Талун. 2017-12-08
Юрган телеканаллӧн выльторъяс: 2017ʼ ӧшым 08ʼ лунся «Талун» уджтас.
Содержание
Видео
Текст
Бур рыт! Веськыд эфирын Республикаӧн лоӧмторъясӧн дась тӧдмӧдны «Талун» программа. Студияын Константин Куратов, и со миян медшӧр юӧръяс:
- Видз-му юкӧн сӧвмӧдам.
— []
- Сосногорскын панісны выль комплекс стрӧитӧм.
Уджавны дасьӧсь.
— []
- Войвывса районъясӧ пыр тшӧкыдджыка кутісны воны том бурдӧдысьяс. Мыйӧн кыскӧ Войвыв?
«Ошкӧс тӧдӧны ставныс, ошкӧс некод оз тӧд».
— []
Нималана серпасьысь пасйӧ юбилей выль выставкаӧн.
ДЕМОГРАФИЯ БУРМӦДӦМ
Демография бурмӧдан политикаын Владимир Путинлӧн вӧзйӧмъяс отсӧгӧн семьяяслӧн содас нажӧтка, а чужӧм лоас 1 900 000 кагаӧдз вонас. Та йылысь шуис Россияса вице-премьер Ольга Голодец. Сы серти, Россияса демография политикаын пансьӧ выль тшупӧд. Медтӧдчана выльторъясӧн премьерӧс вежысь шуис медводдза кагаысь быд тӧлысся мынтӧд. Татшӧм отсӧг эз на вӧвлы. 2018-ӧд воын кутасны сетны 10 да джын сюрс шайт. Аслас мӧвпъясӧн президентлӧн вӧзйӧм йылысь юксис и челядь дорӧ туялан институтӧн веськӧдлысь Татьяна Волосовец. Сылы воисны сьӧлӧм вылас школаӧдзса велӧдчӧмын вежсьӧмъяс.
Татьяна Волосовец, челядьдыр, семья да быдтысьӧм туялан институтӧн веськӧдлысь: — Школаӧдзса велӧдчӧмын зэв тӧдчана, мый йӧзлы судзсянаджык да бурджык лоас 2 тӧлыссянь да 3 арӧсӧдз челядьӧс видзӧм. Кутасны восьтны группаяс весиг пуз кагаяслы да ичӧт дзолюкъяслы - ясельнӧй группаяс.
Татьяна Волосовец серти, президентлӧн вӧзйӧмъяс отсаласны котыртны челядьӧс видзысь службаяс, кор бать-мам вермасны кольны кагаясӧс видзысьяслы. Профессиялысь стандарт дасьтісны нин да ӧні сійӧс видлалӧны велӧдан министерствоын. Ачыс профессор тайӧ лунъясӧ уджалӧ Россияса наукаа конференция вылын, кӧні сёрнитӧны детсадъясӧн велӧдчан стандартъяс збыльмӧдӧм йылысь. Форумыс пансис Сыктывкарын. Тані педагогъяс вежласьӧны асланыс уджтасъясӧн. Федерацияысь эксперт донъяліс Республикаса воспитательяслысь удж.
Татьяна Волосовец, челядьдыр, семья да быдтысьӧм туялан институтӧн веськӧдлысь: — Комиын педагогъяслӧн эм уджын творчествоа юкӧн. Найӧ оз куш кывзысьны программаясысь, а асьныс сійӧс озырмӧдӧны. Татшӧм удж, дерт, артмӧ, кор мортыс ачыс енбиа да зільӧ уна торӧ велӧдны.
Мукӧд регионысь форумӧ пырӧдчысьяс пасйисны, мый дасьӧсь босьтны тӧд вылӧ Республикаса воспитательяслысь опыт.
