Кулӧмдін район — различия между версиями
Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс) (Новая страница: «{{Регион |Рӧм1 = {{Рӧм|Рочму}} |Коми ним = Кулӧмдін район |Оригина…») |
Ӧньӧ Лав (сёрнитанін | чӧжӧс) (→Вӧр-ва памятникъяс) |
||
| (не показано 28 промежуточных версий этого же участника) | |||
| Строка 1: | Строка 1: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | '''Кулӧмдін район''' — [[Коми Республика]]са район. | ||
| − | + | Юрсикт: [[Кулӧмдін]] | |
| − | + | == География== | |
| + | ===Мувыв ин=== | ||
| + | Кулӧмдін районыс 26368,01 км² ыджда. Куйлӧ Коми Республикаса асыв-лунвылын. Орчча Уква каркытшкӧд да Сосногорск районкӧд войвылын, Мылдін районкӧд асыввылын, Перым крайкӧд лунвылын да Кӧрткерӧс районкӧд рытыввылын. Веськӧдлан шӧрин – Кулӧмдін. Кулӧмдінсянь Сыктывкарӧдз 189 километра. | ||
| − | == Кулӧмдін | + | ===Рельеф да му пытшкӧс=== |
| − | Кор [[2010 во]]ын муніс Ставроссияса | + | Му веркӧс – тшӧтшкӧс, эмӧсь мылькйӧсь вевтасъяс (Джеджим парма, Оч Парма, Нем). |
| + | |||
| + | Мупытшкӧсса озырлунъяс: трунда, мусир, кирпич сёй, извесьт, руд шом, боксит, алмаз, зарни, стрӧитчан да эжсян сырьё, бурдӧдан да минерал ваяс и сідз водзӧ. | ||
| + | |||
| + | ===Ваяс=== | ||
| + | Медыджыд ю Кулӧмдін районын – Эжва, код дорын сулалӧ ачыс Кулӧмдін да мукӧд гырысьджык сиктъяс. Район кузя шлывгӧны мӧд юяс, кодъяс пырӧны Эжва вожӧ: Войвыв Кӧтйӧм, Лунвыв Мылва, Нем, Вӧль да мӧдъяс. Медся ыджыд тыяс: Донты да Кадам. | ||
| + | |||
| + | ===Климат=== | ||
| + | Климат районас шӧркодя континентвывса. Январ коста шӧркодь температура –15,5 °С, июль коста +16 °С. | ||
| + | |||
| + | ===Мусин да быдмӧг=== | ||
| + | Районын подзолӧсь мусинъяс. Вӧръясыс — коръя пу сора пожӧма-козъяин. Позьӧ аддзыны сус пуяс да быдмӧгъяс, кодъяс пырӧны гӧрд небӧгӧ (сибырса ирис, адамаглава турун), и ӧтка-ӧтка быдмӧгъяслӧн видъяс (адонис, астрагал). Вӧрас чукӧртӧны тшак (еджыд гоб, кӧдж рыжик да бабпель, ельдӧг, путник, ягсер, гӧрд гоб, подберезовик, масленикъяс) да вотӧс (пув, чӧд, турипув, мырпом, чӧдлач). | ||
| + | |||
| + | ===Пемӧсъяс=== | ||
| + | Вӧръясын олӧны йӧввывсаяс 47 сикас (руч, ур, кӧин, ош, сан да мукӧд) да 147 лэбач сикас (байдӧг, сизь, утка, жонь да мӧдъяс). Эжва вылын ихтиологъяслӧн эм 3 заказник (дона чери кульмӧданінъяс). | ||
| + | |||
| + | ===Йӧз=== | ||
| + | Кор [[2010 во]]ын муніс Ставроссияса йӧзӧс гижалӧм, Кулӧмдін районӧ пырис 63 грезд, сикт да посёлок, на пиысь 3 вӧлі овтӧм. | ||
Районын оліс 26,9 сюрс морт. [[2002]] восянь лыдыс чиніс 16 процент вылӧ (республика пасьта 11,5 процент вылӧ). | Районын оліс 26,9 сюрс морт. [[2002]] восянь лыдыс чиніс 16 процент вылӧ (республика пасьта 11,5 процент вылӧ). | ||
| Строка 69: | Строка 32: | ||
