Чеп визь — различия между версиями
Наста (сёрнитанін | чӧжӧс) (Новая страница: «==Терминъяс== петкӧдлан функция — показательная функция плюса лыд — положительное чис…») |
Наста (сёрнитанін | чӧжӧс) (→Аркаяс) |
||
| (не показано 12 промежуточных версий этого же участника) | |||
| Строка 9: | Строка 9: | ||
Ӧшӧдам чеп либӧ гез сылысь кык помсӧ крепитӧмӧн. Кутшӧм лоас сылӧн формаыс? | Ӧшӧдам чеп либӧ гез сылысь кык помсӧ крепитӧмӧн. Кутшӧм лоас сылӧн формаыс? | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Cep viz1.jpg|thumb|center|330px|]] | ||
Медводз шуам кыв-мӧд история йылысь. Галилео Галилей 1638-ӧд воын пасйӧма, ӧшалысь гезйыс пӧ пӧшти парабола кодь (y = cx2 функция график кодь). Та вӧсна тшӧкыда гижӧны, Галилей пӧ чайтӧма чеп визьсӧ параболаӧн. | Медводз шуам кыв-мӧд история йылысь. Галилео Галилей 1638-ӧд воын пасйӧма, ӧшалысь гезйыс пӧ пӧшти парабола кодь (y = cx2 функция график кодь). Та вӧсна тшӧкыда гижӧны, Галилей пӧ чайтӧма чеп визьсӧ параболаӧн. | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Yx2.jpg|thumb|center|330px|]] | ||
Иоахим Юнг, немеч математик да философ, петкӧдлӧма: тайӧ абу парабола. Сёрӧнджык нин чеп визьлысь стӧч формасӧ тӧдмалӧмаӧсь Г. Лейбниц, К. Гюйгенс да И. Бернулли; сы йылысь 1691-ӧд воын вӧлі йӧзӧдӧма гижӧд Acta Eruditorum журналын. | Иоахим Юнг, немеч математик да философ, петкӧдлӧма: тайӧ абу парабола. Сёрӧнджык нин чеп визьлысь стӧч формасӧ тӧдмалӧмаӧсь Г. Лейбниц, К. Гюйгенс да И. Бернулли; сы йылысь 1691-ӧд воын вӧлі йӧзӧдӧма гижӧд Acta Eruditorum журналын. | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Leib gujg bern.jpg|thumb|center|440px|]] | ||
===Гипербола косинус=== | ===Гипербола косинус=== | ||
| − | Водзын ми висьтавлім e лыд да петкӧдлан функцияяс йылысь. Вайӧй артмӧдам | + | Водзын ми висьтавлім ''e'' лыд да петкӧдлан функцияяс йылысь. Вайӧй артмӧдам ''e''<sup>''x''</sup> да ''e''<sup>‐''x''</sup> функцияясысь со кутшӧм комбинация: (''e''<sup>''x''</sup>+''e''<sup>‐''x''</sup>)/2. Сійӧ и шусьӧ гипербола косинусӧн. (Мыйла сідзи шусьӧ, ӧні огӧ кутӧй гӧгӧрвоӧдны, тригонометрия формулаяс ковмас казьтывны да.) Пасйӧны гипербола косинус функциясӧ кыдзи ch ''x''. Графикыс серпас вылын петкӧдлӧма. |
| − | Вӧлӧмкӧ, чеп визь формасӧ позьӧ петкӧдлыны гипербола косинус отсӧгӧн. Стӧчджыка кӧ, сійӧ лоӧ горизонтальӧд да вертикальӧд вештӧм y = | + | [[Файл:Chosinus.jpg|thumb|center|330px|]] |
| + | |||
| + | Вӧлӧмкӧ, чеп визь формасӧ позьӧ петкӧдлыны гипербола косинус отсӧгӧн. Стӧчджыка кӧ, сійӧ лоӧ горизонтальӧд да вертикальӧд вештӧм ''y'' = ''a''∙ch(''x''/''a'') функция график, кӧні ''a'' — кутшӧмкӧ плюса лыд. | ||
===Унапельӧса кӧлесаяс=== | ===Унапельӧса кӧлесаяс=== | ||
Позьӧ-ӧ вӧчны сэтшӧм туй, медым квадрата кӧлесаа машина сыӧд шердйысьтӧг ветліс? Вӧлӧмкӧ, позьӧ. Колӧ тэчны сылысь веркӧссӧ кымыньтӧм чеп визь мегыръясысь, кыдзи серпас вылын петкӧдлӧма. | Позьӧ-ӧ вӧчны сэтшӧм туй, медым квадрата кӧлесаа машина сыӧд шердйысьтӧг ветліс? Вӧлӧмкӧ, позьӧ. Колӧ тэчны сылысь веркӧссӧ кымыньтӧм чеп визь мегыръясысь, кыдзи серпас вылын петкӧдлӧма. | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Quad wheel.jpg|thumb|center|330px|]] | ||
Колана ногӧн чеп визь мегыръяс бӧрйӧмӧн позьӧ и мукӧд бур унапельӧса кӧлесаяслы лӧсялана туй вӧчны (куимпельӧсаысь кындзи). | Колана ногӧн чеп визь мегыръяс бӧрйӧмӧн позьӧ и мукӧд бур унапельӧса кӧлесаяслы лӧсялана туй вӧчны (куимпельӧсаысь кындзи). | ||