ЫДЖЫД УДЖТАС
Сосногорскын пансис ыджыд удж – выль тепличнӧй комплекс стрӧитӧм. Сюйисны медводдза свая да кырымалісны уна сёрнитчӧм ёртасьӧм йылысь. Татшӧм уджтасыс регионын важӧн нин эз пӧртсьыв олӧмӧ. 30 во нин эз нуӧдлыны татшӧм гырысь удж видз-му юкӧнын. Доныс комплекслӧн 3 миллиард шайт. Сьӧмсӧ вичмӧдӧ инвестор. Елена Кононова донъяліс панӧм уджлысь тӧдчанлунсӧ.
Муыслӧн ыдждаыс 28 гектар. 11-сӧ сетасны теплицаяс улӧ. Тайӧ лоас 2 ыджыд стрӧйба. Шоныд да биӧн кутас могмӧдны асьсӧ комплексыс. Подрядчик дась нин тувъявны сваяяс. Геология боксянь туялӧм бӧрын тыдовтчыс, мый муыс тані абу ӧти пӧлӧс.
Николай Жура, участокӧн веськӧдлысь: — Тані нюраин, ковмис весавны трундаысь, а вайны бур му.
Мӧд во тулыснас нин кутасны ваявны оборудование. Гожӧмнас тэчасны да лэдзасны уджӧ Энергоцентр. Ачыс тепличнӧй комплекс кутас уджавны мӧд восянь жӧ нин, но оз на став вынысь.
Анатолий Князев, правительствоӧн веськӧдлысьӧс вежысь — видз-му овмӧс министр: — Ми ог тэрмӧдлӧй. Найӧ асьныс бӧрйисны тайӧ ӧдсӧ. Миянлы кольӧ сӧмын отсавны. Мӧд во во помын арталам босьтӧм медводдза ӧгурцы да помидор. Могъяс ыджыдӧсь, но пӧртны олӧмӧ позьӧ.
Дерт, гӧгӧрвоана, мый Войвылын быдтыны ӧгурцы-помидор зэв дона, но комплекс дорын сулалысь Сосногорскса ТЭЦ технологиясӧ донтӧммӧдас. Колӧ пасйины, теплицаяс стрӧитӧм вылӧ видлалісны ӧтпырйӧ 4 регион, но ми лоим медся водзын. Республикаса веськӧдлысьяс ставсӧ вӧчисны урчитӧм план серти, разисны артмӧм мытшӧдъяс.
Сергей Гапликов, Коми республикаса юралысь: — [23]
Экология боксянь сӧстӧм вӧлӧга, 250 уджалан места, содтӧд вот. Сосногорсклы тайӧ агропромышленнӧй уджтасыс сетӧ бур олӧм вылӧ лача кутӧм. Медшӧрыс – район петкӧдліс, мый дась вӧчны.
Виктор Шомесов, Сосногорскса администрацияӧн веськӧдлысь: — И збыльысь, районлы зэв ыджыд проект. Лоас уна уджалан места. Районӧ инвестор локтӧ ыджыд сьӧмӧн да кӧсйӧмӧн.
Уджалысьясӧс корсьӧны талун нин. Шыӧдчисны аграрнӧй вузъяс помалысьяс дорӧ. Сідз жӧ специалистъясӧс кутасны дасьтыны агропромышленнӧй техникумын. Медым теплицаяс заводитны уджӧдны, колӧны дась профессиональнӧй агрономъяс.
Павел Трусагин, теплица комплексӧн веськӧдлысь: — Ми кӧ ог аддзӧй татшӧм специалистъясӧс, ковмас корны мукӧд регионысь. Налы лӧсьӧдны оланін, медым кольччисны дыр кежлӧ.
Том специалистъяслы миян видз-му министерство удждон дорӧ сетас содтӧд сьӧм. Талун ведомство дась торйӧдны субсидия теплицаяс кыпӧдӧм вылӧ. Республикаса бюджетысь вичмӧдасны 150 миллион шайт. Нӧшта 350 миллион лоас федеральнӧйысь. Москва нӧшта кӧсйысис личыда кредит восьтыны, а сідз кӧ, стрӧитчӧм вылӧ сьӧм лоас тырмымӧн.