Став йӧзысь 12,9 сюрс вӧлі айловӧн, 13,9 сюрс — нывбабаӧн, либӧ 48 да 52 процент. [[2002]] воын кӧ 1000 айлов вылӧ воис 1059 нывбаба, то 2010 воын — 1079. Та дырйи уджавны вермысь томджык 1000 айлов вылӧ воис 1003 нывбаба, уджалысь вылӧ — 859, уджавны вермысьысь олӧмаджык вылӧ — 2915. | Став йӧзысь 12,9 сюрс вӧлі айловӧн, 13,9 сюрс — нывбабаӧн, либӧ 48 да 52 процент. [[2002]] воын кӧ 1000 айлов вылӧ воис 1059 нывбаба, то 2010 воын — 1079. Та дырйи уджавны вермысь томджык 1000 айлов вылӧ воис 1003 нывбаба, уджалысь вылӧ — 859, уджавны вермысьысь олӧмаджык вылӧ — 2915. | ||
| − | Районын медся унаӧсь комияс — став йӧзсьыс 77 | + | Районын медся унаӧсь комияс — став йӧзсьыс 77 прӧчент, рочьяс — 19, украинечьяс — 2 прӧчент. |
| − | Районса верстьӧ пӧвстысь унджыкыс уджавны велӧдчӧм йӧз. Сідз, 15 арӧса да ыджыдджык йӧз пӧвстысь 8 | + | Районса верстьӧ пӧвстысь унджыкыс уджавны велӧдчӧм йӧз. Сідз, 15 арӧса да ыджыдджык йӧз пӧвстысь 8 прӧчентыс помалӧма вылыс тшупӧда, 25 прӧчентыс — шӧр тшупӧда да 15 прӧчентыс улі тшупӧда велӧдчанін. Таысь ӧтдор, став йӧз пиысь 16 прӧчентыс помалӧма тыр шӧр школа, 26 прӧчентыс — 9 класс, 9 прӧчентыс — начальнӧй школа. |
Став йӧз пиысь 52 процентыс оліс ас керкаясын, 46 процентыс — уна патераа керкаясын. <ref>[http://komіpress.ru/smі/іssue.php?іdі899248&doc_yearі2013 Кулӧмдін район 2010 вося гижӧдӧмлӧн лыдпасъяс серти //«Парма гор» газет, 2013 во, кӧч тӧлысь 12-ӧд лун]</ref> | Став йӧз пиысь 52 процентыс оліс ас керкаясын, 46 процентыс — уна патераа керкаясын. <ref>[http://komіpress.ru/smі/іssue.php?іdі899248&doc_yearі2013 Кулӧмдін район 2010 вося гижӧдӧмлӧн лыдпасъяс серти //«Парма гор» газет, 2013 во, кӧч тӧлысь 12-ӧд лун]</ref> | ||
| − | == | + | Кулӧмдін районын 2020 вося Комистат гижӧд серти олӧ 23 493 морт. 76,9 % олысьыс – коми. Став йӧз пиысь 12118 вӧлі нывбабаӧн, 11375 – айловӧн. Олысь йӧзлӧн топыдлуныс – 0,89 морт/км. |
| + | |||
| + | ===Овмӧс=== | ||
| + | |||
| + | ==История== | ||
| + | Артмис [[1929]] вося [[15 сора|сора тӧлысь 15 лунӧ]] ВЦИК-са Президиум Шуӧм серти [[Коми (Зыряна) асвеськӧдлан обласьт]]ын. | ||
| + | |||
| + | ==Юралӧм== | ||
| + | |||
===Районса администрацияӧн веськӧдлысьяс === | ===Районса администрацияӧн веськӧдлысьяс === | ||
* Каплин Сергей Петрович | * Каплин Сергей Петрович | ||
| Строка 539: | Строка 510: | ||
== Юксьӧм == | == Юксьӧм == | ||
| + | Районын 19 сикт овмöдчöмин. | ||
Кулӧмдін районын 22 [[сикт овмӧдчӧмин]] (вӧвлӧм сикт сӧвет): | Кулӧмдін районын 22 [[сикт овмӧдчӧмин]] (вӧвлӧм сикт сӧвет): | ||
| Строка 640: | Строка 612: | ||
|[[Гилев]] Пётр Магометович | |[[Гилев]] Пётр Магометович | ||
|- | |- | ||
| − | |[[Парч сикт овмӧдчӧмин]] | + | |[[Парч сикт овмӧдчӧмин]]Кулöмдiн районын 63 оланiн: 16 сикт, 22 посёлок да 25 грезд. |
|2 | |2 | ||
|168071, Парч сикт, Сиктса ул., 24 | |168071, Парч сикт, Сиктса ул., 24 | ||
| Строка 682: | Строка 654: | ||
|Ау Владимир Ионардович | |Ау Владимир Ионардович | ||
|} | |} | ||
| + | |||
| + | ==Экономика== | ||
| + | Вӧр промышленносьт муниципалитет экономикалӧн подув. Вӧр занимайтӧ район мутаслӧн 92 %. 2008 восянь быдмӧ вӧчан вӧр производство мындаыс шӧркодя 11,8 % вылӧ. Кулӧмдiн районын 4 вӧр дӧзьӧритан овмӧс: Помӧсдiнса, Кулӧмдiнса, Усть-Немса, Пруптса. | ||
