юӧръяс.

Лыалы паныд

Мыжаыс сӧмын поводдя. Лои тӧдса юркарса вильыд туйяслӧн нӧшта ӧти помка. Сыктывкар шӧрын лыаӧн уличьяс кисьталӧ дорожнӧй хозяйство. Но сылӧн веськӧдлысь серти уджсӧ торкӧны дворникъяс. Найӧ йи вылысь чышкӧны лыа.

Василий Лазуренко, “Дорожнӧй хозяйствоӧн” веськӧдлысь:

— [30]

Сыктывкарса мэр пасйис, мый коммунальнӧй юкӧнын овмӧс уджалӧ оз ӧти во, и тайӧ абу помка. Ставнас тайӧ тӧлысьӧн Сыктывкарса туйяс вылӧ видзӧма 2 сюрс тонна лыа сора сов.

Донъялісны...

Общественнӧй палата петкӧдлысьяс мыж вештан Республикаса системаысь общественнӧй сӧвет да аньяслӧн котыр ветлісны Зӧвсьӧртса панера вӧчан комбинатӧ. Найӧ видзӧдлісны мыждӧмаяслысь оласног, вежсис эз дзескыдінын бура олӧмысь.

— [8]

Югыд жыръяс, мича занавесъяс, весиг эм библиотека. Тадзи олӧны Зӧвсьӧртса фанера вӧчан комбинатын уджалысь аньяс. Унджыкас – чорыд мыж вӧчысьяс.

Татьяна Гусева, мыждӧма:

— [14]

Комбинат вылӧ медводдза мыждӧмаяс воисны 4 во сайын. Сэки овмӧслы ёна эз тырмыны уджалысьяс, и норасьӧмыс сэк кадсянь мыждӧмаяс вылӧ эз вӧв. Найӧ оз вӧдитчыны курыд юанторъясӧн, ас кадӧ пыр воӧны удж вылӧ.

Павел Соловьёв:

— Бур поведениеысь, уджалӧмысь, велӧдчӧмысь вуджӧдам найӧс колония поселениеӧ. Кодлӧн бур дзоньвидзалун, сетам позянлун уджавны.

Ухтаысь Николай Поповцев веськаліс дзескыдінӧ школа бӧрын пыр жӧ. Разбойысь. Ӧні сійӧ – квалифицированнӧй специалист.

Николай Поповцев, мыждӧма:

— Ми аддзим, кутшӧм бура тані йӧзсӧ видзӧны. Оз дзескӧдны. Тадзи мыждӧмаяс оз воштіны олӧм дорӧ радлун. Тӧдӧны, мый налысь удж пыдди пуктӧны. Петасны вӧля вылӧ да вермасны кокниа удж аддзыны.

Мыждӧмаяс серти, удж вылын найӧ ӧткодьӧсь мукӧд уджалысьяскӧд. Тайӧ пӧ ышӧдӧ бура ставсӧ вӧчны, не торкавны корӧмъяс.

Галина Киселёва, Республикаса общественнӧй палатаӧн веськӧдлысь:

— Ми аддзим, кутшӧм бура тані йӧзсӧ видзӧны. Оз дзескӧдны. Тадзи мыждӧмаяс оз воштыны олӧм дорӧ радлун. Тӧдӧны, мый налысь удж пыдди пуктӧны. Петасны вӧля вылӧ да вермасны кокниа удж аддзыны.

Дерт, унаӧн гӧгӧрвоӧны, мый мыждӧмаяслы татшӧм отсӧг, кор сетӧны позянлун уджавны, зэв тӧдчана. Но оз став ас вылӧ уджалысь тэрмась босьтны ас вылас татшӧм кывкутӧм.

Галина Лапшина, республикаса аньяс котырӧн веськӧдлысь:

— Позьӧ предпринимательяслы вӧзйыны личӧдъяс. Босьтасны кӧ ас дорас мыждӧмаӧс уджавны, медым найӧ гӧгӧрвоисны, мый тайӧ татшӧм жӧ йӧз, мый найӧ кывкутанаӧсь.

4 воӧн комбинат пыр муніс 850 мыждӧма. 40 морт петӧм бӧрын кольччисны тані уджавны. Весиг семьяяс лӧсьӧдісны.

Светлана Некрасова, Наталья Линкевич, Олег Жуковский. Юрган телеканал. Емдін район.

Реклама бӧрын тӧдмаланныд, кодлы республикаын оз тырмы удж да уна мукӧд юӧр.