Елена Кононова, Виктория Палкина, Василий Янин. Юрган телеканал. Сосногорск.
ВИДЗАМ АСЬНЫМӦС
Кыдзи неминучаястӧг паныдавны Выль Во? Та йылысь сёрнитісны МЧС-ын уджалысьяс студентъяскӧд паныдасьлігӧн. Петкӧдлісны, кыдзи вӧдитчыны огнетушительӧн.
Илья Попов, Сыктывкарса вӧр институтын студент: — Ме сӧмын на кусӧді пӧжар. Медводз углекислотнӧй огнетушительӧн, но сійӧ мӧрччӧ сӧмын электричество вылӧ, а сэсся порошока приборӧн би кусӧдны видлі – артмис.
Нӧшта спасательяс сотісны искусственнӧй коз. Петкӧдлісны, мый лоас, би уськӧдчас кӧ ыпъявны. Коз сотчис ӧдйӧ, бенгальскӧй сись моз.
Константин Сухарев, МЧС управлениеӧн веськӧдлысьӧс вежысь: — Козсӧ оз позь сувтӧдны шонтан приборъяс дорӧ. Колӧ артавны сылысь инсӧ сідзи, мед усяс кӧ, нинӧм оз жугӧд, оз орӧд проводъяс. Козъяс вылӧ оз позь ӧшлыны сотчан приборъяс. Гирляндаяс сӧмын завод вылын вӧчӧмаӧсь мед вӧлісны, сертифицируйтӧмаӧсь. Пиротехника тані тшӧтш оз позь сотны.
Петкӧдлісны спасательяс и пиротехникаӧн кыдзи вӧдитчыны кужӧмӧн. Найӧ вывті ӧпаснӧйӧсь, вермасны чорыда дойдны мортӧс. Кор лэдзан кутшӧмкӧ салют, колӧ мед йӧзыс матігӧгӧр эз вӧвны. Корӧмъяс серти – 35 метра ылнаын. Тайӧс быть колӧ кутны тӧд вылын.
КАДРЪЯС ДАСЬТӦНЫ
Ухтаса бурдӧдчанінӧ уджавны локтісны ӧтпырысь дас выль специалист. Ӧтикыс – Дагестанысь. Мый понда лунвыв республикаысь олысь локтіс кӧдзыд Войвылӧ, тӧдмаліс Татьяна Супрядкина.
Таво карса больничаӧ воисны 10 том специалист. Ставныс пасйӧны, подъёмнӧй сьӧм, мый сетӧ государство, тайӧ бур отсӧг уджтас серти. Специалист, коді воӧ сиктӧ, босьтӧ миллион шайт. Нӧшта пӧ и ылі больничаяслӧн эм бур позянлун велӧдчыштны.
Ильяс Бахмудов, врач травматолог-ортопед: — Меным тайӧ бур позянлун велӧдчыны. Тані вӧча операцияяс, пациентыс абу сэтшӧм уна. Коллективыс бур, отсалӧны быд ногыс. Эм кодлысь велӧдчыны, мыйкӧ кӧ он тӧд либӧ он куж.
2015-ӧд воын Ильяс помаліс Ярославса медицинскӧй университет, во мысти – интернатура. Врачлы 25 арӧс, овлӧ, мый пациентъяс полӧмпырысь сы ордӧ шыӧдчӧны - том на пӧ вывті. Но врач оз шогсьы – велаласны пӧ. Сыкӧд орччӧн томиник жӧ офтальмолог уджалӧ. Мария Дудник шуӧ, быдсикас пациентыс пӧ овлӧ.
Мария Дудник, врач-офтальмолог: — Ставныс быд ногӧн менӧ паныдалӧны. Кодкӧ шуӧ, вывті том на, и выль видзӧдлас тіян висьӧм вылӧ. А мӧдъяс шуӧны, медсестра вылӧ пӧ ті похожӧсь, а абу врач вылӧ. Миянкӧд орччӧн пукалӧны верстьӧ специалистъяс, налысь пыр позьӧ мыйкӧ велӧдчыштны.