| + | |||
| + | Талунъя лунö районын 100 гöгöр гырысь да шöр предприятие, индивидуальнöй предпринимательяс вöчöны вöр. Медшöр вöр лэдзöм уджаинъяс: ОАО «Монди Сыктывкарса ЛПК», ООО «Боровской ЛПК», ЗАО «Леском», ООО «ЦентрВудКом», асшöр уджалысь Белый В.В, ООО «Сыктывкарса завод ОСП», ООО «Комилесбизнес». Медыджыдӧн кольö ОАО «Монди Сыктывкарса ЛПК». | ||
| + | Кулӧмдiн район кутчьысьӧ мӧдӧд местаын Сыктывкар бӧрын тьӧс-плака вöчöм серти. | ||
| + | |||
| + | Муниципальнӧй юкӧнын регистрируйтöма 32 видз-му вöчысь(предприниматель), на пиын 28 крестьяна-фермерлӧн овмӧс. Найӧ вӧчӧны йӧв да йӧв продукция, яй, картупель, нянь и сiдз водзӧ. | ||
| + | |||
| + | Районын сöвмö ичöт бизнес. Частнöй предпринимательяс вузасьöны, пöрöдöны вöр, лöсьöдöны автортранспорт да новлöдлöны йöз да груз. Районын эм вося туй визь, векся би сетöм сиктса да грездса войтырлы. | ||
| + | |||
| + | ==Культура== | ||
| + | Кулӧмдiн районса клубъяссӧ ӧтувтӧма ӧти системаӧ (ЦКС), кытчӧ пырӧ 34 филиал. Кулӧмдiнын уджалӧ челядьлӧн шылад велӧдан школа. Кулӧмдiнса небӧгаинъяссӧ ӧтувтӧма ӧти системаӧ, кытчӧ пырӧны шӧр небӧгаин, челядьлы небӧгаин да 26 филиал. | ||
| + | |||
| + | Пӧшти быд сиктын эм сьылан, йӧктан, театральнӧй котыр. Медся нималана Тима Вень нима йӧзкоста хор «Эжваса дзоридзъяс» да йӧзкоста сьылан ансамбль «Июль». | ||
| + | |||
| + | Кулöмдiн районын петö коми кыв вылын газета «Парма гор». | ||
| + | |||
| + | Районса быд вося праздникъяс да конкурсъяс: | ||
| + | • январ 13 лун – «Василей» гаж Кулöмдiн сиктын (асшӧр шылад тэчысьяс пӧвстын ӧнія коми сьыланкывъяслӧн республикаса конкурс-фестиваль); | ||
| + | • июнь – «Пыжа гаж» Керчомья сиктын; | ||
| + | • июль 7 лун – «Иван лун» Дереваннӧй сиктын; | ||
| + | • июль 12 лун - – «Петыр Павел лун» Кулöмдiн; | ||
| + | • август 2 лун – «Илья лун» Ручын; | ||
| + | • август 28 лун – «Успенскӧй ярмарка» Помӧсдiн сиктын; | ||
| + | • октябр 20 лун – районса Тима Веньлы сиöм лыддьысьӧмъяс Кулӧмдiн сиктын; | ||
| + | • октябр – «Туган» (районса коми том вӧралысь пӧвстын конкурс); | ||
| + | • ноябрь – «Василек» (асшӧр шылад тэчысьяс пӧвстын ӧнія коми сьыланкывъяслӧн конкурс-фестиваль чельядлы); | ||
| + | • февраль – «Зумыд Ош» турнир; | ||
| + | • март – «Йиркап» (тӧвся ворсӧмъяс). | ||
| + | |||
| + | Кулӧмдiн районса нималана мастеръяс - Михаил Лужиков, Владимир Шомысов, Ольга Токмакова, Александр Игнатов. Самодеятельнӧй серпасалысьяс – Николай Васильевич Мальцев, Ким Степанович Ветошкин. Кулӧмдiн районса нималана гижысь – Тима Вень. | ||
== Кулӧмдін районса почёт олысьяс == | == Кулӧмдін районса почёт олысьяс == | ||
| Строка 701: | Строка 705: | ||
* Нефедова Нина Алексеевна ([[2014 во|2014]]) | * Нефедова Нина Алексеевна ([[2014 во|2014]]) | ||