Юристлы удж

Юриспруденция кузя выпускникыс Комиын унджык уджаланінъяс дорысь. Удж сетан Республикаса управлениеын юӧртӧны: регионын удж корсьӧны 80 юрист. А уджаланіныс кык пӧв этшаджык. Татшӧм лыдпасъяс висьталісны ведомствоӧн веськӧдлысь Александр Хохлов республикаса веськӧдлысьлӧн общественнӧй приёмнӧйын веськыд линия дырйи. И кыдзи петкӧдлӧ олӧм, вылыс тшупӧда велӧдчанін помалӧм бӧрын юристъяс лоӧны уджтӧмалысьясӧн. Та вӧсна тайӧ веськыд линиясӧ котыртісны асьныс студентъяс. Кывзіс найӧс Елена Кононова.

Талунъя пандасьӧм кыдзкӧ тӧдлытӧг пырис вакансиялӧн ичӧт ярмаркаӧ. Гӧгрӧс пызан сайын чукӧртчисны уджӧн могмӧдысьяс да аскиа юристъяс. Буретш тайӧ специальностьсӧ тшӧкыда бӧрйӧны том йӧз. Найӧс кыскӧны тайӧ уджсӧ пыдди пуктӧм да, налӧн чайтӧм серти, ыджыд удждон. 3 курс вылын велӧдчысь Великӧй Устюгысь Валерия Конюкова вуз помалӧм бӧрын кӧсйӧ кольччыны Комиӧ. Та вӧсна талун нин корсьӧ удж.

Валерия Конюкова, П. Сорокин нима Сыктывкарса Канму университетын 3-ӧд курсын велӧдчысь:

— Ме талун нин видлала котыръяс, овмӧсъяс, практика прӧйдита. Видзӧда, мый меным лӧсялӧ. Медводдза курсын вӧлі ГИБДД-ын. 2 курсын – приставъяслӧн службаын. Менӧ ёнджыка кыскӧ гражданскӧй служба вылӧ.

Сыктывкарса университетлӧн очнӧй юкӧн быд во лэдзӧ шӧркодя 40 юристӧс. Заочникӧс нӧшта унджык. Та кындзи татшӧм специалистъясӧс дасьтӧны Госслужбалӧн академия да коммерческӧй вузъяс. Содтӧд Комиӧ бергӧдчӧны мукӧд регионъясын велӧдчӧм помалӧм бӧрын том йӧз. И став тайӧ выль юристъяслӧн та ыджда армиялы колана мында удж оз вермыны дасьтыны.

Александр Хохлов, уджӧн могмӧдан республикаса управлениеӧн веськӧдлысь:

— Канму ставсӧ вӧчис, мый сысянь вӧлі кӧлӧ. Дасьтіс сы мында бюджета места, кымын эм уджалан места. Но коммерческӧй да кывкутӧм велӧдчанінъяс, нӧшта найӧс, кодъяс велӧдӧны дистанционнӧя, найӧс ӧлӧдны вермӧны сӧмын дӧзьӧритан службаяс. Ме тӧда, велӧдан юкӧнын надзор уджсӧ пыр бурмӧдӧ. Вочасӧн тупкалӧ лёка уджалысь вузъяс да филиалъяс.

Оз позь шуны, мый юристъяс оз ковны. Том мортӧс кӧ ӧтилаын эз босьтны, мӧдлан местаыс быть лоӧ. Со и общественнӧй приёмнӧйӧ воисны уджӧн могмӧдысьяс, кодъяслы том кадръяс пыр колӧны. Тайӧ и канму служба, приставъяс да МВД, юридическӧй контораяс. Но тайӧ уджалан местаяс вӧсна ковмас на тышкасьны да петкӧдлыны ассьыныс тӧд да кужӧмлун.

Александра Сорокина, Юстиция министерствоын канму служба да кадръяс юкӧнӧн веськӧдлысь:

— 16-ӧд воын ми нуӧдім 21 конкурс. 8-ыс вакантнӧй удж вылӧ. 13 конкурссӧ – кадрӧвӧй резервӧ пыртӧм серти. Пырӧдчисны 75 морт. 45-ыс на пиысь веськалісны кадрӧвӧй резервӧ. Кыдзи артмӧ вакансия, ми корам резервӧ пырысь мортӧс.