Мария ачыс Кировысь, но аддзис удж Ухтаын и мӧвпышттӧг кӧсйысис. Магомед Гаджиев воис Войвылӧ шоныд Дагестанысь, но лымъя регион сійӧс оз жӧ повзьӧдлы.
Магомед Гаджиев, врач травматолог-ортопед: — [22]
Том специалистъяс ӧтув шуӧны, Войвыв карын дзик абу Войвывса ловруяс. Йӧзыс пӧ вывті бур да небыд сьӧлӧмаӧсь, а тадзитӧ пӧ зэв нимкодь уджавны.
Татьяна Супрядкина, Мария Котсова, Олег Белькиев. Юрган телеканал. Ухта.
Павел Микушев восьтіс выль выставка, а Удораса олысьяс – лызьӧн котралан сезон. Та йылысь реклама бӧрын.
РЕВОЛЮЦИЯЛЫ 100 ВО
Ухтаса том йӧз пасйисны Октябрса революциялы 100 во тырӧм. УГТУ-ын нуӧдісны аслыссикас конференция. Сёрнитісны, кыдзи мӧрччис революция Коми АССР-лӧн сӧвман туйвизь вылӧ. Уджӧ пырӧдчылісны и карса ветеранъяс да чинаяс. Светлана Некрасова кывзіс том йӧзӧс.
Конференция пансьӧ Ленин йылысь сьыланкывсянь. Кутшӧм тыш панас революционеръяслӧн потомокъяс талун? – чужӧ татшӧм юалӧм. Та вылӧ вочавидзӧны университетын велӧдысьяс да наукаын зільысьяс.
Андрей Кустышев, УГТУ-ын история кафедраын доцент: — Мый меным ковмас петкӧдчины пленарка вылын, ме тӧдмалі 2 минута сайын. Менам дасьтӧма доклад, тайӧ менам мӧвпъяс Россияса историяын да мирын 1917-ӧд вося революциялӧн роль йылысь.
Андрей Кустышев арнас дасьтіс студентъясӧс конференция кежлӧ. Ӧткымын доклад шензьӧдіс сійӧс. Том йӧз туялӧмаӧсь история боксянь став материал. Та кадӧ колӧ пасйыны, мый петкӧдчысьяс 9-11 классъясын велӧдчысьяс.
Людмила Цивилёва, ветеранъяслӧн сӧветын президиумӧ пырысь: — Менӧ шензьӧдӧ, мый том йӧзлы окота тӧдны революция йылысь. На йылысь, кодъяс сэки пырӧдчисны переворотӧ. Налы окота тӧдны, а кыдзи сэки выль власьт воис Коми Муӧ.
Конференция котыртысьяс эскӧны, став докладӧн позяс вӧдитчыны урокъяс вылын.
Елена Ермолина, Ухтаса мэрӧс вежысь: — Ми видзӧдам, кутшӧм бура гижӧма докладъяссӧ. Мӧд во позяс йӧзӧдны сборник. Вӧчам нӧшта электроннӧйӧс, сійӧс йӧзӧдам сайтъясын, кӧні позяс лыддьыны.
Йӧзӧдасны-ӧ зборниксӧ, шуас комитет. Сэтчӧ пырӧны университетса велӧдысьяс. Найӧ кӧ ошкасны мӧвпсӧ, петассӧ позяс видлавны мӧд во нин.
Светлана Некрасова, Мария Котсова, Иван Смирнов. Юрган телеканал. Ухта.