* Курочкин Михаил Васильевич ([[2015 во|2015]], [[11 вӧльгым|вӧльгым тӧлысь 11 лун]]) | * Курочкин Михаил Васильевич ([[2015 во|2015]], [[11 вӧльгым|вӧльгым тӧлысь 11 лун]]) | ||
| + | |||
| + | ==Вӧр-ва памятникъяс== | ||
| + | 1) Республикаса тӧдчанлун заказник «Эжва» | ||
| + | |||
| + | Куйлӧ Кулӧмдін да Мылдін район вежтасын. Заповедникыс 30 000 га ыджда. Видзöм ног заказнöй. | ||
| + | |||
| + | 2) Ботаническӧй вӧр-ва памятник «Габшор» | ||
| + | |||
| + | Меститчӧма парма подзонаын, Эжва ю йылын, Помӧсдін сиктсянь 9 км улынджык, Габшор ковтысын. Ыджда – 25 га. Габшор ковтысын, кӧні быдмӧ сус пу, сідз жӧ эм ньыв пу, кыдз пу, чӧдъяин. Сус пуяслӧн бур олан выв, налӧн джуджда 15-22 м, пучӧръяслӧн кызта 26-40 см. | ||
| + | |||
| + | 3) Ботаническӧй вӧр-ва памятник «Войвож» | ||
| + | |||
| + | Куйлӧ парма подзонаын, Эжва ю йылын, Помӧс ю йылын, Войвож шор ковтысын. Ыдждаыс – 13 га. Сибырса сус пу быдмӧ чӧдъя пожӧма ягын. Тані сус пу ареаллӧн рытыв-лунвывса вежтас, да быдмӧ сійӧ торъя діясӧн. | ||
| + | |||
| + | 4 ) Ботаническӧй вӧр-ва памятник «Вуктыл» | ||
| + | |||
| + | Меститчӧма парма подзонаын, Вуктыл ю веськыдладорын, Кулӧмдін сиктсянь 20 км лунвывлань. Сэні видзӧны донъялана быдмӧгъяс. Ыдждаыс – 88 га. Тані сулалӧны козъя, кыддза вӧръяс да пожӧма ягъяс. Сідзжӧ тані быдмӧ нюрвыв вӧрса турун сорас. | ||
| + | |||
| + | 5) Вӧр-ва памятник «Плесовка» | ||
| + | |||
| + | Меститчӧма парма подзонаын, Эжва веськыдладорын, 5 км улӧджык Вуктыл ю усянінсянь. Ыдждаыс – 50 га. Плесовка ты асыв-лун берегын да ваын быдмӧны ёсь эжӧр, бутыль кодь эжӧр, нюрвыв сабельник, филиккоръя бадь. | ||
| + | |||
| + | 6) Пожӧгса заказник | ||
| + | |||
| + | Сэтчӧ пырӧ Пожӧг ю, Эжвалӧн вож. Заказник лӧсьӧдӧма чими да ком кульмӧданінъяс видзӧм понда. Чери кыйӧм сэтӧн оз позь. | ||
| + | |||
| + | 7) Донты | ||
| + | |||
| + | Тыыс артмӧма Кулӧм ю да Эжва ю вожъясын. Дон сиктсянь 7 км рытыв-лунвывлань. Ыджда – 4,6 км². Джудждаыс – 1,5-2 м. Донты важся йизьылӧмводзвывса валӧн коляс. Тыын олӧ сир, ёкыш, сын да кельчи. | ||
| + | |||
| + | 8) Кадам ты | ||
| + | |||
| + | Тыыс артмӧма нюрын Керчомъя да Дон сиктъяс костын. Ты сідзжӧ важся йизьылӧмводзвывса валӧн коляс. Тыыс шар сяма. Кузьтаыс 4 км гӧгӧр, пасьта – 3,5 км гӧгӧр. Кадам тыын олӧ ёкыш, сир, гыч, кельчи. | ||
| + | |||
| + | 9) Куръядор | ||
| + | |||
| + | Геология вӧр-ва памятник. Куйлӧ Эжва веськыдладорын Куръядор сиктсянь 6 км улынджык. | ||
== Ӧтуввез == | == Ӧтуввез == | ||
| − | * [http: | + | * [http://усть-кулом.рф Кулӧмдін районса Веськӧдланінлӧн сайт] |
==Ӧшмӧсъяс == | ==Ӧшмӧсъяс == | ||
Текущая версия на 14:01, 1 урасьӧм 2021
Кулӧмдін район — Коми Республикаса район.
Юрсикт: Кулӧмдін
Содержание
География
Мувыв ин
Кулӧмдін районыс 26368,01 км² ыджда. Куйлӧ Коми Республикаса асыв-лунвылын. Орчча Уква каркытшкӧд да Сосногорск районкӧд войвылын, Мылдін районкӧд асыввылын, Перым крайкӧд лунвылын да Кӧрткерӧс районкӧд рытыввылын. Веськӧдлан шӧрин – Кулӧмдін. Кулӧмдінсянь Сыктывкарӧдз 189 километра.