Юрист-студентъяслы талун нин колӧ дасьтысьны чорыд конкуренция кежлӧ, - пыр пасйисны чукӧртчысьяс. Мӧдӧд-коймӧд курсъяс вылын нин бӧрйӧны кажитчана юкӧн, дипломлысь тема. Водзмӧстчыны стажировкаяс да конференцияяс вылын. Ставыс тайӧ отсалас удж вылӧ пыригӧн. А ыджыд нажӧткатӧ колӧ шедӧдны на.

Елена Кононова, Павел Люлянмин. Юрган телеканал.

Восьса сёрни

Тӧдчана юӧр миян видзӧдысьяслы. Активнӧй регион порталын меститісны вочакывъяс юалӧмъяс вылӧ, кодъяс кыптылісны юралыськӧд восьса сёрни дырйи. Передачаыс петавліс миян каналын ноябрь 4-ӧд лунӧ. Олысьяс юасисны унатор йылысь: республикалӧн уджйӧз йылысь, кыдзи ладмӧдӧмаӧсь бюджеткостса йитӧдъяс. Дерт, уна юалӧм вӧлі коммунальнӧй юкӧн серти, уличьяс благоустроитӧм йылысь.

Мичлун вӧсна

Ӧні Комиын кутасны дасьтыны эстетическӧй косметология кузя специалистъясӧс. Сервис да связь колледж подулын воссис мичлунлӧн шӧрин. Куим лабораторияӧ вайисны ӧнія эмбур. Тані и велӧдчасны, и кыпӧдасны тӧдӧмлунъяс.

Наталья Михальченкова, правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь – велӧдӧ да наука министр:

— Выль условиеяс дасьтӧм Федеральнӧй стандартъяс пыртӧм – тайӧ миян регионлӧн корӧм. Эм Федеральнӧй отсӧг и миян бюджетысь тшӧтш.

Марина Анисимова, Коми республикаса экономика министр:

— Профобразование – тайӧ лоӧ экономика. Ми тайӧс вӧчам водзӧ вылӧ,  уджалысьясӧс дасьтӧм, дерт, колӧ быть.

Регионын тайӧ кӧкъямысӧд велӧдан шӧрин. Медводдзаясыс заводитісны уджавны кольӧм во. Зільӧны найӧ Выльгорт, Воркута, Печора да Усинскын.

Выльмӧдӧм парк

Сыктывкарса Мичурин нима паркын сувтӧдӧм арт-объектъяс важмасны тулысӧдз. Тайӧ проект дасьтысьлӧн мӧвп. Юркарлы выль техника шусьӧ патированиеӧн. Кор металл важмӧ. Тайӧ и эм сылӧн мичлуныс, аслыспӧлӧслуныс. Бӧръя некымын тӧлысьӧн шойччанін ёна вежсис. И ставыс тайӧ карса гӧгӧртас федеральнӧй программа серти.

Лым усьтӧдз паркын удитісны вольсавны асфальт, нуӧдны канализация да ва. Туалетъяс улӧ карса гӧгӧртас уджтас отсӧгӧн артмис асфальт вольсавны и парк гӧгӧр. Сувтӧдісны выль светильникъяс. Найӧ зэв аслыспӧлӧсӧсь – вӧчӧмаӧсь, сідз шуана, винтажнӧй стильын. Кӧртыс сэтшӧм, мый ваысь ни лымйысь оз сім. Ӧнісянь шойччысьяс оз кутны кывны канализация дук, мый вылӧ водзті сэтшӧма норасьлісны. Водоканал нюжӧдіс выль трубаяс. Вежсьӧмъяссӧ удитісны нин донъявны карса олысьяс и гӧсьтъяс.

Светлана Хипели, Сыктывкарса гость:

— [15]

Алла Дмитриевналӧн ӧшиньяс петӧны веськыда паркӧ. Вежсьӧмъяс бӧрся видзӧдӧ зэв сюся.

Алла Павлова, Сыктывкарса олысь:

— [37]

Выль пӧнарыс тані 50 гӧгӧр. Оз тыдав ни ӧти провод – дзебисны му улӧ. Тані жӧ восьтісны понъяскӧд гуляйтан улӧ площадка.

Владимир Рунг, Сыктывкарлӧн медшӧр архитектор:

— [34]

Муыс тані зэв васӧд, ковмас керавны став пуяс. Вужъясыс сісьмӧмаӧсь вӧлі. Локтан воын на пыдди садитасны выльясӧс. Лӧсьӧдасны и газонъяс.