ЭТНОФУТУРИЗМЛӦН МИР
«Ошкӧс тӧдӧны ставыс, ошкӧс некод оз тӧд». Татшӧм ним улын талун воссис Павел Микушевлӧн выставка. Национальнӧй музейын паськӧдчисны авторлӧн важся уджъяс, меститісны и выль картинаяс. Этнофутурист татшӧм ногӧн пасйӧ ассьыс юбилей. Выставка вылӧ кежавліс Анастасия Тюрнина, коді ёна радейтӧ искусство.
Кӧр юра шаманъяс, вежа аньяс, эпосысь геройяс. Тайӧ гӧгрӧс тшупӧд кежлӧ выставка. Декабрын Павел Микушевлы тырас 55 арӧс. 37 серпасыс – бӧръя кык вося. Эмӧсь и важ чукӧръясысь. Та вӧсна пӧ некутшӧм ӧтувъя мӧвп абу. Асшӧр выставкаысь серпасалысь вӧчӧ 5 вонас ӧтчыд.
Павел Микушев, серпасалысь-этнофутурист: — [31]
Выставкаыс сиӧма финн-йӧгра войтырлӧн мифъяслы. Павел Микушев водзӧ вӧдитчӧ вӧр-валӧн пасъясӧн. Серпасъяс подулын – финн-йӧгра мифъяс, фольклор, перымса зверинӧй стиль. Медрадейтана персонажъяс вылыс мирлӧн - лэбачьяс, шӧрлӧн - ошъяс, улыс мир – черияс. «Ошкӧс тӧдӧ быдӧн, ошкӧс некод оз тӧд» серпас да коми шусьӧг лоис выставка нимӧн. Автор серти, тайӧ кывъясыс пӧ корӧны мӧвпавны.
Павел Микушев, серпасалысь-этнофутурист: — [21]
Вӧралысьяслӧн ордымъяс, миф чужӧм, черилӧн кӧлысь – коми мортлы тӧдса образъяс. Неважӧн серпасъяс вылын петкӧдчис рака – тайӧ выль уджтасын. Выставка вылӧ босьтіс найӧс, кодлӧн эм история. Шуам, 2001-ӧд вося «Куим всадник». Ньӧбліс сійӧс ёртыс, но нуигас сійӧс косяліс.
Павел Микушев, серпасалысь-этнофутурист: — [22]
Водзӧ вылӧ мӧвпъясӧн Павел юксины ёна оз радейт, мед пӧ оз вомдзасьны. Автор серти, ышӧдан торыс эм, сідз кӧ лоасны и выль серпасъяс.
Анастасия Тюрнина, Василий Янин. Юрган телеканал.
ДОРЪЯМ АССЬЫНЫМ
Войтыръяскостса олимпийскӧй комитетса Исполкомлӧн шуӧм вӧчӧма абу бура мӧвпыштӧмӧн да позьтӧмӧн. Татшӧм видзӧдласӧн юксис мортӧс ёнмӧдан да спорт министр Николай Бережной. Сы йылысь, мый МОК ӧтдортыс Россиялысь национальнӧй команда Лунвыв Кореяса Пхёнчханын олимпиадаысь. Регионса спорт ведомствоӧн веськӧдлысь тӧдчӧдіс, медбӧръя кык воӧн странаын котыртӧма выль система, мый серти спортсменъясӧс ӧлӧдӧны позьтӧм препаратъяс юӧмысь. Найӧ зэв чорыда дӧзьӧритісны. Россияса атлетъяс сетлісны допинг пробаяс мукӧд странаясысь спортсменъясысь тшӧкыдджыка, да ставыс вӧлісны сӧстӧмӧсь. Бережной пасйис, мый Коми оз эновт ассьыс спортсменъясӧс да сетас став позянлун, медым найӧ тырбура дасьтысисны войтыръяскостса арена вылын петкӧдчӧм кежлӧ.