Рельеф да му пытшкӧс
Му веркӧс – тшӧтшкӧс, эмӧсь мылькйӧсь вевтасъяс (Джеджим парма, Оч Парма, Нем).
Мупытшкӧсса озырлунъяс: трунда, мусир, кирпич сёй, извесьт, руд шом, боксит, алмаз, зарни, стрӧитчан да эжсян сырьё, бурдӧдан да минерал ваяс и сідз водзӧ.
Ваяс
Медыджыд ю Кулӧмдін районын – Эжва, код дорын сулалӧ ачыс Кулӧмдін да мукӧд гырысьджык сиктъяс. Район кузя шлывгӧны мӧд юяс, кодъяс пырӧны Эжва вожӧ: Войвыв Кӧтйӧм, Лунвыв Мылва, Нем, Вӧль да мӧдъяс. Медся ыджыд тыяс: Донты да Кадам.
Климат
Климат районас шӧркодя континентвывса. Январ коста шӧркодь температура –15,5 °С, июль коста +16 °С.
Мусин да быдмӧг
Районын подзолӧсь мусинъяс. Вӧръясыс — коръя пу сора пожӧма-козъяин. Позьӧ аддзыны сус пуяс да быдмӧгъяс, кодъяс пырӧны гӧрд небӧгӧ (сибырса ирис, адамаглава турун), и ӧтка-ӧтка быдмӧгъяслӧн видъяс (адонис, астрагал). Вӧрас чукӧртӧны тшак (еджыд гоб, кӧдж рыжик да бабпель, ельдӧг, путник, ягсер, гӧрд гоб, подберезовик, масленикъяс) да вотӧс (пув, чӧд, турипув, мырпом, чӧдлач).
Пемӧсъяс
Вӧръясын олӧны йӧввывсаяс 47 сикас (руч, ур, кӧин, ош, сан да мукӧд) да 147 лэбач сикас (байдӧг, сизь, утка, жонь да мӧдъяс). Эжва вылын ихтиологъяслӧн эм 3 заказник (дона чери кульмӧданінъяс).
Йӧз
Кор 2010 воын муніс Ставроссияса йӧзӧс гижалӧм, Кулӧмдін районӧ пырис 63 грезд, сикт да посёлок, на пиысь 3 вӧлі овтӧм.
Районын оліс 26,9 сюрс морт. 2002 восянь лыдыс чиніс 16 процент вылӧ (республика пасьта 11,5 процент вылӧ).
Став йӧзысь 12,9 сюрс вӧлі айловӧн, 13,9 сюрс — нывбабаӧн, либӧ 48 да 52 процент. 2002 воын кӧ 1000 айлов вылӧ воис 1059 нывбаба, то 2010 воын — 1079. Та дырйи уджавны вермысь томджык 1000 айлов вылӧ воис 1003 нывбаба, уджалысь вылӧ — 859, уджавны вермысьысь олӧмаджык вылӧ — 2915.
Районын медся унаӧсь комияс — став йӧзсьыс 77 прӧчент, рочьяс — 19, украинечьяс — 2 прӧчент.
Районса верстьӧ пӧвстысь унджыкыс уджавны велӧдчӧм йӧз. Сідз, 15 арӧса да ыджыдджык йӧз пӧвстысь 8 прӧчентыс помалӧма вылыс тшупӧда, 25 прӧчентыс — шӧр тшупӧда да 15 прӧчентыс улі тшупӧда велӧдчанін. Таысь ӧтдор, став йӧз пиысь 16 прӧчентыс помалӧма тыр шӧр школа, 26 прӧчентыс — 9 класс, 9 прӧчентыс — начальнӧй школа.
Став йӧз пиысь 52 процентыс оліс ас керкаясын, 46 процентыс — уна патераа керкаясын. [1]
Кулӧмдін районын 2020 вося Комистат гижӧд серти олӧ 23 493 морт. 76,9 % олысьыс – коми. Став йӧз пиысь 12118 вӧлі нывбабаӧн, 11375 – айловӧн. Олысь йӧзлӧн топыдлуныс – 0,89 морт/км.
Овмӧс
История
Артмис 1929 вося сора тӧлысь 15 лунӧ ВЦИК-са Президиум Шуӧм серти Коми (Зыряна) асвеськӧдлан обласьтын.