Бур вӧчан во

Бур вӧчан во подулын гажъяс водзын доброволечьяслӧн регионса штаб котыртіс «Козьнав челядьлы Выль Во» акция. Пырӧдчыны сэтчӧ вермас быдӧн. Та могысь колӧ ньӧбны гаж кежлӧ козин да вайны «Добро» штабӧ. Козинъяс нуасны мам-батьтӧм челядьлы, реабилитация шӧринъясӧ да омӧля олысь семьяяслы. Медводз козинъяс мунісны нин муниципалитетъясӧ. Найӧс сетісны спектакльясӧ пырӧдчысьяслы, кодъяс мунӧны регионса веськӧдлысьлӧн котыртӧм серти «Бур Выль Во» акция подулын.

Ольга Залевская, Коми регионса доброштаб-ӧн веськӧдлысь:

— [18]

Козинъяс кутасны разӧдны декабрь 25-ӧд лунӧдз. Вайны найӧс позяс «Добро» штаб офисӧ. Адресыс юркарын: Орджоникидзе 14 керка.

Кокниа восьлалӧм

Ухтаын муніс аслыспӧлӧс мастер-класс. Карса олысьясӧс велӧдісны Скандинавияса ветлӧмӧ. Тайӧ спортыслӧн чужаніныс Финляндияын. 80-ӧд воясӧ сійӧ муніс Европаӧ. Кокнилун вылӧ видзӧдтӧг ветлӧмлӧн уна аслыспӧлӧсыс. Висьталас Татьяна Супрядкина.

Беддьӧн ветлӧм отсалӧ сӧвмӧдны тэрыблун, ӧд, крепмӧдӧ дзоньвидзалун. А ӧд уна вын он и видз. Сӧмын ветлан да бедьяс вуджӧдлан местаысь местаӧ. Тайӧ спорт сикассӧ вӧзйӧны и медикъяс, и туризм радейтысьяс.

Сабия Адиева, скандинавскӧй ходьба кузя тренер:

— Ме - лызьӧн котралӧм кузя тренер. Тӧвнас жырйын пукавны ог вермы. Пыр сӧмын колӧ ывла вылӧ петны, сідзи и кыскӧ. Меным ӧтчыдысь шуисны: а, гашкӧ, видлан тренируйтны скандинавскӧй ходьба? А ме дивуйтча, мый тайӧ татшӧмыс? Меным гӧгӧрвоӧдісны, муні, тӧдмаси, ставыс кажитчис. Весиг ордйысьӧмъясӧ нин пырӧдчывлім.

Кодкӧ вермас шуны: таын нинӧм сьӧкыдыс абу, ветлы да ветлы. Но збыльвылас, мунігӧн став тушаыд тренируйтчӧ. Колӧ сӧмын кужӧмӧн ставсӧ вӧчны.

Сабия Адиева, скандинавскӧй ходьба кузя тренер:

— Уналӧн техникаыс абу правильнӧй. Босьтӧны киас бедьяс да мӧдӧдчӧны. Но колӧ медводз гӧгӧрвоны, кыдзи колӧ мунны, кыдзи кутны бедьяссӧ.

Тайӧ спортсӧ вӧзйӧны налы, кодлӧн эм лы-сьӧм висьӧмъяс, быдсикас травмаяс, инфаркт. Ветлӧмыс отсалӧ мортлы бергӧдны дзоньвидзалун.

Александр Середа, Ухтаса физиотерапевтическӧй поликлиникаын главнӧй врач:

— Ме ачым тадзи тренируйтча. Дерт, ог тшӧкыда, кадыс пыр оз тырмы. Но ставныслы вӧзъя – унджык ветлӧй подӧн. Тайӧ отсалӧ миянлы венны пӧрысьлун.

Скандинавскӧй ходьба кузя эм нин ордйысьӧмъяс. Сійӧс пыртісны и ГТО сдайтан комплексӧ. Вочасӧн тайӧ спорт сикасӧ пырӧдчӧны унджык и унджык морт.

Татьяна Супрядкина, Мария Котсова, Олег Билькеев. Юрган телеканал. Ухта.

☼ ☼ ☼

И тайӧ здук кежлӧ миян ставыс. Кодлӧн эз ло позянлун видзӧдны «Талун» программа, верманныд вӧчны тайӧс юрган.рф сайтысь либӧ ростелекомлӧн ай-пи телевидение отсӧгӧн. Аддзысям 14.30.

Пасйӧд

Текстуйтӧма 2017-12-09. Кужса Сандра.