ОПЫТӦН ВЕЖСЬӦМ
Зарни медальясӧн локтісны Киров обласьтысь Эжваса боксёръяс. 6-ӧд номера челядь да том йӧзлы спорт школалӧн быдтасъяс. Петкӧдчисны Республикасянь Слободской карлӧн медводдза тренер Геннадий Буланов нима регионъяскостса турнирын. Тайӧ ордйысьӧмсӧ орчча регионын шуӧны медся тӧдчанаӧн. Ыджыд статуссӧ сылы сетӧ «Б» класс, сідзкӧ тані спортсменъяс вермӧны босьтны спортлӧн мастерӧ кандидатлысь ним. Петкӧдчисны 160 сайӧ боксёр. Арлыд серти 5 категорияын тшӧтш и нывъяс. Кировсаяс кындзи ассьыныс спортсменъясӧс ыстылісны Удмуртия, Санкт-Петербург да Самара. Комиысь ринг вылӧ петавліс 6 зон – Егор Меркулов тренерлӧн став велӧдчысьыс босьтісны приза местаяс. Кыкӧн – Илья Воронович да Данил Васильев вайисны зарни медальяс. Но тренер сертиыс, медшӧр могнас вӧлі босьтны опыт, видлыны вынъяс мӧд ринг вылын да тӧдтӧм соперникъяскӧд. Сӧмын татшӧм аддзылӧмъясын пӧ позьӧ быдмыны спортын. А талун нин зонъяс петкӧдчасны боксысь СССР-са спортлӧн мастер Николай Кипятков нима чемпионат да первенствоын. Сійӧс восьтісны буретш некымын здук сайын Сыктывкарын.
СЕЗОН ЗАВОДИТЧӦМ
Кӧинъяс да поводдя эз сетны ас кадӧ Вуктылын восьтыны лызьӧн котралан сезон. Со и ордйысян лунӧ, кодӧс шуисны котыртны карын, кӧдздӧдыштіс. Трасса артмис лӧсьӧдны, но кыптіс чорыд тӧв. Турӧбавны заводитіс. Окотитысьыс сувтны лызь вылӧ пыр жӧ чиніс.
Медводдза старт вылӧ петісны быд арлыда лызьӧн котралысьяс. Велӧдчӧмаяс и абу. И нинӧм эз торк окотитӧм: ни турӧб, ни тӧв, - а лымйыс мӧдарӧ, нимкодьӧдіс спортсмен да котӧртысьясӧс.
Григорий Лукьянченко, клубно-спортивнӧй комплексӧн веськӧдлысь: — Ми вежон да джын нин дасьтам лыжня. Мездысьяс миянлы отсалӧны. И лымйыс зэв уна вӧлі.
Но небыд да вакодь лым вывті, дерт, котӧртны абу кокни. Тані медшӧрыс – дасьтіны бура лызьяс. Бур мазь отсалӧ чинтыны кад, корсюрӧ, секундаяс вылӧ. И тайӧ спортын вывті колана. Но ордйысьӧм петкӧдліс - сьӧкыдлунъяс спортсменъясӧс оз повзьӧдлыны.
Татьяна Печуркина, шӧр суддя: — Ордйысьӧны, збыльвылас, спортивнӧя. Та вӧсна ме зэв дӧвӧлен. Ставыс колана ногӧн.
Ордйысьысьяслӧн медводдза вермӧмъяс – водзӧ вылӧ воськов. Лоӧ гӧгӧрвоана, мый вылын колӧ уджавны, а кадыс та вылӧ эм. Лызьӧн котралан кад сӧмын на заводитчис.
Мария Уляшева, Илья Пузанов. Юрган телеканал. Вуктыл район.
☼ ☼ ☼
И тайӧ здук кежлӧ миян ставыс. Аттьӧ видзӧдӧмысь. Казьтыштам, став петас ті пыр верманныд видзӧдны юрган.рф сайт вылысь да ростелекомлӧн ай-пи телевидение отсӧгӧн “Управление просмотров” функция пыр. Сиам тіянлы кыпыд шойччан лунъяс. Став бурсӧ!
Пасйӧд
Текстуйтӧма 2017-12-19. Кужса Сандра.