Юралӧм
Районса администрацияӧн веськӧдлысьяс
- Каплин Сергей Петрович
- Шатохин Дмитрий Александрович (2011, рака тӧлысь—2015, вӧльгым тӧлысь)
- Стяжкина Елена Алексеевна (2015, вӧльгым тӧлысь—2015, ӧшым тӧлысь 11 лун) — веськӧдлысьлысь удж вӧчысь
- Рубан Сергей Владимирович (2015, ӧшым тӧлысь 11 лун—)[2]
Районса сӧветӧн веськӧдлысьяс
Оланінъяс
Кулӧмдін районын 63 оланін: 16 сикт, 22 посёлок да 25 грезд.
Юксьӧм
Районын 19 сикт овмöдчöмин.
Кулӧмдін районын 22 сикт овмӧдчӧмин (вӧвлӧм сикт сӧвет):
| Овмӧдчӧмин | Лыд
оланін |
Веськӧдланін | Факс | Юрнуӧдысь |
|---|---|---|---|---|
| Аныб сикт овмӧдчӧмин | 2 | 160064, Аныб сикт, Шӧр ул., 172 | (82137) 922-21 | Панюкова Валентина Ивановна |
| Вӧльдін сикт овмӧдчӧмин | 3 | 168093, Вӧльдін сикт, Шӧр ул., 34а | (82137) 977-36 | Андриевская Ирина Александровна |
| Дереваннӧй сикт овмӧдчӧмин | 1 | 168062, Дереваннӧй сикт, Шӧр ул., 196а | (82137) 927-46 | Гуляева Галина Васильевна |
| Дзоль сикт овмӧдчӧмин | 2 | 168085, Дзоль сикт, Шӧр ул., 81 | (82137) 949-61 | Тарабукина Валентина Пантелеймоновна |
| Діасёръя сикт овмӧдчӧмин | 2 | 168091, Діасёръя посёлок, Д. Каликова ул., 28 | (82137) 983-17 | Попова Анастасия Алексеевна |
| Дон сикт овмӧдчӧмин | 3 | 168077, Дон сикт, Шӧр ул., 73 | (82137) 992-42 | Тарабукин Василий Николаевич |
| Зимстан сикт овмӧдчӧмин | 4 | 168082, Зимстан посёлок, Интернациональнӧй ул., 1 | (82137) 920-80 | Ракина Наталья Михайловна |
| Кебанъёль сикт овмӧдчӧмин | 1 | 168065, Кебанъёль посёлок, Ленин ул., 6 | (82137) 964-22 | Зайцева Валентина Вячеславовна |
| Керчомъя сикт овмӧдчӧмин | 1 | 168079, Керчомъя сикт, Шӧр ул., 230 | (82137) 963-44 | Траилина Любовь Егоровна |
| Крутоборка сикт овмӧдчӧмин | 2 | 168088, Крутоборка посёлок, Шӧр ул., 60 | (82137) | ? |
| Куж сикт овмӧдчӧмин | 4 | 168066, Куж сикт, Шӧр ул., 138 | (82137) 995-41 | Липин Игорь Павлович |
| Кулӧмдін сикт овмӧдчӧмин | 2 | 168060, Кулӧмдін сикт, Гагарин ул., 1 | (82137) 942-26 | Пунегова Ольга Владимировна |
| Мыс сикт овмӧдчӧмин | 1 | 168072, Мыс сикт, Шӧр ул., 90 | (82137) 915-18 | Паршуков Валентин Александрович |
| Немдін сикт овмӧдчӧмин | 1 | 168070, Немдін сикт, Тимушев ул., 73 | (82137) 913-22 | Пименов Анатолий Васильевич |
| Носим сикт овмӧдчӧмин | 2 | 168061, Носим сикт, Сӧвет ул., 26 | (82137) 991-17 | Гилев Пётр Магометович |
| Парч сикт овмӧдчӧминКулöмдiн районын 63 оланiн: 16 сикт, 22 посёлок да 25 грезд. | 2 | 168071, Парч сикт, Сиктса ул., 24 | (82137) 914-21 | Лодыгин Рудольф Иванович |
| Пожӧг сикт овмӧдчӧмин | 9 | 168097, Пожӧг сикт, Шӧр ул., 9 | (82137) 976-67 | Сенькин Василий Иванович |
| Помӧсдін сикт овмӧдчомин | 7 | 168090, Помӧсдін сикт, Сордйыв ул., 5 | (82137) 974-81 | Ужицкий Алексей Иванович |
| Руч сикт овмӧдчӧмин | 2 | 168063, Руч сикт, Шӧр ул., 213 | (82137) 921-41 | Вологжанин Михаил Григорьевич |
| Тымсер сикт овмӧдчӧмин | 2 | 168075, Тымсер посёлок, Сӧвет ул., 9 | (82137) 955-84 | Паршукова Галина Николаевна |
| Улыс Воч сикт овмӧдчӧмин | 4 | 168083, Улыс Воч сикт, Шӧр ул., 25а | (82137) 925-31 | Ширяева Валентина Александровна |
| Югыдъяг сикт овмӧдчӧмин | 6 | 168074, Югыдъяг посёлок, Школадор ул., 4 | (82137) 952-89 | Ау Владимир Ионардович |
Экономика
Вӧр промышленносьт муниципалитет экономикалӧн подув. Вӧр занимайтӧ район мутаслӧн 92 %. 2008 восянь быдмӧ вӧчан вӧр производство мындаыс шӧркодя 11,8 % вылӧ. Кулӧмдiн районын 4 вӧр дӧзьӧритан овмӧс: Помӧсдiнса, Кулӧмдiнса, Усть-Немса, Пруптса.