| Строка 30: | Строка 40: | ||
Будапештса Keleti вокзал вевт, | Будапештса Keleti вокзал вевт, | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Keleti.jpg|thumb|center|330px|]] | ||
Шеффилдса Тӧвся сад вевт, | Шеффилдса Тӧвся сад вевт, | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Tevsja sad.jpg|thumb|center|330px|]] | ||
Барселонаса Casa Milà керкалӧн вевтувса аркаяс. | Барселонаса Casa Milà керкалӧн вевтувса аркаяс. | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Casa mila.jpg|thumb|center|330px|]] | ||
Косьтан пачьяслӧн профильыс тшӧкыда жӧ овлӧ кымыньтӧм чеп визь формаа. | Косьтан пачьяслӧн профильыс тшӧкыда жӧ овлӧ кымыньтӧм чеп визь формаа. | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Kostan pac.jpg|thumb|center|330px|]] | ||
Америкаса Юта штатын изъяс рӧшкыдмӧм понда артмӧм аркаяс (Rainbow Natural Bridge, Kolob Arch, Landscape Arch) тшӧтш пӧ кымыньтӧм чеп визьяс кодьӧсь. | Америкаса Юта штатын изъяс рӧшкыдмӧм понда артмӧм аркаяс (Rainbow Natural Bridge, Kolob Arch, Landscape Arch) тшӧтш пӧ кымыньтӧм чеп визьяс кодьӧсь. | ||
| + | |||
| + | [[Файл:Rainbow bridge.jpg|thumb|center|330px|]] | ||
==Содтӧд юӧр== | ==Содтӧд юӧр== | ||
Текущая версия на 00:24, 12 ӧшым 2020
Содержание
Терминъяс
петкӧдлан функция — показательная функция плюса лыд — положительное число бур унапельӧса — правильный многоугольник изъяс рӧшкыдмӧм — выветривание горных пород
Чеп визь
Ӧшӧдам чеп либӧ гез сылысь кык помсӧ крепитӧмӧн. Кутшӧм лоас сылӧн формаыс?
Медводз шуам кыв-мӧд история йылысь. Галилео Галилей 1638-ӧд воын пасйӧма, ӧшалысь гезйыс пӧ пӧшти парабола кодь (y = cx2 функция график кодь). Та вӧсна тшӧкыда гижӧны, Галилей пӧ чайтӧма чеп визьсӧ параболаӧн.
Иоахим Юнг, немеч математик да философ, петкӧдлӧма: тайӧ абу парабола. Сёрӧнджык нин чеп визьлысь стӧч формасӧ тӧдмалӧмаӧсь Г. Лейбниц, К. Гюйгенс да И. Бернулли; сы йылысь 1691-ӧд воын вӧлі йӧзӧдӧма гижӧд Acta Eruditorum журналын.
Гипербола косинус
Водзын ми висьтавлім e лыд да петкӧдлан функцияяс йылысь. Вайӧй артмӧдам ex да e‐x функцияясысь со кутшӧм комбинация: (ex+e‐x)/2. Сійӧ и шусьӧ гипербола косинусӧн. (Мыйла сідзи шусьӧ, ӧні огӧ кутӧй гӧгӧрвоӧдны, тригонометрия формулаяс ковмас казьтывны да.) Пасйӧны гипербола косинус функциясӧ кыдзи ch x. Графикыс серпас вылын петкӧдлӧма.
Вӧлӧмкӧ, чеп визь формасӧ позьӧ петкӧдлыны гипербола косинус отсӧгӧн. Стӧчджыка кӧ, сійӧ лоӧ горизонтальӧд да вертикальӧд вештӧм y = a∙ch(x/a) функция график, кӧні a — кутшӧмкӧ плюса лыд.
Унапельӧса кӧлесаяс
Позьӧ-ӧ вӧчны сэтшӧм туй, медым квадрата кӧлесаа машина сыӧд шердйысьтӧг ветліс? Вӧлӧмкӧ, позьӧ. Колӧ тэчны сылысь веркӧссӧ кымыньтӧм чеп визь мегыръясысь, кыдзи серпас вылын петкӧдлӧма.
Колана ногӧн чеп визь мегыръяс бӧрйӧмӧн позьӧ и мукӧд бур унапельӧса кӧлесаяслы лӧсялана туй вӧчны (куимпельӧсаысь кындзи).
Аркаяс
Кымыньтӧм чеп визь унаысь паныдасьлӧ архитектураын: шуам,
Будапештса Keleti вокзал вевт,
Шеффилдса Тӧвся сад вевт,
Барселонаса Casa Milà керкалӧн вевтувса аркаяс.
Косьтан пачьяслӧн профильыс тшӧкыда жӧ овлӧ кымыньтӧм чеп визь формаа.
Америкаса Юта штатын изъяс рӧшкыдмӧм понда артмӧм аркаяс (Rainbow Natural Bridge, Kolob Arch, Landscape Arch) тшӧтш пӧ кымыньтӧм чеп визьяс кодьӧсь.