Талунъя лунö районын 100 гöгöр гырысь да шöр предприятие, индивидуальнöй предпринимательяс вöчöны вöр. Медшöр вöр лэдзöм уджаинъяс: ОАО «Монди Сыктывкарса ЛПК», ООО «Боровской ЛПК», ЗАО «Леском», ООО «ЦентрВудКом», асшöр уджалысь Белый В.В, ООО «Сыктывкарса завод ОСП», ООО «Комилесбизнес». Медыджыдӧн кольö ОАО «Монди Сыктывкарса ЛПК». Кулӧмдiн район кутчьысьӧ мӧдӧд местаын Сыктывкар бӧрын тьӧс-плака вöчöм серти.
Муниципальнӧй юкӧнын регистрируйтöма 32 видз-му вöчысь(предприниматель), на пиын 28 крестьяна-фермерлӧн овмӧс. Найӧ вӧчӧны йӧв да йӧв продукция, яй, картупель, нянь и сiдз водзӧ.
Районын сöвмö ичöт бизнес. Частнöй предпринимательяс вузасьöны, пöрöдöны вöр, лöсьöдöны автортранспорт да новлöдлöны йöз да груз. Районын эм вося туй визь, векся би сетöм сиктса да грездса войтырлы.
Культура
Кулӧмдiн районса клубъяссӧ ӧтувтӧма ӧти системаӧ (ЦКС), кытчӧ пырӧ 34 филиал. Кулӧмдiнын уджалӧ челядьлӧн шылад велӧдан школа. Кулӧмдiнса небӧгаинъяссӧ ӧтувтӧма ӧти системаӧ, кытчӧ пырӧны шӧр небӧгаин, челядьлы небӧгаин да 26 филиал.
Пӧшти быд сиктын эм сьылан, йӧктан, театральнӧй котыр. Медся нималана Тима Вень нима йӧзкоста хор «Эжваса дзоридзъяс» да йӧзкоста сьылан ансамбль «Июль».
Кулöмдiн районын петö коми кыв вылын газета «Парма гор».
Районса быд вося праздникъяс да конкурсъяс:
• январ 13 лун – «Василей» гаж Кулöмдiн сиктын (асшӧр шылад тэчысьяс пӧвстын ӧнія коми сьыланкывъяслӧн республикаса конкурс-фестиваль); • июнь – «Пыжа гаж» Керчомья сиктын; • июль 7 лун – «Иван лун» Дереваннӧй сиктын; • июль 12 лун - – «Петыр Павел лун» Кулöмдiн; • август 2 лун – «Илья лун» Ручын; • август 28 лун – «Успенскӧй ярмарка» Помӧсдiн сиктын; • октябр 20 лун – районса Тима Веньлы сиöм лыддьысьӧмъяс Кулӧмдiн сиктын; • октябр – «Туган» (районса коми том вӧралысь пӧвстын конкурс); • ноябрь – «Василек» (асшӧр шылад тэчысьяс пӧвстын ӧнія коми сьыланкывъяслӧн конкурс-фестиваль чельядлы); • февраль – «Зумыд Ош» турнир; • март – «Йиркап» (тӧвся ворсӧмъяс).
Кулӧмдiн районса нималана мастеръяс - Михаил Лужиков, Владимир Шомысов, Ольга Токмакова, Александр Игнатов. Самодеятельнӧй серпасалысьяс – Николай Васильевич Мальцев, Ким Степанович Ветошкин. Кулӧмдiн районса нималана гижысь – Тима Вень.
Кулӧмдін районса почёт олысьяс
- Игнатов Иона Васильевич (сетӧма 1991 воын)
- Липина Тамара Михайловна (1991)
- Игнатов Михаил Константинович (1999)
- Попова Дина Егоровна (1999)
- Терлецкий Матвей Николаевич (1999)
- Цгоев Андрей Абрамович (2000)
- Карманов Феликс Григорьевич (2001)
- Напалков Виктор Егорович (2002)
- Поповцев Василий Ильич (2002)
- Пашнин Михаил Амосович (2003)
- Ракин Рем Фёдорович (2004)
- Линдт Фрида Эмануиловна (2006)
- Игнатов Пётр Иванович (2008)
- Кирушева Мария Александровна (2009
- Каплин Сергей Петрович (2012)
- Нефедова Нина Алексеевна (2014)
- Курочкин Михаил Васильевич (2015, вӧльгым тӧлысь 11 лун)
Вӧр-ва памятникъяс
1) Республикаса тӧдчанлун заказник «Эжва»
Куйлӧ Кулӧмдін да Мылдін район вежтасын. Заповедникыс 30 000 га ыджда. Видзöм ног заказнöй.
2) Ботаническӧй вӧр-ва памятник «Габшор»
Меститчӧма парма подзонаын, Эжва ю йылын, Помӧсдін сиктсянь 9 км улынджык, Габшор ковтысын. Ыджда – 25 га. Габшор ковтысын, кӧні быдмӧ сус пу, сідз жӧ эм ньыв пу, кыдз пу, чӧдъяин. Сус пуяслӧн бур олан выв, налӧн джуджда 15-22 м, пучӧръяслӧн кызта 26-40 см.
3) Ботаническӧй вӧр-ва памятник «Войвож»
Куйлӧ парма подзонаын, Эжва ю йылын, Помӧс ю йылын, Войвож шор ковтысын. Ыдждаыс – 13 га. Сибырса сус пу быдмӧ чӧдъя пожӧма ягын. Тані сус пу ареаллӧн рытыв-лунвывса вежтас, да быдмӧ сійӧ торъя діясӧн.
4 ) Ботаническӧй вӧр-ва памятник «Вуктыл»
Меститчӧма парма подзонаын, Вуктыл ю веськыдладорын, Кулӧмдін сиктсянь 20 км лунвывлань. Сэні видзӧны донъялана быдмӧгъяс. Ыдждаыс – 88 га. Тані сулалӧны козъя, кыддза вӧръяс да пожӧма ягъяс. Сідзжӧ тані быдмӧ нюрвыв вӧрса турун сорас.
5) Вӧр-ва памятник «Плесовка»
Меститчӧма парма подзонаын, Эжва веськыдладорын, 5 км улӧджык Вуктыл ю усянінсянь. Ыдждаыс – 50 га. Плесовка ты асыв-лун берегын да ваын быдмӧны ёсь эжӧр, бутыль кодь эжӧр, нюрвыв сабельник, филиккоръя бадь.
6) Пожӧгса заказник
Сэтчӧ пырӧ Пожӧг ю, Эжвалӧн вож. Заказник лӧсьӧдӧма чими да ком кульмӧданінъяс видзӧм понда. Чери кыйӧм сэтӧн оз позь.
7) Донты
Тыыс артмӧма Кулӧм ю да Эжва ю вожъясын. Дон сиктсянь 7 км рытыв-лунвывлань. Ыджда – 4,6 км². Джудждаыс – 1,5-2 м. Донты важся йизьылӧмводзвывса валӧн коляс. Тыын олӧ сир, ёкыш, сын да кельчи.
8) Кадам ты
Тыыс артмӧма нюрын Керчомъя да Дон сиктъяс костын. Ты сідзжӧ важся йизьылӧмводзвывса валӧн коляс. Тыыс шар сяма. Кузьтаыс 4 км гӧгӧр, пасьта – 3,5 км гӧгӧр. Кадам тыын олӧ ёкыш, сир, гыч, кельчи.
9) Куръядор
Геология вӧр-ва памятник. Куйлӧ Эжва веськыдладорын Куръядор сиктсянь 6 км улынджык.
Ӧтуввез
Ӧшмӧсъяс
- Кулӧмдін районлӧн канпас
- Коми Республикаса сиктса овмӧдчӧминъяс
- Коми Республикаса статкомитетлӧн сайт
- Вот чукӧртысьяслӧн сайт
- Игнатов М.К. Взгляд сквозь годы. — Сыктывкар: Коми небӧг лэдзанін, 1998. — 224 с.
- Игнатов М.К. Гордость и трудовая слава Усть-Куломского района. — Сыктывкар, 2005. — 124 с.
- Игнатов М.К. Усть-Куломский район: помни прошлое, зная настоящее, делай будущее (1620—2008). — Сыктывкар, 2009. — 366 с.
- Игнатов М.К. Усть-Куломский район в годы Великой Отечественной войны. Труженики тыла. — Сыктывкар: ООО «КРТ», 2015. — 264 с.
Ыстӧдъяс
| Коми Республикаса юкӧнъяс | Coat of arms of the Komi Republic | Flag of the Komi Republic | ||
|---|---|---|---|---|
|
||||
